Reakcja układu

Reakcja układu

hormonalnego człowieka

hormonalnego człowieka

na wysiłek fizyczny

na wysiłek fizyczny

Działanie układu hormonalnego polega

Działanie układu hormonalnego polega

na wolnym, ale długoterminowym

na wolnym, ale długoterminowym

regulowaniu czynności organizmu.

regulowaniu czynności organizmu.

Układ wydzielania wewnętrznego

Układ wydzielania wewnętrznego

obejmuje narządy, które syntetyzują i

obejmuje narządy, które syntetyzują i

uwalniają chemiczne mediatory –

uwalniają chemiczne mediatory –

hormony.

hormony.

Hormony można podzielić ze

Hormony można podzielić ze

względu na działanie:

względu na działanie:



Autokrynne, czyli na komórki z których

Autokrynne, czyli na komórki z których

same pochodzą;

same pochodzą;



Parakrynne, czyli na komórki sąsiednie,

Parakrynne, czyli na komórki sąsiednie,

wchodzące w skład tej samej tkanki;

wchodzące w skład tej samej tkanki;



Endokrynne, czyli wewnątrzwydzielnicze,

Endokrynne, czyli wewnątrzwydzielnicze,

wywierając w pływ w miejscach odległych,

wywierając w pływ w miejscach odległych,

do których dostają się za pomocą układu

do których dostają się za pomocą układu

krążenia.

krążenia.

Pod względem budowy

chemicznej wyróżniamy

kategorie trzy hormonów:

Peptydowe (tyreotropowy, hormon wzrostu)

Steroidowe (kortyzon, aldosteron, estrogeny,
progesteron, testosteron)

Aminowe (tyroksyna, trijodotyroksyna, adrenalina,
noradrenalina i melanina)



HORMON

HORMON

(humoralny przekaźnik chemiczny)– jest to

(humoralny przekaźnik chemiczny)– jest to

substancja wydzielana przez komórki gruczołowe do

substancja wydzielana przez komórki gruczołowe do

otaczającego je środowiska (płyn zewnątrzkomórkowy,

otaczającego je środowiska (płyn zewnątrzkomórkowy,

krew, chłonka itp.) skąd jest ona transportowana do

krew, chłonka itp.) skąd jest ona transportowana do

komórek docelowych, z którymi reaguje za pośrednictwem

komórek docelowych, z którymi reaguje za pośrednictwem

receptorów, wywołując reakcję fizjologiczną, morfologiczną i

receptorów, wywołując reakcję fizjologiczną, morfologiczną i

biochemiczna oraz nie podlega przy tym zużyciu jako źródło

biochemiczna oraz nie podlega przy tym zużyciu jako źródło

energii, ani jako produkt metabolizmu.

energii, ani jako produkt metabolizmu.



Hormony wywierają wpływ na

Hormony wywierają wpływ na

komórkach docelowych przy

komórkach docelowych przy

uprzednim przyłączeniu do

uprzednim przyłączeniu do

receptora

receptora

(na błonie komórkowej

(na błonie komórkowej

istnieje 2000 – 10 000 receptorów).

istnieje 2000 – 10 000 receptorów).

W przypadku hormonów

W przypadku hormonów

polipeptydowych i katecholamin po

polipeptydowych i katecholamin po

połączeniu się z receptorem dochodzi

połączeniu się z receptorem dochodzi

do uaktywnienia cyklicznego AMP

do uaktywnienia cyklicznego AMP

Hormony steroidowe i tarczycy

Hormony steroidowe i tarczycy

wnikają do wnętrza komórki i łączą

wnikają do wnętrza komórki i łączą

się z receptorami jądrowymi.

się z receptorami jądrowymi.

Następnie kompleks hormon –

Następnie kompleks hormon –

receptor wiąże się z DNA i aktywizuje

receptor wiąże się z DNA i aktywizuje

geny odpowiedzialne za wytworzenie

geny odpowiedzialne za wytworzenie

właściwego białka bądź enzymu.

właściwego białka bądź enzymu.

Wysiłek fizyczny powoduje zmianę

Wysiłek fizyczny powoduje zmianę

poziomu hormonów w surowicy,

poziomu hormonów w surowicy,

dostosowując zapotrzebowanie na

dostosowując zapotrzebowanie na

energie i ilość wody w organizmie.

energie i ilość wody w organizmie.

Wydzielanie hormonów jest zależne od:

Wydzielanie hormonów jest zależne od:



rodzaju wysiłku (statyczny, dynamiczny),

rodzaju wysiłku (statyczny, dynamiczny),



intensywności,

intensywności,



czasu trwania.

czasu trwania.

Hormon wzrostu

Hormon wzrostu

( GH –

( GH –

growth hormone)

growth hormone)

Zwany także somatotropiną, jest

Zwany także somatotropiną, jest

peptydowym hormonem

peptydowym hormonem

anabolicznym, wydzielanym

anabolicznym, wydzielanym

pulsacyjnie przez przedni płat

pulsacyjnie przez przedni płat

przysadki mózgowej. Stanowi główny

przysadki mózgowej. Stanowi główny

hormonalny pozagenetyczny czynnik

hormonalny pozagenetyczny czynnik

pobudzający wzrost organizmu.

pobudzający wzrost organizmu.

Regulacja wydzielania GH:

Regulacja wydzielania GH:

podwzgórze

somatoliberyna

somatostatyna

-

GH

+

GH

Stężenie GH jest wysokie w krwi płodów i

Stężenie GH jest wysokie w krwi płodów i

noworodków, następnie spada, u dzieci jest

noworodków, następnie spada, u dzieci jest

znacznie większe niż u dorosłych. Charakteryzuje

znacznie większe niż u dorosłych. Charakteryzuje

się rytmem okołodobowym. Szczyt wydzielania

się rytmem okołodobowym. Szczyt wydzielania

przypada na fazę wolnofalową snu, przez dzień

przypada na fazę wolnofalową snu, przez dzień

stężenie hormonu spada. Większe wydzielanie

stężenie hormonu spada. Większe wydzielanie

hormonu przypada także w stanie stresu

hormonu przypada także w stanie stresu

wywołanego: bólem, zimnem, urazami, zabiegiem

wywołanego: bólem, zimnem, urazami, zabiegiem

chirurgicznym, strachem, wysiłkiem fizycznym,

chirurgicznym, strachem, wysiłkiem fizycznym,

stanami hipoglikemii, długotrwałego głodu, po

stanami hipoglikemii, długotrwałego głodu, po

wstrzyknięciu różnych substancji hormonalnych

wstrzyknięciu różnych substancji hormonalnych

(insulina, glukagon, wazopresyna, L-DOPA i inne)

(insulina, glukagon, wazopresyna, L-DOPA i inne)

Działanie hormonu wzrostu:

Działanie hormonu wzrostu:



dotyczy wielu tkanek, głównie na mięśnie, tkankę

dotyczy wielu tkanek, głównie na mięśnie, tkankę

tłuszczową i wątrobę,

tłuszczową i wątrobę,



pobudza syntezę białek za pośrednictwem

pobudza syntezę białek za pośrednictwem

somatomedyny, czyli insulinopodobnego czynnika

somatomedyny, czyli insulinopodobnego czynnika

wzrostu (IGF-1, IGF-2), pobudzających

wzrostu (IGF-1, IGF-2), pobudzających

chondrogenezę i wzrost kości, transport błonowy

chondrogenezę i wzrost kości, transport błonowy

aminokwasów i syntezę białek w mięśniach

aminokwasów i syntezę białek w mięśniach

szkieletowych i innych tkankach,

szkieletowych i innych tkankach,



lipolityczne, nasila hydrolizę triacylogliceroli do

lipolityczne, nasila hydrolizę triacylogliceroli do

wolnych kwasów tłuszczowych i do glicerolu,

wolnych kwasów tłuszczowych i do glicerolu,



zmniejsza transport glicerolu go komórek i

zmniejsza transport glicerolu go komórek i

hamuje glikolizę beztlenową, w

hamuje glikolizę beztlenową, w

przeciewieństwie do insuliny,

przeciewieństwie do insuliny,



zmniejsza tolerancję ustroju na glukozę i

zmniejsza tolerancję ustroju na glukozę i

zwiększa wydzielanie insuliny

zwiększa wydzielanie insuliny



gospodarka mineralna- wchłanianie

gospodarka mineralna- wchłanianie

wapnia z jelit, zatrzymanie w ustroju sodu,

wapnia z jelit, zatrzymanie w ustroju sodu,

potasu i fosforanu,

potasu i fosforanu,

Wpływ wysiłku fizycznego

Wpływ wysiłku fizycznego

na wydzielanie GH

na wydzielanie GH

Wysiłek wytrzymałościowy:

Wysiłek wytrzymałościowy:



wydzielanie GH

wydzielanie GH



zjawisko to występuje w czasie wysiłku i

zjawisko to występuje w czasie wysiłku i

bezpośrednio na jego zakończeniu,

bezpośrednio na jego zakończeniu,



wzrost stężenia GH zależy od

wzrost stężenia GH zależy od

intensywności wysiłku i od czasu trwania

intensywności wysiłku i od czasu trwania

wysiłku,

wysiłku,



u osób w wieku podeszłym stężenie GH po

u osób w wieku podeszłym stężenie GH po

wysiłku fizycznym jest 4-6 razy mniejsze,

wysiłku fizycznym jest 4-6 razy mniejsze,

niż u osób młodych,

niż u osób młodych,



u osób otyłych stwierdza się mniejsze niż u

u osób otyłych stwierdza się mniejsze niż u

osób szczupłych maksymalne powysiłkowe

osób szczupłych maksymalne powysiłkowe

wartości GH,

wartości GH,



po treningu wytrzymałościowym,

po treningu wytrzymałościowym,

krótkotrwały jednorazowy wysiłek fizyczny

krótkotrwały jednorazowy wysiłek fizyczny

rożni się w poszczególnych grupach

rożni się w poszczególnych grupach

wiekowych (w grupie młodych mniejszy

wiekowych (w grupie młodych mniejszy

wzrost uwalniania GH niż u ludzi w

wzrost uwalniania GH niż u ludzi w

podeszłym wieku ).

podeszłym wieku ).

Wysiłek siłowy:

Wysiłek siłowy:



wydzielanie GH

wydzielanie GH



wydaje się, że wzrost stężenia GH jest tym

wydaje się, że wzrost stężenia GH jest tym

większy, im większy udział glikolizy

większy, im większy udział glikolizy

beztłuszczowej w pokrywaniu potrzeb

beztłuszczowej w pokrywaniu potrzeb

energetycznych,

energetycznych,



najwyższe stężenie obserwuje się

najwyższe stężenie obserwuje się

bezpośrednio po zakończeniu wysiłku,

bezpośrednio po zakończeniu wysiłku,



normalizacja zachodzi w ciągu 90 min.

normalizacja zachodzi w ciągu 90 min.



wzrost GH występuje we wszystkich

wzrost GH występuje we wszystkich

grupach wiekowych (u osób w wieku

grupach wiekowych (u osób w wieku

podeszłym wyrażony słabiej),

podeszłym wyrażony słabiej),



długotrwały trening siłowy nie wpływa na

długotrwały trening siłowy nie wpływa na

spoczynkowy poziom GH w surowicy krwi.

spoczynkowy poziom GH w surowicy krwi.

IGF-1:

IGF-1:



spoczynkowe stężenie IGF-1 wykazuje

spoczynkowe stężenie IGF-1 wykazuje

korelacje z wydolnością fizyczną określoną

korelacje z wydolnością fizyczną określoną

przez wielkość maksymalnego poboru tlenu

przez wielkość maksymalnego poboru tlenu

przez organizm,

przez organizm,



wysiłek fizyczny wytrzymałościowy

wysiłek fizyczny wytrzymałościowy

powoduje niewielkie zwiększenie stężenie

powoduje niewielkie zwiększenie stężenie

IGF-1 w surowicy w pierwszej fazie wysiłku

IGF-1 w surowicy w pierwszej fazie wysiłku

(niezależnie od stężenia GH),

(niezależnie od stężenia GH),



wysiłek siłowy nie wpływa na poziom IGF-1,

wysiłek siłowy nie wpływa na poziom IGF-1,



długotrwały trening wytrzymałościowy

długotrwały trening wytrzymałościowy

zwiększa spoczynkowy poziom IGF-1 u

zwiększa spoczynkowy poziom IGF-1 u

osób młodych,

osób młodych,



u osób starszych stężenie IGF-1 wykazuje

u osób starszych stężenie IGF-1 wykazuje

korelacje ze stopniem aktywności

korelacje ze stopniem aktywności

fizycznej,

fizycznej,



trening siłowy zwiększa osoczowy poziom

trening siłowy zwiększa osoczowy poziom

IGF-1,

IGF-1,

Mięśniowy IGF-1 występuje w

Mięśniowy IGF-1 występuje w

dwóch izoformach:

dwóch izoformach:

L IGF-1

L IGF-1

(

(

liver insulin – like factor 1

liver insulin – like factor 1

)

)

obecna w mięśniach także w

obecna w mięśniach także w

spoczynku, wykazuje cechy IGF-1

spoczynku, wykazuje cechy IGF-1

wytwarzanego w wątrobie,;

wytwarzanego w wątrobie,;

przechodzi do krwi i oddziałuje na

przechodzi do krwi i oddziałuje na

swoje komórki docelowe;

swoje komórki docelowe;

MGF

MGF

(

(

mechano –growth factor

mechano –growth factor

)

)

mechaniczny czynnik wzrostu,

mechaniczny czynnik wzrostu,

zidentyfikowany wyłącznie w pracujących

zidentyfikowany wyłącznie w pracujących

mięśniach, nie przechodzi do krwioobiegu i

mięśniach, nie przechodzi do krwioobiegu i

działa lokalnie, parakrynnie i autokrynnie;

działa lokalnie, parakrynnie i autokrynnie;

przypuszcza się, że czynnikiem

przypuszcza się, że czynnikiem

aktywizującym wytwarzanie MGF jest

aktywizującym wytwarzanie MGF jest

napięcie wytwarzane przez pracujące

napięcie wytwarzane przez pracujące

mięśnie i stymulacja ich przez

mięśnie i stymulacja ich przez

motoneorony.

motoneorony.

MGF wpływa na:

MGF wpływa na:



Zwiększenie masy mięśniowej,

Zwiększenie masy mięśniowej,



Nasilenie biosyntezy białek,

Nasilenie biosyntezy białek,



Działanie ochronne na włókna mięśniowe,

Działanie ochronne na włókna mięśniowe,



Zabezpiecza przez apoptozą,

Zabezpiecza przez apoptozą,



Reguluje procesy gojenia i przebudowy

Reguluje procesy gojenia i przebudowy

mięśnia

mięśnia

Odkrycie MGF ma istotny wpływ

Odkrycie MGF ma istotny wpływ

na pojmowanie aktywności u osób

na pojmowanie aktywności u osób

starszych.

starszych.

Z wiekiem dochodzi do

Z wiekiem dochodzi do

zmniejszenia wytwarzania IGF-1 w

zmniejszenia wytwarzania IGF-1 w

wątrobie.

wątrobie.

Aktywność fizyczna stymuluje

Aktywność fizyczna stymuluje

wytwarzanie MGF co w pewnym

wytwarzanie MGF co w pewnym

stopniu może zastępować IGF-1.

stopniu może zastępować IGF-1.

Androgeny

Androgeny

Grupa męskich hormonów płciowych,

Grupa męskich hormonów płciowych,

zwanych androgenami, obejmuje:

zwanych androgenami, obejmuje:



dehydroepiandrosteron (DHEA),

dehydroepiandrosteron (DHEA),



siarczan dehydroepiondrosteronu (DHEAS),

siarczan dehydroepiondrosteronu (DHEAS),



Androstendion,

Androstendion,



najsilniej działający testosteron.

najsilniej działający testosteron.

Androgeny wytwarzane są w

Androgeny wytwarzane są w

niewielkich ilościach przez korę

niewielkich ilościach przez korę

nadnerczy

nadnerczy

Testosteron wytwarzany jest głównie

Testosteron wytwarzany jest głównie

przez komórki Leydiga jąder

przez komórki Leydiga jąder

Podwzgórze

Podwzgórze

↓↓

↓↓

CRH

CRH

Przysadka

Przysadka

↓↓

↓↓

ACTH

ACTH

kora nadnerczy

kora nadnerczy

Działanie:

Działanie:



spermatogenezę,

spermatogenezę,



powstanie drugorzędnych cech

powstanie drugorzędnych cech

płciowych,

płciowych,



pobudzają proliferacje komórek,

pobudzają proliferacje komórek,



dojrzewanie tkanek i biosyntezę

dojrzewanie tkanek i biosyntezę

białek, czyli są silnymi anabolikami,

białek, czyli są silnymi anabolikami,

głównie w stosunku do mięśni,

głównie w stosunku do mięśni,



w okresie dojrzewania stymulują pionowy

w okresie dojrzewania stymulują pionowy

wzrost ciała i przyrost masy mięśniowej,

wzrost ciała i przyrost masy mięśniowej,



testosteron jest odpowiedzialny za libido i

testosteron jest odpowiedzialny za libido i

hamowanie osi hormonalnej podwzgórze-

hamowanie osi hormonalnej podwzgórze-

przysadka-gonady,

przysadka-gonady,



u kobiet androgeny wydzielane są przez

u kobiet androgeny wydzielane są przez

całe życie, jednak w warunkach

całe życie, jednak w warunkach

fizjologicznych odgrywają niewielką rolę.

fizjologicznych odgrywają niewielką rolę.

Wpływ wysiłku fizycznego

Wpływ wysiłku fizycznego

na wydzielanie androgenów:

na wydzielanie androgenów:

Wysiłek wytrzymałościowy:

Wysiłek wytrzymałościowy:





testosteron

testosteron



wzrost wykazuje liniową zależność od

wzrost wykazuje liniową zależność od

intensywności i od czasu wysiłku

intensywności i od czasu wysiłku



powrót do wartości spoczynkowych następuje w

powrót do wartości spoczynkowych następuje w

ciągu kilku godzinach po wysiłku,

ciągu kilku godzinach po wysiłku,



u mężczyzn wzrost stężenia testosteronu we krwi

u mężczyzn wzrost stężenia testosteronu we krwi

wynika z osłabienia jego metabolizmu w wątrobie

wynika z osłabienia jego metabolizmu w wątrobie

(wysiłek zmniejsza przepływ krwi przez wątrobę),

(wysiłek zmniejsza przepływ krwi przez wątrobę),



trening może powodować obniżenie wartości

trening może powodować obniżenie wartości

spoczynkowych stężenia testosteronu.

spoczynkowych stężenia testosteronu.

DHEA/DEAS

DHEA/DEAS



krótkotrwały wysiłek powoduje wzrost DHEA/DEAS

krótkotrwały wysiłek powoduje wzrost DHEA/DEAS

u kobiet (również u kobiet po okresie menopauzy,

u kobiet (również u kobiet po okresie menopauzy,

chociaż kobiety stosujące hormonalną terapię

chociaż kobiety stosujące hormonalną terapię

zastępczą wykazują większy wzrost),

zastępczą wykazują większy wzrost),



trening powoduje spadek spoczynkowych

trening powoduje spadek spoczynkowych

wartości DHEA/ DHEAS u młodych kobiet,

wartości DHEA/ DHEAS u młodych kobiet,



u osób w wieku podeszłym trening

u osób w wieku podeszłym trening

wytrzymałościowy powoduje obniżenie wartości

wytrzymałościowy powoduje obniżenie wartości

spoczynkowych stężenia DHEA/ DHEAS,

spoczynkowych stężenia DHEA/ DHEAS,



u osób przejawiających mniejszą aktywność

u osób przejawiających mniejszą aktywność

ruchową spoczynkowe stężenie DHEA/DHAES jest

ruchową spoczynkowe stężenie DHEA/DHAES jest

mniejsze niż u osób aktywnych.

mniejsze niż u osób aktywnych.

Wysiłek siłowy

Wysiłek siłowy

Testosteron

Testosteron



krótkotrwałe wysiłki nie wykazały wzrostu stężenia

krótkotrwałe wysiłki nie wykazały wzrostu stężenia

testosteronu w surowicy u kobiet,

testosteronu w surowicy u kobiet,



u mężczyzn wykazano spadek testosteronu (uważa się, że

u mężczyzn wykazano spadek testosteronu (uważa się, że

jest to przyczyną obniżenia się stężenia hormonu

jest to przyczyną obniżenia się stężenia hormonu

luteinizującego w surowicy, który jest podstawowym

luteinizującego w surowicy, który jest podstawowym

stymulatorem wytwarzania testosteronu w komórkach

stymulatorem wytwarzania testosteronu w komórkach

Leydiga w jądrach),

Leydiga w jądrach),



dane dotyczące wpływu treningu siłowego są sprzeczne ze

dane dotyczące wpływu treningu siłowego są sprzeczne ze

względu na różnorodność stosowanych protokołów, różnic

względu na różnorodność stosowanych protokołów, różnic

pośród badanych grup, głównie w zakresie wieku,

pośród badanych grup, głównie w zakresie wieku,

wytrenowania i fazy cyklu miesięcznego u kobiet,

wytrenowania i fazy cyklu miesięcznego u kobiet,

Żeńskie hormony płciowe

Żeńskie hormony płciowe

Do hormonów płciowych wydzielanych

Do hormonów płciowych wydzielanych

przez jajniki zaliczamy estrogeny:

przez jajniki zaliczamy estrogeny:



estradiol,

estradiol,



estron,

estron,



estriol.

estriol.

Za regulacja poziomu estrogenów

Za regulacja poziomu estrogenów

odpowiadają gonadotropiny

odpowiadają gonadotropiny

przysadkowe:

przysadkowe:

•

hormon luteinizujący (LH),

hormon luteinizujący (LH),

•

hormon folikulotropowy (FSH),

hormon folikulotropowy (FSH),

Regulacja wydzielania

Regulacja wydzielania

hormonów płciowych:

hormonów płciowych:

Podwzgórze

Podwzgórze

↓

↓

GnRH

GnRH

↓

↓

Przysadka

Przysadka

↓

↓

LH FSH

LH FSH

↓

↓

Gonady

Gonady

↓

↓

Estradiol, estron, etriol

Estradiol, estron, etriol

Działanie hormonów:

Działanie hormonów:



Zmiany w narządzie rodnym

Zmiany w narządzie rodnym

charakterystyczne dla cyklu

charakterystyczne dla cyklu

miesięcznego umożliwiające

miesięcznego umożliwiające

zapłodnienie i utrzymanie ciąży,

zapłodnienie i utrzymanie ciąży,



Estradiol odpowiada za właściwą

Estradiol odpowiada za właściwą

gospodarkę kości.

gospodarkę kości.

Wpływ wysiłku fizycznego na

Wpływ wysiłku fizycznego na

wydzielanie żeńskich

wydzielanie żeńskich

hormonów płciowych:

hormonów płciowych:

Wysiłek wytrzymałościowy:

Wysiłek wytrzymałościowy:



Krótkotrwały wysiłek powoduje wzrost stężenia

Krótkotrwały wysiłek powoduje wzrost stężenia

estradiolu w surowicy krwi u kobiet, powysiłkowy

estradiolu w surowicy krwi u kobiet, powysiłkowy

poziom zależny jest od intensywności, czasu

poziom zależny jest od intensywności, czasu

trwania wysiłku i od fazy cyklu miesięcznego,

trwania wysiłku i od fazy cyklu miesięcznego,



Długotrwały trening powoduje obniżenie się

Długotrwały trening powoduje obniżenie się

stężenia estrogenów u kobiet zarówno w surowicy

stężenia estrogenów u kobiet zarówno w surowicy

krwi jak i w moczu, przyczyną może być

krwi jak i w moczu, przyczyną może być

osłabienie uwalniania gonadotropin przez

osłabienie uwalniania gonadotropin przez

przysadkę lub tez zmniejszenie wrażliwości

przysadkę lub tez zmniejszenie wrażliwości

jajników na działanie gonadotropin;

jajników na działanie gonadotropin;

Intensywne treningi (już po 8 tyg.)

Intensywne treningi (już po 8 tyg.)

prowadza do zaburzeń cyklu

prowadza do zaburzeń cyklu

miesiączkowego, które charakteryzuje się

miesiączkowego, które charakteryzuje się

brakiem dojrzewania endometrium i

brakiem dojrzewania endometrium i

skróceniem fazy lutealnej.

skróceniem fazy lutealnej.

Wśród sportsmenek notuje się

Wśród sportsmenek notuje się

przypadki niepłodności lub nawykowych

przypadki niepłodności lub nawykowych

samoistnych poronień.

samoistnych poronień.

Glikohortykosteroidy kory

Glikohortykosteroidy kory

nadnerczy. Hormon

nadnerczy. Hormon

adenokortykotropowy

adenokortykotropowy

przysadki

przysadki

Do glikokortykosteroidów zalicza się:

Do glikokortykosteroidów zalicza się:



Kortyzol, zwany hydrokortyzolem,

Kortyzol, zwany hydrokortyzolem,



Kortykosteron,

Kortykosteron,



Kortyzon

Kortyzon

Regulacja hormonalna:

Regulacja hormonalna:

Podwzgórze

Podwzgórze

↓

↓

CRH

CRH

↓

↓

Przysadka

Przysadka

↓

↓

ACTH

ACTH

↓

↓

Kora nadnerczy

Kora nadnerczy

↓

↓

Kortyzol, kortykosteron, kortyzon

Kortyzol, kortykosteron, kortyzon

Działanie glikokortykosteroidów

Działanie glikokortykosteroidów

na organizm człowieka:

na organizm człowieka:



Nasilają katabolizm (rozkład) i mobilizację

Nasilają katabolizm (rozkład) i mobilizację

aminokwasów w tkankach, głównie mięśniowej i

aminokwasów w tkankach, głównie mięśniowej i

kostnej, co może doprowadzić do zaników

kostnej, co może doprowadzić do zaników

kostnych,

kostnych,



Stymulują glikoneogenezę w wątrobie, w innych

Stymulują glikoneogenezę w wątrobie, w innych

tkankach nasilają glikogenolizę,

tkankach nasilają glikogenolizę,



Osłabiają transport i zużycie glukozy, co

Osłabiają transport i zużycie glukozy, co

przyczynia się do znacznego podniesienia

przyczynia się do znacznego podniesienia

poziomu glukozy we krwi (cukrzyca

poziomu glukozy we krwi (cukrzyca

nadnerczakowa),

nadnerczakowa),



Wzmagają liolizę.

Wzmagają liolizę.

Kortyzol

Kortyzol

jest najsilniejszym

jest najsilniejszym

hormonem katabolicznym organizmu

hormonem katabolicznym organizmu

w przeciwieństwie do testosteronu,

w przeciwieństwie do testosteronu,

który wykazuje działanie

który wykazuje działanie

anaboliczne.

anaboliczne.

Wpływ wysiłku fizycznego

Wpływ wysiłku fizycznego

na wydzielanie

na wydzielanie

glikokortykosteroidów:

glikokortykosteroidów:

Wysiłek wytrzymałościowy:

Wysiłek wytrzymałościowy:





kortyzolu

kortyzolu



wzrost wykazuje zależność od intensywności i

wzrost wykazuje zależność od intensywności i

czasu trwania wysiłku, a w przypadku mężczyzn

czasu trwania wysiłku, a w przypadku mężczyzn

także od pory dnia,

także od pory dnia,



długotrwały trening wytrzymałościowy nie

długotrwały trening wytrzymałościowy nie

powoduje większych zmian w stężeniu

powoduje większych zmian w stężeniu

spoczynkowym kortyzolu w surowicy krwi u kobiet

spoczynkowym kortyzolu w surowicy krwi u kobiet

jak i u mężczyzn,

jak i u mężczyzn,



wzrost stężenia kortyzolu może sugerować

wzrost stężenia kortyzolu może sugerować

przetrenowanie (częstsze u kobiet) lub

przetrenowanie (częstsze u kobiet) lub

pobudzenie emocjonalne.

pobudzenie emocjonalne.

Wysiłek siłowy

Wysiłek siłowy



przyjmuje się, że nasilony wysiłek fizyczny o typie

przyjmuje się, że nasilony wysiłek fizyczny o typie

siłowym powoduje niewielki zrost stężenia

siłowym powoduje niewielki zrost stężenia

kortyzolu u kobiet i mężczyzn, jednak nie

kortyzolu u kobiet i mężczyzn, jednak nie

wszystkie badania jednoznacznie potwierdzają

wszystkie badania jednoznacznie potwierdzają

powyższe stwierdzenie,

powyższe stwierdzenie,



długotrwały i nasilony trening siłowy powoduje

długotrwały i nasilony trening siłowy powoduje

obniżenie stężenia kortyzolu we krwi kobiet; po

obniżenie stężenia kortyzolu we krwi kobiet; po

treningu umiarkowanym nie zaobserwowano

treningu umiarkowanym nie zaobserwowano

takich zmian,

takich zmian,



u mężczyzn nie zaobserwowano wyraźnych zmian

u mężczyzn nie zaobserwowano wyraźnych zmian

po treningu.

po treningu.

ACTH

ACTH



wysiłek powoduje wzrost stężenia ACTH w

wysiłek powoduje wzrost stężenia ACTH w

surowicy zależny od intensywności i czasu

surowicy zależny od intensywności i czasu

trwania wysiłku,

trwania wysiłku,



długotrwały trening nie wpływa na jego

długotrwały trening nie wpływa na jego

spoczynkowe stężenie, ale zmniejsza jego

spoczynkowe stężenie, ale zmniejsza jego

uwalnianie w odpowiedzi na jednorazowy wysiłek,

uwalnianie w odpowiedzi na jednorazowy wysiłek,



wydaje się, że rola zwiększonego ACTH polega na

wydaje się, że rola zwiększonego ACTH polega na

stymulacji kory nadnerczy do wytwarzania

stymulacji kory nadnerczy do wytwarzania

glikokortykosteroidów.

glikokortykosteroidów.

Adypokiny

Adypokiny

Tkanka tłuszczowa wydziela hormony

Tkanka tłuszczowa wydziela hormony

biorące udział w regulacji:

biorące udział w regulacji:



wagi ciała

wagi ciała



apetytu

apetytu



gospodarki lipidowej i węglowodanowej

gospodarki lipidowej i węglowodanowej



reakcji immunologicznej i zapalnej

reakcji immunologicznej i zapalnej



ciśnienia tętniczego krwi

ciśnienia tętniczego krwi



mechanizmów związanych z reprodukcją

mechanizmów związanych z reprodukcją

Jedną z najważniejszych adypokin

Jedną z najważniejszych adypokin

jest

jest

leptyna

leptyna

odkryta w 1994 raku.

odkryta w 1994 raku.

Z greckiego

Z greckiego

leptos

leptos

oznacza

oznacza

szczupły.

szczupły.

Źródłem leptyny są komórki

Źródłem leptyny są komórki

tłuszczowe

tłuszczowe

Ekspresja leptyny zależy od

Ekspresja leptyny zależy od

wielu czynników:

wielu czynników:



katecholaminy

katecholaminy



testosteron

testosteron



głodówka

głodówka



gliokortykosteroidy

gliokortykosteroidy



dieta bogatotłuszczowa

dieta bogatotłuszczowa



wzrost masy ciała

wzrost masy ciała



czynnik wzrostu nowotworu-

czynnik wzrostu nowotworu-







interleukina -1

interleukina -1



endotoksyny bakteryjne

endotoksyny bakteryjne

Podstawowe działanie

Podstawowe działanie

lepyty

lepyty

polega na:

polega na:





regulacji apetytu i równowagi

regulacji apetytu i równowagi

energetycznej ustroju

energetycznej ustroju

Narządem docelowym leptyny jest

Narządem docelowym leptyny jest

podwzgórze.

podwzgórze.

Wpływa ona w sposób pośredni i bezpośredni

Wpływa ona w sposób pośredni i bezpośredni

na ekspresję neuropeptydów o działaniu

na ekspresję neuropeptydów o działaniu

orektycznym (-) i anorkycznym (+).

orektycznym (-) i anorkycznym (+).

Poprzez podwzgórze wpływa tez na

Poprzez podwzgórze wpływa tez na

funkcjonowanie:

funkcjonowanie:



przysadki,

przysadki,



nadnerczy,

nadnerczy,



gruczołu tarczowego.

gruczołu tarczowego.

Wpływ wysiłku fizycznego na

Wpływ wysiłku fizycznego na

wydzielanie leptyny:

wydzielanie leptyny:

Jednorazowy wysiłek fizyczny:

Jednorazowy wysiłek fizyczny:



wysiłek fizyczny o typie wytrzymałościowym, trwający

wysiłek fizyczny o typie wytrzymałościowym, trwający

poniżej 60 min, nie wpływa na wytwarzanie leptyny,

poniżej 60 min, nie wpływa na wytwarzanie leptyny,

niezależnie od swojej intensywności,

niezależnie od swojej intensywności,



wysiłek wytrzymałościowy trwający powyżej 60 min.

wysiłek wytrzymałościowy trwający powyżej 60 min.

powoduje zmniejszenie stężenia leptyny w surowicy krwi po

powoduje zmniejszenie stężenia leptyny w surowicy krwi po

ok. 1-2 i 48 godzin po wysiłku,

ok. 1-2 i 48 godzin po wysiłku,



przypuszcza się, że jednorazowy wysiłek fizyczny, którego

przypuszcza się, że jednorazowy wysiłek fizyczny, którego

koszt energetyczny jest większy niż 800 kcal, powoduje

koszt energetyczny jest większy niż 800 kcal, powoduje

spadek stężenia leptyny w surowicy krwi do 9 godzin po

spadek stężenia leptyny w surowicy krwi do 9 godzin po

zakończeniu wysiłku fizycznego.

zakończeniu wysiłku fizycznego.

Trening:

Trening:



trening wytrzymałościowy trwający krócej

trening wytrzymałościowy trwający krócej

niż 12 dni nie powoduje zmian w stężeniu

niż 12 dni nie powoduje zmian w stężeniu

leptyny w surowicy krwi,

leptyny w surowicy krwi,



wyniki badań nad stężeniem hormonu w

wyniki badań nad stężeniem hormonu w

surowicy krwi po treningu trwającym

surowicy krwi po treningu trwającym

powyżej 12 dni nie są jednoznaczne,

powyżej 12 dni nie są jednoznaczne,



wydaje się, że stężenie leptyny w surowicy

wydaje się, że stężenie leptyny w surowicy

krwi po treningu siłowym związane jest ze

krwi po treningu siłowym związane jest ze

zmniejszeniem tłuszczowej masy ciała.

zmniejszeniem tłuszczowej masy ciała.

Hormony wydzielane przez

Hormony wydzielane przez

trzustkę

trzustkę

Wewnątrzwydzielniczą część gruczołu

Wewnątrzwydzielniczą część gruczołu

tarczowego stanowią wyspy Langerhansa.

tarczowego stanowią wyspy Langerhansa.

Hormonami wydzielanymi przez trzustkę są:

Hormonami wydzielanymi przez trzustkę są:



glukagon

glukagon



insulina

insulina



somatostatyna

somatostatyna



polipeptyd trzustkowy

polipeptyd trzustkowy

Glukagon:

Glukagon:



zmniejszony poziom glukozy we krwi powoduje

zmniejszony poziom glukozy we krwi powoduje

jego wyrzut z trzustki,

jego wyrzut z trzustki,



odpowiada za mobilizację substratów

odpowiada za mobilizację substratów

energetycznych w ustroju (glukoza i wolne

energetycznych w ustroju (glukoza i wolne

kwasy tłuszczowe),

kwasy tłuszczowe),



nasila proces glikogenolizy (rozpadu

nasila proces glikogenolizy (rozpadu

glikogenu).

glikogenu).

Insulina:

Insulina:



najsilniejszym bodźcem stymulującym jej wyrzut do krwi

najsilniejszym bodźcem stymulującym jej wyrzut do krwi

jest podwyższony poziom glukozy we krwi,

jest podwyższony poziom glukozy we krwi,



nasila transport glukozy do komórek docelowych indukując

nasila transport glukozy do komórek docelowych indukując

hipoglikemię,

hipoglikemię,



hamuje glukoneogenezę, aktywuje syntezę glikogenu i

hamuje glukoneogenezę, aktywuje syntezę glikogenu i

nasila proces glikolizy,

nasila proces glikolizy,



nasila proces syntezy białek,

nasila proces syntezy białek,



działa hamująco na degradację białek w mięśniach.

działa hamująco na degradację białek w mięśniach.

Wpływ wysiłku fizycznego

Wpływ wysiłku fizycznego

na wydzielanie hormonów

na wydzielanie hormonów

trzustkowych:

trzustkowych:

Wysiłek fizyczny a insulina:

Wysiłek fizyczny a insulina:



w czasie trwania wysiłku fizycznego dochodzi do

w czasie trwania wysiłku fizycznego dochodzi do

obniżenia się stężenia insuliny we krwi, zależnie

obniżenia się stężenia insuliny we krwi, zależnie

od czasu trwania i intensywności wysiłku,

od czasu trwania i intensywności wysiłku,



podczas wysiłku fizycznego dochodzi do

podczas wysiłku fizycznego dochodzi do

pobudzenia układu współczulnego, czyli

pobudzenia układu współczulnego, czyli

zwiększenie uwalniania noradrenaliny do

zwiększenie uwalniania noradrenaliny do

przestrzeni synaptycznej; na komórkach trzustki

przestrzeni synaptycznej; na komórkach trzustki

znajdują się receptory

znajdują się receptory





-adrenergiczne, które po

-adrenergiczne, które po

połączeniu z noradrenaliną hamują wydzielanie

połączeniu z noradrenaliną hamują wydzielanie

insuliny, bezpośrednio po zakończeniu wysiłku

insuliny, bezpośrednio po zakończeniu wysiłku

stężenie insuliny podnosi się;

stężenie insuliny podnosi się;

Wysiłek fizyczny a glukagon:

Wysiłek fizyczny a glukagon:



wysiłek fizyczny powoduje wzrost

wysiłek fizyczny powoduje wzrost

wydzielania glukagonu,

wydzielania glukagonu,



bezpośrednią przyczyną jest rozwijająca

bezpośrednią przyczyną jest rozwijająca

się hipoglikemia,

się hipoglikemia,



stymulacja

stymulacja





-receptorów adrenergicznych

-receptorów adrenergicznych

obecnych w komórkach trzustki

obecnych w komórkach trzustki

wytwarzających glukagon.

wytwarzających glukagon.

Katecholaminy

Katecholaminy

Komórki chromochłonne rdzenia

Komórki chromochłonne rdzenia

nadnerczy wytwarzają aminy

nadnerczy wytwarzają aminy

katecholowe:

katecholowe:



dopomina

dopomina



adrenalina

adrenalina



noradrenalina

noradrenalina

Do uwalniania katecholamin dochodzi pod

Do uwalniania katecholamin dochodzi pod

wpływem:

wpływem:

•

pobudzenia nerwowego,

pobudzenia nerwowego,

•

hipoglikemii,

hipoglikemii,

•

stresu,

stresu,

•

wysiłku fizycznego,

wysiłku fizycznego,

•

bólu,

bólu,

•

głodu,

głodu,

•

silnych przeżyć emocjonalnych.

silnych przeżyć emocjonalnych.

Zawartość hormonów w rdzeniu

Zawartość hormonów w rdzeniu

nadnerczy wynosi 80% adrenaliny i

nadnerczy wynosi 80% adrenaliny i

20% noradrenaliny, w tych samych

20% noradrenaliny, w tych samych

proporcjach hormony te występują w

proporcjach hormony te występują w

układzie krążenia.

układzie krążenia.

Działanie katecholamin polega

Działanie katecholamin polega

na:

na:



przyśpieszenie tętna i zwiększenie siły skurczu

przyśpieszenie tętna i zwiększenie siły skurczu

mięśniowego,

mięśniowego,



skurcz tętniczek skórze, nerkach i trzewiach oraz

skurcz tętniczek skórze, nerkach i trzewiach oraz

rozkurcz tętniczek mięśniowych i wieńcowych,

rozkurcz tętniczek mięśniowych i wieńcowych,



stymuluje glukoneogenezę, lipolizę, uwalnianie

stymuluje glukoneogenezę, lipolizę, uwalnianie

wolnych kwasów tłuszczowych oraz nasila

wolnych kwasów tłuszczowych oraz nasila

glikogenolizę w wątrobie,

glikogenolizę w wątrobie,



hamuje wydzielanie insuliny nasilając wydzielanie

hamuje wydzielanie insuliny nasilając wydzielanie

glukagonu

glukagonu

Podczas wysiłku fizycznego

Podczas wysiłku fizycznego

katecholaminy pełnią kluczową

katecholaminy pełnią kluczową

rolę w:

rolę w:

•

adaptacji układu krążenia

adaptacji układu krążenia

•

utrzymują właściwy poziom substratów

utrzymują właściwy poziom substratów

energetycznych

energetycznych

Wpływ wysiłku fizycznego na

Wpływ wysiłku fizycznego na

wydzielanie katecholamin

wydzielanie katecholamin



wysiłek fizyczny o typie dynamicznym powoduje

wysiłek fizyczny o typie dynamicznym powoduje

proporcjonalny do jego natężenia i czasu trwania

proporcjonalny do jego natężenia i czasu trwania

wzrost stężenia amin katecholowych we krwi,

wzrost stężenia amin katecholowych we krwi,

przy czy uchwytny wzrost stężenia adrenaliny

przy czy uchwytny wzrost stężenia adrenaliny

pojawia się przy obciążeniach wyższych niż te,

pojawia się przy obciążeniach wyższych niż te,

które powodują wzrost stężenia noradrenaliny,

które powodują wzrost stężenia noradrenaliny,



zależność stężenia katecholamin od

zależność stężenia katecholamin od

intensywności wysiłku ma przebieg podobny do

intensywności wysiłku ma przebieg podobny do

zmian stężenia mleczanów w czasie wysiłku

zmian stężenia mleczanów w czasie wysiłku



wysiłki statyczne powodują także wzrost

wysiłki statyczne powodują także wzrost

stężenia katecholamin we krwi, jednak w

stężenia katecholamin we krwi, jednak w

mniejszym stopniu,

mniejszym stopniu,



u osób wytrenowanych wzrost stężenia

u osób wytrenowanych wzrost stężenia

katecholamin pod wpływem wysiłku jest

katecholamin pod wpływem wysiłku jest

mniejszy niż u osób niewytrenowanych,

mniejszy niż u osób niewytrenowanych,



wzrost stężenia katecholamin jest wyrazem

wzrost stężenia katecholamin jest wyrazem

zwiększonej aktywności układu

zwiększonej aktywności układu

współczulnego w czasie wysiłku fizycznego.

współczulnego w czasie wysiłku fizycznego.

Peptydy opioidowe

Peptydy opioidowe

Peptydy opioidowe syntetyzowane są

Peptydy opioidowe syntetyzowane są

w przysadce mózgowej, są to:

w przysadce mózgowej, są to:



enkefaliny

enkefaliny



endorfiny

endorfiny

Mogą być uwalniane w innych

Mogą być uwalniane w innych

częściach mózgowia, skąd jednak nie

częściach mózgowia, skąd jednak nie

są uwalniane do krwi.

są uwalniane do krwi.

Funkcją peptydów opioidowych jest:

Funkcją peptydów opioidowych jest:



rola neroprzekaźników w

rola neroprzekaźników w

ośrodkowym układzie nerwowym,

ośrodkowym układzie nerwowym,



kontrola odczuwania bólu, wykazują

kontrola odczuwania bólu, wykazują

działanie silnie przeciwbólowe,

działanie silnie przeciwbólowe,



odpowiadają za dobre samopoczucie

odpowiadają za dobre samopoczucie

i zadowolenie.

i zadowolenie.

Wpływ wysiłku fizycznego

Wpływ wysiłku fizycznego

na wydzielanie peptydów

na wydzielanie peptydów

opioidowych:

opioidowych:

Wysiłek fizyczny:

Wysiłek fizyczny:



wysiłek fizyczny, którego intensywność

wysiłek fizyczny, którego intensywność

przekracza 50% pułapu tlenowego powoduje

przekracza 50% pułapu tlenowego powoduje

wzrost stężenia peptydów opioidowych surowicy

wzrost stężenia peptydów opioidowych surowicy

krwi,

krwi,



jest to wzrost proporcjonalny do czasu trwania

jest to wzrost proporcjonalny do czasu trwania

wysiłku oraz intensywności, utrzymuje się w

wysiłku oraz intensywności, utrzymuje się w

okresie równowagi czynnościowej podczas

okresie równowagi czynnościowej podczas

wysiłków submaksymalnych,

wysiłków submaksymalnych,



u osób wytrenowanych wzrost stężenia peptydów

u osób wytrenowanych wzrost stężenia peptydów

pod wpływem wysiłku jest mniejszy niż u osób

pod wpływem wysiłku jest mniejszy niż u osób

niewytrenowanych.

niewytrenowanych.

Układ renina –

Układ renina –

angiotensyna –

angiotensyna –

aldosteron.

aldosteron.

Hormon antydiuretyczny

Hormon antydiuretyczny

(ADH)

(ADH)

Układ RAA jest pobudzany, gdy

Układ RAA jest pobudzany, gdy

zmniejsza się objętość osocza oraz

zmniejsza się objętość osocza oraz

stężenie sodu w moczu kanalikowym.

stężenie sodu w moczu kanalikowym.

Spadek ciśnienia krwi, będący

Spadek ciśnienia krwi, będący

konsekwencją zmniejszenia objętości

konsekwencją zmniejszenia objętości

osocza oddziałuje na receptory znajdujące

osocza oddziałuje na receptory znajdujące

się na nerkach, dokładnie na komórkach

się na nerkach, dokładnie na komórkach

przykłębuszkowych leżących na tętniczce

przykłębuszkowych leżących na tętniczce

doprowadzającej do kłębuszka nerkowego,

doprowadzającej do kłębuszka nerkowego,

które aktywizują syntezę

które aktywizują syntezę

reniny

reniny

.

.

Uwalnianie reniny zachodzi również pod

Uwalnianie reniny zachodzi również pod

wpływem pobudzenia układu współczulnego oraz

wpływem pobudzenia układu współczulnego oraz

komórek plamki gęstej kanalika nerkowego

komórek plamki gęstej kanalika nerkowego

dystalnego.

dystalnego.

Reakcja reniny z angiotensynogenem

Reakcja reniny z angiotensynogenem

prowadzi do powstania angiotensyny I, która nie

prowadzi do powstania angiotensyny I, która nie

wykazuje aktywności biologicznej. Dalszym

wykazuje aktywności biologicznej. Dalszym

przekształceniom ulega głównie w płucach, gdzie

przekształceniom ulega głównie w płucach, gdzie

pod wpływem enzymu konwertującego powstaje

pod wpływem enzymu konwertującego powstaje

aktywna biologicznie

aktywna biologicznie

angiotensyna II

angiotensyna II

, która:

, która:



silnie obkurcza naczynia krwionośne, przez co

silnie obkurcza naczynia krwionośne, przez co

podnosi ciśnienie krwi,

podnosi ciśnienie krwi,



toruje uwalnianie katecholamin na zakończeniach

toruje uwalnianie katecholamin na zakończeniach

nerwów współczulnych,

nerwów współczulnych,



nasila wchłanianie zwrotne sodu,

nasila wchłanianie zwrotne sodu,



wywiera wpływ na ośrodek pragnienia w

wywiera wpływ na ośrodek pragnienia w

podwzgórzu (ADH – hormon antydiuretyczny,

podwzgórzu (ADH – hormon antydiuretyczny,

powoduje zatrzymanie wody w organiezmie),

powoduje zatrzymanie wody w organiezmie),



nasila uwalnianie hormonu antydiuretycznego,

nasila uwalnianie hormonu antydiuretycznego,



stymuluje wydzielanie

stymuluje wydzielanie

aldosteronu

aldosteronu

,

,

Aldosteron stanowi 90%

Aldosteron stanowi 90%

mineralokortykosteroidów wytwarzanych

mineralokortykosteroidów wytwarzanych

przez korę nadnerczy.

przez korę nadnerczy.

Pobudzający wpływ na wydzielanie

Pobudzający wpływ na wydzielanie

aldosteronu ma także zwiększenie stężenia

aldosteronu ma także zwiększenie stężenia

jonów K+ i obniżenie stężenia jonów Na+

jonów K+ i obniżenie stężenia jonów Na+

w surowicy, zmniejszenie objętości krwi

w surowicy, zmniejszenie objętości krwi

krążącej oraz, w małym stopniu, hormon

krążącej oraz, w małym stopniu, hormon

adrenokortykotropowy przysadki.

adrenokortykotropowy przysadki.

Rola aldosteronu:

Rola aldosteronu:



utrzymanie prawidłowej objętości

utrzymanie prawidłowej objętości

płynów (głównie

płynów (głównie

wewnątrznaczyniowych),

wewnątrznaczyniowych),



właściwy stosunek K+/Na+ w

właściwy stosunek K+/Na+ w

surowicy krwi.

surowicy krwi.

Wpływ wysiłku fizycznego na

Wpływ wysiłku fizycznego na

układ RAA:

układ RAA:



aktywność reninowa osocza zwiększa się

aktywność reninowa osocza zwiększa się

wprost proporcjonalnie do intensywności

wprost proporcjonalnie do intensywności

wysiłku fizycznego (może osiągnąć 5x

wysiłku fizycznego (może osiągnąć 5x

większe wartości od spoczynkowych)

większe wartości od spoczynkowych)



aktywność reninową nasila: pobudzenie

aktywność reninową nasila: pobudzenie

układu współczulnego, zwiększenie

układu współczulnego, zwiększenie

katecholamin we krwi, utrata jonów Na+ z

katecholamin we krwi, utrata jonów Na+ z

potem i wody oraz zmniejszenie perfuzji

potem i wody oraz zmniejszenie perfuzji

nerek w wyniku przemieszczenia się krwi

nerek w wyniku przemieszczenia się krwi

do pracujących mięśni,

do pracujących mięśni,



zwiększenie aktywności reninowej osocza pociąga

zwiększenie aktywności reninowej osocza pociąga

za sobą wzrost stężenia angiotensyny II i

za sobą wzrost stężenia angiotensyny II i

aldosteronu we krwi,

aldosteronu we krwi,



stężenie hormonów układu RAA normalizuje się w

stężenie hormonów układu RAA normalizuje się w

czasie 3-6 godzin po wysiłku fizycznym,

czasie 3-6 godzin po wysiłku fizycznym,



długotrwały wysiłek nie wpływa na stężenie

długotrwały wysiłek nie wpływa na stężenie

aldosteronu we krwi,

aldosteronu we krwi,



zmiany w układzie RAA mają istotne znaczenie w

zmiany w układzie RAA mają istotne znaczenie w

procesie adaptacji organizmu do wysiłku

procesie adaptacji organizmu do wysiłku

fizycznego.

fizycznego.

Wysiłek fizyczny a ADH:

Wysiłek fizyczny a ADH:



dochodzi do proporcjonalnego do

dochodzi do proporcjonalnego do

intensywności stężenia ADH w surowicy

intensywności stężenia ADH w surowicy

krwi,

krwi,



ADH współdziała z aldosteronem w

ADH współdziała z aldosteronem w

utrzymaniu homeostazy wodno-

utrzymaniu homeostazy wodno-

elektrolitowej w czasie nasilonych i

elektrolitowej w czasie nasilonych i

długotrwałych wysiłków,

długotrwałych wysiłków,



długotrwały wysiłek nie wpływa na

długotrwały wysiłek nie wpływa na

stężenia hormonu w surowicy krwi

stężenia hormonu w surowicy krwi

Przedsionkowe peptydy

Przedsionkowe peptydy

natiuretyczne

natiuretyczne

Przedsionkowe peptydy natiuretyczne

Przedsionkowe peptydy natiuretyczne

uwalniane są z prawego przedsionka

uwalniane są z prawego przedsionka

serca pod wpływem jego rozciągania

serca pod wpływem jego rozciągania

(przy nasilonej pracy mięśniowej, co

(przy nasilonej pracy mięśniowej, co

powoduje zwiększenie powrotu

powoduje zwiększenie powrotu

żylnego).

żylnego).

Działanie:

Działanie:



zwiększa diurezę

zwiększa diurezę



nasila wydalanie sodu przez nerki

nasila wydalanie sodu przez nerki



powoduje rozszerzenie naczyń

powoduje rozszerzenie naczyń

krwionośnych, głównie tętniczek

krwionośnych, głównie tętniczek

doprowadzających do nerek oraz dużych

doprowadzających do nerek oraz dużych

żył, co powoduje zmniejszenie powrotu

żył, co powoduje zmniejszenie powrotu

żylnego

żylnego

Wpływ wysiłku fizycznego na

Wpływ wysiłku fizycznego na

wydzielanie ANP:

wydzielanie ANP:

Wysiłek fizyczny:

Wysiłek fizyczny:



dochodzi do wzrostu wydzielania ANP w

dochodzi do wzrostu wydzielania ANP w

zależności od czasu trwania wysiłku,

zależności od czasu trwania wysiłku,



uważa się, że ANP stanowi rodzaj

uważa się, że ANP stanowi rodzaj

przeciwwagi w czasie wysiłku dla układu

przeciwwagi w czasie wysiłku dla układu

RAA oraz amin katecholowych.

RAA oraz amin katecholowych.

Hormony tarczycy

Hormony tarczycy

W gruczole tarczowym powstają

W gruczole tarczowym powstają

dwa hormony:

dwa hormony:



trijodotyronina (T3) – główny hormon

trijodotyronina (T3) – główny hormon

tarczycy

tarczycy



troksyna (T4

troksyna (T4

Do ich uwalniania dochodzi pod wpływem

Do ich uwalniania dochodzi pod wpływem

przysadkowego hormonu tyreotropowego (TSH),

przysadkowego hormonu tyreotropowego (TSH),

który z kolei znajduje się pod kontrolą

który z kolei znajduje się pod kontrolą

podwzgórzowego hormonu uwalniającego TSH –

podwzgórzowego hormonu uwalniającego TSH –

TRH.

TRH.

Pomiędzy hormonami układu podwzgórze –

Pomiędzy hormonami układu podwzgórze –

przysadka - tarczyca zachodzi sprężenie zwrotne

przysadka - tarczyca zachodzi sprężenie zwrotne

ujemne: niskie stężenie T3 i T4 nasila uwalnianie

ujemne: niskie stężenie T3 i T4 nasila uwalnianie

TRH i TSH, natomiast wysokie hamują ten proces.

TRH i TSH, natomiast wysokie hamują ten proces.

Podwzgórze

Podwzgórze

↓

↓

TRH, hormon uwalniający TSH

TRH, hormon uwalniający TSH

↓

↓

Przysadka

Przysadka

↓

↓

TSH

TSH

↓

↓

tarczyca

tarczyca

↓

↓

T3,T4

T3,T4

Działanie hormonów tarczycy:

Działanie hormonów tarczycy:



regulacja przemian metabolicznych w organizmie,

regulacja przemian metabolicznych w organizmie,



stymulacja syntezy białek,

stymulacja syntezy białek,



zwiększenie aktywności enzymów oksydacyjnych

zwiększenie aktywności enzymów oksydacyjnych

i łańcucha oksydacyjnego w komórkach oraz

i łańcucha oksydacyjnego w komórkach oraz

liczbę i wielkość mitochondriów (wzrost ilości

liczbę i wielkość mitochondriów (wzrost ilości

energii pod względem ATP jak i ciepła),

energii pod względem ATP jak i ciepła),



nasilenie zużycia glukozy w tkankach oraz

nasilenie zużycia glukozy w tkankach oraz

glukogenolizy w wątrobie,

glukogenolizy w wątrobie,



stymulują lipolizę,

stymulują lipolizę,



pobudzają procesy resorpcji i budowy kości, przy

pobudzają procesy resorpcji i budowy kości, przy

czym resorpcja przeważa,

czym resorpcja przeważa,



nasilają przemianę karotenu i i wytwarzanie

nasilają przemianę karotenu i i wytwarzanie

witaminy A w wątrobie,

witaminy A w wątrobie,



biorą udział w prawidłowym dojrzewaniu i rozwoju

biorą udział w prawidłowym dojrzewaniu i rozwoju

układu nerwowego.

układu nerwowego.

Wpływ wysiłku fizycznego na

Wpływ wysiłku fizycznego na

wydzielanie hormonów

wydzielanie hormonów

tarczycy

tarczycy

Wysiłek fizyczny:

Wysiłek fizyczny:



intensywny wysiłek fizyczny powoduje wzrost stężenia TSH

intensywny wysiłek fizyczny powoduje wzrost stężenia TSH

proporcjonalnie do intensywności wysiłku,

proporcjonalnie do intensywności wysiłku,



nie obserwuje się wyraźnego wzrostu stężenia hormonów

nie obserwuje się wyraźnego wzrostu stężenia hormonów

tarczycy (T3,T4),

tarczycy (T3,T4),



podczas treningów i długotrwałych wysiłków obserwuje się

podczas treningów i długotrwałych wysiłków obserwuje się

zwiększony obrót tyroksyny,

zwiększony obrót tyroksyny,



u osób uprawiających przez kilka lat amatorsko sport

u osób uprawiających przez kilka lat amatorsko sport

zaobserwowano wzrost stężenia T3 i spadek stężenia TSH w

zaobserwowano wzrost stężenia T3 i spadek stężenia TSH w

porównaniu z osobami prowadzącymi siedzący tryb życia.

porównaniu z osobami prowadzącymi siedzący tryb życia.

Erytropoetyna (Epo)

Erytropoetyna (Epo)

Erytropoetyna jest humoralnym

Erytropoetyna jest humoralnym

stymulatorem wytwarzania krwinek

stymulatorem wytwarzania krwinek

czerwonych w szpiku kostnym. Z nerek

czerwonych w szpiku kostnym. Z nerek

pochodzi ok. 80% erytropoetyny w

pochodzi ok. 80% erytropoetyny w

surowicy krwi, 20 % z wątroby.

surowicy krwi, 20 % z wątroby.

Zmniejszenie ciśnienia parcjalnego

Zmniejszenie ciśnienia parcjalnego

tlenu w nerce jest głównym czynnikiem

tlenu w nerce jest głównym czynnikiem

nasilającym wytwarzanie erytropoetyny

nasilającym wytwarzanie erytropoetyny

Wpływ wysiłku fizycznego na

Wpływ wysiłku fizycznego na

wydzielanie erytropoetyny

wydzielanie erytropoetyny

Wysiłek fizyczny:

Wysiłek fizyczny:



stymulatorem powysiłkowego

stymulatorem powysiłkowego

wzrostu stężenia EPO we krwi jest

wzrostu stężenia EPO we krwi jest

powysiłkowa hipoksja poniżej 91%

powysiłkowa hipoksja poniżej 91%

wysycenia hemoglobiny tlenem oraz

wysycenia hemoglobiny tlenem oraz

spadek objętości osocza.

spadek objętości osocza.

Literatura:

Literatura:



Zarys fizjologii wysiłku fizycznego

Zarys fizjologii wysiłku fizycznego

pod redakcją Bożeny Czarkowskiej-

pod redakcją Bożeny Czarkowskiej-

Pączek i Jacka Przybylskiego

Pączek i Jacka Przybylskiego



Podstawy wysiłku fizycznego

Podstawy wysiłku fizycznego

pod redakcją Artura Jaskólskiego

pod redakcją Artura Jaskólskiego



Fizjologia człowieka t. V

Fizjologia człowieka t. V

Stanisław Konturek

Stanisław Konturek