PROCESY ŻYCIOWE BAKTERII

c.d.

ROZMNAŻANIE BAKTERII – PODZIAŁ PROSTY

PROCESY PŁCIOWE BAKTERII – REKOMBINACJA

GENETYCZNA -

TRANSFORMACJA

TRANSFORMACJA

Komórka pobiera ze środowiska obcy DNA i
włącza go do swojego chromosomu

PROCESY PŁCIOWE BAKTERII – REKOMBINACJA

GENETYCZNA -

KONIUGACJA

KONIUGACJA

fragmenty DNA z komórki dawcy są
przekazywane do komórki biorcy przez
cytoplazmatyczny mostek czasowo łączący te
komórki.

PROCESY PŁCIOWE BAKTERII – REKOMBINACJA

GENETYCZNA -

TRANSDUKCJA

TRANSDUKCJA

przenoszenie fragmentów DNA między
komórkami bakteryjnymi przez bakteriofagi

WZROST BAKTERII

WZROST BAKTERII

Faza I –
pierwotnego
zahamowania

Faza II –
logarytmicznego
wzrostu

Faza III –
równowagi

Faza IV -
wymierania

WZROST BAKTERII

WZROST BAKTERII

Faza I – pierwotnego
zahamowania

trwa od momentu
wprowadzenia żywych
komórek do podłoża
płynnego do chwili
rozpoczęcia
intensywnych
podziałów. Może to
trwać od kilkudziesięciu
minut do kilku godzin.
W tym czasie liczba
komórek bakteryjnych
nie ulega zmianie.

WZROST BAKTERII

WZROST BAKTERII

Faza II –

Faza II –

logarytmicznego

logarytmicznego

wzrostu

wzrostu

polega na szybkim
podwajaniu się liczby
komórek
bakteryjnych. Faza ta
w typowych
warunkach trwa kilka
godzin. Czas jej
trwania zależy od
źródeł zasobów
odżywczych,
szybkości
gromadzenia się
metabolitów itp.

WZROST BAKTERII

WZROST BAKTERII

Faza III – równowagi

Faza III – równowagi

zaczyna się wówczas
kiedy zwalnia się
tempo podziału
komórek i tyle samo
powstaje nowych
komórek, co wymiera.
Zjawiska te są
wynikiem
gromadzenia się
toksycznych
metabolitów,
wyczerpywania się
składników
odżywczych,
obniżaniem pH

WZROST BAKTERII

WZROST BAKTERII

Faza IV - wymierania

Faza IV - wymierania

procesy
metaboliczne
komórki ulegają
znacznemu
spowolnieniu, w
komórkach następują
zmiany degradacyjne
i autoliza.

Śmierć komórki

Śmierć komórki

Śmierć dla komórki bakteryjnej oznacza
nieodwracalna utratę zdolności rozmnażania się
(wzrostu i podziału).

WZROST BAKTERII

WZROST BAKTERII

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii –

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii –

TEMPERATURY KARDYNALNE

TEMPERATURY KARDYNALNE

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii –

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii –

TEMPERATURY KARDYNALNE

TEMPERATURY KARDYNALNE

TEMPERATURA MINIMALNA

TEMPERATURA MINIMALNA

Poniżej temperatury minimalnej wzrost
bakterii ulega zupełnemu zahamowaniu.
Znacznemu zwolnieniu lub zupełnemu
zahamowaniu ulegają inne procesy
metaboliczne.

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii –

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii –

TEMPERATURY KARDYNALNE

TEMPERATURY KARDYNALNE

TEMPERATURA OPTYMALNA

TEMPERATURA OPTYMALNA

- drobnoustroje rozmnażają się najszybciej

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii –

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii –

TEMPERATURY KARDYNALNE

TEMPERATURY KARDYNALNE

TEMPERATURA MAKSYMALNA

Powyżej temperatury maksymalnej bakterie
przestają rosnąć i rozmnażać się.
Zahamowaniu lub znacznemu spowolnieniu
ulega aktywność enzymów

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

TEMPERATURA

TEMPERATURA

Psychrofile

Psychrofile

rozmnażają się w temperaturze 0-20ºC.
Naturalnym środowiskiem tych bakterii są wody

zimne.

Mezofile

Mezofile

wzrastają w zakresie temperatur od 20 do
45ºC; temperatura optymalna 35-37ºC.
Mezofilami są bakterie wchodzące w skład
mikroflory ludzi i zwierząt oraz większość
bakterii chorobotwórczych.

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

TEMPERATURA

TEMPERATURA

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

TEMPERATURA

TEMPERATURA

Termofile

Termofile

wzrastają w zakresie temperatur od 30 do
90ºC. Optymalna temperatura wzrostu od 50 do
70ºC.
Naturalnym środowiskiem tych bakterii są
gorące źródła, gnijące siano, złoża kompostu.

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

WYSOKA TEMPERATURA

WYSOKA TEMPERATURA

Oddziaływanie zabójcze zależy od czasu i
wysokości temperatury.

Wysoka temperatura powoduje denaturację
białek enzymatycznych i uszkodzenie błony
cytoplazmatycznej oraz kwasów nukleinowych
bakterii.

Najbardziej odporne

na działanie temperatury

są przetrwalniki bakterii.

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

NISKA TEMPERATURA

NISKA TEMPERATURA

0ºC

0ºC

- bakterie nie giną, występuje jedynie

zahamowanie podziałów komórkowych

poniżej 0ºC

poniżej 0ºC

- działanie zabójcze, a przyczyną

śmierci drobnoustrojów w tych warunkach jest
mechaniczne uszkodzenie komórek powstającymi w
nich kryształami lodu

-70 do -190ºC

-70 do -190ºC

- drobnoustroje poddane

gwałtownemu zamrażaniu nie giną i po
rozmrożeniu podejmują funkcje życiowe

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

STĘŻENIE JONÓW WODOROWYCH

STĘŻENIE JONÓW WODOROWYCH

Większość bakterii chorobotwórczych pH
6,8-7,4

Zasadolubne

(alkalifilne) Vibrio cholerae

optymalne pH powyżej 8,0

Kwasolubne

(acidofilne) Lactobacillus

optymalne pH 6,0

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

CIŚNIENIE OSMOTYCZNE

CIŚNIENIE OSMOTYCZNE

WARUNKI
HIPERTONICZNE

Stężenie roztworu
wyższe niż soku
komórkowego

wod
a

WARUNKI
HIPOTONICZNE

Stężenie roztworu
niższe niż soku
komórkowego

wod
a

Optymalne warunki do hodowli bakterii przy 0,85%
NaCl w podłożu.

Bakterie osmofilne – wykazują zdolność do wzrostu
w podłożach zawierających w dużych stężeniach
sacharozę

Bakterie halofilne – wzrost w środowisku
zawierającym ponad 10% NaCl.

Staphylococcus aureus wzrost w podłożach
zawierających 6,5% NaCl.

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

CIŚNIENIE OSMOTYCZNE

CIŚNIENIE OSMOTYCZNE

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

ZAWARTOŚĆ WODY

ZAWARTOŚĆ WODY

wilgotność poniżej 30% zawartości wody w
środowisku hamuje wzrost bakterii.

wilgotność poniżej 15% hamuje wzrost
grzybów

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

ZAWARTOŚĆ WODY

ZAWARTOŚĆ WODY

Mniej wrażliwe na

wysuszenie

Bardziej wrażliwe

na wysuszenie

Bakterie gram-

dodatnie

Bakterie gram-

ujemne

Formy kuliste
(ziarniaki)

Formy cylindryczne
(pałeczki, krętki)

Przetrwalniki

Formy

wegetatywne

Bakterie

wytwarzające

otoczki

Bakterie nie

wytwarzające

otoczek

Mikroflora organizmu człowieka

Mikroflora organizmu człowieka

Mikroflora stała

Mikroflora stała

o składzie względnie niezmiennym –
drobnoustroje tej grupy są stale izolowane z
określonych okolic ciała w określonym wieku;
po zaburzeniu jej składu następuje szybkie
przywrócenie równowagi

Mikroflora przejściowa

Mikroflora przejściowa

: składa się z

drobnoustrojów niechorobotwórczych lub
potencjalnie chorobotwórczych bytujących na
błonach śluzowych i skórze przez godziny, dni
lub tygodnie;

drobnoustroje tej grupy pochodzą z otoczenia,
nie powodują chorób i nie osiedlają się na stałe
na powłokach ciała. Szczepy tworzące
mikroflorę przejściowa mają zwykle małe
znaczenie, gdyż nie zmienia się skład flory
stałej, ale w przypadkach zakłócenia jej
równowagi drobnoustroje przejściowe mogą
się osiedlać, namnażać i wywoływać choroby.

Mikroflora organizmu człowieka

Mikroflora organizmu człowieka

Mikroflora organizmu człowieka

Mikroflora organizmu człowieka

Rola mikroflory stałej

Rola mikroflory stałej

1. Drobnoustroje stałej mikroflory jelit syntetyzuj

witaminę K, ułatwiają przyswajanie składników
pokarmowych

2. Mikroflora błon śluzowych, skóry oraz przewodu

pokarmowego zapobiega osiedlaniu się w tych
miejscach drobnoustrojów chorobotwórczych i
rozwojowi zakażenia. Odbywa się to na drodze
współzawodnictwa o miejsce bytowania, składniki
pokarmowe, wytwarzanie związków hamujących
rozwój innych drobnoustrojów.

3. Mikroflora przewodu pokarmowego przyczynia się do

stymulacji reakcji odpornościowych

Mikroflora organizmu człowieka

Mikroflora organizmu człowieka

Rola mikroflory stałej

Rola mikroflory stałej

Mikroflora organizmu człowieka

Mikroflora organizmu człowieka

SKÓRA

SKÓRA

Bakterie gram-dodatnie:
- Corynebacterium,
- Propionibacterium
- Staphylococcus epidermis, niekiedy S.
aureus,
- Peptococcus
- Streptococcus viridans

- Bacillus

Grzyby:
- Candida albicans

Mikroflora organizmu człowieka

Mikroflora organizmu człowieka

BŁONA ŚLUZOWA JAMY USTNEJ I GARDŁA

BŁONA ŚLUZOWA JAMY USTNEJ I GARDŁA

Bakterie gram-dodatnie:

Bakterie gram-dodatnie:
- ziarniaki: Streptococcus viridans, Staphylococcus
- pałeczki mlekowe: Lactobacillus,

- maczugowce Corynebacterium,

- promieniowce Actinomyces

Bakterie gram-ujemne:

Bakterie gram-ujemne:
- ziarniaki Neisseria, Veilonella
- pałeczki i formy skręcone: Bcteroides, Borrelia,
Fusobacterium, Haemophilus, Mycoplasma

Drożdże

Drożdże – Candida sp.

Mikroflora stała organizmu człowieka

Mikroflora stała organizmu człowieka

PRZEWÓD POKARMOWY I ODBYTNICA

PRZEWÓD POKARMOWY I ODBYTNICA

1. Różne rodzaje bakterii z rodziny Enterobactericeae z

wyjątkiem: Salmonella, Shigella, Yersinia, Vibrio,
Campylobacter

2. Gram-ujemne pałeczki nie fermentujące laktozy

3. Enterococcus sp.

4. Staphylococcus epidermis, S. aureus (niewielka

liczba)

5. Maczugowce inne niż błonnicze

6. Drożdże (niewielka liczba)

7. Bakterie beztlenowe (m.in. Bifidobacterium,

Bacteroides, Clostridium, Fusobacterium)

8. Paciorkowce: Streptococcus, Peptostreptococcus

Mikroflora

Mikroflora

przejściowa

przejściowa

organizmu człowieka

organizmu człowieka

PRZEWÓD POKARMOWY

PRZEWÓD POKARMOWY

Jelito grube (okrężnica)

- pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae: pałeczki z
grupy coli: Klebsiella, Enterobacter, Citrobacter
oraz Salmonella, Shigella, Yersinia

Mikroflora organizmu człowieka

Mikroflora organizmu człowieka

NARZĄDY PŁCIOWE

NARZĄDY PŁCIOWE

1. Dowolna liczba: Corynebacterium

sp.,Lactobacillus sp., niechorobotwórcze gatunki
Neisseria,Steptococcus

2. Enterococcus sp., Entrerobactericeae i inne

pałeczki gram-ujemne, Staphylococcus epidermis,
Candida albicans (nie stanowią mikroflory
dominującej)

3. Beztlenowce: m.in. Bacteroides sp., Clostridium

sp., Peptostreptococcus sp.

Bakterie gram-ujemne

Krętki: rząd Spirochaetales
Pałeczki gram-ujemne, mikroaerofilne i beztlenowe
(proste, zagięte, spiralne)
Pałeczki gram-ujemne niefermentujące glukozy
Pałeczki i ziarniaki gram-ujemne tlenowe
Pałeczki gram-ujemne względnie beztlenowe
Pałeczki i ziarniaki gram-ujemne beztlenowe
Rodzina Bartonellaceae (gram-ujemne pałeczki;
cienkie, lekko zakrzywione)
Riketsje: rząd Rickettsiales
Chlamydie: rząd Chlamydiales
Mykoplazmy: rząd Mycoplasmatales

Ogólna klasyfikacja bakterii

Ogólna klasyfikacja bakterii

Bakterie gram-dodatnie

Ziarniaki gram-dodatnie katalazo-dodatnie
Ziarniaki gram-dodatnie katalazo-ujemne
Laseczki gram-dodatnie wytwarzające przetrwalniki
Pałeczki gram-dodatnie nieprzetrwalnikujące,
regularne
Pałeczki gram-dodatnie nieprzetrwalnikujące,
nieregularne
Prątki: rodzina Mycobacteriaceae
Tlenowe promieniowce

źródło: Zaremba, Borowski: Mikrobiologia Lekarska.

Ogólna klasyfikacja bakterii

Ogólna klasyfikacja bakterii

Metody wykrywania i

identyfikacji drobnoustrojów

-

Badania bezpośrednie

mają na celu wykazanie obecności drobnoustroju
bezpośrednio próbkach pobranych od chorego
zmierzające do wyodrębnienia i identyfikacji czynnika
etiologicznego choroby zakaźnej

*obserwacje mikroskopowe

* badania hodowlane

- Badania pośrednie

Należą tu metody immunologiczne, wykrywające
swoiste przeciwciała.

Metody wykrywania i identyfikacji

drobnoustrojów

Zasady pobierania materiału od chorego

1. Miejsce

materiał musi zostać pobrany z miejsca, w
którym toczy się proces zapalny i musi być
pobrany w taki sposób, aby uniknąć
zanieczyszczenie z okolicznych tkanek,
narządów, wydzielin itp.

Zasady pobierania materiału od chorego

2.Czas

Próbki powinny być pobierane we właściwym

czasie. Najlepsze wyniki uzyskuje się badając
poranne próbki moczu lub plwociny.

Zasady pobierania materiału od chorego

3. Ilość

Badana próbka musi mieć odpowiednią

objętość. Ma to znaczenie w przypadku kiedy
zleconych jest kilka badań w małej objętości
może nie występować plwocina z miejsca, w
którym toczy się proces chorobowy i może
być konieczne powtórne pobranie materiału.

Zasady pobierania materiału od chorego

4. Używane narzędzia, pojemniki

- jałowość
- konstrukcja
- szczelność
- podłoża transportowe

Zasady pobierania materiału od chorego

5. Materiały do badań powinny być pobrane przed

rozpoczęciem leczenia chemioterapeutykami.

Zasady pobierania materiału od chorego

6. Właściwe oznakowanie próbek

Pojemnik z materiałem powinien być

właściwie oznakowany – tzn. imieniem i
nazwiskiem pacjenta, rodzaj materiału,
miejsce i czas pobrania (data, godzina)

metody bezpośrednie, umożliwiających ocenę
ich morfologii – wykonanie preparatów
mikroskopowych

Bezpośrednie metody diagnostyczne

Rodzaje mikroskopów:

-świetlny zwykły,
-ultramikroskop
-mikroskop fazowy-kontrastowy
-mikroskop luminescencyjny
- ultrafioletowy
-mikroskop elektronowy
-mikroskop elektronowy skaningowy.

Bezpośrednie metody diagnostyczne

Materiał

badany

Choroba

Postępowanie

laboratoryjne

Wynik badania

Płyn

mózgowo-

rdzeniowy

Bakteryjne

zapalenie

opon

mózgowo

rdzeniowyc

h

Barwienie metodą

Grama

Małe Gram-

ujemne

pałeczki
Gram-ujemne

dwoinki

Barwienie błękitem

metylenowym

Bakterie

barwiące się

jasnoniebiesko

Barwienie oranżem

akrydyny

Jasne

świecenie

komórek

bakteryjnych

w świetle UV

Test pęcznienia

otoczek

Pęcznienie

otoczek

Bezpośrednie metody diagnostyczne

Metody barwienia:

-pozytywowe – zabarwiane są komórki, tło
pozostaje przezroczyste np. Grama. Preparaty
są przed barwieniem utrwalane w płomieniu
palnika, co zapobiega usunięciu komórek
bakterii w czasie wykonywania barwienia.

Bezpośrednie metody diagnostyczne

-Barwienie negatywowe – zabarwione tło,
komórki bezbarwne – np. nigrozyną, tuszem
chińskim – dają czarne tło; czerwień Kongo – tło
czerwone.
Preparaty nie są utrwalane.

Bezpośrednie metody diagnostyczne

Kolonia jest to
zbiór komórek
wyrastających na
podłożu stałym,
widoczny gołym
okiem.

Bezpośrednie metody diagnostyczne –

metody hodowlane

Bezpośrednie metody diagnostyczne

podłoża hodowlane

1.Namnażające

- służą do otrzymania dużej

biomasy drobnoustrojów

Bezpośrednie metody diagnostyczne

podłoża hodowlane

2.

Wybiórcze

– umożliwiają wzrost określonej

grupy drobnoustrojów znajdujących się w
materiale. Podłoża te zawierają składniki
hamujące wzrost jednych i ułatwiające
namnażanie drugich drobnoustrojów (YGC dla
grzybów)

Bezpośrednie metody diagnostyczne

podłoża hodowlane

3. Różnicujące (izolacyjne)

– rośnie na nich kilka

rodzajów bakterii, ale każdy z nich wytwarza
charakterystyczne kolonie, dające się odróżnić
od innych

Bezpośrednie metody diagnostyczne

metody nowoczesne

techniki hodowlane – testowi poddane są czyste
kultury drobnoustrojów

1. enterotube

-

na podstawie
wyników można
określić do
jakiego rodzaju
należą pałeczki z
rodziny
Enterobactericea
e.

Bezpośrednie metody diagnostyczne

metody nowoczesne

2. testy API

– pozwalają na określenie

przynależności gatunkowej danego szczepy na
podstawie wyniku szeregu reakcji
biochemicznych

II. techniki niehodowlane – służą wykrywaniu
antygenów, enzymów lub innych produktów lub
składników drobnoustrojów (DNA) w płynach
ustrojowych, wydzielinach, wydalinach lub
tkankach czy narządach. Stosowane są w
diagnostyce zakażeń dróg moczowych,
oddechowych, zapaleń opon mózgowo-
rdzeniowych itd.

Pośrednie metody diagnostyczne

metody nowoczesne

1. Szybkie testy LA (aglutynacja lateksowa) do
wykrywania rozpuszczalnych antygenów w
surowicy, płynach ustrojowych, wydzielinach,
wymazach

Pośrednie metody diagnostyczne

metody nowoczesne

Wirusowe zapalenie wątroby
"B",
HBs ANTIGEN SLIDE
Test lateksowy, oznaczanie
w surowicy antygenu HBs,
czułość
5 ng/ml, kontrola dodatnia i
ujemna

Pośrednie metody diagnostyczne

metody nowoczesne

Metody immunoenzymatyczne np. ELISA:
Metody immunologiczne oparte są na specyficznej

reakcji zachodzącej między przeciwciałami i
antygenami.

Antygenami mogą być żywe lub martwe komórki

drobnoustrojów, elementy komórek drobnoustrojów
lub ich metabolity (np. toksyny).

Wynik reakcji wykrycia antygenu objawia się zmianą

zabarwienia.

Porównanie metod tradycyjnych i nowoczesnych

Metody
immunologiczne

Test Tecra Unique
dla Salmonella

Wyniki po 22
godzinach

Metody tradycyjne z
zastosowaniem
etapów:

- Przednamnażania

- Namnażania
selektywnego

- Testów
potwierdzających

Wyniki po 7 dniach

IMMUNOLOGIA I EPIDEMIOLOGIA

CHORÓB BAKTERYJNYCH

IMMUNOLOGIA I EPIDEMIOLOGIA CHORÓB

BAKTERYJNYCH

Immunologia

jest nauką o zjawiskach

odpornościowych.

W zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i zarażeń biorą
udział mechanizmy

odporności nieswoistej

(wrodzonej, naturalnej) oraz

swoistej

(nabytej,

adaptacyjnej), które wzajemnie się uzupełniają
stanowiąc zmienny układ uwarunkowany czynnikiem
zakaźnym, organizmu i środowiska.

W skład układu immunologicznego wchodzą
m.in.:

- grasica,
- szpik kostny,
- narządy obwodowe układu immunologicznego
(śledziona, węzły chłonne, migdałki, grudki
chłonne, pojedyncze i skupione w różnych
narządach i układach),

- naczynia limfatyczne,
- komórki układu immunologicznego: limfocyty,
monocyty, makrofagi, komórki dendrytyczne,

- cząsteczki biologicznie czynne układu
odpornościowego (np. immunoglobuliny,
antygeny).

Antygen

jest to substancja, która łączy się z

przeciwciałami.

Przeciwciała

są to immunoglobuliny wytwarzane

pod wpływem działania antygenu i mają zdolność
wiązania się z nim.

W przebiegu zakażenia w organizmie można wyróżnić

kilka interakcji pomiędzy drobnoustrojem a
organizmem człowieka:

1. wniknięcie drobnoustroju do organizmu

2. kolonizacja tkanek gospodarza (niektóre

drobnoustroje wywołują choroby bez nasilonej
kolonizacji tkanek uwalniając tylko toksyny)

3. obrona drobnoustroju przed mechanizmami

odpornościowymi gospodarza

4. uszkodzenie tkanek lub upośledzenie ich funkcji

Drogi wnikania drobnoustrojów do organizmu:

- skóra i błony śluzowe – brak ciągłości, rany, otarcia
itp.
- drogi oddechowe
- układ pokarmowy
- układ moczowo-płciowy

Bakterie bytujące zewnątrzkomórkowo mają zdolność
do namnażania się we krwi, w pozakomórkowej tkance
łącznej, drogach oddechowych, przewodzie
pokarmowym.

Należą do nich:
- gram-dodatnie ziarniaki z rodzajów Staphylococcus,
Streptococcus, Enterococcus itd.
- gram-dodatnie laseczki beztlenowe Clostridium
- gram-ujemne pałeczki jelitowe np. E. coli

Bakterie te indukują proces zapalny, który prowadzi
do zniszczenia tkanek w miejscu zakażenia, prowadzą
do wytwarzania ropy (ziarniaki ropotwórcze),
wydzielają toksyny.

Drobnoustroje bytujące i namnażające się
wewnątrzkomórkowo to bakterie, grzyby,
pierwotniaki, wszystkie wirusy.

Nieswoiste mechanizmy obronne organizmu

Skóra:

-Ciągłość i szczelność naskórka stanowi skuteczną
barierę zapobiegająca wtargnięciu drobnoustrojów do
organizmu.

- Na powierzchni skóry występują kwas mlekowy i
kwasy tłuszczowe, wytwarzane przez gruczoły łojowe i
potowe, które są substancjami bakteriobójczymi i
grzybostatycznymi (niskie pH).

- Kolonizacja skóry przez Propionibacterium sp. i
Corynebacterium sp. (mikroflora stała) jest szczególni
korzystna w ograniczaniu wzrostu innych bakterii.

Błony śluzowe

- ciągłość i szczelność błon śluzowych
oraz obecność rzęsek na komórkach
nabłonkowych i śluz stanowią warstwę
ochronną. Drobnoustroje zatrzymywane
są przez śluz i usuwane z organizmu na
drodze takich mechanizmów jak kichanie i
kaszel;

- wydzielanie śliny i jej przełykanie z
drobnoustrojami,

- łzy i mocz przemywają powierzchnie
nabłonków.

- kolonizacja błon śluzowych przez
mikroflorę stałą zapobiega osiedlaniu się
innych drobnoustrojów.

Wydzieliny powierzchniowe

- pot i wydzielina łojowa wytwarzane przez skórę,
sperma, ślina i łzy wykazują działanie
przeciwbakteryjne.

- lizozym obecny w ślinie i łzach wykazuje działanie
bakteriobójcze wobec bakterii gram-dodatnich
(degraduje mureinę)

- sok żołądkowy (kwas solny) o pH 1 ma działanie
przeciw prawie wszystkim drobnoustrojom.

- żółć i enzymy proteolityczne.

NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE U CZŁOWIEKA

ZAKAŻENIA WYWOŁANE PRZEZ BAKTERIE

Bakteriemia - zakażenie krwi bakteriami.

Wstrząs septyczny, posocznica (sepsa) to rodzaj
patologicznej, ciężko przebiegającej i o wysokiej
śmiertelności uogólnionej reakcji organizmu na
zakażenie.

Często wiąże się to z zakażeniem uogólnionym i
obecnością drobnoustrojów i ich toksycznych
produktów we krwi. Wstrząs septyczny nie jest
związany z konkretnym gatunkiem drobnoustrojów

Choroby wywoływane przez ziarniaki

Streptococcus pyogenes

paciorkowiec ropny, G(+)

wywołuje szkarlatynę (płonicę), zapalenia gardła
(anginy), zapalenia płuc, oskrzeli, zatok, ucha
środkowego, nerek, wsierdzia, zakażenie ran (pod
postacią gorączki połogowej), chorobę reumatyczną,
różę itd;

Streptococcus viridans

paciorkowiec zieleniejący G(+)

– powolne zapalenie wsierdzia

Choroby wywoływane przez ziarniaki

Choroby wywoływane przez ziarniaki

Staphylococcus aureus

gronkowiec złocisty, G(+)

Wywołuje choroby w wyniku:
1. namnożenia się w organizmie – stany zapalne

skóry: ropnie, czyraki, trądzik, zastrzał, ropienie ran,
zapalenie gardła, migdałków, płuc anginę, zapalenie
nerek, pęcherza. Gdy bakterie dostaną się do
krwiobiegu, wywołują posocznicę

2. namnożenia się bakterii w żywności i produkcji

toksyn wywołujących zatrucia pokarmowe. Objawy
zatruć to bóle brzucha, głowy, wymioty, rzadziej
wymioty;

Toksyny są oporne na ogrzewanie (wytrzymują
gotowanie przez 30 minut) i odporne na działanie
enzymów przewodu pokarmowego.

Źródła enterotoksyny:
- ciastka z kremem
- przetwory mięsne (pieczone, gotowane)
- majonezy
- sosy
- galaretki
- produkty mleczarskie (sery, mleko w proszku)
- konserwy rybne w zalewie olejowej

Staphylococcus aureus

Choroby wywoływane przez ziarniaki

Diplococcus pneumoniae

(dwoinka zapalenia płuc)

powoduje większość zapaleń płuc u ludzi

Choroby wywoływane przez ziarniaki

Neisseria meningitidis

dwoinka zapalenia opon mózgowych – zwana
meningokiem G(-). Wrotami wnikania jest jama
nosowo-gardłowa. Mogą stanowić mikroflorę
przejściową bez wywoływania choroby. Choroba
głównie dzieci, w przypadkach nie zastosowania w
porę leczenia prowadzi do śmierci w ciągu kilku
godzin

Choroby wywoływane przez pałeczki

Escherichia coli

Pałeczka G(-)
Wywołuje:
– zakażenia dróg moczowych
(ok. 90% przypadków),

- biegunkę podróżnych – szczepy
E. coli produkują enterotoksynę,
która powoduje nadmierne
wydzielanie w jelicie cienkim i
nadmierną ruchliwość jelita
objawiająca się biegunką, która
może trwać kilkanaście dni.

- posocznicę (gdy bakterie dostana
się do krwi)
- zapalenie opon mózgowych,
zwłaszcza u noworodków

Choroby wywoływane przez pałeczki

Klebsiella pneumoniae

– występuje w układzie oddechowym i kale ok. 5%
zdrowych ludzi.
- jest przyczyną 3% przypadków zapalenia płuc.
- może wywoływać również zakażenia dróg moczowych
i bakteriemię u osób osłabionych.

Klebsiella pneumoniae i Klebsiella oxytoca

- powodują zakażenia szpitalne

Choroby wywoływane przez pałeczki

Salmonella sp.

Bakterie wnikają do organizmu przez jamę ustną,
zwykle z zanieczyszczonym pokarmem lub wodą.

Choroby:

Choroby:

• Gorączka jelitowa (gorączki durowe): serotypy S.

Typhi, S. Paratyphi. Objawy: gorączka, osłabienie,
ból, głowy, zaparcia i bóle mięśni. Zakażenie
prowadzi

do

zapalenia

wątroby,

zapalenia

przewodów żółciowych, okostnej, płuc.

Choroby wywoływane przez pałeczki

Salmonella sp.

2.

Bakteriemia.

Bakteriemia. Po zakażeniu przez przewód

pokarmowy następuje inwazja układu krążenia (z
możliwymi

zmianami

w

płucach,

kościach,

otrzewnej, oponach mózgowych)

3.

Zapalenia jelita cienkiego i okrężnicy

Zapalenia jelita cienkiego i okrężnicy (zakaźne

zatrucia pokarmowe – salmonellozy).

Bakterie w czasie 8-48 godzin od spożycia powodują

nudności, ból głowy, wymioty i obfitą biegunkę.

Nosiciele:
Ludzie:
u osób, które przeszły zakażenie bakterie
umiejscawiają się na różnie długi czas w narządach
lub tkankach (np. w pęcherzyku żółciowym, przewodzi
pokarmowym)

Zwierzęta:
wiele zwierząt: bydło, drób, gryzonie, jest naturalnie
zakażonych bakteriami z rodzaju Salmonella, które
umiejscawiają się w tkankach (mięso), wydalinach lub
jajach.

Choroby wywoływane przez pałeczki

Salmonella sp.

Choroby wywoływane przez pałeczki

Źródła zakażenia:
1. woda: zanieczyszczenie wody fekaliami

2. mleko i inne przetwory mleczarskie – niewłaściwa

pasteryzacja, brak higieny produkcji

3. skorupiaki - zakażają się zanieczyszczoną wodą

4. jaja mrożone lub proszek mleczny

5. mięso i jego przetwory - od zakażonych zwierząt,

zanieczyszczeń fekalnych lub gryzoni

6. zwierzęta domowe (żółwie, psy, koty itp.).

Salmonella sp.

Choroby wywoływane przez pałeczki

Shigella

(pałeczki czerwonki)

wytwarzają toksyny, które powodują ciężki przebieg
choroby i możliwość dojścia do uszkodzenia
centralnego układu nerwowego.

Objawami czerwonki są: wymioty, bóle głowy,
biegunka pod postacią krwawych wypróżnień

Choroby wywoływane przez prątki

Mycobacterium tuberculosis

(prątek gruźlicy)

wywołuje gruźlicę - choroba płuc, przebiegać może
pod różnymi postaciami, a w skrajnych przypadkach
powodować nieodwracalne uszkodzenia płuc i śmierć.

Gruźlica może atakować też inne narządy: stawy,
kości, kręgosłup, nerki prowadząc do ich zniszczenia.

Profilaktyka: szczepienia ochronne.

Choroby wywoływane przez laseczki

Bacillus anthracis

(laseczka wąglika).

Występuje w glebie i organizmach zwierząt.

Po dostaniu się do organizmu człowieka wywołuje
„wąglik” tzw. czarna krostę, objawiająca się czarnymi
owrzodzeniami na skórze, w miejscu wniknięcia
bakterii, zapaleniem płuc lub zapaleniem opon
mózgowych.

Zakażenie u człowieka występuje
w wyniku przedostania się
przetrwalników przez uszkodzoną
skórę lub błony śluzowe, rzadziej
w wyniku inhalacji.

Choroby wywoływane przez laseczki

Bacillus cereus

rozwija się w żywności i wytwarza toksynę, która
powoduje zatrucia pokarmowe (biegunki, wymioty,
bóle głowy)

Choroby wywoływane przez laseczki

Clostridium botulinum

(laseczka jadu kiełbasianego)

powoduje groźne zatrucie po spożyciu wytwarzanej
przez nią toksyny.

Do zatrucia dochodzi najczęściej po spożyciu
konserwowanych, wędzonych, pakowanych w próżni
lub puszkowanych pokarmów zasadowych, które
spożywa się bez gotowania (ryby, mięso, przetwory
warzywne i owocowe).

Objawy zatrucia pojawiają się po
18-96 godzin po spożyciu toksyny –
w postaci zaburzeń widzenia,
niemożności połykania i zaburzeń
mowy. Zgon następuje na skutek
porażenia oddychania i
zatrzymania krążenia

Choroby wywoływane przez laseczki

Clostridium tetani

(laseczka tężca)

rozwija się w odciętych od dopływu tlenu
zanieczyszczonych ranach.

wydzielana przez nią toksyna oddziałuje na synapsy
nerwowo-mięśniowe, powodując silne skórcze
wszystkich mięśni.

Choroby wywoływane przez laseczki

Clostridium perfringens

(laseczka zgorzeli gazowej)

rozwija się na skutek zakażenia ran ziemią.