Zasady konstytucyjne

Prawo konstytucyjne
porównawcze (I)

Ustrój państwa (podział
administracyjny)



Państwo federalne:

podział uprawnień władczych

pomiędzy parlamenty i rządy krajowe oraz parlament i
rząd federalny; tylko pewne obszary polityki zastrzeżone
są dla władz federalnych (polityka zagraniczna, obronność,
polityka monetarna); większość spraw wewnętrznych w
gestii podmiotów federacji (duża autonomia polityczna
regionów i dekoncentracja władzy); przykłady: USA,
Kanada, Australia, Niemcy, Austria, Szwajcaria, Belgia,
także ZSRR, Czechosłowacja i Jugosławia



Państwo unitarne:

przeciwieństwo państwa federalnego



Regionalizacja:

duża autonomia regionów w ramach

państwa unitarnego (przykłady to Włochy, Hiszpania)

Ustrój państwa (forma)



Monarchia:

funkcję głowy państwa piastuje

dożywotni i zazwyczaj dziedziczny monarcha, m.
absolutne, m. konstytucyjne (król panuje z woli ludu,
ale jego władza jest ograniczona prawem), ale też
przypadki skrajne (królestwa afrykańskie, Arabia
Saudyjska)



Republika:

głową państwa jest osoba wybierana na

pewien okres (prezydent), podział na republiki
prezydenckie oraz parlamentarne

Niepodzielność



Zasada niepodzielności terytorialnej państwa:

integralność terytorialna państwa, zazwyczaj
państwa nie dopuszczają możliwości podziału
(przynajmniej z zasady)

Orientacja ideologiczna



To raczej przeszłość:

socjalistyczne, komunistyczne,

rozwiniętego socjalizmu)



Obecnie:

można mówić o ideologii liberalnej demokracji

Religia / organizacje wyznaniowe



Zasady określające stosunek państwa do organizacji
religijnych.



Zasada oddzielenia kościoła od państwa



Religijny charakter państwa

Ekonomia



Zasady dotyczące organizacji życia ekonomicznego

Zasada państwa prawnego



Przestrzeganie prawa przez obywateli oraz przez
organy państwowe,



Instytucje państwowe działają tylko na podstawie
prawa i w granicach prawa



To jest zabezpieczenie przed arbitralnością rządzących
oraz instrument ochrony obywateli przez naruszającą
ich prawa ingerencją państwa



Gwarancje państwa prawa:

kontrola

konstytucjonalności aktów prawnych oraz kontrola
sądowa administracji



Inne czynniki:

kultura polityczna i prawna

społeczeństwa, kultura elit politycznych

Zasada państwa socjalnego



Państwo dobrobytu

(welfare state); państwo przy

użyciu mechanizmów politycznych i administracyjnych

koryguje w sposób długofalowy działania sił rynkowych

mając na względzie interes i bezpieczeństwo

ekonomiczne obywateli



Zapewnienie każdemu obywatelowi

równych praw

w

korzystaniu usług socjalnych



Zapewnienie

ochrony socjalnej

każdemu kto znalazł

się w trudnej sytuacji (ubezpieczenia od bezrobocia,

chorób, kalectwa)



Zapewnienie każdemu

dochodów minimalnych

bez

względu na zasoby jakimi dysponuje



Hasła równości politycznej przeniesione na sferę socjalną

i ekonomiczną

Inne zasady



Odpowiedzialności (przed Bogiem, sumieniem, historią).



Lojalności w stosunku do pewnych ogólnoludzkich idei i
wartości (wolność, pokój, humanizm, sprawiedliwość,
tolerancja)



Suwerenności państwa (zwierzchnictwa, relacje
międzynarodowe)



Poszanowania i kontynuacji dziedzictwa politycznego i
kulturalnego



Kolizyjne dotyczące relacji prawa krajowego do prawa
międzynarodowego



Delegacji funkcji władczych lub transferu praw
suwerennych na organizacje międzynarodowe

Zasada suwerenności ludu



Suwerenność to zwierzchnictwo



Władza określonego zbiorowego podmiotu wewnątrz
określonego terytorium państwa



Zwierzchnictwo ludu jest w praktyce trudne do
egzekwowania, ale pozostaje niezmienny w państwach
demokratycznych mechanizm wyborów
powszechnych, który jest przejawem zwierzchności
narodu (ludu)

Zasada demokracji



Demokracja:

władza ludu



Pojęcie to wskazuje na źródło władzy publicznej, na
procedury podejmowania decyzji, na sposób
legitymizowania władzy oraz na ograniczenia którym
rządzący podlegają



„Nabycie”

władzy następuje w drodze szczególnych

procedur (wybory, referendum)



Rodzaje, formy:

bezpośrednia, pośrednia

Zasada reprezentacji



Zwana też

zasadą rządu przedstawicielskiego



Jest to obowiązek delegowania uprawnień władczych na
przedstawicieli wybieranych przez naród w wyborach
powszechnych i działających pod jego kontrolą

Zasada podziału władzy



Idea ograniczenia rządu poprzez wzajemne ograniczanie
się ośrodków władzy oraz działalność zorganizowanej
opozycji politycznej



Koncepcje Monteskiusza i Hamiltona



Przeciwieństwo: idea Rousseau

Władza / org. polit. i społ.



Zasady określające relacje organizacji politycznych i
zawodowych w stosunku do władzy



Wyróżniamy tutaj:

pluralizm polityczny, kierownicza

rola partii, swoboda działalności związków zawodowych



Reaganomika (1980-1988), Thatcheryzm (1979-1990);
koncepcje państwa minimalnego

Relacje pomiędzy państwem,
jednostką i społeczeństwem



Poszanowanie godności ludzkiej jako źródło praw i wolności



Nienaruszalności, niezbywalności i przyrodniego charakteru
praw człowieka (konstytucyjna legitymizacja praw)



Równość wobec prawa i równa wszystkim wolność



Prymat interesu społecznego / prymat interesu
jednostkowego



Partycypacja społeczna



Solidaryzm społeczny (system emerytalny, publiczna służba
zdrowia)



Stosunki własnościowe



Poszanowanie praw grup mniejszościowych