Źródła prawa

europejskiego

Źródła prawa europejskiego

• W ramach Wspólnot Europejskich

publikowanych

są

różnorodne

dokumenty. Część z nich jest prawnie
wiążąca,

część

natomiast

ma

charakter wyłącznie informacyjny.

Do dokumentów prawnie wiążących

należy

zaliczyć

akty

prawa

pierwotnego i wtórnego.

a) akty prawa pierwotnego

Aktami europejskiego prawa pierwotnego są:
traktaty założycielskie (ang. treaties, fr.

traités,

niem.

Verträge)

wraz

z

towarzyszącymi im protokołami i aneksami

tj.:

- Traktat

o

utworzeniu

Europejskiej

Wspólnoty Węgla i Stali (TEWWiS) - został

zawarty na okres 50 lat i wygasł w dniu 22

lipca 2002 r.,

a) akty prawa pierwotnego

- Traktat z dnia 25 marca 1957 r., o

ustanowieniu

EWG

(o

utworzeniu

Wspólnoty Europejskiej) –TWE, wszedł w

żcie z dniem 1 stycznia 1958, wielokrotnie

zmianiany oraz

- Traktat z dnia 25 marca 1957 r., o

utworzeniu

Europejskiej

Wspólnoty

Energii Atomowej (TEWEA).

a)

akty prawa pierwotnego

• Wzajemne stosunki pomiędzy przepisami

TWE i przepisami pozostałych dwóch
traktatów założycielskich określa art. 305
TWE, zgodnie z którym postanowienia TWE
nie naruszają postanowień TEWWiS, w
szczególności w zakresie praw i obowiązków
państw członkowskich, kompetencji instytucji
Wspólnoty oraz zasad ustalonych przez ten
traktat dla sprawnego działania rynku węgla
i stali, i nie naruszają postanowień TEWEA

a) akty prawa pierwotnego

• Przepisy traktatów sektorowych

zawierają regulacje szczególne (rynek
węgla, stali i energii atomowej);
przepisy TWE regulują ogólniejsze
cele i zadania;

• Między tymi przepisami nie zachodzi

jednak relacja lex specialis – lex
generalis; są to odrębne i
autonomiczne grupy przepisów

a) akty prawa pierwotnego

• Traktaty sektorowe zawierają

szczegółowe uregulowania prawne
dotyczące funkcjonowania wspólnego
rynku węgla, stali i energii atomowej oraz
kompetencji organów tych Wspólnot;

• TWE miał natomiast charakter traktatu

ramowego, który określa zasady ogólne,
procedury i upoważnienia do stanowienia
aktów prawnych

a) akty prawa pierwotnego

• Terytorialny zakres obowiązywania

traktatów założycielskich określał art. 299
TWE i art. 198 TEWEA:

• Kompetencje Wspólnoty miały być

wykonywane, z zastrzeżeniem wyjątków
przewidzianych w traktatach
założycielskich, na tych terytoriach, na
które rozciąga się jurysdykcja państw
członkowskich (w granicach określonych
przez ich konstytucje)

a) akty prawa pierwotnego

Przedmiotową kategorię uzupełniają kolejne traktaty

nowelizujące traktaty założycielskie m.in.

Jednolity Akt Europejski (wszedł w życie 1 lipca 1987

r.),

Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht),

wszedł w życie 1 listopada 1993 r., obecnie (na

podstawie Traktatu Lizbońskiego) ma przyjąć nazwę

„Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej”

Traktat Amsterdamski, wszedł w życie 1 maja 1999 r.

a) akty prawa pierwotnego

Traktat Nicejski, wszedł w życie 1 lutego 2003 r..
• TRAKTAT Z LIZBONY ZMIENIAJĄCY TRAKTAT O UNII

EUROPEJSKIEJ I TRAKTAT USTANAWIAJĄCY
WSPÓLNOTĘ EUROPEJSKĄ (2007/C 306/01 Dz.U.UE C z
dnia 17 grudnia 2007 r.) – wszedł w życie po zakończeniu
procesu ratyfikacji – w dniu 1 grudnia 2009 r., spowodował
zmianę nazwy traktatu z Mastricht na Traktat o
funkcjonowaniu UE (TFUE)

Do źródeł prawa pierwotnego zalicza się również traktaty o

przystąpieniu nowych członków (traktaty akcesyjne).

Konstytucja Europejska, nad którą prace ostatnio zostały

wstrzymane, również byłaby aktem prawa pierwotnego.

a) akty prawa pierwotnego

• Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

(Traktat z Maastricht) jest odrębnym od
traktatów założycielskich źródłem
pierwotnego prawa wspólnotowego.

• TUE i traktaty założcielskie stanowią

równorzędne źródła prawa

• TUE uzupełnił zespół Wspólnot o współpracę

międzypaństwową w dwóch nowych
dziedzinach polityki i ustanowił UE –
nadbudowę nad systemem

Prawo UE

• Prawo Unii Europejskiej (pot.„prawo

unijne”) i normy dotyczące nowych
form współpracy w ramach UE
stanowią łącznie prawo europejskie w
węższym znaczeniu

Prawo UE

• Prawo unijne jest samodzielnym

systemem prawnym, który wiąże nie
tylko państwa członkowskie lecz
także określa bezpośrednio prawa i
obowiązki jednostki (dotyczy to
prawa pierwotnego i wtórnego)

Prawo europejskie w znaczeniu

szerszym

System Traktatów UE i Wspólnot stale odwołuje
się także do innych organizacji zajmujących się
międzypaństwową współpracą w Europie, które
istnieją obok Unii Europejskiej:

• Rady Europy wraz z EKPC (Europejską

Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności),

• Unii Zachodnioeuropejskiej, OBWE (Organizacji

Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie oraz

• Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu

Prawo europejskie w

znaczeniu szerszym

• Rada Europy (utworzona w 1949 r.), po

przyjęciu licznych państw z byłego bloku
wschodniego jest obecnie ogólnoeuropejskim
forum bazującym na wspólnym zasobie zasad
strukturalnych demokracji i państwa prawnego.

• Wspólnota Europejska „ustanawia wszelkie

właściwe formy współpracy z Radą Europy” (art.
303 TWE)

• Art. 6 ust. 2 TUE przewiduje, że Unia szanuje

prawa podstawowe, zagwarantowane w EKPC

Prawo europejskie w

znaczeniu szerszym

• Unia Zachodnioeuropejska (UZE), jest

przymierzem obronnym państw
zachodnioeuropejskich, przejęła
funkcje zapewnienia pokoju w
ramach bezpieczeństwa
ogólnoeuropejskiego. Obecnie jest na
etapie rozwoju.

Prawo europejskie w

znaczeniu szerszym

• OBWE, Organizacja Bezpieczeństwa i

Współpracy w Europie zajmuje się
tworzeniem „europejskiej architektury
bezpieczeństwa”

• Postanowienia Traktatu z Maastricht,

definiując cele wspólnej polityki
zagranicznej i bezpieczeństwa,
odsyłają do Aktu Końcowego z Helsinek
i do Karty Paryskiej (art. 11 ust. 1 TUE)

Prawo europejskie w

znaczeniu szerszym

•

W dziedzinie gospodarczej Europejskie
Stowarzszenie Wolnego Handlu (EFTA),
utworzone w 1960 r. przez państwa nienależące
do Wspólnot Europejskich jako ich alternatywa,
obecnie jest w orbicie systemu Wspólnot i UE.

•

Państwa należące jeszcze do EFTA (z wyj.
Szwajcarii) wchodzą w skład Europejskiego
Obszaru Gospodarczego, który w dużym stopniu
rządzi się podstawowymi zasadami TUE

Wjaśnienia terminologiczne

• Wg art. 9b TUE, Rada Europejska jest

„ciałem” właściwym w zakresie decyzji
politycznych w UE - nadaje Unii impulsy
niezbędne do jej rozwoju i określa
ogólne kierunki i priorytety polityczne

• składa się z szefów państw lub rządów

państw członkowskich oraz
Przewodniczącego KE – nie posiada
obecnie kompetencji prawodawczych.

Władze prawotwórcze UE

• Ciałem prawodawczym UE jest Rada,

wykonujące swoje funkcje sama lub we
współdziałaniu z Parlamentem UE

• w skład Rady wchodzi jeden przedstawiciel

szczebla ministerialnego z każdego
Państwa Członkowskiego, upoważniony do
zaciągania zobowiązań w imieniu rządu
Państwa Członkowskiego, które
reprezentuje (art. 9c TUE)

Władze prawotwórcze UE

Komisja UE

• wspiera ogólny interes Unii i podejmuje w tym

celu odpowiednie inicjatywy;

• czuwa ona nad stosowaniem Traktatów i środków

przyjmowanych przez instytucje na ich
podstawie.

• nadzoruje stosowanie prawa Unii pod kontrolą

Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

• wykonuje budżet i zarządza programami
• pełni funkcje koordynacyjne, wykonawcze i

zarządzające, zgodnie z warunkami
przewidzianymi w Traktatach (art. 9d TUE)

Komisja UE

• z wyjątkiem wspólnej polityki zagranicznej i

bezpieczeństwa oraz innych przypadków
przewidzianych w Traktatach, zapewnia
reprezentację Unii na zewnątrz. Podejmuje
inicjatywy w zakresie rocznego i wieloletniego
programowania Unii w celu osiągnięcia porozumień
międzyinstytucjonalnych.

• o ile Traktaty nie stanowią inaczej, akty

ustawodawcze Unii mogą zostać przyjęte
wyłącznie na wniosek Komisji, a pozostałe akty są
przyjmowane na wniosek Komisji, jeżeli Traktaty
tak stanowią

KATEGORIE I DZIEDZINY

KOMPETENCJI UNII

Wg art. 2a TFUE
1. Jeżeli Traktaty przyznają Unii

wyłączną kompetencję w określonej
dziedzinie, jedynie Unia może
stanowić prawo oraz przyjmować akty
prawnie wiążące, natomiast Państwa
Członkowskie mogą to czynić
wyłącznie z upoważnienia Unii lub w
celu wykonania aktów Unii.

KATEGORIE I DZIEDZINY

KOMPETENCJI UNII

2.Jeżeli Traktaty przyznają Unii w określonej

dziedzinie kompetencję dzieloną z Państwami
Członkowskimi, Unia i Państwa Członkowskie
mogą stanowić prawo i przyjmować akty
prawnie wiążące w tej dziedzinie. Państwa
Członkowskie wykonują swoją kompetencję w
zakresie, w jakim Unia nie wykonała swojej
kompetencji. Państwa Członkowskie ponownie
wykonują swoją kompetencję w zakresie, w
jakim Unia postanowiła zaprzestać
wykonywania swojej kompetencji.

KATEGORIE I DZIEDZINY

KOMPETENCJI UNII

3.Państwa Członkowskie koordynują swoje

polityki gospodarcze i zatrudnienia na
zasadach przewidzianych w niniejszym
Traktacie, do których określenia
kompetencję ma Unia.

4.Zgodnie z postanowieniami TFUE i TUE Unia

ma kompetencję w zakresie określania i
realizowania wspólnej polityki zagranicznej
i bezpieczeństwa, w tym stopniowego
określania wspólnej polityki obronnej.

KATEGORIE I DZIEDZINY

KOMPETENCJI UNII

5.W niektórych dziedzinach i na warunkach

przewidzianych w Traktatach, Unia ma
kompetencję w zakresie prowadzenia działań
w celu wspierania, koordynowania lub
uzupełniania działań Państw Członkowskich,
nie zastępując jednak ich kompetencji w tych
dziedzinach.
Prawnie wiążące akty Unii przyjęte na podstawie
postanowień Traktatów odnoszących się do tych
dziedzin nie mogą prowadzić do harmonizacji
przepisów ustawowych i wykonawczych Państw
Członkowskich.

KATEGORIE I DZIEDZINY

KOMPETENCJI UNII

- KOMPETENCJE WYŁACZNE UE

6.

Zakres i warunki wykonywania kompetencji
Unii określają postanowienia Traktatów
odnoszące się do każdej dziedziny.

Zgodnie z art. 2b TFUE:
1. Unia ma wyłączne kompetencje w

następujących dziedzinach:

a) unia celna;
b) ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych

do funkcjonowania rynku wewnętrznego;

WYŁĄCZNE KOMPETENCJE UE

c)polityka pieniężna w odniesieniu do Państw

Członkowskich, których walutą jest euro;

d) zachowanie morskich zasobów biologicznych w

ramach wspólnej polityki rybołówstwa;

e) wspólna polityka handlowa.
2.

Unia ma także wyłączną kompetencję do zawierania
umów międzynarodowych, jeżeli ich zawarcie zostało
przewidziane w akcie ustawodawczym Unii lub jest
niezbędne do umożliwienia Unii wykonywania jej
wewnętrznych kompetencji lub w zakresie, w jakim ich
zawarcie może wpływać na wspólne zasady lub zmieniać
ich zakres.

Kompetencje wspierające,

koordynujące lub uzupełniające

Zgodnie z art. 2e TFUE, Unia ma kompetencje do

prowadzenia działań mających na celu
wspieranie, koordynowanie lub uzupełnianie
działań Państw Członkowskich. Do dziedzin
takich działań o wymiarze europejskim należą:

a) ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego; b)

przemysł;

c)kultura; d) turystyka; e)edukacja, kształcenie

zawodowe, młodzież i sport; f) ochrona
ludności; g)

współpraca administracyjna

KOMPETENCJE DZIELONE

• Unia dzieli kompetencje z Państwami

Członkowskimi, jeżeli Traktaty przyznają
jej kompetencje, które nie dotyczą
dziedzin określonych w artykułach 2b i
2e TFUE.

a)rynek wewnętrzny;
b)polityka społeczna w odniesieniu do aspektów

określonych w TFUE;

c)spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;

KOMPETENCJE DZIELONE

d)

rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania
morskich zasobów biologicznych;

e)

środowisko;

f)

ochrona konsumentów;

g)

transport;

h)

sieci transeuropejskie;

i)

energia;

j)

przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i
sprawiedliwości;

k)

wspólne problemy bezpieczeństwa w zakresie zdrowia
publ. w odniesieniu do aspektów określonych w TFUE

KOMPETENCJE DZIELONE

• W dziedzinach badań, rozwoju technologicznego i

przestrzeni kosmicznej Unia ma kompetencje do
prowadzenia działań, w szczególności do określania i
realizacji programów, jednakże wykonywanie tych
kompetencji nie może doprowadzić do uniemożliwienia
Państwom Członkowskim wykonywania ich kompetencji.

• W dziedzinach współpracy na rzecz rozwoju i

pomocy humanitarnej Unia ma kompetencje do
prowadzenia działań i wspólnej polityki, jednakże
wykonywanie tych kompetencji nie może doprowadzić
do uniemożliwienia Państwom Członkowskim
wykonywania ich kompetencji.

KOORDYNACJA POLITYK

GOSPODARCZYCH PAŃSTW UE

ZGODNIE Z ART. 2D:
1.

Państwa Członkowskie koordynują swoje polityki
gospodarcze w ramach Unii. W tym celu Rada
przyjmuje środki, w szczególności ogólne
kierunki tych polityk.

2.

Unia podejmuje środki w celu zapewnienia
koordynacji polityk zatrudnienia Państw
Członkowskich, w szczególności określając
wytyczne dla tych polityk.

3. Unia może podejmować inicjatywy w celu

zapewnienia koordynacji polityk społecznych
Państw Członkowskich.

Podstawowe wartości UE

Unia opiera się na wartościach:
• poszanowania godności osoby

ludzkiej,

• wolności,
• demokracji,
• równości,
• państwa prawnego, jak również
• poszanowania praw człowieka, w tym

praw osób należących do mniejszości.

Podstawowe wartości UE

Wartości te są wspólne Państwom

Członkowskim w społeczeństwie opartym na:

• pluralizmie,
• niedyskryminacji,
• tolerancji,
• sprawiedliwości,
• solidarności
• równości kobiet i mężczyzn (art. 2 TUE).

Cele UE

• Celem Unii jest wspieranie pokoju, jej

wartości i dobrobytu jej narodów.

• Unia

zapewnia

swoim

obywatelom

przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i
sprawiedliwości

bez

granic

wewnętrznych, w której zagwarantowana
jest

swoboda

przepływu

osób,

w

powiązaniu

z

właściwymi

środkami

w

odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych,
azylu, imigracji, jak również zapobiegania i
zwalczania przestępczości (art. 3 TUE)

Sposoby i zasady realizacji

celów UE

Unia:
• ustanawia rynek wewnętrzny,
• działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego

podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy
oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa
o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego
zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki
poziom ochrony i poprawy jakości środowiska,

• wspiera postęp naukowo-techniczny,
• zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz

wspiera sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet
i mężczyzn, solidarność między pokoleniami i ochronę
praw dziecka,

Sposoby i zasady realizacji celów

UE

• wspiera spójność gospodarczą, społeczną i

terytorialną oraz solidarność między Państwami
Członkowskimi,

• szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i

językową oraz czuwa nad ochroną i rozwojem
dziedzictwa kulturowego Europy,

• ustanawia unię gospodarczą i walutową, której

walutą jest euro,

• w stosunkach zewnętrznych umacnia i

propaguje swoje wartości i interesy oraz wnosi
wkład w ochronę swoich obywateli,

Sposoby i zasady realizacji

celów UE

• przyczynia się do pokoju, bezpieczeństwa,

trwałego rozwoju Ziemi, do solidarności i
wzajemnego szacunku między narodami, do
swobodnego i uczciwego handlu, do
wyeliminowania ubóstwa oraz do ochrony praw
człowieka, w szczególności praw dziecka, a także
do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa
międzynarodowego, w szczególności zasad Karty
Narodów Zjednoczonych,

• dąży do osiągnięcia swoich celów właściwymi

środkami odpowiednio do zakresu kompetencji
przyznanych jej na mocy Traktatów (art. 3 TUE)

podstawowe zasady

działania UE

• Unia zapewnia spójność swoich poszczególnych

polityk i działań, uwzględniając wszystkie swoje cele
i zgodnie z zasadą przyznania kompetencji (art. 2f
TFUE

,

• Wykonywanie kompetencji UE podlega zasadom

pomocniczości i proporcjonalności

• Unia działa wyłącznie w granicach kompetencji

przyznanych jej przez Państwa Członkowskie w
Traktatach do osiągnięcia określonych w nich celów.

• Wszelkie kompetencje nieprzyznane Unii w

Traktatach należą do Państw Członkowskich (art. 5
TUE)

podstawowe zasady

działania UE

• przy określaniu i realizacji swoich polityk

i działań Unia bierze pod uwagę wymogi
związane ze wspieraniem wysokiego
poziomu zatrudnienia, zapewnianiem
odpowiedniej ochrony socjalnej,
zwalczaniem wykluczenia społecznego,
a także z wysokim poziomem
kształcenia, szkolenia oraz ochrony
zdrowia ludzkiego (art. 5a TFUE)

podstawowe zasady

działania UE

• Przy określaniu i realizacji swoich

polityk i działań Unia dąży do
zwalczania wszelkiej dyskryminacji
ze względu na płeć, rasę lub
pochodzenie etniczne, religię lub
światopogląd, niepełnosprawność,
wiek lub orientację seksualną (art. 5b
TFUE)

Podstawowe zasady

ustrojowe UE

1. Podstawą funkcjonowania Unii jest demokracja

przedstawicielska.

2.  Obywatele są bezpośrednio reprezentowani

na poziomie Unii w Parlamencie Europejskim.

3. Państwa Członkowskie są reprezentowane w

Radzie Europejskiej przez swoich szefów
państw lub rządów, a w Radzie przez swoje
rządy; szefowie państw lub rządów i rządy
odpowiadają demokratycznie przed
parlamentami narodowymi albo przed swoimi
obywatelami.

Podstawowe zasady

ustrojowe UE

4.

Każdy obywatel ma prawo uczestniczyć w
życiu demokratycznym Unii. Decyzje są
podejmowane w sposób jak najbardziej
otwarty i zbliżony do obywatela.

5.

Partie polityczne na poziomie
europejskim przyczyniają się do
kształtowania europejskiej świadomości
politycznej i wyrażania woli obywateli
Unii.

Nie są źródłami prawa

pierwotnego

• umowy międzynarodowe podpisywane przez

Wspólnoty (w tym umowa stowarzyszeniowa

Polska – Wspólnota Europejska), ani umowy

zawierane przez wszystkich lub niektórych

członków tej organizacji (np. umowa z

Schengen, aczkolwiek postanowienia tej umowy

zostały już włączone do TWE).

• Wymienione akty prawa międzynarodowego, jako

wywierające wpływ na porządek prawny

Wspólnot, zalicza się jednak do acquis

communautaire (dorobek wspólnotowy).

Nie są źródłami prawa

• Nie są źródłami prawa deklaracje

przyjmowane podczas szczytów szefów

państw i rządów państw członkowskich

Wspólnot w ramach Rady Wspólnot

Europejskich.

• Podczas takich spotkań podejmowane są

również decyzje dotyczące wykładni

traktatów

założycielskich,

których

charakter prawny jest sporny.

b) akty prawa wtórnego

(akty pochodne)

• Dyrektywy (ang. directive, fr. directive, niem.

Richtlinien) - akty prawne nie mające odpowiednika

w

prawie

polskim,

skierowane

do

państw

członkowskich, które muszą osiągnąć, za pomocą

dostępnych sobie środków, cel określony w

dyrektywie.

• Dyrektywy wyznaczają swoim adresatom określony

czas na implementację czyli włączenie treści

dyrektywy do krajowego porządku prawnego (zwykle

2 lata).

• W

przypadku

niewykonania

obowiązku

implementacji, sądy i TSUE powinny rozstrzygać

sprawy z założeniem, że rozstrzygniecie nie może

naruszać reguł wynikających z dyrektyw

b) akty prawa wtórnego

(akty pochodne)

• Kiedy po upływie wyznaczonego czasu nie

zostanie dokonana transpozycja dyrektywy

do prawa krajowego, obywatel ma

możliwość dochodzenia uprawnień

wynikających z dyrektywy przed sądami

krajowymi i TSUE

• Należy przyjąć, że oap działając niezgodnie

z nieimplementowana dyrektywą, narusza

prawo narażając państwo na

odpowiedzialność

b) akty prawa wtórnego

(akty pochodne)

• Jednak, co do zasady, wyłącznymi

adresatami

dyrektyw

są

państwa

członkowskie.

Organy

państw

członkowskich, podobnie jak organy

polskie, nie mogą wymagać od swoich

obywateli postępowania zgodnego z

dyrektywą. Dopiero przepisy krajowe

wydane

na

podstawie

dyrektyw

stanowią źródło praw i obowiązków dla

osób fizycznych i prawnych (np. spółek).

dyrektywy

• dyrektywy mogą mieć charakter quasi-

wiążący dla przedsiębiorców.

• dzieje się tak dlatego, że dokumenty te

niekiedy umożliwiają pewne działania pod

warunkiem

dopełnienia

określonych

procedur zawartych w dyrektywie.

• przykładowo:

przedsiębiorstwo,

które

pragnie umieścić na swoim produkcie

oznaczenie CE, musi wytwarzać go zgodnie

z zasadami opisanymi w dyrektywie, nawet

jeżeli przepisy wewnętrzne danego kraju nie

stawiają

przed

producentem

takich

wymagań.

dyrektywy

Dyrektywom często towarzyszą

załączniki (ang. annex, fr. annexe,
niem. Anhang). Dokumenty te mają
istotne znaczenie dla przedsiębiorców,
gdyż to w nich właśnie zawarte są
szczegóły techniczne, tabele,
zestawienia itp., z których wynika lub
może być wyprowadzana treść norm
zalecanych do ustanowienia w celu
implementacji dyrektywy.

rozporządzenia

• Rozporządzenia (regulation, reglement,

Verordnung) - akty prawne o ogólnym i

abstrakcyjnym charakterze odpowiadające

polskim ustawom.

• Odmiennie niż dyrektywy, rozporządzenia

podlegają bezpośredniemu stosowaniu w

państwach członkowskich.

• Oznacza to, że kształtują prawa i obowiązki

osób fizycznych i prawnych (w tym

przedsiębiorców) i mogą być powoływane w

kontaktach

pomiędzy

nimi

oraz

administracją państwową, a także w sądach.

rozporządzenia

• Wyróżnia się dwa rodzaje rozporządzeń -

rozporządzenia podstawowe oraz

rozporządzenia wykonawcze, których zakres

przedmiotowy jest ograniczony, a ich

postanowienia nie mogą pozostawać w

sprzeczności z postanowieniami rozporządzeń

podstawowych.

• Rozporządzenia wydawane są przez Radę UE,

Parlament Europejski wraz z Radą UE

(podstawowe), albo przez Komisję Europejską.

• W formie rozporządzenia regulowany jest np.

wspólnotowy kodeks celny. Również

rozporządzeniom mogą towarzyszyć załączniki.

Rozporządzenia

• W celu wykonania kompetencji Unii

instytucje przyjmują rozporządzenia,
dyrektywy, decyzje, zalecenia i
opinie.

• Rozporządzenie ma zasięg ogólny.

Wiąże w całości i jest bezpośrednio
stosowane we wszystkich Państwach
Członkowskich (art. 288 TFUE).

rozporządzenia

Rozporządzenia nie mają jednolitej rangi, gdyż są stanowione
przez organy mające do spełnienia nierównorzędne cele.
Przyjmowane są albo w zwykłej procedurze ustawodawczej
albo w procedurze specjalnej.

Zwykła procedura ustawodawcza polega na przyjęciu

rozporządzenia, dyrektywy lub decyzji wspólnie przez
Parlament Europejski i Radę na wniosek Komisji. Procedurę tę
określa artykuł 294 TFUE (art. 289).

Procedura specjalna – przyjęcie aktu przez Parlament z

udziałem Rady lub przez Radę z udziałem PE.

Rozporządzenie

•  Akty prawne przyjmowane w drodze

procedury ustawodawczej stanowią akty
ustawodawcze (289.3 TFUE)

•  Akt ustawodawczy może przekazywać

Komisji uprawnienia do przyjęcia aktów o
charakterze nieustawodawczym o zasięgu
ogólnym, które uzupełniają lub zmieniają
niektóre, inne niż istotne, elementy aktu
ustawodawczego (290.1. TFUE).

Rozporządzenia

• Akty ustawodawcze wyraźnie

określają cele, treść, zakres oraz czas
obowiązywania przekazanych
uprawnień. Przekazanie uprawnień
nie może dotyczyć istotnych
elementów danej dziedziny,
ponieważ są one zastrzeżone dla
aktu ustawodawczego (290TFUE)

Rozporządzenia – przykład

upoważnienia do jego podjęcia

• Bez uszczerbku dla artykułu 4 TUE i art.93, 106 i

107 TFUE oraz zważywszy na miejsce, jakie usługi
świadczone w ogólnym interesie gospodarczym
zajmują wśród wspólnych wartości Unii, jak
również ich znaczenie we wspieraniu jej spójności
społecznej i terytorialnej, Unia i Państwa
Członkowskie, każde w granicach swych
kompetencji i w granicach stosowania Traktatów,
zapewniają, aby te usługi funkcjonowały na
podstawie zasad i na warunkach, w szczególności
gospodarczych i finansowych, które pozwolą im
wypełniać ich zadania. (verte)

Rozporządzenia– przykład

upoważnienia do jego podjęcia

• Parlament Europejski i Rada, stanowiąc

w drodze rozporządzeń zgodnie ze
zwykłą procedurą ustawodawczą,
ustanawiają te zasady i określają te
warunki, bez uszczerbku dla
kompetencji, które Państwa
Członkowskie mają, w poszanowaniu
Traktatów, do świadczenia, zlecania i
finansowania takich usług (art. 14TFUE).

decyzje

•

Decyzje (ang. decision, fr. décision, niem.

entscheidung)

są

aktami

prawnymi

o

charakterze indywidualnym, skierowanym do

konkretnie oznaczonych adresatów (zasadniczo

odpowiadają znanym w Polsce decyzjom

administracyjnym).

Adresatem

europejskiej

decyzji może być zarówno państwo (państwa)

członkowskie, jak i osoba fizyczna lub prawna.

• Treść części decyzji łudząco przypomina treść

rozporządzeń,

gdyż

składa

się

z

przepisów

sformułowanych ogólnie i abstrakcyjnie

• Niektóre decyzje nie mają charakteru wiążącego (sa

zaleceniami)

decyzje

• Decyzja wiąże w całości. Decyzja, która wskazuje

adresatów, wiąże tylko tych adresatów (288 TFUE)

Decyzje wydawane są zasadniczo przez Komisję i Radę.

W wyjątkowych, wynikających z istoty materii (np. w
sprawie regulaminu wewnętrznego lub prezydencji
RE) lub wskazanych w traktatach lub w
rozporzadzeniach lub dyrektywach przypadkach,
organem wydającym decyzję może być Rada
Europejska i Parlament Europejski.

Przykładem decyzji skierowanej do firm może być

decyzja nakładająca na przedsiębiorstwo karę
(grzywnę) z tytułu naruszenia art. 102 TFUE
(nadużycie pozycji dominującej).

Decyzje instytucji UE jako źródła

prawa administracyjnego

• Przykładem decyzji o charakterze źródła

prawa administracyjnego w RP mogą być:

1) DECYZJA KOMISJI z dnia 1 września 2010

r. w sprawie kryteriów i standardów
metodologicznych dotyczących
dobrego stanu środowiska wód
morskich

(notyfikowana jako dokument nr C(2010)

5956)
Dz.U.UE.L.10.232.14

Decyzje instytucji UE jako źródła

prawa administracyjnego

2) DECYZJA KOMISJI z dnia 26 sierpnia 2010 r.
w sprawie przywozu do Unii nasienia,

komórek jajowych i zarodków owiec i kóz

(notyfikowana jako dokument nr C(2010) 5780)
Dz.U.UE.L.10.228.74
• Zgodnie z art. 1, ustanawia się w niej również

wymogi dotyczące świadectw, które mają być
stosowane przy przywozie tych towarów do
Unii.

Decyzje jako pozorne źródła prawa

administracyjnego

• decyzja z 2010.07.07 w sprawie

unijnych wytycznych dotyczących
rozwoju transeuropejskiej sieci
transportowej – nie wynikają z niej
normy wiążące państwa
członkowskie lub ich obywateli, ale
normy wg których działać mają
instytucje UE.

Dokumenty o charakterze

niewiążącym

• Opinie

(ang.

opinion,

fr.

avis,

niem.

Stellungnahme),

które

służą

wyrażeniu

stanowiska poszczególnych instytucji Wspólnot

Europejskich w odniesieniu do jakiejś kwestii lub

dokumentu.

• Jakkolwiek opinie mogą być skierowane zarówno

do państw członkowskich jak i do osób fizycznych

czy prawnych, najczęściej spotykane są w

działalności

wewnętrznej

organów

Wspólnotowych.

opinie

• Dokumenty te stanowią istotny element

procesu decyzyjnego prowadzącego do

przyjęcia aktu prawnego o charakterze

wiążącym (dyrektywy lub rozporządzenia).

Szczególną rolę w pracach organów

pełnią opinie Parlamentu, Komitetu

Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu

Regionów. Poza tymi organami opinie

mogą wydawać również: Komisja

Europejska i Rada Unii Europejskiej.

zalecenia

• Zalecenia (ang. recommendation, fr.

recommendation, niem. Empfehlungen)

są dokumentami skierowanymi do

państw

członkowskich.

Zalecenia,

wydawane przez Radę Unii Europejskiej

lub Komisję, mają na celu ujednolicenie

prawodawstwa

obowiązującego

w

poszczególnych krajach Wspólnoty. Od

dyrektyw zalecenia różnią się brakiem

mocy prawnej (nie są wiążące).

Zielone Księgi

• Zielone Księgi (ang. Green Paper fr.

Livre

vert,

niem.

Grünbücher)

są

wydawanymi przez Komisję, najczęściej w

formie

komunikatu,

dokumentami,

których głównym celem jest rozpoczęcie

dyskusji oraz procesu konsultacji na dany

temat. Zielone księgi zwykle nie zawierają

projektów

konkretnych

rozwiązań

legislacyjnych. Konsultacje rozpoczęte

wydaniem Zielonej Księgi mogą zostać

zakończone wydaniem Białej Księgi.

Białe Księgi

• Białe Księgi (ang. White Paper fr. Livre Blanc

niem. Weißbücher ) są również wydawane przez

Komisję.

• W przeciwieństwie do Zielonych Ksiąg, Białe

Księgi zawierają propozycje konkretnych działań

w danej dziedzinie. Jeżeli Biała Księga zostanie

przyjęta przez Radę, staje się programem działań

Wspólnot w danym obszarze kompetencji.

programy

• Programy (ang. programme, fr. programme,

niem.

Programm)

są

dokumentami

przyjmowanymi przez Radę.

• Stanowią

spis

działań

jakie

organy

europejskie podejmą w określonej dziedzinie

i czasie (zazwyczaj 5 lub 10 lat). Kolejne

programy są numerowane i publikowane są

w formie komunikatu Komisji. Przykładowo

piąty program Wspólnot w zakresie ochrony

środowiska był przyjęty na lata 1992-1999,

szósty obejmuje działania na lata 2001-2010.

uchwały

• Uchwały (ang. resolution, résolution,

niem. Beschluß) mogą być przyjmowane

przez Radę i Parlament Europejski.

Uchwały Rady, zawierające podstawowe

uzgodnienia w danej dziedzinie, przyjęte

przez ministrów państw członkowskich,

często są odpowiedzią na komunikaty

Komisji Europejskiej. Jakkolwiek uchwały

Rady nie są prawnie wiążące, mogą

wpływać na działania podejmowane przez

rządy krajów członkowskich.

uchwały

Uchwały Parlamentu Europejskiego są

skierowane do Rady lub Komisji
Europejskiej. Ich celem jest
zwrócenie uwagi tych organów na
zagadnienia istotne z punktu
widzenia parlamentu. Dokumenty te
nie mają mocy wiążącej.

raporty

• Raporty (ang. report, fr. rapport, niem.

Gesamtbericht) publikowane są przez Komisję

w celu zaprezentowania stanu faktycznego,

działań i osiągnięć Wspólnot Europejskich w

danej dziedzinie.

• Najważniejsze znaczenie ma ogólny raport o

działalności Unii Europejskiej (General Report

on the Activities of the European Union)

publikowany dorocznie zgodnie wymogami

Traktatu o Wspólnocie Europejskiej. Raporty

Komisji Europejskiej najczęściej kierowane są

do Rady Europejskiej lub Parlamentu.

Również Komitet Ekonomiczno-Społeczny i

Komitet Regionów publikują swoje raporty.

Dziennik Urzędowy

Wspólnot Europejskich

Podstawowym

źródłem

poznania

regulacji

europejskich jest Dziennik Urzędowy Wspólnot

Europejskich zwany w skrócie Dziennikiem

Urzędowym (ang. Official Journal, fr. Journal

Officiel, niem. Amtsblatt), który ukazuje się

codziennie we wszystkich językach urzędowych

Wspólnot i jest podzielony na trzy serie. W serii L

(legislation) publikowane są obowiązujące akty

prawne, w serii C (communications) ukazują się

te dokumenty, które Komisja Europejska uważa

za istotne z punktu widzenia działalności

Wspólnot.

Dziennik Urzędowy

Wspólnot Europejskich

• Nie ma stałej listy dokumentów które ukazują się

w serii C dziennika. Tradycyjnie publikowane są

w niej propozycje Komisji dotyczące wydania

dyrektyw i rozporządzeń (proposals), opinie

Parlamentu, Komitetu Ekonomiczno Społecznego

oraz Komitetu Regionów streszczenia debat

parlamentarnych, informacje o rozprawach przed

Trybunałem Sprawiedliwości. W serii S

(supplement) publikowane są ogłoszenia o

większych przetargach organizowanych przez

Wspólnoty i państwa członkowskie.

Dziennik Urzędowy

Wspólnot Europejskich

• Najważniejsze znaczenie ma seria L Dziennika

Urzędowego. Publikowane w niej dokumenty są

podzielone na dwie kategorie "wymagające

publikacji" i "niewymagające publikacji". Do

aktów "wymagających publikacji" zalicza się

rozporządzenia i dyrektywy, do

"niewymagających publikacji" decyzje i umowy

międzynarodowe zawarte przez Wspólnotę. Dwa

razy do roku, skorowidz (Directory of Community

Legislation in Force and other Acts of the

Community Institutions).

Dziennik Urzędowy

Wspólnot Europejskich

• Coraz większe znaczenie ma również wersja

Dziennika Urzędowego wydawana na CD-
romach. Na CD-romach Dzienniki L i C
publikowane są w miesięcznych i rocznych
zestawieniach. Seria S dziennika urzędowego,
zawierająca ogłoszenia związane z zamówieniami
publicznymi, publikowana jest wyłącznie w wersji
CD.

Dziennik Urzędowy

Wspólnot Europejskich

• Dzienniki Urzędowe Wspólnot Europejskich

publikowane są również on-line na serwerze
wspólnot europejskich (

www.europa.eu.int

).

Biuro Publikacji Wspólnot Europejskich (Office
for Official Publications of the Eurpean
Communities) wydaje również w wersji
papierowej wszystkie dokumenty istotne z
punktu widzenia działalności instytucji
europejskich.

Orzeczenia sądów

europejskich

Spore znaczenie mogą mieć wyroki Europejskiego

Trybunału Sprawiedliwości (ETS) oraz Sądu
Pierwszej Instancji (SPI). Publikowane są one we
wszystkich jedenastu językach urzędowych w
urzędowym zbiorze orzeczeń trybunału (wersja
angielska zatytułowana jest Reports of Cases
Before the Court of Justice and the Court of First
Instance).

Orzeczenia sądów

europejskich

Procesy przed Trybunałem numerowane są na

bieżąco w kolejności wpisu do rejestru. Pierwszy
człon numeru stanowi skrót nazwy sądu (C dla
Trybunału Sprawiedliwości od francuskiego
Court de Justice, T dla Sądu Pierwszej Instancji
od francuskiego Tribunal de Premiere Instance).

przykłady

• Przykładami odwoływania się polskich

aktów

prawnych

do

rozporządzeń

unijnych są:

• 1.

Art. 11 ust. 7 ustawy z dn. 29.01.2004r. prawo

zamówień publicznych, Dz. U. Nr 164, poz. 1163, j.t.

• 2.

§ 2 pkt 2 rozporządzenie Rady Ministrów z dn.

25.04.2006r. w sprawie pomocy publicznej

udzielanej w procesach prywatyzacji, Dz. U. z 2006r.,

Nr 84, poz. 580.

przykłady

• Przykładami

ustaw

wprowadzających

postanowienia dyrektyw unijnych do

polskiego porządku prawnego są:

1) ustawa z dn. 07.07.1994r. - Prawo budowlane, Dz.

U. z 2006r., Nr 156, poz. 1118.

2) ustawa z dn. 07.06.2001r. o zbiorowym

zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu

ścieków, Dz. U. z 2006r., Nr 123, poz. 858;

3) ustawa z dn. 27.04.2001, Dz. U. z 2008 r. Nr 25,

poz. 150, z późn. zm. – wdraża 30 wymienionych w

niej dyrektyw UE.

Umowa międzynarodowa

jako źródło prawa

Przekazanie organizacji międzynarodowej lub

organowi międzynarodowemu kompetencji

organów władzy państwowej w niektórych

sprawach (art. 90 ust. 1 Konst.)

• Następuje na podstawie umowy

międzynarodowej, której ratyfikacja wymaga

szczególnego trybu określonego w art. 90

ust. 2 – 4 Konst. O wyborze trybu wyrażania

zgody na ratyfikację takiej umowy decyduje

sejm w drodze uchwały podjętej

bezwzględną większością głosów w

obecności co najmniej połowy ustawowej

liczby posłów. Sejm może wybrać tryb

udzielania zgody w drodze ustawy

podejmowanej w szczególnym trybie bądź w

drodze referendum ogólnokrajowego.

• Ustawa wyrażająca zgodę na

ratyfikację takiej umowy, może być
uchwalona przez Sejm większością
2/3 głosów w obecności co najmniej
połowy ustawowej liczby posłów
oraz przez senat większością 2/3
głosów w obecności co najmniej
połowy ustawowej liczby senatorów.

• Referendum ogólnokrajowe przeprowadza się

w trybie określonym w ustawie o referendum

ogólnokrajowym (Dz. U. Nr 57, poz. 507 i Nr

85, poz. 782). W takim trybie nastąpiło

przystąpienie Polski do Unii Europejskiej.

• Przystąpienie do organizacji typu

integracyjnego może oznaczać przyjęcie

prawa przez nią stanowionego do

bezpośredniego stosowania, przyznając mu

pierwszeństwo w przypadku kolizji z

ustawami.

Przykłady umów

międzynarodowych jako źródła

prawa administracyjnego

Ust. z dn. 27.07.2005 r. Prawo o

szkolnictwie wyższym, (Dz.U. z 2005r., Nr

164, poz.1365)

• Art. 43. 3. Cudzoziemcy niewymienieni w ust.

2, z zastrzeżeniem ust. 5, mogą podejmować i

odbywać kształcenie oraz uczestniczyć w

badaniach naukowych i pracach rozwojowych,

o których mowa w ust. 1, na podstawie: 

• 1) umów międzynarodowych, na zasadach

określonych w tych umowach; 

• Art. 33. 3. Publiczne uczelnie teologiczne i

wydziały teologiczne uczelni publicznych

znajdują się także, w zakresie określonym

przez umowę międzynarodową zawartą ze

Stolicą Apostolską oraz ustawy regulujące

stosunki między Rzeczpospolitą Polską a

innymi kościołami i związkami wyznaniowymi

oraz przez statuty tych uczelni, pod nadzorem

władz kościołów i związków wyznaniowych. 

• Art. 192.2. Zasady uznawania dyplomów

ukończenia studiów uzyskanych za granicą za

równorzędne z dyplomami uzyskiwanymi w

kraju określają umowy międzynarodowe.

 

• Ustawa z dn. 12.03.2004 r. o pomocy

społecznej, (Dz.U.2009r., Nr 175, poz.

1362 z późn. zm.)

Art. 5. Prawo do świadczeń z pomocy

społecznej, jeżeli umowy międzynarodowe

nie stanowią inaczej, przysługuje:

1) osobom posiadającym obywatelstwo

polskie mającym miejsce zamieszkania i

przebywającym na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej;