GRUŹLICA

Gruźlica chorobą

społeczną



Gruźlica jest w Polsce traktowana jako

choroba społeczna, gdyż nadal jeszcze

zachorowalność na nią jest duża. Duża

zakaźność, przewlekły zwykle przebieg,

długotrwałe i kosztowne leczenie i

nieobecność w pracy przez dłuższy okres

osób najczęściej w wieku produkcyjnym –

stwarzają poważny problem ekonomiczny,

powodują straty biologiczne i finansowe.



Walka z gruźlicą wymaga specjalnych

rozwiązań organizacyjnych oraz udziału nie

tylko lekarzy i innych pracowników służby

zdrowia, ale całego społeczeństwa.

Gruźlica



Gruźlica (łac. tuberculosis, TB –

tubercule bacillus) – powszechna i

potencjalnie śmiertelna choroba zakaźna,

wywoływana przez prątka gruźlicy

(Mycobacterium tuberculosis). Gruźlica

dotyczy najczęściej płuc (gruźlica płucna)

lecz również może atakować ośrodkowy

układ nerwowy, układ limfatyczny,

naczynia krwionośne, układ kostno-

stawowy, moczowo-płciowy oraz skórę.

Mycobacterium tuberculosis. Obraz z mikroskopu

elektronowego

Inne nazwy



Pojęcie gruźlicy etymologicznie pochodzi od gruzełków, zmian

widocznych w badaniu histopatologicznym w tkance zmienionej

gruźliczo. Podobnie, określenie tuberkuloza, będące spolszczeniem

łacińskiego tuberculosis, wywodzi się od tuberculum, czyli guzka. Nazwy

tuberkuloza używa się rzadko, w powszechnym natomiast użyciu są

skróty TB i Tbc



W przeszłości gruźlica nazywana była suchotami (galopujące suchoty),

gdyż w szybkim czasie doprowadzała do ciężkiego wyniszczenia z

krwiopluciem, gorączką, bladość i postępującą utratę masy ciała. Wśród

innych nazw wymienia się: phthisis pochodzącą z języka greckiego

(stąd dawniej naukę o gruźlicy nazywano ftyzjatrią), skrofuły, czyli

gruźlicę węzłów chłonnych u dorosłych, zazwyczaj przejawiającą się w

postaci masywnie obrzękniętych węzłów szyjnych; tabes mesenterica

z łaciny gruźlicę jamy otrzewnowej, a w szczególności węzłów chłonnych

krezki; lupus vulgaris łac. oznaczającą gruźlicę skóry. Gruźlica

prosówkowa oznacza z kolei gruźlicę rozsianą, która rozprzestrzenia się

drogą krwi . Wśród nazw funkcjonujących w krajach anglosaskich można

również wymienić: wasting disease; white plague z uwagi na fakt, iż

chorzy są często bardzo bladzi, jak również zło króla (king's evil),

ponieważ kiedyś wierzono, że dotyk władcy może wyleczyć ze skrofułów.

Choroba Potta to określenie gruźlicy trzonów kręgów, stawów kręgosłupa

i stawów sąsiadujących, tworzące tzw. garb gruźliczy.

Postacie gruźlicy



W Polsce najczęstsze postacie
rejestrowanej gruźlicy pozapłucnej to:



gruźlicze zapalenie opłucnej,



gruźlica węzłów chłonnych,



gruźlica układu moczowo-płciowego,



gruźlica kości i stawów,



gruźlica opon mózgowo-rdzeniowych i
mózgu.

Gruźlica kostno-stawowa



Rozwija się w następstwie umiejscoweinia się w kości lub w

błonie maziowej torebki stawowej prątków gruźlicy, które

docierają tam drogą krwi lub chłonki z pierwotnego ogniska

umiejscowionego najczęściej w płucach. Proces chorobowy

umiejscawia się głównie w kręgosłupie, stawie biodrowym,

kolanowym, kościach stopy. Niszczy zarówno kość,

elementy chrzęstne jak i kostne stawów. U dzieci podczas

gruźlicy rozwijający się w stawie , uszkadza bezpowrotnie

chrząstki wzrostowe położone w jego sąsiedztwie. Postać

maziówkowa charakteryzuje się przewlekłym pogrubieniem

wrzecionowatym stawu, bólowym ograniczeniem ruchów,

stopniowo utrwalającym się przykurczem. Niszczenie kości

prowadzi do wytwarzania treści ropnej, która przebija się

do okolicznych tkane miękkich tworząc tzw. Zimne ropnie

zwane inaczej ropniami opadowymi

Drogi szerzenia



Droga kropelkowa



Droga pokarmowa



Poprzez skórę

Czynniki ryzyka



Zwiększone ryzyko wystąpienia gruźlicy
dotyczy: chorych na AIDS, narkomanów,
alkoholików, osób z osłabioną odpornością
zależną od limfocytów T, bezdomnych i
niedożywionych, imigrantów, osób po 65
roku życia. Oprócz tych wszystkich, do
reinfekcji predysponują: długotrwała
immunosupresja,stosowanie terapii
kortykosteroidami, cukrzyca, chłoniaki,
pylica.

Objawy



ogólne osłabienie



brak sił do pracy



łatwe męczenie się



ustawiczna senność



powolna utrata apetytu



stany podgorączkowe (zwłaszcza w
godzinach popołudniowych)



nocne poty

Objawy cd.



Objawy te są często przez chorych
lekceważone, jedynie stany
podgorączkowe budzą pewien niepokój i
skłaniają do zgłoszenia się do lekarza.
Kaszel, początkowo suchy, a następnie z
wykrztuszeniem wydzieliny, krwioplucie
częściej zmuszają chorego do poddania
się badaniom. Zdarza się też, że gruźlica
rozwija się bez dolegliwości

Badania



Badanie radiologiczne klatki

piersiowej



Bronchoskopia



Próba biologiczna

Zaawansowane zmiany

swoiste (gruźlicze) w obu

płucach

Bardzo zaawansowane zmiany. Zmiany gruźlicze przede
wszystkim w polu górnym i środkowym oraz jama w

szczycie prawego płuca

Nacieki gruźlicze w prawym płucu oraz środkowym polu
płuca lewego, rozpady (jamy) w górnym i środkowym

polu płuca prawego

Leczenie



Leczenie przeciwgruźlicze ma kilka podstawowych

celów:



szybkie zwalczenie prątków powodujących obecną

chorobę



zapobieganie lekooporności



eliminacja prątków pozostających w organizmie w

stanie latentnym (zapobieganie późniejszej

reaktywacji zakażenia)



Podstawową metodą leczenia gruźlicy jest stosowanie

leków przeciwgruźliczych, które jeśli rozpoczęte we

wczesnej fazie choroby i prowadzone zgodnie ze

zaleceniami doprowadza do wyleczenia u ok. 90%

chorych.

Zapobieganie



Do najważniejszych metod zapobiegania gruźlicy zaliczamy:



identyfikacja i leczenie wszystkich osób chorych na gruźlicę;



odnajdywanie i ocena stanu osób, które miały kontakt z

pacjentami chorymi na gruźlicę dla określenia, czy

przypadkiem nie ulegli infekcji;



prowadzenie badań wśród grup wysokiego ryzyka, aby

zidentyfikować kandydatów do leczenia zakażenia latentnego i

zapewnić ukończenie leczenia;



ważną metodą u ludzi jest również prowadzenie akcji szczepień

szczepionką BCG. Szczepionka ta nie daje całkowitej

skuteczności – szacuje się ją na ok. 80% i więcej w przypadku

ciężkich postaci u dzieci, natomiast skuteczność ochrony przed

płucną postacią u dorosłych jest zmienna i mieści się w

przedziale od 0% do 80%. Efektywność szczepionki spada

dodatkowo tam, gdzie mykobakterie są słabiej

rozpowszechnione.