Pielęgnowanie

po operacji piersi

Śląski Uniwersytet Medyczny

Zakład Pielęgniarstwa

Chirurgicznego

mgr M. Kowalska

Rak piersi to choroba spowodowana

niekontrolowanym rozrostem komórek
pochodzących z danej tkanki lub narządu.

Normalnie, każda komórka naszego ciała

ulega podziałom w ściśle zaplanowany
sposób.

Złośliwy klon komórek może rosnąć w

postaci guza, powodując ucisk i
zniszczenie otaczających tkanek, a
dodatkowo rozprzestrzeniać się z prądem
krwi po całym organizmie powodując
powstanie nowych ognisk czyli przerzutów.

Statystyka

Z obecnie żyjących, co 14 Polka zachoruje na

raka piersi w ciągu swojego życia.

Istnieje wzrostowy wskaźnik zachorowalności.
W Polsce wyleczalność wszystkich

nowotworów wynosi 40%, w USA - około
60%.

Najlepszą wyleczalność stwierdza się w takich

państwach, jak USA, Wielka Brytania,
Holandia i Skandynawia.

Liczba zgonów z powodu raka piersi wzrasta

po 45 roku życia, natomiast w przedziale
wiekowym 50-79 jest stała.

Ryzyko zachorowania

• Wcześniejsze zachorowanie na raka

piersi

• Zachorowania na raka piersi w rodzinie

(babka, matka, siostra lub córka)

• Zmiany w piersi, rozpoznane jako

atypowy rozrost lub rak zrazikowy in situ

Ryzyko zachorowania

• Zaburzenia w genach BRCA1 i BRCA2

Kobiety, które odziedziczyły uszkodzoną
kopię tego genu, mają zwiększone
prawdopodobieństwo zachorowania na
raka sutka jajnika, jajowodu, otrzewnej,
okrężnicy.

• Estrogeny (żeński hormon płciowy),

przedłużona ekspozycja na działanie tego
hormonu z powodu wczesnej pierwszej
i późnej ostatniej miesiączki

Ryzyko zachorowania

• Radioterapia, w szczególności przed 30

rokiem życia

• Alkohol, palenie papierosów
• Rasa, rak piersi występuje częściej u

kobiet rasy białej

Stany zapalne piersi

Ostre zapalenie może powstać w

następstwie urazu, zakażenia lub
podrażnienia tkanki gruczołowej.
Objawia się nadmiernym uciepleniem,
zaczerwienieniem, bólem
i obrzękiem.
Doprowadzają do powstania ropni.

Mastopatia

Wszelkiego typu zmiany w obrębie

piersi.

• Podłożem są zaburzenia równowagi

hormonalnej pomiędzy progesteronem
i estrogenami.

• Jeżeli jajniki produkują za dużo estrogenów,

w piersiach tworzą się zgrubienia i drobne
guzki.

• Dotyczy jednej piersi lub obu.
• Objawy mastopatii - obrzmienie, ból,

twardość oraz gruczolistość.

Najczęściej występujące zmiany

Włókniakogruczolak

• Zbudowany z tkanki włóknistej i

gruczołowej, rozwija się w obrębie zrazika.

• Zazwyczaj powstaje pomiędzy 15-25 r.

• Są niebolesne, twarde w dotyku i łatwo

przesuwają się przy ucisku.

• Do 25 r. ż nie wymagają leczenia, natomiast

po 25 r. ż należy usunąć je chirurgicznie.

Najczęściej występujące zmiany

Torbiele

• Występują w ciągu ostatnich 10 lat

okresu rozrodczego, przed
menopauzą.

• Często pojawiają się wtedy mnogie

torbiele
w obu piersiach.

• Torbiele są wypełnione dużą ilością płynu

dlatego należy je nakłuć i odciągnąć płyn.

Najczęściej występujące zmiany

Galaktocele

• Rodzaj torbieli piersi, powstaje w czasie

ciąży.

• Objawia się jako gładki, tkliwy przy dotyku

guzek o niewielkim kształcie.

• Powstanie jej związane jest z zablokowaniem

jednego z przewodów wyprowadzających
i wypełnieniem przewodu mlekiem.

• Znika samoistnie po zaprzestaniu karmienia

piersią.

Najczęściej występujące zmiany

Ductectasia

• Występuje u kobiet w okresie

menopauzy.

• W przewodzie mlecznym dochodzi do stanu

zapalnego, wypełnia się on wydzieliną,
z brodawki pojawia się gęsty, żółtawy wyciek.

• W przypadku zmian przewlekłych może

pojawić się zapalenie około przewodowe
występuje świąd, ból i zaczerwienienie

• Objawy często ustępują samoistnie, zwykle

podaje się antybiotyk.

Najczęściej występujące zmiany

Tłuszczaki

• Są to duże, miękkie, podskórnie

położone guzy, zbudowane z tkanki
tłuszczowej (ponieważ pierś w dużej
mierze składa się
z tkanki tłuszczowej)

• Tłuszczaki są niebolesne i niegroźne,

usuwane są z powodów kosmetycznych

Najczęściej występujące zmiany

Brodawczaki wewnątrz przewodowe

• Rozwijają się wewnątrz przewodu

mlecznego tuż za brodawką, są tak
małe, że zwykle podczas badania
klinicznego nie wykrywa się ich.

• Zazwyczaj jedynym objawem jest żółty

surowiczy lub podbarwiony krwią wyciek

z brodawki sutkowej.

• Brodawczaki mogą rozwijać się w

każdym wieku, ale najczęściej
występują u kobiet starszych, zazwyczaj
są niegroźne, ale powinny być
usuwane, ponieważ w rzadkich
przypadkach może rozwinąć się z nich
nowotwór złośliwy.

Najczęściej występujące zmiany

Martwica tłuszczowa

• Zmiana spowodowana jest urazem

piersi

• Prowadzi do powstania twardego,

nieregularnego guza, a czasami także
powiększenia węzłów chłonnych
pachowych po tej samej stronie.

• Jeśli guz nie zniknie samoistnie, należy

przeprowadzić wszystkie badania
diagnostyczne aby wykluczyć nowotwór
złośliwy.

Najczęściej występujące nowotwory

złośliwe

Przewodowy rak naciekający

• Rozwija się z komórek wyścielających

przewody mleczne.

• Stanowi ponad 90% raków piersi.
• Pierwszym objawem jest pojawienie się

twardego guzka o nieco nierównych
zarysach, występuje zaciąganie lub
wciąganie skóry nad guzem.

Najczęściej występujące nowotwory
złośliwe

• Jeżeli rak rozwija się wzdłuż przewodów

mlecznych, ulegają one skróceniu i
wciągana jest brodawka sutkowa

• Dochodzić do zajęcia węzłów chłonnych

pachowych, naciekania skóry, mięśni
położonych pod gruczołem, a nawet
ściany klatki piersiowej.

Najczęściej występujące nowotwory

złośliwe

• Naciekanie skóry w postaci drobnych

zagłębień - objaw tzw. skórki
pomarańczy, oraz pojawienie się
owrzodzenia są objawami późnymi i źle
rokującymi.

• Im mniejszy i mniej zaawansowany rak

w momencie rozpoznania, tym szansę
wyleczenia są większe.

Najczęściej występujące nowotwory
złośliwe

Zrazikowy rak naciekający

• Rozwija się ze zrazików (płacików)

gruczołu piersiowego, stanowi około 8%
zachorowań.

• Zachowuje się tak jak rak przewodowy,

z tym że często rozwija się jednocześnie
w kilku miejscach (także w drugiej piersi
- tzw. raki wieloogniskowe)

Najczęściej występujące nowotwory
złośliwe

Choroba Pageta brodawki lub rak Pageta

• U kobiet w średnim i starszym wieku.
• Objawia się jako nie gojący się wyprysk

w obrębie brodawki.

• Początkowe zaczerwienienie skóry brodawki

zmienia się w przewlekły wyprysk,
a następnie w owrzodzenie i może zostać
błędnie uznane za łagodne zmiany
uczuleniowe.

Najczęściej występujące nowotwory
złośliwe

• Jest to choroba rzadka, ale każda

kobieta
z niejasnymi objawami w obrębie
brodawki powinna mieć wykonane
badanie mikroskopowe zmiany dla
wykluczenia raka.

Najczęściej występujące nowotwory
złośliwe

Inne rzadkie złośliwe nowotwory piersi

Mięsak - nowotwór złośliwy rozwijający się

z komórek tkanki łącznej.

Włókniako-mięsak - fibrosarcoma, składający

się z tkanki łącznej i włóknistej.

Odległe przerzuty czerniaka złośliwego skóry.
Zaśniad graniasty złośliwy chorioncarcinoma.

Rak sutka u mężczyzn

Stanowi ok. 1% zachorowań.
Zespół Klinefera (choroba genetyczna)

jest związany ze zwiększoną
częstotliwością rozwoju raka sutka u
mężczyzn.

Podwyższony poziom stężenia estrogenów

wpływa na powstanie raka.

Objawy zaawansowanego

raka

• Guz w piersi, ból
• Zmiany wielkości i kształtu piersi
• Wciągnięcie lub zniekształcenie

brodawki

• Zmiany skórne wokół brodawki
• Krwawienie lub wydzielina z brodawki
• Pomarszczenie skóry sutka
• Guz w dole pachowym
• Poszerzenie żył na skórze piersi

Objawy zaawansowanego

raka

• Znaczne rozmiary
• Naciek na skórę
• Owrzodzenie które wydziela przykrą

woń

• Obrzęk ramienia
• Obrzęk chłonny (limfatyczny).
• Objawy spowodowane przerzutami

obecne
w całym organizmie

Miejsca przerzutów raka

sutka

Węzły chłonne 75 %
Płuca + opłucna 70 %
Wątroba 60 %
Kości 60 %
Mózg 15 %
Inne narządy 10 %

Najczęściej występujące

nowotwory złośliwe

Zaawansowany

lokalny nawrót raka
sutka
w dole pachowym.

Po przeciwnej stronie

widoczny port
naczyniowy.

Port naczyniowy

Vascuport
To podskórny, trwały

dostęp do żylnych
naczyń krwionośnych.
Składa się z komory z
silikonową
membraną, oraz
dołączonego cewnika
prowadzącego zwykle
do żyły głównej
górnej.

Samokontrola

Powinna być wykonywana przez kobiety

od 20 roku życia do późnej starości.

Należy ją wykonywać jeden raz

w miesiącu, bezpośrednio po
zakończeniu krwawienia miesięcznego,
a po menopauzie w stałym dniu
miesiąca (najlepiej pierwszego dnia
każdego miesiąca).

Diagnostyka

Ultrasonografia pozwala wykryć

niezależnie od fazy cyklu miesięcznego,
zmiany wielkości od pięciu milimetrów i
odróżnić guz nowotworowy od zwykłej
torbieli.

Diagnostyka

Mammografia to badanie radiologiczne.
Na mammografię najlepiej wybrać się w

drugiej połowie cyklu, czyli po owulacji.

Tradycyjnym aparatem można wykryć

guzki wielkości od trzech milimetrów.

Mammografy cyfrowe pozwalają

rozpoznać milimetrowe zmiany.

Diagnostyka

W wieku między 35 a 49 rokiem życia

każda kobieta powinna wykonać co
najmniej jedno badanie mammograficzne.

W wieku 40 - 49 lat mammografia powinna

być wykonywana co dwa lata.

W wieku 50 - 60 lat raz w roku
Powyżej 60 roku życia wykonywać według

zaleceń lekarza, zwykle co 1,5 roku do 2
lat

Diagnostyka

Biopsja cienko igłowa BAC polega na nakłuciu

guzka igłą o średnicy 0,6 mm. Gdy nie
można go zlokalizować palcami, nakłucie
wykonuje się pod kontrolą USG lub
mammografu.

Biopsja grubo igłowa jest zlecana, gdy biopsja

cienkoigłowa nie pomogła w rozpoznaniu
zmiany w piersi. Zabieg wykonuje w
znieczuleniu miejscowym przez nacięcie,
igłą o średnicy trzech milimetrów.

Diagnostyka

Biopsja mammotomiczna - wykonywana jest

mammotomem. Składa się on z aparatu
wytwarzającego próżnię oraz igły o
średnicy trzy milimetry z bocznym
wycięciem, przez które pobiera się wycinki.

Kobieta leży na specjalnym stole na brzuchu,

pierś zostaje unieruchomiona w otworze.

Przed badaniem pacjentka otrzymuje

miejscowe znieczulenie.

Diagnostyka

Rezonans Magnetyczny (MRI) wykonuje się

w celu dalszej diagnostyki i u pań które mają
wszczepione wkładki silikonowe.

Przed badaniem wstrzykuje się kontrast.
Rezonansu piersi nie robi się u pacjentek

z rozrusznikiem serca, sztuczną zastawką czy
inną metalową protezą, np. stawu biodrowego.

Diagnostyka

Oznaczenie markerów nowotworowych.
• CA 15-3 marker nowotworowy
• CEA - antygen karcynoembrionalny
• TPS marker proliferacji komórek nowotworowych
Testy genetyczne w kierunku wykrycia obecności

zmutowanego genu BRCA1 czy BRCA2

Oznaczenie receptorów estrogenowych (ER-)

(ER=estrogen receptors).

Diagnostyka po leczeniu raka

• Rtg płuc
• morfologia
• bilirubina
• markery nowotworowe
• USG piersi i blizny
• USG brzucha

Diagnostyka po leczeniu raka

Scyntygrafia kości
Rano iv. środek promieniotwórczy
Wypić co najmniej 1,5 litra nie

gazowanego płynu

Izotop musi się wchłania się do kości kilka

godzin

Badanie trwa 20 minut
W dniu badania i 24 godziny po nim, nie

wolno się zbliżać do kobiet w ciąży i
małych dzieci. Pacjentka radioaktywna

Przedoperacyjne leczenie

systemowe

(neoadjuwantowe)

W przypadku nowotworu w III stopniu

klinicznego zaawansowania oraz raka
zapalnego powinno być przez około pół
roku prowadzone leczenie systemowe w
celu osiągnięcia remisji.
Najczęściej stosowana jest
chemioterapia sekwencyjna.

Leczenie chirurgiczne

Tumorektomia

Usunięcie samego guza z 4-centymetrowym

marginesem zdrowej tkanki i węzłów
chłonnych pod pachą.

Wykonuje się ją przy I stopniu rozwoju raka,

czyli gdy guz nie jest większy niż dwa
centymetry i nie zaatakował węzłów
chłonnych.

Zabieg wykonuje się w pełnym znieczuleniu.
Po wygojeniu się rany pacjentka musi

poddawać się radioterapii.

Kwadrantektomia

Usunięcie 1/4 piersi i węzłów chłonnych pod

pachą.

Przeprowadza się ją, gdy guz nie przekroczył I

stopnia rozwoju, ale nie jest wyraźnie
odgraniczony od zdrowej tkanki piersi i
konieczne jest zastosowanie tzw. większego
marginesu bezpieczeństwa.

Chirurg wycina ćwiartkę piersi, w której rozwijał

się guz oraz węzły chłonne pod pachą.

Po operacji i zagojeniu ran z reguły pacjentka

otrzymuje radio- i niekiedy chemioterapię.

Mastektomia

Całkowite usunięcie piersi i węzłów

chłonnych gdy doszło do II i III stopnia
rozwoju choroby oraz zaatakowania
przez komórki nowotworowe węzłów
chłonnych.

Usuwa się gruczoł sutkowy z wypustką tkanki

gruczołowej sięgającą do pachy i węzły
pachowe. Tam, gdzie był węzeł, zakłada się
dren, który odprowadza nadmiar gromadzącej
się w tym miejscu limfy (płynu tkankowego,
tzw. chłonki).

W zależności od stopnia zaawansowania

nowotworu po wygojeniu ran pooperacyjnych
zazwyczaj stosuje się radio-, chemio- lub
hormonoterapię. Decyzję o tym, która z form
leczenia uzupełniającego będzie zastosowana,
zawsze podejmuje lekarz po analizie
aktualnych wyników badania krwi na obecność
tak zwanych markerów nowotworowych.

Amputacja prosta

Usunięcie piersi bez węzłów chłonnych

pachowych.

Wskazaniami do tej operacji są rozsiany rak

wewnątrz przewodowy nienaciekający i
nawrót choroby nowotworowej u pacjentek,
które wcześniej były poddane zabiegom
oszczędzającym pierś.

Mastektomia radykalna

Polega na całkowitym odjęciu sutka, usunięciu

mięśni piersiowych i zawartości dołu
pachowego.

Sposób leczenia rzadko stosowany ze względu

na występowanie istotnych powikłań i brak
wydłużenia czasu przeżycia (doszczętna
metoda Halsteda)

Zmodyfikowana mastektomia

radykalna

Polegająca na usunięciu całego sutka,

zawartości dołu pachowego z/lub bez
usunięcia mięśnia piersiowego mniejszego,
jest to obecnie najczęściej stosowany
sposób leczenia metoda Patey’a

Decyzja o tym, ile węzłów zostanie

usuniętych, zależy od chirurga, który
analizuje umiejscowienie i wielkość guza
oraz zmiany widoczne w węzłach chłonnych.

Wskazaniem do tego zabiegu jest zwykle guz

naciekający

Rekonstrukcja piersi

Metoda rekonstrukcji piesi zależy od

czynników:

- Stanu zdrowia
- Budowy ciała
- Rozmiaru piersi
- Ilości pozostałych tkanek
- Stylu życia
- Osobistego wyboru

Rekonstrukcja piersi może być wykonana w

trakcie tej samej operacji co mastektomia -
jednoczasowa (kobieta tylko raz przechodzi
operację i rekonwalescencję oraz nie
doświadcza niedogodności związanych z
brakiem piersi)
jak też po tygodniach, miesiącach a nawet
latach po mastektomii – opóźniona
(odroczona). Zaletą tej metody jest to, że
pozwala kobiecie przede wszystkim
skoncentrować się na rekonwalescencji po
leczeniu raka i wzmocnieniu organizmu.

Rekonstrukcję przy użyciu implantu - można

wszczepić podczas tej samej operacji, po
usunięciu guza - operacja jednoczasowa

Czasami konieczne jest rozciągnięcie skóry,

aby zrobić miejsce na implant.
Wymaga to wszczepienia ekspandera –
operacja dwuetapowa, jednoczasowa
(ekspander proteza) lub odroczona.

Rekonstrukcja przy użyciu tkanek własnych

które pobierane są najczęściej z mięśnia
najszerszego grzbietu lub z mięśnia prostego
brzucha – jednoetapowa.

Jest to najtrudniejszy sposób rekonstrukcji

piersi.

Rehabilitacja trwa dłużej, bo zszyta na plecach

lub brzuchu skóra musi się rozciągnąć, a
pozostała tam blizna wymaga opieki.

Mięśnie zawierają naczynia krwionośne

konieczne do odżywiania tkanek, co
znacznie przyspiesza gojenie się rany i
powrót do zdrowia.

Jeśli pobrany fragment ciała jest bardzo duży,

istnieje konieczność mikrochirurgicznego
połączenia drobnych tętnic i żył, aby lepiej
funkcjonowały.

Połączenie dwóch metod rekonstrukcji -

kiedy problemem jest rodzaj tkanek
pokrywających implant od zewnątrz. Często
jedyną dostępną tkanką jest cienka warstwa
skóry i mięśnia z tkanką podskórną. W takiej
sytuacji istnieje duża szansa wytworzenia się z
czasem przykurczu torebkowego, będącego
poważną komplikacją po protezowaniu piersi.
Pokrycie implantu dostateczną warstwą
ukrwionej, miękkiej tkanki, zmniejsza szansę
na rozwój przykurczu torebkowego i ułatwia
przewidzenie przyszłego kształtu piersi. Do
tego celu użyć można fragmentu mięśnia
najszerszego grzbietu, który umieszcza się
pomiędzy implantem a skórą.

Kolejny etap to stworzenie ze skóry brodawki

sutkowej, ciemniejszy kolor nadaje się
w zabiegu mikropigmentacji,
przypominającym tatuowanie. Zabieg ten
można przeprowadzić zwykle w 3-6 miesięcy
po rekonstrukcji piersi. „Materiał” na
brodawkę pobrać można z innego rejonu ciała
pacjentki, np. z drugiej brodawki, z wargi
sromowej lub z płatka ucha.

Po operacji rekonstrukcji piersi trzeba używać

gorsetu uciskowego.

Posiadanie implantu nie przeszkadza

w diagnostyce.

Koszt implantu 3 tyś zł, nie podlega refundacji.

Ekspandery

z zastawką dystalną
o powierzchni
gładkiej lub
teksturowanej

Proteza piersi

Zastosować można około 3 - 6 tygodni po operacji,

kiedy rana jest wygojona i ustąpił obrzęk limfatyczny.

Stosowanie protezy służy zatuszowaniu kalectwa

i właściwemu obciążeniu kręgosłupa, by nie doszło do
jego skrzywienia.

Protezę nosi się w gorsecie protetycznych,

tj. w staniku o specjalnie zaprojektowanym kroju.
Powinien mieć szerokie ramiączka, wyższy dekolt i
specjalne kieszonki, w które wkłada się protezę.

Napromienianie

• Stosuje się w uzasadnionych

przypadkach po leczeniu chirurgicznym,
aby zniszczyć wszystkie ewentualne
komórki nowotworowe, znajdujące się
jeszcze w okolicy operowanej.

• Napromienia się pierś i/lub ścianę klatki

piersiowej, a także pachę i okolicę
nadobojczykową,(zmieniona wrażliwość
skóry)

Napromienianie

Etapy radioterapii
• Badanie lekarskie
• Analiza wyników - morfologia, leukocyty
• Symulator
• Tatuaże
(strzykawką) - wyznacza wysokość bolusa

i powierzchnię napromieniania

(flamastrem) - osłonka w modelarni

Napromienianie

Brachyterapia (BT)
• Może być stosowana jako dopromienienie

loży guza - brachyterapia pulsacyjna

• Coraz częściej rezygnuje się

z napromieniania całej piersi na rzecz
samodzielnej brachyterapii części piersi,
w której umiejscowiony był guz.

• Jednym z efektów tego jest skrócenie

całkowitego czasu leczenia do 4–5 dni.

Napromienianie

niebezpieczeństwa

• Dochodzi bowiem do scieńczenia skóry,

łatwiejszego jej pękania, zbliznowacenia

• złuszczania skóry na sucho
• złuszczania na wilgotno
• noszenie możliwie najbardziej

przewiewnych ubrań z materiałów
naturalnych (bawełna, jedwab), a nie
sztucznych.

Napromienianie

niebezpieczeństwa

Unikać

•

mycia skóry w terenie napromienianym przez
okres trwania radioterapii i do 4-6 tygodni po
jej zakończeniu

•

nasłonecznienia i urazów skóry w polu
napromienianym, także w wiele miesięcy czy
lat po zakończeniu leczenia.

•

skórę delikatnie natłuścić (zimą też) oraz
osłonić czapką, kapeluszem z szerokim
rondem czy ubraniem.

Napromienianie

niebezpieczeństwa

• golenia skóry okolic napromienianych

z powodu możliwości urazu i infekcji,
dozwolone jest ewentualne używanie
maszynek elektrycznych..

• używania waty do pielęgnacji skóry

napromienianej, zwłaszcza gdy
utrzymuje się jeszcze odczyn
popromienny.

• krochmalenia odzieży.

Napromienianie

niebezpieczeństwa

• używania plastra samoprzylepnego
• stosowania na skórę napromienianą

maści kosmetycznych, kremów,
dezodorantów, perfum, wody
toaletowej, itp.

• drapania, pocierania, tarcia, wyciskania,

nagrzewania czy ochładzania skóry
napromienianej - obszar ten należy
traktować bardzo delikatnie.

Chemioterapia

• Chemioterapia powinna się rozpocząć

do sześciu tygodni od daty leczenia
operacyjnego, tak by ustąpiły
następstwa interwencji chirurgicznej i
chory był w dobrym stanie ogólnym.

• Leczenie polega na podaniu 3-4 cykli

chemioterapii.

Chemioterapia

Standard europejski
Terapia sekwencyjna (z miesięcznymi

przerwami)

- cztery cykle adriamycyny z

cyklofosfamidem

- cztery cykle taxoteru.

Chemioterapia

• terapie celowane przeciwciałami

monoklonalnymi

• uderzają dokładnie w komórki nowotworowe,

nie uszkadzając przy tym komórek zdrowych

• Herceptyna (trastuzumab) - najnowsze

badania wykazały, że w leczeniu
pooperacyjnym (tzw. adiuwantowym)
Herceptyna hamuje nawrót choroby z rzadko
spotykaną w onkologii skutecznością

Chemioterapia

• Herceptyna - usuwa nadmiar białka

HER2, przyczepia się na powierzchni
komórek nowotworowych i blokuje ich
namnażanie

• Wniosek do NFZ o refundację
• Cena 8 tyś. zł.kuracja miesięczna
• Dawkowanie 1x w tygodniu przez 1 rok

Chemioterapia

• Cis-platyna, chemioterapeutyk stosowany

w onkologii od... 30 lat. leczono nim
jednak do tej pory głównie raka jajnika,
jąder, płuca, obszaru głowy i szyi.

• Natomiast genetycy z Pomorskiej

Akademii Medycznej w Szczecinie
udowodnili po badaniach na grupie Polek,
że potrafi on pokonać raka piersi.

Chemioterapia -

niebezpieczeństwa

zaburzenia krzepliwości krwi - zęby leczymy

14 dni po chemioterapii, jeżeli usuwamy
ząb przez 14 nie przyjmujemy chemii ani
radioterapii, używać miękkiej szczoteczki
do zębów, pasty fluorowanej, nie
zawierającej dodatków ścierających
szkliwo, szczoteczka taka powinna być
zmieniona co 1 miesiąc, golić się
maszynką elektryczną, nie żyletką,

Chemioterapia -

niebezpieczeństwa

Unikać przyjmowania Aspiryny - po

chemioterapii spotykamy się ze zwyżką
temperatury do ok. 38 stopni.
Jeżeli taka temperatura utrzymuje się
ponad 8 godzin, przeciwgorączkowo,
doraźnie, zastosować Pyralgin, Apap,
Paracetamol
W razie skaleczenia należy dłużej niż
zwykle stosować opaski lub opatrunki
uciskowe

Chemioterapia -

niebezpieczeństwa

Podaniu chemioterapii towarzyszy spadek

liczby niektórych elementów krwi obwodowej,
w tym białych ciałek odpowiedzialnych za
odporność

• po Endoksanie ma on miejsce ok. 7-14 dnia
• po Karboplatynie ok. 14-21
• po Lomustynie ok. 21-28
Dlatego ujemne objawy mogą pojawiać się

w różnym czasie i z różnym nasileniem
u poszczególnych pacjentów.

Chemioterapia -

niebezpieczeństwa

Winkrystyna, Winblastyna, Windezyna,

Nawelbina, Cis-Platyna, Taxol - objawy
toksyczne bóle oraz drętwienia palców rąk
i stóp (zwłaszcza opuszek), trudności
z wykonywaniem czynności precyzyjnych
zapinanie guzików, nawlekanie nitki na
igłę, skłonność do zaparć, opadanie stopy
(np. zawadzanie nią przy wchodzeniu na
krawężnik). Objawy te zwykle samoistnie
ustępują po zakończeniu chemioterapii.

Chemioterapia -

niebezpieczeństwa

Reakcje skórne w miejscu wkłucia i

uogólnione, zwykle pojawiają się w kilka
godzin po podaniu leków, ustępują w
czasie od kilku godzin do kilku dni -
pokrzywka, zmiany barwnikowe
skóry,paznokci,zębów, zmiany skórne w
okolicach łokci, kolan, łopatek i palców
dłoni czasem prowadzące do powstania
owrzodzeń, obrzęk naczyniowy, gorączka,
spadek ciśnienia krwi

Chemioterapia -

niebezpieczeństwa

Przy leczeniu opisanych zmian skórnych

polecane jest stosowanie roztworu
złożonego z wody utlenionej i z 0,9%
NaCl – do okładów co 4-6 godzin (płyn
należy przygotować bezpośrednio przed
użyciem).
Ponadto miejsca te należy często
wietrzyć
i unikać ich zakażeń.

Chemioterapia -

niebezpieczeństwa

• należy unikać opalania się
• szczególnie dbać o czystość i higienę ciała,

częste i dokładne mycie rąk,

• unikanie zakażeń i przeziębień (nie powinno

się przebywać wśród chorych, w dużych
skupiskach ludzi, należy unikać przeciągów).

• staranne wytarcie okolicy odbytu po

wypróżnieniu, zwłaszcza gdy występują
żylaki odbytu

Leczenie hormonalne

• Polega na podawaniu leków hormonalnych

(androgeny, estrogeny,kortykosteroidy,
tamoksyfen) dobranych indywidualnie po
wykonaniu badań wycinka guza.

• Inne leki są stosowane u kobiet po

menopauzie, a inne u kobiet
miesiączkujących

• Czasem leczenie hormonalne polega na

wyłączeniu hormonów przez usunięcie
nadnerczy i przysadki lub kastrację.

Problemy pielęgnacyjne w

oddziale chirurgicznym.

Przyjmując pacjentkę do oddziału

chirurgicznego zapytać czy zażywała
leki wpływające na krzepliwość krwi
(m.in. Aspiryna ®, Polopiryna® ,
Acard®, Bestpiryn®, Upsarin®, tabletki
przeciw grypie itp.). Leki te należy 2
tygodnie przed zabiegiem odstawić.

Natomiast osoby przyjmujące Sintrom®,

Acenocumarol® (powinny zgłosić
lekarzowi kierującemu do szpitala)

Przed zabiegiem należy zadbać o

dokładną higienę osobistą.

Wygolić owłosienie w obszarze, którego

będzie dotyczył zabieg.

Nałożyć na operowane miejsce środek

dezynfekujący.

Zgłoszenie do Klubu Amazonek.
Zarezerwowanie karetki do przewiezienia

guzka na badanie HP ??

Przed zabiegiem na oddziale lub na bloku

operacyjnym zakładamy wkłucie dożylne.

Ważne jest, aby przed zabiegiem uspokoić

się
i wyciszyć – na noc sedacja.

W dniu zabiegu obowiązuje zakaz jedzenia

i picia – z wyjątkiem niewielkiej ilości
wody do popicia leków zleconych przez
lekarza – premedykacja.

Rękę po stronie operowanej układamy na

klinie.

Po znieczuleniu ogólnym przez kilka godzin

pacjentka czuje się rozbita, niepewna,
senna, odczuwa nudności, mogą zdarzyć
się również wymioty i bóle w okolicy rany,
dołu pachowego oraz łopatki.

Monitorujemy te dolegliwości i jeżeli się

pojawią niwelujemy je podając zlecone
przez lekarza leki.

Po kilku godzinach od zabiegu proponujemy

aby pacjentka swobodnie poruszała się
w łóżku.

W godzinach wieczornych pionizujemy

pacjentkę.

Pierwszego dnia po zabiegu pacjentka może

swobodnie poruszać się po oddziale oraz
wykonywać pod nadzorem rehabilitantów
odpowiednie ćwiczenia.

Po 2-3 dniach po zabiegu usuwa się dreny.
W 7 dni po operacji usuwa się szwy.
Po usunięciu drenów i szwów można brać

prysznic.

Kąpiel w wannie po całkowitym wygojeniu się

rany pooperacyjnej.

Po około dwóch tygodniach od zabiegu należy

odebrać wynik badania histopatologicznego
i udać się do onkologa - dalsze leczenie.

Możliwe powikłania

Zakażenie – zazwyczaj dobrze poddaje się

leczeniu antybiotykami.

Krwiak – spowodowane krwawieniem do

rany.

Masywne krwawienie – występuje rzadko,
należy wykonać transfuzję lub ponowny

zabieg

w celu znalezienia miejsca krwawienia i
zatrzymania krwotoku.

Gromadzenie się chłonki w ranie -

występuje przez pewien czas po zabiegu
4-6 tygodni. Gromadzącą się w ranie
chłonkę usuwa się za pomocą igły i
strzykawki, jest to zazwyczaj niebolesne.

Obrzęk kończyny górnej tzw. obrzęk

limfatyczny. Obrzęk ten nie występuje
u każdej pacjentki, gdyż węzły chłonne
pachowe nie stanowią jedynej drogi
spływu chłonki. Jeśli występuje, to
objawy pojawiają się później, w kilka do
kilkudziesięciu miesięcy po operacji.

Możliwość wystąpienia obrzęku

limfatycznego

• Wyjaśnić istotę potencjalnego problemu.
• Wysokie ułożenie kończyny

z wykorzystaniem klina.

• Obserwacja drenażu.
• Przestrzeganie zasady nie wykonywania

iniekcji i mierzenia RR.

• Poinformowanie o ułożeniu wysokim

kończyny w różnych sytuacjach życiowych.

Możliwość wystąpienia obrzęku

limfatycznego

• Poinformowanie o konieczności

zrezygnowania z niektórych prac domowych.

• Kierowca - zaświadczenie zwalniające

z jazdy w pasach bezpieczeństwa.

• Proponowanie luźnej odzieży.
• Omówienie form rekreacji (jazda rowerem).
• Omówienie zasady masażu limfatycznego

z pominięciem blizny i miejsc
napromieniowanych.

Możliwość wystąpienia obrzęku

limfatycznego

• Stosowanie ucisku zewnętrznego za

pomocą rękawa przeciwobrzękowego i
pompy pneumatycznej

• Ćwiczenia kinezyterapeutyczne -

ćwiczenia czynne i bierne, relaksacyjne

• Fizykoterapia - masaże wirowe, podwodne
• W fazie ostrej obrzęku zastosowanie

elektrostymulacji wysokonapięciowej

Możliwość wystąpienia obrzęku

limfatycznego

Charakterystyka obrzęku
0 bez objawów klinicznych, obecne cechy

patologii w postaci zaburzeń odpływu chłonki

1 obrzęk ciastowaty, odwracalny, miernie

nasilony proces włóknienia

2 obrzęk brunatny, znacznie nasilone

włóknienie, nieodwracalny, z cechami
nadmiernego rogowacenia

3 słoniowacizna

Obrzęk limfatyczny

Po mastektomii

Najczęstsze uboczne następstwa po

zabiegu mastektomii

Zła kosmetycznie blizna – bliznowiec.
Pochylona, lub/i zgarbiona sylwetka.
Przykurcz w stawie barkowym.
Zastój limfatyczny w zakresie kończyny

górnej.

Ból.
Zaburzenia czucia.

Rana

Troska o czystość rany, aby nie dopuścić do jej

zakażenia, obserwowanie, czy tworząca się
blizna prawidłowo przechodzi fizjologiczne
fazy.

Inaczej goi się rana po chirurgicznym cięciu
w stanach ropnych, a inaczej po zabiegu

plastycznym.

Ranę należy myć środkami odkażającymi, ale

niedrażniącymi, np. płynem Octenisept.

Szczególnej staranności wymagają chorzy z

cukrzycą, niewydolnością mikrokrążenia
(cukrzyca, miażdżyca przewlekła,
niewydolność żylna).

U tych pacjentek gojenie jest dłuższe, łatwiej

też dochodzi do martwicy skóry wokół rany,
co wymaga w efekcie chirurgicznego
opracowania rany lub stosowania tzw.
aktywnych opatrunków.

Trudności w gojeniu rany z

powodu wydzielania limfy

Aspirowanie zalegające limfy.
Zmiana opatrunku zależne od częstości

jego przesiąkania.

Zmiana bielizny osobistej i pościelowej.
Stosowanie diety ułatwiającej proces

gojenia.

Zapobieganie zakażeniu rany zgodnie

z procedurą.

Blizna

Chronić bliznę przed urazami i słońcem oraz

odpowiednio ją masować.

Stosować maści, kremy i opatrunki silikonowe

do niwelowania oraz spłaszczania blizn.

Peeling chemiczny - polega na złuszczaniu

naskórka roztworami substancji chemicznych.

Mezoterapia - bezpośrednie wstrzykiwanie w

miejsca zmienione chorobowo substancji
leczniczych w odpowiednim stężeniu i
składzie. Po zabiegu ostrzyknięta okolica
wymaga masażu.

Dermabrazja - to mechaniczne złuszczanie

wierzchniej warstwy skóry na określoną
głębokość.

Zabiegi laserowe i fizykoterapię blizny, masaż,

światło terapia.

Wstrzyknięcie sterydu w bliznę.
Wycięcie blizny i poprawa jej kształtu dzięki

innej metodzie jej zszycia.

Wszczepić tzw. ekspandery tkankowe, które

rozciągają skórę. Powstały nadmiar skóry
można wykorzystać do niwelacji blizny.

Jeśli po kilku tygodniach po operacji blizna nie

blednie i nadal stanowi czerwony
rozrastający się wałek, oznacza to, że tworzy
się koloid (bliznowiec). Wymaga on leczenia
przez chirurga plastyka.

Blizny które powodują dysfunkcje kończyn,

również wymagają leczenia przez chirurga
plastyka.

Preparaty na blizny przyspieszają regenerację

tkanki łącznej, poprawiają jej ukrwienie i
nawilżenie, działają zmiękczająco, co
powoduje większą elastyczność blizny,
zblednięcie i spłaszczenie.

Kuracja trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy.
W składzie znajduje się allantoina, heparyna i

wyciągi roślinne, zblednięcie i spłaszczenie

Cepan, Contractubex, Veraderm, Dermatix,

Alcepalan, Tointex

Ból w okolicy rany pooperacyjnej

Podanie leków p/bólowych.
Prowadzenie obserwacji bólu.
Asystowanie przy zmianie opatrunku.

Trudności w samoopiece

Ograniczenia ruchomości w stawach

obręczy barkowej i osłabieniu siły
mięśniowej

Ocena zakresu koniecznej pomocy
Włączenie rodziny do pomocy ?
Instruktaż ćwiczeń rehabilitacyjnych,

oddechowych, ściskanie piłeczki,
rozciąganie......

Problemy psychologiczne po

amputacji piersi

Wiążą się z zaburzonym obrazem własnej

kobiecości.

Pacjentka czuje się pokrzywdzona i

nieatrakcyjna, stroni od ludzi, unika
kontaktów seksualnych
z partnerem.

Wiele kobiet popada w depresję, która trwa

nawet przez okres kilku lat po mastektomii.

Bardzo ważne jest wtedy wsparcie rodziny

i fachowa pomoc psychologiczna również dla
partnera.

Możliwość powikłań

• Ze strony układu kostno-stawowego

z powodu przyjmowania postawy
maskującej skutki zabiegu - obniżenie
barku, zaokrąglenie pleców

• Omówienie zestawu ćwiczeń

rehabilitacyjnych

• Zachęcenie do prawidłowego

protezowania, zwłaszcza pacjentek z
dużym gruczołem piersiowym

ZASADY REFUNDACJI

Wniosek na:
• protezę piersi - chirurg lub onkolog
• perukę z włosów sztucznych - chirurg,

onkolog, hematolog, dermatolog.

Potwierdzić wniosek w NFZ.
Wniosek na protezę piersi upoważnia każdą

kobietę po mastektomii do skorzystania z
refundacji raz na 2 lata, w przypadku peruk -
raz na rok

Refundacja wynosi 250zł.

Trudność w zmianie nawyków

żywieniowych

• Omówienie diety w chorobie

nowotworowej

• Faza chemioterapii - wymioty, nudności
• Faza radioterapii - zmieniony smak
• Suplementy diety
• Naturalne witaminy
• Preparaty ziołowe TAK
• Preparaty homeopatyczne NIE

Trudność w zmianie nawyków

żywieniowych

• Herbata czerwona - usuwa z organizmu

nadmiar tłuszczu (zagrożenie estrogenem)

• Herbata zielona - reguluje trawienie, działa

przeciwutleniająco (dzięki flawonoidom)
przez co zapobiega miażdżycy, chorobie
niedokrwiennej i nowotworom

• Czosnek - stwierdzono, że leukocyty u osób,

które jedzą czosnek o wiele skuteczniej
atakują i niszczą komórki nowotworowe niż u
tych, którzy czosnku unikają.

Trudność w zmianie nawyków

żywieniowych

• Soja zwiera witaminy z grupy B, potas,

żelazo, wapń i fosfor

• Brokuły, pomidory, marchew, pietruszka

natka, czerwone wino, olej z wiesiołka
dwuletniego, dodatkowe ilości wit. B6

• Dużo mniej tłuszczu, soli, cukru, kawy,

czarnej herbaty, alkoholu, tytoniu

Dieta po radioterapii

• herbata (kawa w małych ilościach),
• woda mineralna niegazowana,
• siemię lniane
• mleko sojowe,
• jedzenie bezglutenowe (np. chleb, ciasta),
• ryż, makaron sojowy,
• chrupki kukurydziane (drobne),
• kleiki ryżowe, kasza kukurydziana,

Dieta po radioterapii

• ziemniaki gotowane, puree gotowane,

buraki, gotowana kukurydza, pomidory

• banany, pieczone jabłka,
• margaryna, oliwa, oleje roślinne,
• polędwica, szynka, drób, polędwice z

drobiu, wołowina, cielęcina, ryby -
pokarmy duszone i mielone, mogą być z
dodatkiem mąki kukurydzianej,

Dieta po radioterapii

• jajka na miękko, półtwardo, jajecznica

bez dodatków (z samych jajek),

• rosół, barszcz czerwony, zupy jarzynowe

przetarte.

Pokarmy niedozwolone

• groch, fasola, kapusta,
• pieprz, przyprawy ziołowe, marynaty,

czosnek, cebula, ocet,

• potrawy (np. mięsa) smażone, pieczone,

wędzone.

• napoje gazowane

Suplementy diety

Odżywki

Prosobee (proszek), Nutramigen
(proszek), Nutridrink (napój),
Nutrison (proszek lub płyn do żywienia
przez zgłębnik w kilku odmianach:
Standard, Energy Plus i Fibre),
Peptison (płyn do żywienia przez
zgłębnik), Pepti 2000 Variant (proszek)

Brak apetytu

• wprowadzić zasadę „jeść mniej, ale częściej”
• jeść pokarmy wysokokaloryczne.
• pobudzać apetyt np. aktywnością fizyczną

lub lekami Citropepsin, Peritol

• w ciągu dnia używać dodatków o wyraźnym

smaku herbata miętowa, pastylki Mentos,
pastylki z eukaliptusa, można także jeść
pokrojonego w kostkę i schłodzonego
ananasa

Ryzyko infekcji po chemioterapii

• Ograniczenie kontaktu z osobami

chorymi

• Obserwacja błon śluzowych jamy ustnej,

gardła, kaszlu

• Płukanie jamy ustnej środkami

aseptycznymi

• Kontrola morfologii, leukocytozy
• Farmakoterapia

Zaburzenia miesiączkowania

• W wyniku stresu,
• Chemioterapii
• Wcześniejsza menopauza

Możliwość nudności i wymiotów

Podanie leków p/wymiotnych
Higiena w czasie wymiotów
Płukanie jamy ustnej np. rumiankiem
Nawodnienie

Możliwość wypadania włosów

• Leki często powodujące łysienie

Adriamycyna, Taxol, Bleomycyna,
Aktynomycyna-D, Endoxan, Ifosfamid,
Windezyna;

• Leki powodujące łysienie okazjonalnie

(stopień łysienia zależy tu od dawki leku)
5-Fluorouracyl, Mitoksantron, Wepezyd,
Metotreksat, Winkrystyna, Winblastyna,
Karmustyna

Możliwość wypadania włosów

• Leki powodujące łysienie rzadko: Cis-Platyna,

Dakarbazyna, Mitomycyna-C, Lomustina,
Arabinozyd Cytozyny, Prokarbazyna, Melfalan,
6-Merkaptopuryna, 6-Tioguanina.

• gentamycyna, streptomycyna, antykoagulanty

(heparyna), leki przeciwdrgawkowych
(fenobarbital, fenytoina), hormony (testosteron,
estrogeny), levodopa, propranolol, vitamina A
w dawce ponad 50.000 jedn./dzień,
chlorpromazyna, hydrochlorotiazyd

Możliwość wypadania włosów

• Naturalne zabiegi wzmacniające włosy
• Kompresy z nafty kosmetycznej
• Skrócić włosy
• Nie stosować lakierów, farb, suszarki
• Wniosek na perukę przed rozpoczęciem

chemioterapii