Rozpoznanie i ocena stanu nagłego zagrożenia zdrowia i życia
Jest to proces złożony, trudny do przeprowadzenia, który dzieli się na kilka etapów występujących w odpowiedniej kolejności:
Ocena miejsca zdarzenia
Wstępna ocena poszkodowanego
Badanie fizykalne, wywiad
Powtórna ocena poszkodowanego
Ocena miejsca zdarzenia
Bezpieczeństwo ratownika
Ocena mechanizmów urazu - wywiad chorobowy
Określenie liczby osób wymagających pomocy
Bezpieczeństwo ratownika
Środki bezpieczeństwa osobistego
Maska, rękawice, okulary ochronne, odzież ochronna
Ocena bezpieczeństwa miejsca zdarzenia
Szkło, fragmenty konstrukcji, rozlany olej itp.
Substancje toksyczne, ulatniający się gaz,
Ataki terrorystyczne, wybuchy
Miejsca przestępstwa
Ocena mechanizmów urazu - wywiad chorobowy
Mechanizmy urazów
Okoliczności zdarzenia (wypadek komunikacyjny, upadek z wysokości, utonięcie, powieszenie, zatrucie, postrzelenie)
Ocena mechanizmów urazu - wywiad chorobowy c.d.
Urazy komunikacyjne
Zderzenie czołowe (czasz.-mózg, kr. szyj, kl. piers. j. brz. miednicy, kk.)
Uderzenie boczne (odc. szyj. kr, rdzeń, kl. piers, miedn.)
Uderzenie w tył pojazdu (kr. szyj)
Dachowanie (ciężęj ranne osoby siedzące z tyłu poj.)
Wypadniecie przez przednią szybę (głowa, kr. szyj. kl. piers, miedn.)
Wywiad chorobowy
Rozmowa – możliwa przy zachowaniu świadomości poszkodowanego
W razie utraty świadomości, zaburzenia mowy – wywiad od członka rodziny lub świadka zdarzenia
Obserwacja dolegliwości i znajomość przeszłości chorobowej
Określenie liczby osób wymagających pomocy
Udzielenie pomocy wszystkim poszkodowanym (określenie dokładnej liczby)
Zaangażowanie odpowiedniej liczby służb ratowniczych
Podstawy segregacji (triage’u) – triage przesiewowy
Wstępna ocena poszkodowanego
Wygląd ogólny poszkodowanego
Kolor skóry
Cechy wyniszczenia, stan odżywienia
Sposób zachowania i wyrażania się,
Ślady po wkłuciach
Ślady urazu
Stan świadomości
Ocena czynności życiowych „ABC”
Ocena stanu świadomości
Zmiana zachowania pacjenta, może przejawiać się niewielkimi zaburzeniami do pełnej utraty świadomości włącznie:
Pozostaje w pełnym kontakcie
Splątany reaguje na bodźce słowne
Nie reaguje na bodźce słowne ale reaguje na ból
Nie wykazuje żadnych reakcji
Utrata świadomości może nastąpić stopniowo, lub nagle.
Do dokładnej oceny świadomości służy skala Glasgow
Chory nieprzytomny
Brak reakcji na bodźce zewnętrzne
Przemijające zaburzenia świadomości
Długotrwałe zaburzenia świadomości
Piorunujące zaburzenia świadomości
Wywiad
Trudności uzyskania – osoba nieprzytomna
Przedmioty (opakowanie po lekach)
Uzyskanie informacji od osób towarzyszących/charakter utraty przytomności –nagły, narastające zaburzenia, okoliczności pojawienia się zaburzeń, dotychczasowe leczenie, typ zachowania- używki, uraz
Badanie fizykalne
Głowa – obecność śladów urazu –zranienia skóry, siniaki, obrzęk, krwiaki okularowe
Objawy oponowe (sztywność karku)
Reakcja źrenic
Nos- wyciek płynu ,obecność krwi
Zapach z ust (alkohol, aceton)
Zawartość jamy ustnej
Badanie fizykalne
Wypełnienie żył szyjnych
zapadnięte – krwotok
przepełnione – tamponada serca
zastój – niedotlenienie
Kończyny – napięcie mięśniowe, ułożenie kończyn
Klatka piersiowa – ruchomość, rany, zabarwienie skóry
Jama brzuszna – wątroba, rany, obwód brzucha
Ocena kości miednicy - złamania
Do oceny stanu świadomości służą:
Skala AVPU
Skala CSG/Glasgow – 1974/
New CSG
Skala AVPU
A – alert – przytomny
V - /voice/ odpowiadający na głos
P - /pain/ reagujący na ból
U -/unresponive/ nie reagujący
Ocena głębokości śpiączki
Skala Glasgow /CSG/
1.Ocena reakcji słownej
2.Ocena reakcji ruchowej
3.Ocena otwierania oczu
Od 3 d0 15 pkt
Nowa skala Glasgow /NCS/
Modyfikacja uwzględniająca odruchy z pnia mózgu
Bez oceny reakcji słownej
0 - 14 pkt
Ocena reakcji źrenic
Odruch rzęskowy
Symetria źrenic
Reakcja na światło
Ocena oczu chorego w śpiączce
1.Symetria źrenic- asymetryczne –zmiany o charakterze uciskowym jednostronnie w półkulach mózgu –krwiak śródczaszkowy, udar niedokrwienny
2.Wielkość źrenic –wąskie szpilkowate – uszkodzenie pnia mózgu, narkotyki, leki nasenne
3.Ustawienie-zwrócone ku górze, widoczna tylko rogówka – śpiączka psychogenna
4.Skojarzone zbaczanie w jedną stronę – ognisko uszkodzenia
Reakcja źrenic na światło
Odruch rogówkowy
Delikatne dotknięcie rogówki zwilżonym solą fizjologiczną gazikiem
Prawidłowo –zamknięcie powiek
Brak –głęboka śpiączka
Ocena napięcia mięśniowego
Niedowład – zmniejszenie zakresu ruchu, osłabienie siły
Porażenie – brak ruchu/przy ocenie w skali Glasgow/
Niedowład mięśni twarzy –objaw fajki
Zagrożenia u osoby nieprzytomnej
Niedrożność dróg oddechowych
Niedotlenienie
Zatrzymanie krążenia
Zagrożenia u osoby nieprzytomnej
Bradypnoe
Niedotlenienie + pCO2
Zatrzymanie krążenia
Zagrożenia u osoby nieprzytomnej
Aspiracja treści pokarmowej
Niedotlenienie
Zatrzymanie krążenia
Zaburzenia świadomości - postępowanie
Ocena, zabezpieczenie miejsca zdarzenia
Zabezpieczenie funkcji życiowych
Ocena pacjenta i wywiad
Ocena czynności układu oddechowego
Kontrola obecności oddechu
Brak – „nie widzę, nie słyszę, nie czuję” – BLS
Oddech obecny – sprawdzenie typu oddychania i charakterystyki oddechu
Typy oddychania
1.Oddech Cheyne’a- Stokesa – cyklicznie narastające głębokie oddechy z okresami bezdechu- zaburzenie wyższe, półkul
Zaburzenia metaboliczne
Niewydolność serca
Typy oddychania
2.Hyperwentylacja neurogenna – gwałtowne, głębokie oddechy
Uszkodzenia pnia mózgu (nakrywki)
Typy oddychania
3.Apneustyczny – przedłużony wdech, zatrzymanie na szczycie, krótki wydech
Uszkodzenie mostu
Typy oddychania
4.Ataktyczny (nieregularny, agonalny) -
W stanie terminalnym
Uszkodzenie pnia
5.Śpiączka z hyperwentylacją – oddech przyśpieszony tzw. kwasiczy
Kwasica cukrzycowa, mocznica, mleczanowa, zatrucie
6.Śpiączka z hypowentylacją –
Depresja CUN/depresja ośrodka oddechowego
ICP
Przewlekła POCHP/ pCO2
Niedrożność dróg oddechowych
Całkowita
Częściowa:
różnicowanie – g ó rne i dolne drogi oddechowe
określenie charakteru – chrapanie, bulgotanie, świst
Ocena czynności układu krążenia
Kontrola tętna
U dorosłych:
t. szyjna
t. promieniowa
t. udowa
t. grzbietowa stopy
U dzieci:
t. ramienna
t. promieniowa
Ocena czynności układu krążenia
Badanie tętna umożliwia
Rozpoznanie NZK
Ocena stanu układu krążenia
Ocena zaburzeń rytmu serca
Przybliżona wartość ciśnienia krwi
Ocena drożności tętnic
Ocena czynności układu krążenia
Badając tętno zwróć uwagę na:
Częstość i miarowość tętna
Objętość i charakter tętna
Porównanie jakości tętna centralnego z obwodowym
Pomiar RR
Nieinwazyjny
Mankiet ¾ przebiegu t. ramiennej
Rozmiary mankietów:
Wcześniak – 3 3/4cm
Noworodek 4 cm
Małe dzieci 7 cm
Szkolne dzieci 7 cm
Pomiar RR
Metoda krwawa
Zapewnione wkłucie dotętnicze
Bardziej obiektywne
Nie zaburzone przepływem kroplówki
Ocena czynności układu krążenia
Perfuzja obwodowa
Skóra – blada, plamista, zimna, lepka
Czas powrotu tętna włośniczkowego:
- po 5-s ucisku
- norma do 2 sekund
- niemiarodajne u wyziębionych
Perfuzja narządowa
Stan świadomości:
- pobudzenie
- splątanie
- senność
- utrata przytomności
Diureza < 0,5 ml/kg/godz
Wskazania do resuscytacji
Umieranie
Proces złożony, trwający w czasie
Okres zaniku czynności
Okres śmierci klinicznej
Okres śmierci biologicznej
Śmierć kliniczna
Od ok. 3 - 4 min. po NZK
Nie dochodzi do zmian nieodwracalnych w układzie nerwowym
Przy podjęciu czynności reanimacyjnych możliwość reanimacji, przywrócenia funkcji układu oddechowego, krążenia,CUN/świadomość/
Potem…
Uszkodzenie CUN
Tylko resuscytacja
Przywrócenie funkcji układu krążenia, oddechowego
Ale nie CUN/ tzw.stan wegetatywny/
Okresy umierania
Szanse reanimacji
Rozpoznanie zatrzymania krążenia
Utrata przytomności
Brak oddechu
Brak tętna na dużych tętnicach
Źrenice szerokie, bez reakcji na światło
Szare lub szaro- sinawe zabarwienie powłok skórnych
Obniżone lub brak napięcia mięśniowego
Brak wskazań do resuscytacji
Pewne oznaki śmierci
Śmierć w wyniku nieodwracalnej choroby
Rozległość obrażeń lub ich charakter uniemożliwia podjęcie akcji resuscytacyjnej lub wskazuje na jej bezcelowość
Podjęcie akcji resuscytacyjnej zagraża życiu osoby ratującej
Jak długo prowadzić resuscytację?
Do przybycia ambulansu
Do przywrócenia czynności krążenia i oddychania
Do wyczerpania sił ratownika
Do stwierdzenia śmierci chorego