Drobnoustroje

chorobotwórcze

przenoszone droga wodną

Bakterie

• Do najbardziej typowych bakterii bezwzględnie

chorobotwórczych pojawiających się w zanieczyszczonych

wodach powierzchniowych należą pałeczki duru

brzusznego, czyli pałeczki z gatunku Salmonella typhi, a

także Gram-ujemne bakterie z rodzaju Salmonella, które są

przyczyną różnorodnych zakażeń przewodu pokarmowego,

objawiających się wymiotami i biegunką.

• Nieco rzadziej w zanieczyszczonych zbiornikach wodnych

występują Gram-ujemne pałeczki z rodzaju, Shigella, które

powodują czerwonkę bakteryjną. W krajach tropikalnych, w

wodach powierzchniowych często spotyka się bakterie z

gatunku, Vibrio cholerae, czyli przecinkowce cholery.

• Ponadto w wodach zanieczyszczonych spotyka się prątki

gruźlicy Mycobacterium tuberculosis oraz krętki z rodzaju,

Leptospira. Te ostatnie bakterie wywołują żółtaczkę

bakteryjną.

bakterie oportunistyczne

• Poza wymienionymi bakteriami bezwzględnie

chorobotwórczymi w wodach powierzchniowych są liczne

bakterie Gram-ujemne, które określa się mianem

drobnoustrojów oportunistycznych, czyli warunkowo

chorobotwórczych.

• Należą one do rodzajów Pseudomonas, Aeromonas, Klebsiella,

Flavobacterium, Enterobacter, Citrobacter, Serratia,

Acinetobacter, Proteus i Providencia.

• Wszystkie te pałeczki wchodzą w skład normalnej flory

jelitowej i nie są w zasadzie chorobotwórcze, o ile bytują one

w przewodzie pokarmowym ludzi i zwierząt.

• W pewnych przypadkach bakterie te przedostają się jednak z

przewodu pokarmowego do innych narządów i wówczas mogą

stać się przyczyną wielu chorób np. zapalenia układu

moczowego, zapalenia dróg oddechowych, a także posocznicy,

czyli uogólnionego zakażenia wszystkich narządów

wewnętrznych.

Wirusy

Pierwotniaki

• Zanieczyszczona woda może być przyczyną

schorzeń przewodu pokarmowego

spowodowanych przez pierwotniaki.

• Większość pasożytniczych pierwotniaków

produkuje cysty, które są w stanie przetrwać

poza organizmem gospodarza w niekorzystnych

warunkach środowiskowych.

• Gdy warunki te ulegają poprawie z cyst rozwijają

się tzw. trofozoity, postacie wegetatywne

występujące u człowieka.

Tabela 6. Choroby wywoływane przez

pierwotniaki przenoszone droga wodną.

Robaki pasożytnicze

• Pasożyty ludzkie w zasadzie nie wchodzą w zakres badań

mikrobiologicznych jednakże wraz z innymi patogenami

(wirusy, bakterie, pierwotniaki) stanowią poważne

zagrożenie zdrowia człowieka.

• Występują w ściekach oraz mogą przedostawać się do wód

z gleby na drodze spływów powierzchniowych i infiltracji.

Infekcyjną postacią robaków pasożytniczych są ich jaja.

• Są one wydalane w ogromnej ilości na zewnątrz organizmu

żywiciela z kałem i rozprzestrzeniają się przez ścieki,

glebę lub żywność.

• Jaja robaków są bardzo odporne na działanie czynników

zewnętrznych oraz trudno je wyeliminować ze ścieków

poprzez chlorowanie.

•

Tabela 7. Robaki pasożytujące w organizmie w człowieka.

Tabela 7. Robaki pasożytujące w organizmie w człowieka.

Kryteria jakości sanitarnej wody

Dlaczego kontrolujemy jakość

sanitarną wody?

• Możliwość zakażenia ludzi przez wodę zmusza do stałej

kontroli higieniczno-sanitarnej, zarówno wody przeznaczonej

do picia, jak też i wody w basenach kąpielowych, a nawet w

zbiornikach wód powierzchniowych.

• Przyczyną zakażeń są mikroorganizmy chorobotwórcze

wydalane przez ludzi chorych i nosicieli (osobnicy, którzy po

przebyciu choroby wydalają zarazki jeszcze przez długi czas

z kałem lub moczem).

• Zarazki występują w ściekach i w wodach powierzchniowych

w znacznie mniejszych ilościach niż pozostałe drobnoustroje.

• Z tego też względu znacznie trudniej jest je wykryć niż

występujące masowo w wodzie bakterie saprofityczne, tym

bardziej, że w celu ich wykrycia konieczne jest stosowanie

znacznie bardziej skomplikowanych metod diagnostycznych

Co to są mikroorganizmy wskaźnikowe?

• Obowiązujące normy oparte są na pośrednim

wnioskowaniu o obecności mikroorganizmów

chorobotwórczych na podstawie liczebności w

wodzie bakterii wskaźnikowych,

• Bakterie te stale żyją jako saprofity w

przewodzie pokarmowym człowieka i zwierząt

wyższych,

• Ich obecność w wodzie świadczy o jej

zanieczyszczeniu fekalnym, a zatem również o

niebezpieczeństwie zakażenia wody

mikroorganizmami chorobotwórczymi.

muszą być stale obecne w przewodzie pokarmowym człowieka, co
pozwala zawsze na wykrycie kałowego zanieczyszczenia wody

do grupy organizmów wskaźnikowych powinny także należeć formy nie
przetrwalnikujące,

co

umożliwia

wykrycie

świeżego

fekalnego

zanieczyszczenia wody

ich identyfikacja musi być możliwa przy użyciu łatwo dostępnych metod

długość życia bakterii wskaźnikowych w środowisku zewnętrznym musi
być większa niż długość życia gatunków chorobotwórczych

liczebność bakterii wskaźnikowych w jelicie człowieka i kale powinna
być duża

nie powinny się one rozmnażać w środowisku wodnym.

Bakterie pełniące rolę wskaźników

sanitarnych powinny spełniać następujące

warunki:

Jakie bakterie wskaźnikowe wykorzystywane

są do oceny jakości zdrowotnej wody?

• W rutynowej pracy laboratoriów, prowadzących nadzór

sanitarno - epidemiologiczny, niemożliwe jest stałe badanie

wody w kierunku wykrywania wszystkich drobnoustrojów

chorobotwórczych i potencjalnie chorobotwórczych, które

mogą w niej występować.

• Dlatego też badania rutynowe koncentrują się przede

wszystkim na wykrywaniu bakterii wskazujących na kałowe

zanieczyszczenie wody.

• Do oceny jakości sanitarnej wody wykorzystywana jest

mikroflora saprofityczna zasiedlająca jelito grube człowieka.

Przyjęto następujące wskaźniki

fekalnego zanieczyszczenia wody:

-

bakterie grupy coli,

-bakterie grupy coli typu fekalnego,
-paciorkowce kałowe,
-laseczki z rodzaju Clostridium, redukujące siarczyny

oraz w niektórych przypadkach
-gronkowce koagulazo-dodatnie
-Pseudomonas aeruginosa

Bakterie z grupy coli

• Bakterie grupy coli to przede wszystkim szczepy Escherichia coli

oraz drobnoustroje z rodzaju Enterobacter, Citrobacter i Klebsiella.

Wykrywane są one na podłożach z laktozą po inkubacji w

temperaturze 37 oC.

• Bakterie grupy coli typu kałowego (termotolerancyjne) to głównie

szczepy Escherichia coli i tylko te nieliczne szczepy z rodzajów

Enterobacter, Citrobacter i Klebsiella, które mają zdolność

fermentacji laktozy w temperaturze 44 oC.

• Obecność w badanej próbce wody bakterii grupy coli lub bakterii

grupy coli typu kałowego świadczy o stosunkowo świeżym

zanieczyszczeniu wody kałem, ściekami, glebą lub gnijącym

materiałem roślinnym.

• W zasadzie dla większości rodzajów wód zalecane jest oznaczanie

liczby bakterii obu grup coli.

Paciorkowce kałowe

• Paciorkowce kałowe charakteryzują się nieco dłuższym

okresem przeżywalności w środowisku wodnym i większą

opornością na środki dezynfekcyjne, niż bakterie grupy coli.

• Termin ten obejmuje drobnoustroje z rodzajów Enterococcus i

Streptococcus należące do grupy serologicznej Lancefield D.

• Stwierdzenie obecności paciorkowców kałowych w badanej

próbce wody w liczbie znacznie przewyższającej liczbę

bakterii grupy coli, sugerować może zanieczyszczenie wody

kałem zwierzęcym lub ściekami, pochodzącymi z ferm

hodowlanych.

Laseczki z rodzaju

Clostridium

• O starym, odległym w czasie zanieczyszczeniu kałowym może

świadczyć wykrycie w badanej próbce wody bakterii redukujących

siarczyny (głównie szczepy Clostridium perfringens);

• ich przetrwalniki mogą zachować żywotność przez wiele lat w

niesprzyjających warunkach.

• Clostridia redukujące siarczyny są też bardzo dobrym wskaźnikiem

prawidłowości prowadzonych procesów uzdatniania wody, takich

jak koagulacja, sedymentacja i filtracja.

• Przetrwalniki tych bakterii, a wraz z nimi również cysty

pasożytniczych pierwotniaków (Cryptosporidium purvum, Giardia

lamblia) powinny być wyeliminowane właśnie w tych etapach

uzdatniania wody, gdyż są one bardzo oporne na działanie środków

dezynfekcyjnych.

• Wykrycie bakterii z rodzaju Clostridium jest technicznie znacznie

bardziej proste od poszukiwania pierwotniaków pasożytniczych i

daje dużą pewność, że woda uzdatniona jest wolna od

pierwotniaków i jaj robaków chorobotwórczych (helmintów).

Gronkowce

• Gronkowce wykorzystywane są głównie przy ocenie jakości

sanitarnej kąpielisk.

• Kąpieliska, bowiem są przyczyną szeregu zakażeń

związanych z infekcjami dróg oddechowych, skóry i oczu. W

tym przypadku analiza oparta o standardowe indykatory

(Escherichia coli) jest niewystarczająca.

• Często spotykane infekcje skóry powodowane są przez

Staphylococcus aureus. W związku z tym, że obecność tego

mikroorganizmu w wodzie wynika z aktywności człowieka,

został on wybrany jako wskaźnikowy dla kąpielisk.

Pseudomonas aeruginosa

• Obok wymienionych elementów analizy sanitarnej

proponuje się obecnie dodatkowo wykrywanie bakterii z

gatunku Pseudomonas aeruginosa w wodzie do picia i na

potrzeby gospodarcze a także w wodzie dla zakładów

kąpielowych oraz w wodach powierzchniowych.

• Przedstawicieli tego gatunku wyizolowano z kału ludzkiego

oraz w przypadkach zakażeń organizmu – z dróg

moczowych, ucha środkowego, ropiejących ran itp.

• Bakterie te stanowią potencjalny czynnik chorobotwórczy

dla ludzi i zwierząt.

• Poza tym występują one powszechnie w wodach

powierzchniowych i glebie.

• Warto także podkreślić, że mogą one bytować w

chlorowanej wodzie, gdyż odznaczają się znaczną

odpornością na zabiegi dezynfekcyjne.

Ogólna liczebność

bakterii

W badaniach rutynowych określa się również ogólną

liczbę bakterii (liczbę jednostek tworzących

kolonie: colony forming units) obecnych w 1 ml

wody, po wykonaniu posiewu próbki na agar

odżywczy i inkubacji w temperaturach:

• 22oC przez 72 godz. (psychrofile),
• oraz w 37oC przez 24 godz. (mezofile).

Ogólna liczebność bakterii

psychrofilnych

• W niższej temperaturze rosną przede wszystkim nie chorobotwórcze

bakterie wodne.

• Należy jednak mieć na uwadze fakt, że Gram-ujemne bakterie wodne

wytwarzają lipopolisachardy ściany komórkowej mogące działać

toksycznie – tak jak endotoksyny bakterii chorobotwórczych. Z tego

powodu ich liczba powinna być także monitorowana.

• Ponadnormatywny wzrost ich liczebności świadczyć może między

innymi, o obecności w wodzie łatwo przyswajalnych związków

organicznych.

• Teoretycznie, obecność w wodzie 0,1 mg węgla organicznego może

spowodować wzrost liczby bakterii w 1 ml do 10

8

jtk (jednostek

tworzących kolonie-ang. cfu).

• Również fosfor jest czynnikiem stymulującym wzrost drobnoustrojów.

Dodanie niewielkiej ilości tego pierwiastka (<50mg/l) powoduje

nawet 10-krotne przyspieszanie rozwoju bakterii w wodociągach.

Ogólna liczebność bakterii mezofilnych

• Ze względów zdrowotnych, bardziej niebezpieczna jest

ponadnormatywna liczba bakterii rosnących w

temperaturze 37oC, ponieważ mogą wśród nich być

również bakterie chorobotwórcze.

• Duża ich liczba w badanej próbce wody, może świadczyć,

między innymi, o źle przebiegających procesach

uzdatniania lub zasysaniu zanieczyszczonej wody.

Co może być powodem zwiększenia

ogólnej liczby bakterii w wodzie?

• Zwiększenie ogólnej liczby bakterii obecnych w próbce wody

może świadczyć także o namnażaniu się drobnoustrojów na

wewnętrznych powierzchniach instalacji wodnych, szczególnie

na złączach rur i uszczelkach oraz tworzeniu się warstwy tzw.

biofilmu.

• Przekroczenie dopuszczanego poziomu ogólnej liczby bakterii

powinno być zawsze sygnałem do znalezienia przyczyny

zanieczyszczenia i do podjęcia odpowiedniego postępowania.

• Niekiedy może istnieć konieczność dodatkowego chlorowania,

np. wody do picia, powyżej 0,2 mg Cl

2

/l.

• W niektórych przypadkach dopiero zmiany konstrukcyjne sieci

wodociągowej i usunięcie biofilmu są w stanie skutecznie

zabezpieczyć odbiorcę przed wzrostem liczebności

drobnoustrojów w wodzie.

Kryteria jakości sanitarnej

wody do picia w Polsce.

• Jakość bakteriologiczna wody do picia w Polsce oceniana jest na

podstawie liczebności czterech grup bakterii wskaźnikowych:

bakterii z grupy coli, bakterii z grupy coli typu feralnego,

paciorkowców kałowych oraz clostridiów redukujących siarczyny.

• Według stosowanych w Polsce kryteriów w 100 ml wody

podawanej do sieci wodociągowej nie może być ani jednej komórki

bakterii uznanych za wskaźnikowe (tabela 8-9). Podobne normy

jakości wody obowiązują w Unii Europejskiej (tabela 9).

• Drugim ważnym kryterium jakości wody do picia jest ogólna

liczebność bakterii psychrofilnych i mezofilnych w 1 ml wody.

Według stosowanych w Polsce kryteriów w wodzie do picia

liczebność bakterii psychrofilnych nie powinna przekraczać 100

komórek w 1ml, natomiast bakterii mezofilnych 20 komórek w 1

ml wody (tabela 8).

Jakość bakteriologiczną wód

rekreacyjnych (woda w pływalni)

• ocenia się na podstawie:
• liczebności bakterii z grupy coli, bakterii z grupy

coli typu fekalnego,

• gronkowców koagulazododatnich oraz bakterii

mezofilnych.

Według stosowanych w Polsce kryteriów w 100 ml

wody tego typu nie może być ani jednej komórki

bakterii z grupy coli, z grupy coli typu fekalnego

oraz gronkowców koagulazododatnich.

Liczebność bakterii mezofilnych w 1ml nie może

przekraczać 100 komórek (tab.8).

Tabela 8. Warunki, jakim powinna

odpowiadać woda do picia w Polsce.

Tabela 9. Porównanie polskich i europejskich

norm jakości wody do picia.

Bakterie z rodzaju Legionella

Wywołują ostrą chorobę zakaźną,
niezaraźliwą, wieloukładową, najczęściej z
objawami zapalenia płuc, zrazikowego lub
płatowego.

Do zakażenia dochodzi podczas wdychania
wodnego aerozolu zawierającego pałeczki z
rodzaju Legionella.

Choroba została opisana po raz pierwszy w
1977roku w wyniku analizowania przebiegu
epidemii zachorowań z wysoką
śmiertelnością, które wystąpiły wśród
uczestników Konwencji Legionów
Amerykańskich w Filadelfii w 1976r.

Legionelloza

choroba legionistów -postać z dominującymi

objawami ciężkiego zapalenia płuc

-postać płucna3-8% wszystkich zachorowań
-okres wylęgania -2 do 10 dni ( najczęściej 5-6

dni )

-objawy -zapalenie płuc, suchy kaszel, zaburzenia

w oddychaniu, temp. pow.40 ºC, zaburzenia

świadomości

-śmiertelność-15-20%
-choruje -2-5% narażonej populacji
-czynniki ryzyka -mężczyźni 40-69

lat,palacze,alkoholicy,diabetycy,po lekach

immunosupresyjnych.

Gorączka Pontiac

 postać pozapłucna, łagodna, grypopodobna
 postać pozapłucna-ciężka, uogólniona, zespół

rozsianego wykrzepiania

wewnątrznaczyniowego lub stan septyczny u

chorych, m. innymi po transplantacji nerek lub

serca.

-okres wylęgania -do 48 godzin,
-objawy -nagły wzrost ciepłoty ciała, dreszcze,

ból głowy, bóle mięśniowe, zakażenia górnych

dróg oddechowych,

-choruje -90% narażonej populacji.
-zgony nie występują.
-następuje samoistne wyleczenie po kilku dniach.

Bakterie z rodzaju

Legionella

• to pałeczki Gram ujemne

• Wymiary dł. 2,0-20 µm i szer.

0,3 – 0,9 µm,

• posiadają jedną lub kilka wici

(umieszczonych biegunowo,

podbiegunowo lub bocznie).

• Słabo wybarwiane metodą

Grama, dobrze Giemzy

-

w warunkach

laboratoryjnych rosną powoli,
w postaci widocznych kolonii
po 5-10 dniach

-żyją w warunkach tlenowych
oraz
w atmosferze ze zwiększoną
zawartością CO2 (5-10%),

-hodowla na specjalnych
podłożach wzbogaconych
solami żelaza i czynnikami
wzrostowymi, zawierającymi
bufory i węgiel drzewny,

-saprofity wód słodkich

.

Fakultatywne pasożyty - mają zdolność

namnażania się w komórkach ameb i innych

pierwotniaków do temp. 67 ºC

Najczęściej żyją w endosymbiozie z Acanthamoeba

sp., Negleria sp., Tetrachymena sp

Izoluje się też ameby zawierające
bakterie od osób chorych

Pobieranie
bakterii przez
amebę.

Obraz z mikroskopu elektronowego L pneumophila

serogrupa 1 podczas jej namnażania wewnątrz ameby

(Hartmanella veriformis). (X 18,500.) ( Barry S. Fields,

Centers for Disease Control.)

• Nie wytwarzają przetrwalników
• Giną przy małej wilgotności
• Mogą przetrwać w środowisku pozbawionym

środków odżywczych np.. W wodzie
destylowanej- kilka miesięcy, w niechlorowanej
wodzie wodociągowej-ponad rok

Rezerwuar pałeczek

Legionella

Środowisko wodne:

 naturalne i sztuczne zbiorniki zawierające

muł lub osad denny

 gorące źródła lecznicze

 wody śródlądowe i morskie, głównie strefy

przybrzeżne, silnie zeutrofizowane,

 w pobliżu miejsca zrzutu ścieków.
Liczba bakterii Legionella w wodach

powierzchniowych wynosi l0

3

-10

6

JTK w litrze.

Gleby uprawne i gliniaste.

Epifity na wys. 9 m ponad ziemią ( tj. porośla

np. porosty, mchy, paprocie )

Zasiedlanie systemów

wodnych

• Adhezję ułatwia wydzielany śluz
• Występują na powierzchniach metalowych

szczególnie ze stali nierdzewnej

• Zasiedlają szkło i silikon
• Niewiele bakterii pokrywa powierzchnie

miedziane

Legionella kolonizują:

-sieć wodociągową wody zimnej i ciepłej
-zbiorniki-wodne urządzenia kąpielowe

( prysznice, wanny perełkowe i wirowe )

-urządzenia balneologiczne
-myjnie
-chłodnie kominowe domowe i przemysłowe-

obrabiarki i wiertarki, w których stosuje się

chłodzenie wodą

-szpitalne inhalatory
-klimatyzatory
-turbiny dentystyczne zwłaszcza jeżeli

zawierają osad i rdzę.

Biofilm

• Cienka widoczna gołym okiem warstwa śluzu

• W jej wytwarzaniu współuczestniczą inne

gatunki bakterii, pierwotniaki, grzyby i glony

• Bakterie tworzące biofilm są zróżnicowane

fenotypowo

– Część bakterii przetwarza składniki odżywcze i

produkuje polisacharyd

– Inne zmieniają wymagania pokarmowe, ich rolą jest

ułatwianie adhezji

• Bakterie wystepujące w biofilmie nie są

jednakowo wiruletne

• Biofilm wyłapuje produkty korozji

nieorganicznej oraz szczątki obumarłych

mikroorganizmów

• Następuje korozja sieci z powodu rozwoju

bakterii beztlenowych redukujących siarczany

Powstawanie biofilmu

usytuowanie wewnątrzkomórkowe i wewnątrz

biofilmu chroni je przed działaniem środka
dezynfekcyjnego.

mogą pozostawać w stanie uśpienia w

przetrwalnikach pierwotniaków i uaktywniać
się wraz ze wzrostem komórki żywiciela.

Wpływ temperatury wody na

rozwój bakterii z rodzaju

Legionella

• < 20oC przechodzą w forme letalną
• W zakresie 20-35oC wykazuje żywotność

Wpływ odczynu

• Giną w środowisku kwaśnym

• Przy pH 2 w ciągu 30 min ginie

10

3

komórek

• Przy pH 1,7 – 500 razy więcej

bakterii ginie w ciągu minuty

Drogi szerzenia się

zakażenia:

• Powietrze w którym unosi się zakażony aerozol

o średnicy kropel 2,0 do 5,0 mikrometrów.

• Przeżywalność bakterii w aerozolu wzrasta od 3

do 15 min. wraz ze wzrostem wilgotności od 30
do 80%

• Aerozol niesiony wiatrem pozostaje zakaźny

nawet w odległości 1 km. od chłodni kominowej
( hotelu, szpitala, zakładu przemysłowego

Drogi oddechowe

zakażenie następuje
poprzez inhalację
aerozolu lub
zachłyśnięcie się
zakażoną wodą.

Wrota zakażenia:

Patogeneza

• L. pneumophila wnika do makrofagów płucnych i

komórek nabłonka pęcherzyków płucnych w

podobny sposób, jak do pierwotniaków

• Następuje „spiralna” fagocytoza z udziałem

białek błony zewnętrznej

• Powstaje fagosom, w jego wnętrzu bakterie

namnażają się

• Uniemożliwiają fuzję fagosomu z lizosomem

• Indukują apoptozę- samozniszczenie zakażonej

komórki

• Przy intensywnym namnażania następuje liza

ściany komórkowej makrofagów i atak na cały

organizm

• Produkcja przeciwciał nie odgrywa dużej roli w

odpowiedzi obronnej organizmu człowieka

Mechanizm wnikania do

makrofagów płucnych

A – wdychanie
BC – bakterie w pęcherzykach
płucnych
D – adhezja do powierzchni
makrofagów
E – wnikanie do wnętrza,
fagocytoza
F - legionelle we wnętrzu
makrofaga, liczne fagosomy
zawierajace bakterie

Obraz z mikroskopu transmisyjnego bakterii

namnażających się w makrofagach.

 

Obraz mikroskopowy płuc pacjenta
zainfekowanego L pneumophila
serogrupa 1.

Specyficzna odpowiedź immunologiczna jest uruchamiana
dopiero po 4 – 5 dni po infekcji.

Namnażanie bakterii z
rodzaju Legionella jest
hamowane jedynie
przez aktywowane
makrofagi podczas gdy
w normalnych
makrofagach dochodzi
do ich namnażania.

U chorego

• bakterie z rodzaju Legionella wydalane są z

plwociną, zaś antygen z moczem

• nie stwierdzono dotychczas zakażenia się

człowieka od chorych ludzi

• epidemie zachorowań występują w związku z

zakażeniem się wielu osób z tego samego

źródła zakażenia w budynku, jego okolicy, w

dzielnicy osiedla

Rodzina Legionellaceae

• Rodzaj Legionella to obecnie 49 gatunków

64 grupy serologiczne

• Legionella pneumophila ma 80-90% udział w

zachorowaniach w tym Legionella
pneumophila serogrupa150-75% udział w
zachorowaniach

• zaś inne gatunki Legionella tj. L.micdadei L.

longbeache L. dumofi L. bozemani mają 10-
20% udział w zachorowaniach.

Czynniki predysponujące do

zakażenia

• Wiek

• Płeć

• Palenie tytoniu

• Picie alkoholu

• Rasa

• Inne choroby

Materiał do badań :

• woda ( metoda FM, hodowla )
• mocz pacjenta na obecność antygenu
L. pnemophila sg1
• surowica krwi do oznaczania przeciwciał
• wydzielina oskrzelowa ( z bronchoskopii

lub plwociny ).

Leczenie :

Nieskuteczne są antybiotyki z grupy penicylin,

cefalosporyni niektóre aminoglikozydy,

Antybiotykami z wyboru są :
-antybiotyki makrolidowe( klarytromycyna i

azytromycyna),

-antybiotyki fluorochinolowe

( lewofloksacyna).

Proponowany monitoring wody

w kierunku obecności

Legionella

w budynkach użyteczności publicznej a szczególnie:

szpitale, sanatoria 1 do 4 razy w roku,

w hotelach i w blokach z klimatyzacją – 2 razy w

roku, oraz zawsze tam, gdzie było podejrzenie

zachorowania lub stwierdzono zachorowanie,

w basenach z hydromasażem przynajmniej 1 raz w

sezonie, wskaźniki i parametry pracy urządzenia

powinny być sprawdzone przez firmę

specjalistyczną.

Działania zapobiegawcze w zależności od

liczby bakterii Legionella wykrytych w

próbkach wody w szpitalach, sanatoriach i

domach opieki społecznej

Działania zapobiegawcze w zależności od

liczby bakterii Legionella wykrytych w

próbkach wody w hotelach, dużych

kompleksach mieszkalnych i zakładach pracy

Działania podejmowane w zależności od

wyniku bakteriologicznego badania wody z

obiegu chłodniczego

Zapobieganie

•

Rutynowe czyszczenie i konserwowanie baterii, urządzeń

i systemów wodnych

•

Kontrola stanu technicznego instalacji wodnych

•

Odpowiednia konstrukcja systemów wodnych

utrudniająca kolonizacje przez bakterie

•

Budowa instancji z materiałów odpornych na wysoka

temperaturę i działanie związków chloru

•

Zapobieganie obecności cząstek organicznych (podstawa

pokarmowa) poprzez stosowanie odwróconej osmozy;

•

Stosowanie baterii uniemożliwiających lub

ograniczających powstanie aerozolu;

•

Należy izolować rury wody ciepłej od zimnej utrzymanie

odpowiedniej wilgotności powietrza w instalacjach

klimatyzacyjnych,

Dezynfekcja



Dezynfekcja chemiczna:

- Hiperchlorowanie ( dezynfekcja szokowa) przez 10

dni 30mg Cl

2

/l lub przez 3 godziny 50 mg Cl

2

/l 60

o

C

przez 30min, następnie 4 mg Cl

2

/l przez 30 min,

podchloryn sodu 4-8 mg/l

Dezynfekcja fizyczna:
- Instalowanie urządzeń emitujących promieniowanie

UV

- Podgrzewanie wody do temp. 70-75

o

C przez 5-30

min,

- Ultradźwięki ( głównie przy aparaturze medycznej )

PZH – jest zwolennikiem metody termicznej, jest to

metoda ekologiczna.

Jeśli kontrola sanitarna udowodni obecność

bakterii z rodzaju Legionella w instalacji

należy przeprowadzić dwustopniową "akcję

ratunkową".

Pierwszy etap to przepłukanie instalacji gorącą wodą - np.

poprzez okresową pracę pompy, nastawienie podgrzewacza na

wyższą temperaturę lub tymczasowe włączenie dodatkowego

ogrzewania. Aby etap ten był skuteczny, oczyszczenia wymagają

wszelkie zbiorniki (podgrzewacze, zasobnik, stacja mieszaczowa).

Temperatura wody powinna wynosić co najmniej 70° C przez co

najmniej pięć minut.

Drugi etap to dezynfekcja chemiczna lub fizyczna.

 środki utleniające takie jak chlor (wolny w stężeniu 10 mg/l) -

występuje też jako podchloryn sodowy, brom, ozon, jod;

 Środki nieutleniające - głównie organiczne (aldehydy, alkohole w

stężeniu 50 - 90%, fenole);

 dezynfekcja fizyczna polega na naświetlaniu wody promiennikiem

UV.

Projekt nowelizacji
Rozporządzenia Ministra
Infrastruktury z dnia 12 kwietnia
2002 r. ( Dz. U nr 75 poz.
690).DziałIV Rozdział1 §120 ust.
2:

instalacja ciepłej wody powinna
zapewnić uzyskanie w punktach
czerpalnych temp. wody nie
niższej niż 55ºC i nie wyższej niż
60 ºC ,

przy czym instalacja ta powinna
umożliwiać przeprowadzenie
dezynfekcji chemicznej lub
fizycznej, w tym termicznej przy
temperaturze wody nie niższej
niż 70 ºC, dostosowanej do
materiałów zastosowanych w
instalacjach.

Kontrola czystości instalacji

wentylacyjnych i

klimatyzacyjnych

W celu wiarygodnej oceny stanu higienicznego

instalacji należy przede wszystkim określić:

• masę pyłu osiadłego na dolnej, poziomej

ściance przewodu wentylacyjnego, odniesioną

do jednostkowej powierzchni, lub grubość

warstwy pyłu,

• stężenie ilościowe mikroorganizmów

(grzybów i bakterii) izolowanych z zebranego

pyłu.

Dopuszczalny poziom

zanieczyszczenia pyłowego i

mikrobiologicznego

Obecnie nie istnieją w Polsce żadne normy

czy wytyczne określające dopuszczalny

poziom zanieczyszczeń pyłowych lub

mikrobiologicznych

osadzonych na ściankach wewnętrznych

przewodów wentylacyjnych

czy też zewnętrznych powierzchniach

urządzeń do przygotowania powietrza

znajdujących się w centrali

klimatyzacyjnej.

Wskaźniki ryzyka związane

z zanieczyszczeniem

przewodów wentylacyjnych

Klasyfikacja poziomu ryzyka związanego z występowaniem w

instalacjach zanieczyszczeń pyłowych oraz zanieczyszczeń

mikrobiologicznych zawartych w pyle (sformułowana przez

NVG Nordic Ventilation Group)

Poziom ryzyka

Rodzaj zanieczyszczenia

Pył

g/m2

Grzyby

pleśniowe

jtk/g

Bakterie

jtk/g

Niski

<0,2

<1 000

<6 000

Średni

0,2 – 0,5

1 000 – 3 000

6 000 – 10 000

Wysoki

>0,5

>3 000

>10 000

wytyczne NADCA

stosując metodę poboru próbki pyłu zgodną z

National Air Duct Cleaners' Association, USA,

można wyróżnić następujące trzy klasy czystości,

charakteryzujące się podanymi poniżej gęstościami

powierzchniowymi pyłu:

• klasę o niskim standardzie czystości: 0,4 g/m 2 ,
• klasę o średnim standardzie czystości: 0,2 g/m 2 ,
• klasę o wysokim standardzie czystości: 0,1 g/m 2 .

Częstotliwość kontroli

instalacji

Maksymalne częstotliwości kontroli centrali klimatyzacyjnej lub

wentylacyjnej oraz sieci przewodów wentylacyjnych zgodnie

z wymaganiami zawartymi w standardzie ARC 2002.

Klasyfikacj
a obiektu
budowlane
go

Rodzaj obiektu

Centrala
wentylacyjna
lub
klimatyzacyjn
a

Przewody
nawiewne

Przewody
recyrkulacyj
ne,
wywiewne

Klasa1

Budynek
przemysłowy

1 rok

1 rok

1 rok

Klasa 2

Budynek mieszkalny

1 rok

2 lata

2 lata

Klasa 3

Budynek handlowy
lekki

1 rok

2 lata

2 lata

Klasa 4

Budynek handlowy

1 rok

2 lata

2 lata

Klasa 5

Obiekty służby
zdrowia

1 rok

1 rok

1 rok

Klasa 6

Budownictwo
okrętowe

1 rok

2 lata

2 lata

Klasa 7

Obszary o
specjalnym
przeznaczeniu

(1)

(1)

(1)

(1) Wymagania powinny być określone przez użytkownika

W wytycznych VDI 6022

zamieszczono następujące

zalecenia:

Ze względu na możliwość zanieczyszczenia

instalacje klimatyzacyjne muszą być

regularnie kontrolowane przez

wykwalifikowany personel:

•  co dwa lata - w przypadku instalacji z

nawilżaniem powietrza,

•  co trzy lata - w przypadku instalacji bez

nawilżania powietrza.

Zachorowania

• W większości krajów Unii Europejskiej

obowiązuje zgłaszanie zachorowań na

legionellozy. Stwierdzenie związku

zachorowania na legionellozę z pobytem w

hotelu podlega międzynarodowym przepisom.

• Zachorowania wraz z danymi są rejestrowane

przez Ośrodek Epidemiologiczny w Colindale w

Londynie. Zawiadomienia o ich związku z

odpowiednim hotelem rozsyłane są do

rządowych administracji opieki zdrowotnej i do

uczestników sieci informacyjnej prowadzonej

przez EWGLI, w tym również do Polski.

•Wg opracowania: W.Magdzik,D.Naruszewicz-Lesiuk,A.Zieliński
• „Choroby zakaźne i pasożytnicze-epidemiologia i profilaktyka”
α-medica.press2004

Od 1.01.2002 r. na mocy Ustawy z dnia 6 września

2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz.
U nr 126 poz. 1384 ):

• legionelloza znajduje się w wykazie chorób

zakaźnych obowiązkowo rejestrowanych w Polsce,

• zaś Legionella pneumophila znajduje się w

wykazie biologicznych czynników
chorobotwórczych (zał. nr 2 do wymienionej
Ustawy).

Wg opracowania: W.Magdzik,D.Naruszewicz-Lesiuk,A.Zieliński „Choroby zakaźne i
pasożytnicze-epidemiologia i profilaktyka” a-medica.press2004α

• bardzo duże różnice w liczbie bakterii rodzaju

Legionella wykrywanych w próbkach wody

pobranych z instalacji wodociągowych.

• Większość autorów ocenia, że 12 - 35% instalacji w

hotelach i budynkach mieszkalnych jest skażonych.

• Badania przeprowadzone przez Instytut Higieny w

Gelsenkirchen, którymi objęto 300 dużych instalacji

ciepłnej wody wykazały, że woda w 60% instalacji

była zakażona.

• Jeszcze wyższy odsetek próbek dodatnich w

stosunku do bakterii z rodzaju Legionella

stwierdzono w próbkach pobieranych z instalacji w

szpitalach (najczęściej powyżej 80%).

• Pierwsze w kraju badania w kierunku

wykrywania pałeczek Legionella w wodzie

pochodzącej z natrysków przeprowadzone

zostały przez Krogulską i Matuszewską w

1999 roku.

• Próbki wody zostały pobrane z instalacji w

bankach, hotelach,

ośrodkuwypoczynkowym i w zakładzie

przetwórstwa spożywczego. Bakterie

rodzaju Legionella wykryto w 55,9%

wszystkich próbek przebadanych.

• Stwierdzono, że bakterie występowały w

próbkach wody pobranych we wszystkich

obiektach, przy czym najwięcej próbek

dodatnich pochodziło z natrysków

łazienek hotelowych (81,3%).

• Przeprowadzone badania wykazały, że

występowanie bakterii z rodzaju

Legionella w instalacjach ciepłej wody

użytkowej w Polsce jest równie

powszechne jak w państwach zachodnich.