BETTY NEUMAN

Model pielęgniarstwa

Anna Idzik

Warszawa, 2005 r.



Służy celom dydaktycznym
(jednostka ludzka ujęta w sposób
holistyczny)



Służy celom praktycznym
(praktyka szpitalna)

MODEL KONCEPCYJNY

Podstawowe pojęcia

modelu:



Człowiek jest systemem otwartym
pozostaje we współzależności
(rodzina grupa społeczność)

System ten jest w ciągłej interakcji ze

środowiskiem które oddziałuje na
niego przez stresory.

Według Neuman, zdrowie jest
stanem optymalnej równowagi i
stabilności systemu, co oznacza
stan możliwie najlepszego dobrego
samopoczucia w określonym czasie.

To pomoc człowiekowi, rodzinie, grupie
w utrzymaniu optymalnego stanu
równowagi w konkretnym
czasie.

Interwencja

pielęgniarki polega

na przywracaniu do zdrowia w jak
najkrótszym czasie.



Środowiska,

który określa jako tzw.

"środowisko wykreowane" Jest ono
nieświadomie rozwinięte przez człowieka
dla własnej obrony i zachowania
równowagi systemu. Pełni ono funkcję,
bezpieczeństwa lub tarczy ochronnej.

System jako całość przedstawia w

postaci umieszczonej tzw. struktury
podstawowej

Wokół, której znajdują się otaczające

jako koncentryczne linie. Są to tzw.
linie obrony

Które tworzą zarówno system jak i

strukturę podstawowa.



Mechanizmy odpowiedzialne za np.

Utrzymanie właściwej temperatury
Genetycznie uwarunkowane reakcje na

bodżce

Struktura ego oraz zdolności poznawcze

Mechanizmy chroniące linie podstawową:



Elastyczna przystosowawcza

linia obrony



Normalna linia obrony



Linia odporności

Chroni przed wtargnięciem stresorów

lina ta jest dynamiczna a jej

przebieg może zmieniać się nawet

w krótkim czasie ulega ona zmianie

pod wpływem różnych sytuacji

(niedożywienie niedobór snu). Jeśli

linia ta jest osłabiona może dojść

do zaburzeń w systemie i

wystąpienia objawów

chorobowych.

Elastyczna linia obrony

System rozumiany jako osoba lub grupa
ludzi posiada jasno określone granice.

(Na każdy system składa się pięć
obszarów Każdy z nich wchodzi w skład
przedstawionych

wcześniej

linii

obrony.)



      fizjologiczny - odnosi się do struktury i
funkcji ciała;



       psychologiczny - jest związany z
procesami myślowymi i relacjami;

       socjokulturowy - łączy funkcje społeczne i

kulturę;



         rozwojowy - odnosi się do procesów
rozwoju;



         duchowy - dotyczy wierzeń.

 

W skład systemu wchodzi

Neuman

uważa,

że

stresor,

który

wywołuje negatywne skutki

u człowieka, może zostać zamieniony na
pozytywny, o ile dzięki przystosowaniu
zostanie zmieniony sposób reagowania
na ten stresor.

Zdaniem Neumam pielęgniarka,
opiekując się człowiekiem, powinna
mieć świadomość istnienia środowiska
wykreowanego, gdyż często choroba
somatyczna, choć manifestuje się w
postaci objawów fizycznych, jest
spowodowana zniekształconym
postrzeganiem przez człowieka
określonej sytuacji lub problemu.

Obawa przed utratą pracy, prowadząca
do obniżenia poczucia własnej wartości i
do przeżywania konfliktu ról związanego
z niemożnością utrzymania rodziny, może
się objawiać bólami i napięciem mięśni
lub bólami kręgosłupa.

Na przykład:

Człowiek jest zdrowy, gdy znajduje się na
różnych, zmieniających się poziomach, ale
w

obrębie

stanu

określanego

jako

normalny.

(Zmieniający się stan zdrowia Neuman
przedstawia obrazowo jako bycie w
jakimś punkcie na ciągłej pomiędzy
dobrostanem a chorobą.)

(Ujmuje także zdrowie w kategoriach
utrzymania

bądź

utraty

zasobów

energetycznych, jakie znajdują się w
obrębie struktury podstawowej.)

Głównym celem i przedmiotem troski
dla pielęgniarstwa jest pomoc
człowiekowi, rodzinie lub grupie w
utrzymaniu optymalnego stanu
równowagi w konkretnym czasie.

Interwencje pielęgniarskie polegają
na przywracaniu lub pomocy w
osiągnięciu bądź utrzymaniu
optymalnego zdrowia. poprzez trzy
rodzaje prewencji: pierwotną, wtórną i
trzeciorzędną.

Neuman wyróżnia prewencję:



Pierwotną



Wtórną



Trzeciorzędną.

Prewencja wtórna powinna nastąpić, gdy
działający stresor wywołał już reakcję w
postaci określonych objawów. Jej celem
jest przywrócenie dobrostanu i ochrona
struktury podstawowej poprzez
wzmocnienie linii odporności.

Prewencja

pierwotna

polega

na

utrzymaniu istniejącego dobrostanu,
to znaczy na ochronie normalnej linii
obrony

poprzez

wzmocnienie

przystosowawczej linii obrony. Celem
tej interwencji jest zapobieganie
działaniu

stresorów

i

redukcja

czynników ryzyka.

Prewencja trzeciorzędna polega na
wspomaganiu procesów odnowy i
przywracaniu równowagi systemu po
przebytym leczeniu. Odbywa się to
poprzez wzmacnianie i uruchamianie
istniejących zasobów struktury
podstawowej w celu zachowania energii i
ochrony przed dalszym działaniem
stresorów

Model Betty Neuman a proces
pielęgnowania

Wyróżnia trzy etapy procesu pielęgnowania.



Diagnoza pielęgniarska,( która obejmuje

gromadzenie danych w celu określenia
odstępstw od stanu dobrego samopoczucia i
wstępne określenie zakresu koniecznych
działań.



Drugim etapem jest wyznaczenie celów

pielęgnowania,(pielęgniarka określa wspólnie z
pacjentem pożądane zmiany, jakie powinny
nastąpić oraz interwencje konieczne dla
utrzymania, wzmocnienia lub przywrócenia
stanu równowagi. )

Trzeci etap, czyli wyniki
pielęgnowania obejmuje:



        interwencje pielęgniarskie, ujęte w

kategoriach prewencji;



        ocenę, czy wystąpiły pożądane

zmiany i ewentualną zmianę założonych
celów;



        określenie celów długoterminowych

na podstawie stopnia osiągnięcia celów
krótkoterminowych oraz



        ocenę wyników pielęgnowania.

Sposób,

w

jaki

Neuman

ujmuje

poszczególne

etapy

procesu

pielęgnowania, różni się nieco od
tradycyjnie wyróżnianych jego czterech
etapów, ale nie pozostaje z nimi w
sprzeczności.

Pierwszy etap

, nazwany przez Neuman

diagnozą pielęgniarską

,

odpowiada

rozpoznawaniu

sytuacji

pacjenta/środowiska,

rozpoczynającego

się

od

gromadzenia

danych,

a

zakończonego postawieniem diagnozy
pielęgniarskiej.

Drugi etap

ujęty w modelu Neuman jako

wyznaczanie celów

pielęgnowania jest

odpowiednikiem planowania opieki (w
którym jednym z elementów jest właśnie
ustalanie celów).

Trzeci etap

odpowiada

realizacji planu

i ocenie

.

(Interwencje

pielęgniarskie

ujęte

w

kategorii prewencji pierwotnej, wtórnej i
trzeciorzędnej

są

unikalne

dla

tego

modelu.)

Neuman w swoim modelu prezentuje
podejście:



systemowe



holistyczn



wykorzystuje teorię stresu



sposoby radzenia sobie ze stresem



poziomy prewencji.

Analiza i ocena modelu

Model Betty Neuman jest
wykorzystywany:



w kształceniu pielęgniarek



badaniach naukowych



w praktyce pielęgniarskie



w zarządzaniu

(Inspiracją do jego powstania i pierwotnym
celem były prace nad programem
kształcenia dla pielęgniarek na poziomie
wyższym. Obecnie jest on wykorzystywany
w wielu uczelniach w Stanach
Zjednoczonych.)

Dziękuję za
uwagę

ANNA IDZIK