Pielęgnowanie

w schorzeniach piersi

mgr M. Kowalska

Gruczoł piersiowy

Zbudowany jest z tkanki gruczołowej,

przewodowej, łącznej i tłuszczowej.
Składa się z 12-24 płacików, które są
otoczone tkanką włóknistą, połączone
między sobą systemem przewodów, a
oddzielone tkanką tłuszczową. Odpływ
chłonki z sutka odbywa się głównie do
pachy, a niewielka jej ilość odpływa do
węzłów piersiowych wewnętrznych

Gruczoł piersiowy

Wiele kobiet posiada drobne guzki wokół

brodawki, zwane guzkami Montgomery'ego.
Jest to odmiana gruczołów potowych.
Nie są one przejawem choroby, często
ulegają powiększeniu podczas ciąży
i karmienia. Mogą także lekko obrzmiewać
i stawać się wrażliwe na dotyk podczas
stosunków seksualnych, jest to objaw
prawidłowy.

Ryzyko zachorowania

• Wiek, choroba jest bardzo rzadka u kobiet

poniżej 35 roku życia, a większość
zachorowań przypada na wiek powyżej 50
roku życia

• Wcześniejsze zachorowanie na raka piersi
• Zachorowania na raka piersi w rodzinie

(babka, matka, siostra lub córka)

• Zmiany w piersi, rozpoznane jako

atypowy rozrost lub rak zrazikowy in situ

Ryzyko zachorowania

• Zaburzenia genetyczne (głównie w genach

BRCA1 i BRCA2)
Kobiety, które odziedziczyły uszkodzoną
kopię tego genu, mają zwiększone
prawdopodobieństwo zachorowania na raka
sutka jajnika, jajowodu, otrzewnej, okrężnicy.

• Estrogeny (żeński hormon płciowy),

przedłużona ekspozycja na działanie tego
hormonu z powodu wczesnej pierwszej
i późnej ostatniej miesiączki

Ryzyko zachorowania

• Radioterapia, w szczególności przed 30

rokiem życia

• Alkohol, palenie papierosów
• Rasa, rak piersi występuje częściej u

kobiet rasy białej

Mastopatia

• wszelkiego typu zmiany w obrębie piersi
• podłożem są zaburzenia równowagi

hormonalnej pomiędzy progesteronem
i estrogenami

• jeżeli jajniki produkują za dużo estrogenów,

w piersiach tworzą się zgrubienia i drobne
guzki.

• dotyczy jednej piersi lub obu.
• objawy mastopatii - obrzmienie, ból, twardość

oraz gruczolistość

Najczęściej występujące zmiany

Włókniakogruczolak
• zbudowane z tkanki włóknistej i gruczołowej
• rozwijają się w obrębie zrazika
• zazwyczaj powstają pomiędzy 15-25 r.ż
• są niebolesne, twarde w dotyku i łatwo

przesuwają się przy ucisku

• do 25 r.ż zazwyczaj nie wymagają leczenia,

natomiast po 25 r.ż należy usunąć je
chirurgicznie

Najczęściej występujące zmiany

Torbiele
• występują w ciągu ostatnich 10 lat

okresu rozrodczego, przed menopauzą

• często pojawiają się wtedy mnogie

torbiele
w obu piersiach

• torbiele są wypełnione dużą ilością płynu

dlatego należy je nakłuć i odciągnąć płyn

Najczęściej występujące zmiany

Galaktocele
• rodzaj torbieli piersi,
• powstaje w czasie ciąży
• objawia się jako gładki, tkliwy przy dotyku

guzek o niewielkim kształcie.

• powstanie jej związane jest z zablokowaniem

jednego z przewodów wyprowadzających
i wypełnieniem przewodu mlekiem

• znika samoistnie po zaprzestaniu karmienia

piersią.

Najczęściej występujące zmiany

Ductectasia
• występuje u kobiet w okresie menopauzy
• w przewodzie mlecznym dochodzi do stanu

zapalnego, wypełnia się on wydzieliną,
z brodawki pojawia się gęsty, żółtawy wyciek

• w przypadku zmian przewlekłych może pojawić

się zapalenie okołoprzewodowe występuje
świąd,ból i zaczerwienienie

• objawy często ustępują samoistnie, zwykle

podaje się antybiotyk

Najczęściej występujące zmiany

Tłuszczaki
• zbudowane z tkanki tłuszczowej.
• ponieważ pierś w dużej mierze składa się

z tkanki tłuszczowej, spotykane są tu
często.

• są duże, miękkie, podskórnie położone

guzy.

• tłuszczaki są niebolesne i niegroźne, ale

usuwane są z powodów kosmetycznych

Najczęściej występujące zmiany

Brodawczaki wewnątrzprzewodowe
• rozwija się wewnątrz przewodu

mlecznego tuż za brodawką

• jest tak mały, że zwykle podczas badania

klinicznego nie wykrywa się go

• zazwyczaj jedynym objawem jest żółty

surowiczy lub podbarwiony krwią wyciek
z brodawki sutkowej

Najczęściej występujące zmiany

• brodawczaki mogą rozwijać się w

każdym wieku, ale najczęściej
występują u kobiet starszych

• są niegroźne, ale zawsze powinny być

usuwane, ponieważ w rzadkich
przypadkach może rozwinąć się z nich
nowotwór złośliwy

Najczęściej występujące zmiany

Martwica tłuszczowa

•

zmiana spowodowana jest urazem piersi

•

prowadzi do powstania twardego,
nieregularnego guza, a czasami także
powiększenia węzłów chłonnych pachowych
po tej samej stronie.

•

jeśli guz nie zniknie samoistnie, należy
przeprowadzić wszystkie badania
diagnostyczne aby wykluczyć nowotwór
złośliwy

Stany zapalne piersi

Ostre zapalenie może powstać w

następstwie urazu, zakażenia lub
podrażnienia tkanki gruczołowej.
Objawia się nadmiernym uciepleniem,
zaczerwienieniem, bólem
i obrzękiem.
Doprowadzają do powstania ropni.

Miejsca przerzutów raka

sutka

• Węzły chłonne 75 %
• Płuca + opłucna 70 %
• Wątroba 60 %
• Kości 60 %
• Mózg 15 %
• Inne narządy 10 %

Objawy zaawansowanego

raka

• guz w piersi,ból
• zmiany wielkości i kształtu piersi
• wciągnięcie lub zniekształcenie brodawki
• zmiany skórne wokół brodawki
• krwawienie lub wydzielina z brodawki
• pomarszczenie skóry sutka guz w dole

pachowym poszerzenie żył na skórze
piersi

Objawy zaawansowanego

raka

• znaczne rozmiary
• naciek na skórę
• owrzodzenie które wydziela przykrą woń
• obrzęk ramienia
• obrzęk chłonny (limfatyczny).
• objawy spowodowane przerzutami

obecne
w całym organizmie

Najczęściej występujące

nowotwory złośliwe

Przewodowy rak naciekający
• ten typ rozwija się z komórek

wyścielających przewody mleczne

• stanowi ponad 90% raków piersi.
• najczęściej pierwszym objawem jest

pojawienie się twardego guzka o nieco
nierównych zarysach.

• występuje zaciąganie lub wciąganie skóry

nad guzem

Najczęściej występujące

nowotwory złośliwe

Zaawansowany

lokalny nawrót raka
sutka
w dole pachowym.

Po przeciwnej stronie

widoczny port
naczyniowy.

Port naczyniowy

Vascuport
To podskórny, trwały

dostęp do żylnych
naczyń krwionośnych.
Składa się z komory z
silikonową
membraną, oraz
dołączonego cewnika
prowadzącego zwykle
do żyły głównej
górnej.

Najczęściej występujące

nowotwory złośliwe

• jeżeli rak rozwija się wzdłuż przewodów

mlecznych, ulegają one skróceniu i
wciągana jest brodawka sutkowa

• może także dochodzić do zajęcia rakiem

węzłów chłonnych pachowych,
naciekania skóry, mięśni położonych
pod gruczołem, a nawet ściany klatki
piersiowej.

Najczęściej występujące

nowotwory złośliwe

• wyraźne naciekanie skóry w postaci

drobnych zagłębień (objaw tzw. skórki
pomarańczy) oraz pojawienie się
owrzodzenia są objawami późnymi i źle
rokującymi

• im mniejszy i mniej zaawansowany rak

w momencie rozpoznania, tym szansę
wyleczenia są większe

Najczęściej występujące

nowotwory złośliwe

Zrazikowy rak naciekający
• rozwija się ze zrazików (płacików)

gruczołu piersiowego

• stanowi około 8% zachorowań
• zachowuje się tak jak rak przewodowy, z

tym że często rozwija się jednocześnie
w kilku miejscach (także w drugiej piersi
- tzw. raki wieloogniskowe)

Najczęściej występujące

nowotwory złośliwe

Choroba Pageta brodawki lub rak Pageta

•

czasami rak piersi, zwłaszcza u kobiet
w średnim i starszym wieku,

•

objawia się jako nie gojący się wyprysk
w obrębie brodawki.

•

początkowe zaczerwienienie skóry brodawki
zmienia się w przewlekły wyprysk,
a następnie w owrzodzenie i łatwo może
zostać błędnie uznane za łagodne zmiany
uczuleniowe.

Najczęściej występujące

nowotwory złośliwe

• w przypadku choroby Pageta objawy te

powstają na skutek rozwijającego się
pod brodawką raka.

• jest to choroba rzadka, ale każda

kobieta
z niejasnymi objawami w obrębie
brodawki powinna mieć wykonane
badanie mikroskopowe zmiany dla
wykluczenia raka.

Najczęściej występujące

nowotwory złośliwe

Inne rzadkie złośliwe nowotwory piersi
• mięsak - nowotwór złośliwy rozwijający się

z komórek tkanki łącznej (występującej np.
w ścięgnach i chrząstkach)

• włókniako-mięsak - fibrosarcoma, składający

się z tkanki łącznej i włóknistej

• odległe przerzuty czerniaka złośliwego skóry
• zaśniad graniasty złośliwy chorioncarcinoma

Rak sutka u mężczyzn

• stanowi ok. 1% zachorowań
• zespół Klinefera (choroba genetyczna)

jest związany ze zwiększoną
częstotliwością rozwoju raka sutka u
mężczyzn

• podwyższony poziom stężenia

estrogenów wpływa na powstanie raka

Samokontrola

• powinna być wykonywana przez kobiety

od 20 roku życia do późnej starości

• należy ją wykonywać jeden raz

w miesiącu, bezpośrednio po
zakończeniu krwawienia miesięcznego,
a po menopauzie w stałym dniu
miesiąca (najlepiej pierwszego dnia
każdego miesiąca)

Diagnostyka

Mammografia
• badanie radiologiczne
• nie wystarcza na ostateczne ustalenie

rozpoznanie

• u młodych kobiet daje dość wysoki

odsetek wyników fałszywie ujemnych

Diagnostyka

• W wieku między 35 a 49 rokiem życia

każda kobieta powinna wykonać co
najmniej jedno badanie mammograficzne.

• W wieku 40 - 49 lat mammografia

powinna być wykonywana co dwa lata.

• W wieku 50 - 60 lat raz w roku
• Powyżej 60 roku życia wykonywać według

zaleceń lekarza, zwykle co 1,5 roku do 2
lat

Diagnostyka

Biopsja cienkoigłowa
• BAC polega na nakłuciu guzka cienką igłą

i aspiracji płynu do strzykawki

• gdy wynik nie jest jednoznaczny wykonuje

się biopsję gruboigłową - polega na
pobraniu fragmentu tkanki specjalną igłą,
w znieczuleniu, przez nacięcie
chirurgiczne

Diagnostyka

Ultrasonografia
• polega na prześwietleniu ciała falami

dźwiękowymi o wysokiej częstotliwości,
pozwala na odróżnienie litego guzka od
torbieli

• USG nie wykrywa dobrze małych zmian i

nie jest to badanie używane do
wykrywania wczesnych stadiów raka
piersi

Diagnostyka

Rezonans Magnetyczny (MRI)
• charakteryzuje się dużą czułością,
• można uniknąć niepotrzebnej biopsji
• MRI - dodatkowe badanie przesiewowe

w grupie kobiet o wysokim ryzyku
powstania raka piersi.

Diagnostyka po leczeniu raka

Scyntygrafia kości
• Rano iv. środek promieniotwórczy
• Wypić co najmniej 1,5 litra nie gazowanego

płynu

• Izotop musi się wchłania się do kości kilka

godzin

• Badanie trwa 20 minut
• W dniu badania i 24 godziny po nim, nie wolno

się zbliżać do kobiet w ciąży i małych dzieci.
Pacjentka radioaktywna

Diagnostyka po leczeniu raka

• Rtg płuc
• morfologia
• bilirubina
• markery nowotworowe
• USG piersi i blizny
• USG brzucha

Przedoperacyjne leczenie

systemowe

(neoadjuwantowe)

W przypadku nowotworu w III stopniu

klinicznego zaawansowania oraz raka
zapalnego powinno być przez około pół
roku prowadzone leczenie systemowe w
celu osiągnięcia remisji.
Najczęściej stosowana jest
chemioterapia sekwencyjna.

Leczenie chirurgiczne w raku

sutka

• Mastektomia radykalna, polega na

całkowitym odjęciu sutka, usunięciu
mięśni piersiowych i zawartości dołu
pachowego, sposób leczenia został omal
całkowicie zaniechany ze względu na
występowanie istotnych powikłań i brak
wydłużenia czasu przeżycia, doszczętna
metoda Halsteda

Leczenie chirurgiczne w raku

sutka

• Zmodyfikowana mastektomia radykalna

polegająca na usunięciu całego sutka,
zawartości dołu pachowego z/lub bez
usunięcia mięśnia piersiowego
mniejszego (jest to obecnie najczęściej
stosowany sposób leczenia) metoda
Patey’a

Leczenie chirurgiczne w raku

sutka

• Mastektomia prosta, bez usuwania

zawartości dołu pachowego (lub z
„pobieraniem" węzłów chłonnych
pachowych do oceny stopnia
zaawansowania choroby
Mastectomia simplex

Leczenie chirurgiczne w raku

sutka

• Mastektomia segmentalna wycięcie

guzka (do średnicy 3 cm) z usunięciem
zawartości dołu pachowego i
naświetlaniem pozostawionej tkanki
sutka, obecnie sposób ten jest
akceptowany i stosowany coraz częściej

tumorektomia lub kwadrantektomia

Rekonstrukcja piersi

• Rekonstrukcję przy użyciu implantu - można

wszczepić podczas tej samej operacji, po
usunięciu guza - operacja jednoczasowa

• Czasami konieczne jest rozciągnięcie skóry,

aby zrobić miejsce na implant.
Wymaga to wszczepienia ekspandera

• Rekonstrukcja przy użyciu tkanek własnych

które pobierane są najczęściej z mięśnia
najszerszego grzbietu lub z mięśnia prostego
brzucha

Rekonstrukcja piersi

•

Kolejny etap to stworzenie ze skóry brodawki
sutkowej, ciemniejszy kolor nadaje się
w zabiegu mikropigmentacji,
przypominającym tatuowanie

•

Po operacji rekonstrukcji piersi trzeba używać
gorsetu uciskowego

•

Posiadanie implantu nie przeszkadza
w diagnostyce

•

Koszt implantu 3 tyś zł, nie podlega refundacji

Rekonstrukcja piersi

Ekspandery

z zastawką dystalną
o powierzchni
gładkiej lub
teksturowanej

Napromienianie

• Stosuje się w uzasadnionych

przypadkach po leczeniu chirurgicznym,
aby zniszczyć wszystkie ewentualne
komórki nowotworowe, znajdujące się
jeszcze w okolicy operowanej.

• Napromienia się pierś i/lub ścianę klatki

piersiowej, a także pachę i okolicę
nadobojczykową,(zmieniona wrażliwość
skóry)

Napromienianie

Etapy radioterapii
• Badanie lekarskie
• Analiza wyników - morfologia, leukocyty
• Symulator
• Tatuaże
(strzykawką) - wyznacza wysokość bolusa

i powierzchnię napromieniania

(flamastrem) - osłonka w modelarni

Napromienianie

Brachyterapia (BT)
• Może być stosowana jako dopromienienie

loży guza - brachyterapia pulsacyjna

• Coraz częściej rezygnuje się

z napromieniania całej piersi na rzecz
samodzielnej brachyterapii części piersi,
w której umiejscowiony był guz.

• Jednym z efektów tego jest skrócenie

całkowitego czasu leczenia do 4–5 dni.

Napromienianie

niebezpieczeństwa

• Dochodzi bowiem do scieńczenia skóry,

łatwiejszego jej pękania, zbliznowacenia

• złuszczania skóry na sucho
• złuszczania na wilgotno
• noszenie możliwie najbardziej

przewiewnych ubrań z materiałów
naturalnych (bawełna, jedwab), a nie
sztucznych.

Napromienianie

niebezpieczeństwa

Unikać

•

mycia skóry w terenie napromienianym przez
okres trwania radioterapii i do 4-6 tygodni po
jej zakończeniu

•

nasłonecznienia i urazów skóry w polu
napromienianym, także w wiele miesięcy czy
lat po zakończeniu leczenia.

•

skórę delikatnie natłuścić (zimą też) oraz
osłonić czapką, kapeluszem z szerokim
rondem czy ubraniem.

Napromienianie

niebezpieczeństwa

• golenia skóry okolic napromienianych

z powodu możliwości urazu i infekcji,
dozwolone jest ewentualne używanie
maszynek elektrycznych..

• używania waty do pielęgnacji skóry

napromienianej, zwłaszcza gdy
utrzymuje się jeszcze odczyn
popromienny.

• krochmalenia odzieży.

Napromienianie

niebezpieczeństwa

• używania plastra samoprzylepnego
• stosowania na skórę napromienianą

maści kosmetycznych, kremów,
dezodorantów, perfum, wody
toaletowej, itp.

• drapania, pocierania, tarcia, wyciskania,

nagrzewania czy ochładzania skóry
napromienianej - obszar ten należy
traktować bardzo delikatnie.

Chemioterapia

• Chemioterapia powinna się rozpocząć

do sześciu tygodni od daty leczenia
operacyjnego, tak by ustąpiły
następstwa interwencji chirurgicznej i
chory był w dobrym stanie ogólnym.

• Leczenie polega na podaniu 3-4 cykli

chemioterapii.

Chemioterapia

Standard europejski
Terapia sekwencyjna (z miesięcznymi

przerwami)

- cztery cykle adriamycyny z

cyklofosfamidem

- cztery cykle taxoteru.

Chemioterapia

• terapie celowane przeciwciałami

monoklonalnymi

• uderzają dokładnie w komórki nowotworowe,

nie uszkadzając przy tym komórek zdrowych

• Herceptyna (trastuzumab) - najnowsze

badania wykazały, że w leczeniu
pooperacyjnym (tzw. adiuwantowym)
Herceptyna hamuje nawrót choroby z rzadko
spotykaną w onkologii skutecznością

Chemioterapia

• Herceptyna - usuwa nadmiar białka

HER2, przyczepia się na powierzchni
komórek nowotworowych i blokuje ich
namnażanie

• Wniosek do NFZ o refundację
• Cena 8 tyś. zł.kuracja miesięczna
• Dawkowanie 1x w tygodniu przez 1 rok

Chemioterapia

• Cis-platyna, chemioterapeutyk stosowany

w onkologii od... 30 lat. leczono nim
jednak do tej pory głównie raka jajnika,
jąder, płuca, obszaru głowy i szyi.

• Natomiast genetycy z Pomorskiej

Akademii Medycznej w Szczecinie
udowodnili po badaniach na grupie Polek,
że potrafi on pokonać raka piersi.

Chemioterapia -

niebezpieczeństwa

zaburzenia krzepliwości krwi - zęby leczymy

14 dni po chemioterapii, jeżeli usuwamy
ząb przez 14 nie przyjmujemy chemii ani
radioterapii, używać miękkiej szczoteczki
do zębów, pasty fluorowanej, nie
zawierającej dodatków ścierających
szkliwo, szczoteczka taka powinna być
zmieniona co 1 miesiąc, golić się
maszynką elektryczną, nie żyletką,

Chemioterapia -

niebezpieczeństwa

Unikać przyjmowania Aspiryny - po

chemioterapii spotykamy się ze zwyżką
temperatury do ok. 38 stopni.
Jeżeli taka temperatura utrzymuje się
ponad 8 godzin, przeciwgorączkowo,
doraźnie, zastosować Pyralgin, Apap,
Paracetamol
W razie skaleczenia należy dłużej niż
zwykle stosować opaski lub opatrunki
uciskowe

Chemioterapia -

niebezpieczeństwa

Podaniu chemioterapii towarzyszy spadek

liczby niektórych elementów krwi obwodowej,
w tym białych ciałek odpowiedzialnych za
odporność

• po Endoksanie ma on miejsce ok. 7-14 dnia
• po Karboplatynie ok. 14-21
• po Lomustynie ok. 21-28
Dlatego ujemne objawy mogą pojawiać się

w różnym czasie i z różnym nasileniem
u poszczególnych pacjentów.

Chemioterapia -

niebezpieczeństwa

Winkrystyna, Winblastyna, Windezyna,

Nawelbina, Cis-Platyna, Taxol - objawy
toksyczne bóle oraz drętwienia palców rąk
i stóp (zwłaszcza opuszek), trudności
z wykonywaniem czynności precyzyjnych
zapinanie guzików, nawlekanie nitki na
igłę, skłonność do zaparć, opadanie stopy
(np. zawadzanie nią przy wchodzeniu na
krawężnik). Objawy te zwykle samoistnie
ustępują po zakończeniu chemioterapii.

Chemioterapia -

niebezpieczeństwa

Reakcje skórne w miejscu wkłucia i

uogólnione, zwykle pojawiają się w kilka
godzin po podaniu leków, ustępują w
czasie od kilku godzin do kilku dni -
pokrzywka, zmiany barwnikowe
skóry,paznokci,zębów, zmiany skórne w
okolicach łokci, kolan, łopatek i palców
dłoni czasem prowadzące do powstania
owrzodzeń, obrzęk naczyniowy, gorączka,
spadek ciśnienia krwi

Chemioterapia -

niebezpieczeństwa

Przy leczeniu opisanych zmian skórnych

polecane jest stosowanie roztworu
złożonego z wody utlenionej i z 0,9%
NaCl – do okładów co 4-6 godzin (płyn
należy przygotować bezpośrednio przed
użyciem).
Ponadto miejsca te należy często
wietrzyć
i unikać ich zakażeń.

Chemioterapia -

niebezpieczeństwa

• należy unikać opalania się
• szczególnie dbać o czystość i higienę ciała,

częste i dokładne mycie rąk,

• unikanie zakażeń i przeziębień (nie powinno

się przebywać wśród chorych, w dużych
skupiskach ludzi, należy unikać przeciągów).

• staranne wytarcie okolicy odbytu po

wypróżnieniu, zwłaszcza gdy występują
żylaki odbytu

Leczenie hormonalne

• Polega na podawaniu leków hormonalnych

(androgeny, estrogeny,kortykosteroidy,
tamoksyfen) dobranych indywidualnie po
wykonaniu badań wycinka guza.

• Inne leki są stosowane u kobiet po

menopauzie, a inne u kobiet
miesiączkujących

• Czasem leczenie hormonalne polega na

wyłączeniu hormonów przez usunięcie
nadnerczy i przysadki lub kastrację.

Model opieki pielęgniarskiej

Problemy pielęgnacyjne

Przygotowanie do operacji

• Fizyczne
• Psychiczne
• Dietetyczne
• Farmakologiczne
• Profilaktyka p/zakrzepowa
• Zarezerwowanie karetki do

przewiezienia guzka na badanie HP ??

Niepokój i lek z powodu

rozpoznania choroby

nowotworowej

• Rozmowa na temat możliwości leczenia

i pielęgnacji

• Zgłoszenie do Klubu Amazonek
• Zaproponować rozmowę

Zaburzenia emocjonalne

• Poinformowanie o możliwości protezowania
• Ułatwienie kontaktu z wolontariuszką KA
• Omówienie możliwości zabiegów

plastycznych

• Udzielenie wsparcia psychicznego
• Ułatwienie zrozumienia własnych emocji

w związku z chorobą

• Przytoczyć przykłady z życia znanych osób

które publicznie mówią o chorobie

Możliwość wystąpienia obrzęku

limfatycznego

• Wyjaśnić istotę potencjalnego problemu
• Wysokie ułożenie kończyny

z wykorzystaniem klina

• Obserwacja drenażu
• Przestrzeganie zasady nie wykonywania

iniekcji i mierzenia RR

• Poinformowanie o ułożeniu wysokim

kończyny w różnych sytuacjach życiowych

Możliwość wystąpienia obrzęku

limfatycznego

• Poinformowanie o konieczności

zrezygnowania z niektórych prac domowych

• Kierowca - zaświadczenie zwalniające

z jazdy w pasach bezpieczeństwa

• Proponowanie luźnej odzieży
• Omówienie form rekreacji (jazda rowerem)
• Omówienie zasady masażu limfatycznego

z pominięciem blizny i miejsc
napromieniowanych

Możliwość wystąpienia obrzęku

limfatycznego

• Stosowanie ucisku zewnętrznego za

pomocą rękawa przeciwobrzękowego i
pompy pneumatycznej

• Ćwiczenia kinezyterapeutyczne -

ćwiczenia czynne i bierne, relaksacyjne

• Fizykoterapia - masaże wirowe, podwodne
• W fazie ostrej obrzęku zastosowanie

elektrostymulacji wysokonapięciowej

Możliwość wystąpienia obrzęku

limfatycznego

• Po zabiegach fizykalnych powinno się

stosować także bandażowania,
pamiętając
o tym, że w obrzękach limfatycznych
zalecane jest wielowarstwowe
zakładanie bandaża (2 -3 warstwy).

Możliwość wystąpienia obrzęku

limfatycznego

Charakterystyka obrzęku
0 bez objawów klinicznych, obecne cechy

patologii w postaci zaburzeń odpływu chłonki

1 obrzęk ciastowaty, odwracalny, miernie

nasilony proces włóknienia

2 obrzęk brunatny, znacznie nasilone

włóknienie, nieodwracalny, z cechami
nadmiernego rogowacenia

3 słoniowacizna

Możliwość wystąpienia obrzęku

limfatycznego

• Zasadniczym narzędziem używanym w limfologii

jest pomiar objętości kończyn zwykłą miarą
krawiecką na danej wysokości

• Na kończynie górnej pierwszy pomiar obwodu

dokonywany jest 4 cm powyżej bruzdy
nadgarstkowej a następnie co 4 cm.

• W przypadku, gdy obrzęk dotyczy tylko jednej

kończyny druga służy nam jako kontrolna..
Różnica zawarta w przedziale do 10% jest różnicą
fizjologiczną, kończyna dominująca jest większa.

Możliwość wystąpienia obrzęku

limfatycznego

Stopień nasilenia obrzęku pomocny jest

przy ustaleniu terapii

• do 10% fizjologia
• 11 - 20 % obrzęk niewielkiego stopnia
• 21 - 30 % obrzęk umiarkowany
• 31 - 40 % i powyżej obrzęk znacznego

stopnia

Obrzęk limfatyczny

Po mastektomii

Słoniowacizna

masywna

niedrożność węzłów
chłonnych lub
mniejszych naczyń
limfatycznych

wywoływana jest

przez nicienia - filaria
Bancrofta

Ból w okolicy rany pooperacyjnej

• Podanie leków p/bólowych
• Prowadzenie obserwacji bólu
• Asystowanie przy zmianie opatrunku

Trudności w gojeniu rany z

powodu wydzielania limfy

• Aspirowanie zalegające limfy
• Zmiana opatrunku zależne od częstości

jego przesiąkania

• Zmiana bielizny osobistej i pościelowej
• Stosowanie diety ułatwiającej proces

gojenia

• Zapobieganie zakażeniu rany zgodnie

z procedurą

Trudności w samoopiece

• Ograniczenia ruchomości w stawach

obręczy barkowej i osłabieniu siły
mięśniowej

• Ocena zakresu koniecznej pomocy
• Włączenie rodziny do pomocy ?
• Instruktaż ćwiczeń rehabilitacyjnych,

oddechowych, ściskanie piłeczki,
rozciąganie......

Możliwość powikłań

• Ze strony układu kostno-stawowego

z powodu przyjmowania postawy
maskującej skutki zabiegu - obniżenie
barku, zaokrąglenie pleców

• Omówienie zestawu ćwiczeń

rehabilitacyjnych

• Zachęcenie do prawidłowego

protezowania, zwłaszcza pacjentek z
dużym gruczołem piersiowym

ZASADY REFUNDACJI

• wniosek
• proteza piersi - chirurg lub onkolog
• peruka z włosów sztucznych - chirurg, onkolog,

hematolog, dermatolog

• potwierdzić wniosek w N F Z
• wniosek na protezę piersi upoważnia każdą

kobietę po mastektomii do skorzystania z
refundacji raz na 2 lata, w przypadku peruk -
raz na rok

• obecnie refundacja wynosi 250zł.

Możliwość zaburzeń seksualnych

• Reakcja partnera na utratę atrybutu

kobiecości

• Udzielenie wsparcia psychicznego
• Rozmowa z partnerem, za zgodą pacjentki

na temat obaw przed odrzuceniem

• Wytłumaczenie partnerowi zmiennego

zachowania pacjentki

• Przygotowanie do obejrzenia blizny

Trudność w zmianie nawyków

żywieniowych

• Omówienie diety w chorobie

nowotworowej

• Faza chemioterapii - wymioty, nudności
• Faza radioterapii - zmieniony smak
• Suplementy diety
• Naturalne witaminy
• Preparaty ziołowe TAK
• Preparaty homeopatyczne NIE

Trudność w zmianie nawyków

żywieniowych

• Herbata czerwona - usuwa z organizmu

nadmiar tłuszczu (zagrożenie estrogenem)

• Herbata zielona - reguluje trawienie, działa

przeciwutleniająco (dzięki flawonoidom)
przez co zapobiega miażdżycy, chorobie
niedokrwiennej i nowotworom

• Czosnek - stwierdzono, że leukocyty u osób,

które jedzą czosnek o wiele skuteczniej
atakują i niszczą komórki nowotworowe niż u
tych, którzy czosnku unikają.

Trudność w zmianie nawyków

żywieniowych

• Soja zwiera witaminy z grupy B, potas,

żelazo, wapń i fosfor

• Brokuły, pomidory, marchew, pietruszka

natka, czerwone wino, olej z wiesiołka
dwuletniego, dodatkowe ilości wit. B6

• Dużo mniej tłuszczu, soli, cukru, kawy,

czarnej herbaty, alkoholu, tytoniu

Dieta po radioterapii

• herbata (kawa w małych ilościach),
• woda mineralna niegazowana,
• siemię lniane
• mleko sojowe,
• jedzenie bezglutenowe (np. chleb, ciasta),
• ryż, makaron sojowy,
• chrupki kukurydziane (drobne),
• kleiki ryżowe, kasza kukurydziana,

Dieta po radioterapii

• ziemniaki gotowane, puree gotowane,

buraki, gotowana kukurydza, pomidory
(bez skórki) po sparzeniu wrzątkiem,

• banany, pieczone jabłka,
• margaryna, oliwa, oleje roślinne,
• polędwica, szynka, drób, polędwice z

drobiu, wołowina, cielęcina, ryby -
pokarmy duszone i mielone, mogą być z
dodatkiem mąki kukurydzianej,

Dieta po radioterapii

• jajka na miękko, półtwardo, jajecznica

bez dodatków (z samych jajek),

• rosół, barszcz czerwony, zupy jarzynowe

przetarte.

Pokarmy niedozwolone

• groch, fasola, kapusta,
• pieprz, przyprawy ziołowe, marynaty,

czosnek, cebula, ocet,

• potrawy (np. mięsa) smażone, pieczone,

wędzone.

• napoje gazowane

Suplementy diety

Odżywki

Prosobee (proszek), Nutramigen
(proszek), Nutridrink (napój),
Nutrison (proszek lub płyn do żywienia
przez zgłębnik w kilku odmianach:
Standard, Energy Plus i Fibre),
Peptison (płyn do żywienia przez
zgłębnik), Pepti 2000 Variant (proszek)

Brak apetytu

• wprowadzić zasadę „jeść mniej, ale częściej”
• jeść pokarmy wysokokaloryczne.
• pobudzać apetyt np. aktywnością fizyczną

lub lekami Citropepsin, Peritol

• w ciągu dnia używać dodatków o wyraźnym

smaku herbata miętowa, pastylki Mentos,
pastylki z eukaliptusa, można także jeść
pokrojonego w kostkę i schłodzonego
ananasa

Ryzyko infekcji po chemioterapii

• Ograniczenie kontaktu z osobami

chorymi

• Obserwacja błon śluzowych jamy ustnej,

gardła, kaszlu

• Płukanie jamy ustnej środkami

aseptycznymi

• Kontrola morfologii, leukocytozy
• Farmakoterapia

Zaburzenia miesiączkowania

• W wyniku stresu, chemioterapii
• Wcześniejsza menopauza

Możliwość nudności i wymiotów

• Podanie leków p/wymiotnych
• Higiena w czasie wymiotów
• Płukanie jamy ustnej np. rumiankiem
• Nawodnienie

Możliwość wypadania włosów

• Leki często powodujące łysienie

Adriamycyna, Taxol, Bleomycyna,
Aktynomycyna-D, Endoxan, Ifosfamid,
Windezyna;

• Leki powodujące łysienie okazjonalnie

(stopień łysienia zależy tu od dawki leku)
5-Fluorouracyl, Mitoksantron, Wepezyd,
Metotreksat, Winkrystyna, Winblastyna,
Karmustyna

Możliwość wypadania włosów

• Leki powodujące łysienie rzadko: Cis-Platyna,

Dakarbazyna, Mitomycyna-C, Lomustina,
Arabinozyd Cytozyny, Prokarbazyna, Melfalan,
6-Merkaptopuryna, 6-Tioguanina.

• gentamycyna, streptomycyna, antykoagulanty

(heparyna), leki przeciwdrgawkowych
(fenobarbital, fenytoina), hormony (testosteron,
estrogeny), levodopa, propranolol, vitamina A
w dawce ponad 50.000 jedn./dzień,
chlorpromazyna, hydrochlorotiazyd

Możliwość wypadania włosów

• Naturalne zabiegi wzmacniające włosy
• Kompresy z nafty kosmetycznej
• Skrócić włosy
• Nie stosować lakierów, farb, suszarki
• Wniosek na perukę przed rozpoczęciem

chemioterapii