Strata osobista

Żałoba i smutek po stracie

Mechanizmy żałoby

• Mechanizmy kulturowe: rasa, religia, płeć,

region geograficzny, orientacja seksualna, stan

chorobowy i klasa społeczno-ekonomiczna.

Dla wszystkich społeczności wydaja się istnieć

trzy ogólne wzorce reakcji na śmierc:

akceptacja śmierci, bunt wobec śmierci lub

zaprzeczenie śmierci.

Obyczaje socjokulturowe: rodziny wiejskie żyjące

zgodnie z natura, długosć zycia, umieralność

noworodków, głód i epidemie, udział

wszystkich członków społeczności.

Czasy współczesne

• Proces żałoby ulega standaryzacji –

dzięki prawu, przepisom i rozwijającej
ię kadrze specjalistów od wdrażania
tego prawa i przepisów. Śmierć
najczęsciej występuje w szpitalu lub w
domu opieki.

• Obrządki żałobne coraz częściej

przenoszą się do z prywatnych
domów do domów pogrzebowych.

Podejścia do żałoby- model

Kubler – Ross: stadia smutku umierającego

pacjenta

• Stadium 1- zaprzeczenie i izolacja. Zaprzeczenie

pełni funkcję buforu po nieoczekiwanej,

szokującej wiadomości, pozwala pacjentowi

zebrać się w sobie i z czasem zmobilizować inne,

mniej radykalne mechanizmy obronne. Pacjent

może odizolowac się od informacji i osób,

mogących potwierdzić jego beznadziejny stan.

• Stadium 2- gniew. „ dlaczego ja?”.Oprócz gniewu

mogą przejawiać wrogość, wściekłość, zazdrość i

urazę. Gniew – rozpaczliwa próba zwrócenia na

siebie uwagi, żądania szacunku i zrozumienia oraz

ustanowienia jakiejś niewielkiej kontroli.

• Stadium 3 – targowanie się (z lekarzem, z Bogiem o

przedłużenie życia). To okres samooszukiwania się,

nadzieja na nagrodę w zamian za obietnicę dobrego

sprawowania lub za dobre uczynki.

• Stadium 4 – depresja. Większość pacjentów staje w

obliczu wielu strat: życie, kariera, pieniądze,

ukochane osoby, dobytek.

Dwa rodzaje depresji osób chorych śmiertelnie:
- Depresja reaktywna: reakcja na nieodwracalną

stratę

- Depresja przygotowawcza: wewnętrzne

przygotowanie emocjonalne do wyrzeczenia się

wszystkiego.

• Stadium 5- akceptacja. To czas kiedy

pacjenci zamykają się w sobie. Czas
kiedy nie potrzebują rozmowy i licznego
towarzystwa. Członkowie rodziny i
opiekunowie powinni okazywać swoją
miłość i wsparcie przez samą swoją
obecność, siedzenie w milczeniu,
trzymanie za rękę lub spokojnie
reagować na jego życzenia i potrzeby.

Model Schneidera:

transformacyjne stadia smutku

po stracie

• Stadium 1- wstępna świadomość straty. Utrata równowagi

organizmu: wymiar fizyczny, behawioralny, emocjonalny,

poznawczy, duchowy. Szok, zamęt, odrętwienie,

zdystansowanie się, niedowierzanie, dezorientacja.

• Stadium 2- próby ograniczenia świadomości straty przez

„trzymanie się’. Oznacza koncentrowanie przez jakiś czas

myśli i energii emocjonalnej na jakichkolwiek pozytywnych

aspektach straty, jakie uda się ustalić, i nawykorzystywaniu

siły wewnętrznej lub nadiei, by powstrzymać bezpośrednie

zagrożenie odrętwieniem i utratą równowagi. Jest to czas

potrzebny do umieszczenia straty w odpowiedniej

perspektywie, odnowienia energii i ograniczenia poczucia

bezradności i rozpaczy. Zachowaniam i uczucia: napięcie

mięsni, zaburzenia snu, niezależność, poszukiwanie

zamiennika, wiara w kontrolę wewnętrzną, tęsknota,

nieustanne powroty myślą do tych samych spraw, euforia,

targowanie się się i poczucie winy.

• Stadium 3 – próby ograniczenia świadomości

straty przez „odpuszczenie”. Uwolnienie się

od zależności lub przywiązania do utraconej

osoby czy rzeczy, przygotowując grunt pod

przyszłe zachowania i postawy

przystosowawcze. Charakterystyczne

zachowania: depresja, odrzucenie, niesmak,

lęk, wstyd, pesymizm, autodestrukcja,

cynizm, zapomnienie, hedonizm. Podczas

tego stadium ludzie mogą decydować się na

rezygnację ze swoich ideałów, przekonań i

wartości.

• Stadium 4 – świadomość rozmiarów straty. Jest

to najłatwiej rozpoznawane jako żałoba, za
najboleśniejszą fazę, pełną bezradności i
beznadziejności, przez jaką przechodzi osoba,
która poniosła stratę. Może doświadczać
poczucia deprywacji, skrajnego smutku.

Typowe zachowania: wyczerpanie, ból,

milczenie, zaabsorbowanie, smutek, poczucie
samotności i bezradności, brak nadziei, brak
perspektyw, strata egzystencjalna, pustka,
słabość.

• Stadium 5 – kształtowanie perspektywicznego poglądu

na stratę. Osiągnięcie punktu akceptacji faktu, że co

się stało, nie odstanie się oraz dostarczenie

pogrążonym w żałobie ludziom czasu na pogodzenie

się z przeszłością.

Nabieranie dystansu: odkrywanie równowagi między

negatywnymi i pozytywnymi aspektami straty,

włącznie z tym jak bardzo osoba pogrążona w żałobie

dojrzała i co utraciła na zawsze i zyskiwanie

perspektywy wobec rozmairu i granic

odpowiedzialności własnej i innych osób za stratę.

Zachowania i uczucia – cierpliwość, samotność,

akceptacja, gotowość przebaczenia, otwartość,

refleksyjność, ukojenie i spokój.

• Stadium 6 – rozwiązywanie problemu straty.

Smutek po stracie znika wtedy, kiedy

pogrążona w żałobie osoba jest w stanie

dostrzec i włączyć się w aktywne działania

niezwiązane ze stratą. Jest to czas

przebaczania sobie, rekompensaty,

zaangażowania, przyjmowania

odpowiedzialności za działania i przekonania,

dokończenie spraw i pożegnanie.

Zachowania i emocje: zadbanie o siebie,

rezygnacja, gotowość przebaczania sobie i

innym, determinacja i spokój.

• Stadium 7 – przeformułowanie straty w kontekście

rozwoju. Konsekwencja przezwyciężenia smutku po

stracie. Stadium to koncentruje się na:

- Odkrywaniu bardziej potencjału niż ograniczeń

- Spojrzeniu na problemy jako na wyzwanie

- Ponownym odczuwaniu ciekawości

- Szukaniu równowagi między różnymi aspektami

własnego jestestwa.

Zachowania i uczucia: poszerzona świadomość

zmysłowa, stanowczość, spontaniczność,

cierpliwość,

integralność/równowaga/wypośrodkowanie,

rozpoznawanie złudzeń, ciekawość i zwiększona

tolerancja na ból.

• Stadium 8 – przekształcanie straty w celu

osiągnięcia nowych poziomów zaangażowania.

Stadium to jest integracją fizycznych,

emocjonalnych, poznawczych, behawioralnych i

duchowych aspektów człowieka – jako

nieodłączna część procesów przeformułowania

straty umożliwiającego osiągnięcie wyższych

poziomów zrozumienia i akceptacji.

Stadium przekształcenia towarzyszą takie zjawiska

behawioralne i emocjonalne, jak: świadomość

wzajemnych związków między zjawiskami,

bezwarunkowa miłość, kreatywność, głęboka

empatia, koniec poszukiwań i zaangażowanie.

Model Dutra

• Kompleksowy i dynamiczny model Dutra traktuje smutek i

stratę z perspektywy określającej, że każdy człowiek

przeżywa stratę w sposób określony czynnikami

psychofizycznymi i poznawczo- behawioralnymi, takimi jak

rodzaj śmierci, rodzaj związku ze zmarłą osobą, uprzednio

doświadczone straty i dominujące normy subkulturowe.

• Obala starsze teorie:
-powszechnie zakładane istnienie „stadiów” smutku po stracie

nie znajduje potwierdzenia

- nakładanie na smutek po stracie ograniczeń czasowych jest

niewłaściwe

- Uważanie wstrzymywania lub tłumienia smutku w reakcji na

żałobę za zjawisko patologiczne jest błędem.

Smutek uważany jest za wielowymiarowe, interaktywne,

zdeterminowane przez złożony zestaw wzajemnie

poprzeplatanych zmiennych, indywidualne przeżycie dla

każdej pogrążonej w żałobie

Rodzaje strat

• Śmierć współmałżonka
• Śmierć dziecka
• Utrata bliskiej osoby w dzieciństwie
• Utrata bliskiej osoby w wieku dojrzewania
• Żałoba u ludzi w starszym wieku
• Utrata pracy
• Separacja i rozwód
• Śmierć ulubionego zwierzęcia domowego

Skomplikowana reakcja żałoby

po stracie

• Ujawnienie się opóżnionego lub

chronicznego żalu po stracie (ciągłe

niespełnnione tęsknoty, ataki ciężkiego lęku

spowodowanego separacją, intensywne

myśli przeszkadzające w normalnym

funkcjonowaniu psychicznym, poczucie

narastającej samotności i pustki, gwałtowne

unikanie zadań i czynności związanych z

osobą zmarłą, utratą zainteresowania

czynnościami, które wykonuje się na co

dzień, zaburzenia snu, jedzenia lub innych

codziennych wzorców funkcjonowania

utrzympo ponad roku po stracie.ujące się

Dwa dynamiczne zjawiska, które nie

pozwalają człowiekowi żyć dalej

normalnie

• Osoba zaprzecza, dławi lub unika

wszelkich aspektów straty, bólu po
stracie i zdawania sobie w pełni
sprawy z jej implikacji dla żałobnika

• Trzyma się kurczowo postaci

nieżyjącej osoby i nie pozwala jej na
odejście

Traumatyczna śmierć

• Znacznie wzrasta potencjał wystąpienia

zjawiska skomplikowanego żalu po stracie.

• Stopień urazu zwiększają następujące

czynniki: nagłość i nieoczekiwanie,
przemoc i uszkodzenia ciała i zniszczenia,
możliwość uniknięcia oraz/lub
przypadkowośćć, śmierć wielu ludzi naraz,
fakt, że pogrążony w żałobie widzi na
własne oczy śmierć, przemoc lub poważne
uszkodzenia ciała.

Sygnały identyfikujące reakcje

żałoby

• Prowadzący interwencję kryzysową powinni zająć się klientem,

gdy:

- Osoba ta nie może mówić o zmarłym, nie doświadczając od nowa

intensywnego smutku po stracie

- Stosunkowo drobne incydenty wywołują silną reakcję żalu

- Człowiek pozostały przy życiu nie jest w stanie pozbyć się rzeczy,

należących do zmarłej osoby

- Pozotała przy życiu osoba prezentuje po śmierci osoby bliskiej

radykalne zmiany stylu życia albo unika rodziny, przyjaciół,

czynności lub miejsc związanych ze zmarłym

- Osoba ta ma za sobą długą drogę doświadczania depresji po

stracie, często w połączeniu z utrzymującym się poczuciem winy i

obniżoną samooceną

- Wykazuje wszechobecny przymus naśladowania osoby zmarłej

- Są oznaki występowania impulsów autodestrukcyjnych lub myśli

samobójczych

- W niektórych okresach roku pojawia się niewytłumaczalny smutek

Żałoba pozbawiona prawa

głosu

• Kiedy ktoś ma za sobą doświadczenie

głębokiego, znaczącego związku i
doświadczył straty, a teraz nie może otwarcie
mówić o żalu, przeżywać żałoby ani
poddawać jej ocenie innych.

• Dotyczyć to może związków, które z różnych

powodów nie są akceptowane społecznie, ale
także pewnych grup zawodowych, mężczyzn,
dzieci, starszychludzi, pokazywanie emocji
może zaszkodzić zawodowo

Strategie interwencji

• Stadium 1 –szok, smutek, lęk i izolacja. Szukanie

pomocy w zajęciach codziennych, które nagle stają się

trudne lub wręcz niemożliwe do wykonania.

Zachęcanie osoby w żałobie do nawiązywania

kontaktów z rodziną i przyjaciółmi w poszukiwaniu

wsparcia

• Stadium 2 – smutek. Dramatyczny napływ

uwalnianych emocji. Długotrwały, gwałtowny płacz

• Stadium 3 – samotność. Osamotnienie może

przejawiać się nadzwyczajną nerwowością,

bezsennością lub utratą apetytu. Doradzanie

pogrążonym w żałobie, by pozwolały sobie na tyle

odpoczynku i odprężenia, ile tylko mogą, piły dużo

płynów i codziennie były aktywne fizycznie

• Stadium 4 – gniew i poczucie winy. Po

okresie samotności stwierdzają, że są

zagubieni i niezdolni do skoncentrowania

się na normalnych zadaniach w domu i w

pracy. Wywołuje to silny gniew lub

poczucie winy. Należy wtedy skupić się

na pozytywnych, zdrowych i dobrych

myślach i uczuciach, by pomogły w

odzyskaniu kontroli i uzyskaniu nowego,

bardziej pozytywnego spojrzenia na

stratę.

• Stadium 5 – depresja. Człowiek pogrążony w

żałobie nieuchronnie dochodzi do wniosku, że

utracona osoba bliska już nie powróci. Olbrzymią

pociechą i pomocą dla tych, którzy ponieśli stratę,

są pełne empatii pomocne osoby, spędzające z

nimi czas, wysłuchują historii ich straty, nie

ponaglająich i wykazują autentyczną troskę

• Stadium 6 – zwrot ku przyszłości. Doświadczanie

chwil radości. Z głębi przeżycia utraty kochanej

osoby i ewaluowania na powrót przez sześć

stadiów do stanu, przypominającego równowagę

przedkryzysową, osoby te są w stanie odkryć

nowe marzenia i możliwości.

Najważniejsze kroki w procesie

żałoby

1. Przyznać, że nastąpiła strata i uznać fakt śmierci.
2. Zareagować na separację przeżywając i

doświadczając ból. Poczuć, zidentyfikować,

zaakceptować i znależć jakąś formę ekspresji

wszystkim reakcjom psychologicznym na stratę.

Zidentyfikować i objąć procesem żałoby wtórne

skrzywdzenie.

3. Przypominać sobie i doświadczać ponownie osoby

zmarłej i naszej z nią reakcji. Przyglądać się

wszystkiemu i pamiętać realistycznie. Przyglądać

się i ponownie doświadczać wszystkich uczuć,

dobrych i złych.

4. Odciąć wszelkie stare więzi łączące nas z osobą

zmarłą i zamknąć drzwi do dawnego świata, w

którym oboje żyliśmy.

5. Zmienić sposób ustawienia własnego życia po to,

by lepiej dostosować się do obecnego świata, nie

zapominając jednak o dawnym. Przejrzeć i ocenić

to, co w dawnym świecie istniało i funkcjonowało.

Wypracować nową relacje z osobą zmarłą. Przyjąć

nowe sposoby funkcjonowania w świecie i

stworzyć sobie nową tożsamość.

6. Ponownie zainwestować w nowe związki,

przekonania, sprawy, przedmioty i cele.