Badanie wstępne

Poszkodowany powinien

mieć udzieloną

pierwszą pomoc w

ciągu 8-10 minut na

terenie miejskim, a

trafić do szpitala w

ciągu 1 godziny od

momentu zdarzenia.

Ocena miejsca

zdarzenia

• rozpoznanie sytuacji-charakter

zdarzenia,

• ocena zagrożenia dla ratownika i

jego kolegów

• bezpieczeństwo własne (należy

założyć rękawiczki lateksowe przed

przystąpieniem do badania-

narażenie na kontakt z

wydzielinami poszkodowanego,

ryzyko zakażenia, okulary),

• zabezpieczenie miejsca zdarzenia,

• liczba poszkodowanych-
segregacja wstępna- decyzja o
wezwaniu dodatkowych
zespołów ratowniczych,
• mechanizm urazu ( ocena
okoliczności zdarzenia, rodzaju
zagrożeń dla akcji oraz obrażeń
u poszkodowanego),
• ocena własnych sił i środków.

Ocena wstępna

• ogólne wrażenie (ułożenie

poszkodowanego, zapach z ust,

dźwięki wydawane przez

poszkodowanego),

• wywiad (rodzaj zdarzenia,

ewentualne choroby, leki...),

• stan przytomności,

• stabilizacja bezprzyrządowa

kręgosłupa szyjnego przez

jednego ratownika,

• udrożnienie i utrzymanie

drożności dróg oddechowych,

•

ocena oddychania ( częstotliwość,

głębokość ),

• ocena krążenia (tętno na tętnicy

szyjnej /udowej, częstotliwość,

napięcie naczyń),

• zlecenie założenia kołnierza

szyjnego pierwszemu ratownikowi,

• decyzja o tlenoterapii,

•obecność dużych krwotoków

zewnętrznych, nawrót kapilarny,

temperatura, kolor, wilgotność

skóry i dalsze badanie

wykonywane przez drugiego z

ratowników z jednoczesnym

zlecaniem stosownych opatrunków

i rękoczynów trzeciemu,

• utrzymanie kontaktu słownego,

zebranie wywiadu oraz stała

ocena stanu układu oddechowego

i krążenia przez pierwszego

ratownika.

Ocenę wstępną jak i badanie

Ocenę wstępną jak i badanie

urazowe możemy przerwać tylko

urazowe możemy przerwać tylko

gdy występuje niedrożność dróg

gdy występuje niedrożność dróg

oddechowych i zatrzymanie

oddechowych i zatrzymanie

krążenia!!!! Jest to również

krążenia!!!! Jest to również

wskazanie do przełożenia

wskazanie do przełożenia

poszkodowanego na plecy.

poszkodowanego na plecy.

W przeciwnym przypadku badanie i

W przeciwnym przypadku badanie i

opatrywanie wstępne kontynuujemy

opatrywanie wstępne kontynuujemy

w pozycji zastanej i dopiero po

w pozycji zastanej i dopiero po

upewnieniu się co do rodzaju

upewnieniu się co do rodzaju

obrażeń i wymaganej pomocy

obrażeń i wymaganej pomocy

możemy przystąpić do obrócenia go

możemy przystąpić do obrócenia go

na plecy

na plecy

.

.

Teraz musi nastąpić

Teraz musi nastąpić

decyzja co do dalszego

decyzja co do dalszego

postępowania, ustalenie

postępowania, ustalenie

priorytetów musi być

priorytetów musi być

oparte na rzetelnej ocenie

oparte na rzetelnej ocenie

wstępnej.

wstępnej.

W pierwszej kolejności

W pierwszej kolejności

należy znaleźć obrażenia

należy znaleźć obrażenia

stanowiące bezpośrednie

stanowiące bezpośrednie

zagrożenie życia.

zagrożenie życia.

Wskazaniem do

natychmiastowej ewakuacji

poszkodowanego jest:

1. Stwierdzenie braku
oddechu i zatrzymanie akcji
serca – konieczność
prowadzenia resuscytacji.
2. Poszkodowany w stanie
wstrząsu.
3. Dalsze prowadzenie
działań w miejscu jest
zagrożeniem dla ratowników i
poszkodowanego.

Badanie urazowe

Po

dokonaniu

oceny

stanu

trzech

podstawowych układów odpowiedzialnych za
funkcjonowanie organizmu, decydujących o
jego życiu i stwierdzeniu, że nie wymagają
wspomagania ze strony ratownika (oprócz
zastosowania tlenoterapii), należy przejść do
badania urazowego w celu stwierdzenia
ewentualnych obrażeń i ich zaopatrzenia.
Umiejętność „czytania” całego zdarzenia jak i
poszkodowanego jest istotna w procesie
ratowania, bowiem pozwala na szybkie i
sprawne podjęcie czynności ratowniczych.

Informacje od osoby

biorącej udział w

zdarzeniu o braku

dolegliwości

nie zwalniają z

obowiązku wykonania

badania urazowego.

 

Informacje istotne podczas

badania:

•ogólne wrażenie,

•charakter zdarzenia w jakim brał udział

poszkodowany,

•stan trzech podstawowych układów

(świadomość, oddech, krążenie )- jakość i

parametry,

•ułożenie lub pozycja przyjęta przez

poszkodowanego,

•uzyskane informacje od poszkodowanego

(wywiad ),

•informacje od świadków zdarzenia.

Szyja i kark

Po

ustabilizowaniu

bezprzyrządowo

kręgosłupa szyjnego w pozycji pośredniej bez
nadmiernego odchylania i pociągania w osi
długiej i ocenie podstawowych układów,
przed założeniem kołnierza należy zbadać i
ocenić szyję. W badaniu należy zwrócić
uwagę na:
wszelkie rany, krwawienia, które należy
zabezpieczyć, na wypełnienie żył szyjnych
oraz na prawidłowe położenie krtani (w osi
szyi), co ma szczególne znaczenie przy
podejrzeniu urazu klatki piersiowej z
jednocześnie występującymi trudnościami w
oddychaniu.

Założenie kołnierza

Po dokonaniu badania i
ewentualnym

założeniu

opatrunków należy założyć
kołnierz szyjny dopasowując
rozmiar do poszkodowanego i
przystąpić

do

dalszego

badania.

Głowa

W badaniu głowy należy zwrócić uwagę

na:

•wszelkiego rodzaju zniekształcenia,

zarówno wgniecenia jak i nienaturalne

wyniosłości,

•obecność włosów na rękawiczkach oraz

ślady krwi,

•wyciek płynów(krwi i/lub płynu

rdzeniowo-mózgowego) z uszu i nosa,

•podbiegnięcia krwawe szczególnie w

okolicy oczu (krwiak okularowy),

•zniekształcenia nosa współistniejące z

krwawieniem i upośledzonym

oddychaniem, a także urazami w okolicy

ust.

Jeśli istnieje podejrzenie oparzenia dróg
oddechowych (co wynika z charakteru
zdarzenia) należy zwrócić uwagę na
stan włosów, obecność sadzy w jamie
ustnej

lub

jamie

nosowej,

charakterystyczne

dźwięki

podczas

oddychania

(świst)

lub

mówienia

(chrypa) oraz oparzenia warg i języka.
Wszelkie obrażenia należy opatrzyć
zgodnie z zaleceniami, a następnie
podać tlen o odpowiednim przepływie.

Klatka piersiowa

W badaniu klatki piersiowej zwracamy

uwagę na:

•zniekształcenia, szczególnie te, które

uwidaczniają się podczas oddychania

(zapadanie się w czasie wdechu i

uwypuklanie podczas wydechu),

•symetrię unoszenia jej podczas

oddychania,

•rany i krwawienia, które podczas

oddychania zawierają pienistą krew,

•rany klatki piersiowej które „syczą”,

•„trzeszczenia” skóry przy dotyku w

badaniu,

• ciała obce wystające z powłok,

• wszelkiego rodzaju pobiegnięcia

krwawe i otarcia.

• oceniamy stan obręczy barkowej

(wykonujemy to obiema rękami

poszukując zniekształceń obrysów

zarówno obojczyków jak i stawów

barkowych, poszukujemy ran, krwawień,

podbiegnięć krwawych -urazy od pasów

bezpieczeństwa).

Podczas tego badania zwracamy uwagę

na oddech poszkodowanego, mimikę,

grymasy (ból). Informacje te

powinniśmy umieć skojarzyć z

charakterem zdarzenia.

Brzuch

W badaniu brzucha zwracamy uwagę na:

•widoczne podbiegnięcia krwawe

szczególnie w miejscu przebiegu pasów

bezpieczeństwa oraz możliwym stłuczeniu

przez kierownicę, dotyczy to szczególnie w

przypadku kierowców samochodów

ciężarowych,

•rany i ich charakter,

•obecność ciał obcych,

•zgłaszany przez poszkodowanego ból.

Charakter zdarzenia, sposób ułożenia

poszkodowanego, jego rola w zdarzeniu

powinny ułatwić badanie i wyciąganie

wniosków.

Miednica

Charakter zdarzenia jest

istotny, zwracamy uwagę na:

•ułożenie poszkodowanego,

•zgłaszane przez niego

dolegliwości (przy zachowanej

świadomości),

•widoczne rany, ciała obce,

• oddanie moczu lub stolca,

• niestabilność, którą oceniamy

poprzez delikatne naciskanie

oburącz jednocześnie talerzy

biodrowych (wyczuwalne

rozchodzenie się talerzy na bok),

Przy podejrzeniu urazu miednicy
obowiązuje

zakaz

obracania

poszkodowanego na bok, należy
stosować nosze podbierakowe, a
przy

ich

braku

przenoszenie

poszkodowanego powinno wykonać
kilka osób.

Kończyny górne i dolne

Przystępując do badania w pierwszej

kolejności zwracamy uwagę na
ułożenie kończyn:

1. czy jest to ułożenie dowolne czy

przymusowe,

2. czy

kończyny

nie

mają

nienaturalnego ułożenia,

3. czy kończyny nie są zablokowane,

zmiażdżone.

Po uzyskaniu odpowiedzi na te pytania

przystępujemy do badania.

Badanie wykonujemy oburącz, badając
każdą kończyny oddzielnie.
Poszukujemy:
•zniekształceń (obrzęki, deformacje)
zarówno w obrębie kości długich jak i
stawów,
•zaburzeń ruchomości w stawach (nie
zginamy stawów stosując siłę lub
sprawiając ból badanemu),
•upośledzenia czucia (podejrzenie urazu
kręgosłupa- poszkodowany przytomny i
podaje brak czucia podczas badania),
•ran, krwawień i wystających odłamów
kostnych (złamanie otwarte).

Jeśli doszło do oparzenia należy zdjąć
wszelkiego

rodzaju

ozdoby

(pierścionki, obrączki, bransolety,
zegarek).
Wyczuwalne tętnienie i narastająca
objętość badanej okolicy świadczą o
krwotoku wewnętrznym np. krew z
tętnicy udowej gromadzi się między
tkankami co prowadzi do zaburzeń
ukrwienia

i

może

spowodować

zagrożenie życia. W okolicy uda może
zgromadzić się około 1,5 litra krwi co
stanowi około 30% ogólnej jej
objętości - wstrząs!!!!!!

Badanie pleców

Często jest pomijane i jest to zaniedbanie,

które może skutkować negatywnie w

działaniach ratowniczych. Należy je

wykonać jeszcze przed ułożeniem

poszkodowanego na sprzęcie służącym do

ewakuacji, transportu.

W badaniu pleców podobnie jak przy

badaniu klatki piersiowej zwracamy uwagę

na:

•wszelkiego rodzaju zniekształcenia,

deformacje,

•rany, krwawienia, otarcia, podbiegnięcia

krwawe,

•ciała obce wystające z pleców,

•tkliwość (ból).

Po dokonaniu badania, przystępujemy do
zabezpieczenia

obrażeń

w

miarę

możliwości dostępu (krwotoki muszą być
zabezpieczone

bezwzględnie)

i

przygotowujemy poszkodowanego do
ewakuacji.
Decyzja

jakiego

sprzętu

użyć

do

transportu i technika ewakuacji zależy od
charakteru

zdarzenia,

dostępu

do

poszkodowanego, jego stanu i rodzaju
obrażeń.
Stabilizacja

kręgosłupa

szyjnego

obowiązuje cały czas, aż do momentu
unieruchomienia poszkodowanego na
desce ortopedycznej, zapięciu pasów i
założenia stabilizatora.

URAZY WEWNĘTRZNE

Uraz wielonarządowy oznacza

jednoczesne obrażenia kilku różnych

okolic ciała, z których przynajmniej jedno

jest ciężkie i zagraża życiu.

Pod wpływem znacznej energii

kinetycznej następują obrażenia i

zaburzenia czynności narządów lub

układów, które są przyczyną miejscowych

uszkodzeń. Należy się liczyć zwłaszcza z

poważnymi uszkodzeniami następowymi

(niewydolność nerek, wątroby).

Istotne z punktu widzenia zbierania
wstępnych informacji o stanie
poszkodowanego oraz ciężkości
obrażeń są:

wywiad
ból
widoczne ślady na ciele
widoczne następstwa urazu
oznaki wstrząsu
rozpoznanie w wyniku badań

palpacyjnych

URAZY JAMY BRZUSZNEJ

Częstą przyczyną obrażeń wewnątrzbrzusznych

są tępe urazy (np. uderzenie kierownicą,

przygniecenie, uraz od pasa bezpieczeństwa,

rzadziej kopnięcie, przejechanie, zasypanie).

Rzadsze są urazy penetrujące spowodowane

nożem czy postrzałem. Ciężkie obrażenia

wewnątrzbrzuszne mogą być także następstwem

upadku z dużej wysokości.

Objawy:

wstrząs krwotoczny

ból brzucha i ewentualnie obrona mięśniowa

(twardy, deskowaty brzuch)

ślady stłuczenia, otarcia, krwiaki

czasem ból odległy: w przypadku pęknięcia

wątroby ból w prawym barku, śledziony- w

lewym barku

w razie urazu otwartego - wypadnięcie jelita

cienkiego i grubego, sieci większej

Postępowanie:
sprawdzić ABC
ułożyć poszkodowanego w pozycji leżącej na
plecach z wałkiem pod kolanami (w celu
zmniejszenia napięcia powłok brzusznych)
wdrożyć postępowanie przeciwwstrząsowe
podać tlen
w przypadku otwartego urazu brzucha założyć
sterylny opatrunek bez próby odprowadzenia
trzewi
opanować krwawienia wewnętrzne okładami
ochładzającymi
przewozić w pozycji leżącej z odciążeniem
powłok brzusznych
stale kontrolować podstawowe czynności
życiowe (ABC)

URAZY CZASZKOWO -

MÓZGOWE

Uszkodzenie pierwotne jest

następstwem bezpośredniego

działania siły wewnętrznej.

Prowadzi ono do zaburzeń

świadomości bez widocznych zmian

morfologicznych lub do uszkodzeń

anatomicznych.

Uszkodzenie wtórne mózgu

następuje na skutek krwawienia lub

zwiększenia objętości (wzrost

ciśnienia śródczaszkowego).

Objawy urazu czaszkowo-

mózgowego:

zaburzenia świadomości różnego

stopnia aż do utraty przytomności i

śpiączki

zmiany dotyczące reakcji odruchowych,

szerokości i nierówności źrenic

ruchy samoistne zwłaszcza z objawami

asymetrii (niedowład połowiczy,

prężenia, drgawki)

zaburzenia czynności życiowych:

oddechu (przyspieszenie i spłycenie,

zwolnienie, oddech przerywany,

periodyczny) i krążenia (zwolnienie

tętna, przyspieszenie i osłabienie tętna,

wzrost/spadek ciśnienia tętniczego

krwi, centralizacja krążenia)

przy złamaniach podstawy czaszki

widoczne „krwiaki okularowe”

wypływ tkanki mózgowej lub/i

płynu mózgowo - rdzeniowego z

rany głowy, nosa, przewodu

słuchowego lub ust

krwawienie z nosa, ust lub/i

przewodu słuchowego

zewnętrznego

Postępowanie:

sprawdzić ABC

unieruchomić szyjny odcinek kręgosłupa

ułożyć w pozycji leżącej z uniesionym

tułowiem o 15-30° po zabezpieczeniu

drożności dróg oddechowych (uwaga!

niebezpieczeństwo zachłyśnięcia)

w razie potrzeby zastosować wentylację

mechaniczną, zatrzymać krwawienie i

opatrzyć rany (używać opatrunków

osłonowych -uwaga! unikać ucisku na mózg)

w razie pobudzenia ruchowego

przytrzymywać i uspokajać

poszkodowanego

przy podejrzeniu uszkodzeń

wtórnych wdrożyć postępowanie

przeciwwstrząsowe

i zapobiegające obrzękowi mózgu

po ustabilizowaniu funkcji

życiowych przewieźć powoli i

ostrożnie pod opieką lekarza do

szpitala, stale monitorować

podstawowe funkcje życiowe

URAZY KLATKI PIERSIOWEJ

Ostatecznym następstwem urazu klatki
piersiowej jest utrudnienie, spłycenie
i zwolnienie oddechu prowadzące do
zmniejszonego przewietrzania płuc,
które wywołują niedotlenienie (hipoksję).
Dłużej trwający uraz powoduje też
zaburzenia krążenia.

W złamaniach mnogich i

wieloodłamowych żeber, niestabilna
klatka piersiowa podąża za siłami
nacisku i pociągania niżej leżącego
płuca, czego następstwem są ruchy
paradoksalne ściany klatki piersiowej.

Skutki urazu klatki piersiowej:

odma opłucnowa

odma opłucnowa z nadciśnieniem

krwiak opłucnej

stłuczenie płuca

niestabilna klatka piersiowa

tamponada osierdzia (krwawienie

do worka osierdziowego)

Objawy:

jednostronny ból w obrębie klatki

piersiowej

ślady stłuczenia lub rany powłok

klatki piersiowej

przyśpieszenie oddechu, duszność,

ewentualnie sinica

upośledzona ruchomość oddechowa

może wystąpić odma podskórna

(wyczuwalne trzeszczenie przy

ucisku skóry)

rzężenie, charczenie, sinica skóry,

warg

mogą wystąpić zaburzenia rytmu

serca i przesunięcie krtani na

zdrową stronę

Postępowanie:

skontrolować ABC

podać tlen do oddychania przez maskę i

wdrożyć postępowanie przeciwwstrząsowe

ułożyć na plecach lub na zranionej stronie z

uniesionym tułowiem o ok. 30°

rozważyć wentylację mechaniczną z

wysokim stężeniem tlenu

w przypadku widocznej rany z

wydobywającym się powietrzem założyć

opatrunek trójstronny

w przypadku krwiaka opłucnej wdrożyć

postępowanie przeciwwstrząsowe

w przypadku otwartego zranienia klatki

piersiowej nie usuwać ciał obcych,

założyć opatrunek nieprzepuszczający

powietrza

monitorować układ oddechowy i

krążenia

sposób przewiezienia dostosować do

stanu ogólnego chorego, najczęściej

z uniesionym tułowiem

stale monitorować podstawowe

parametry życiowe

uspokajać chorego

USZKODZENIA - ZRANIENIA

NARZĄDÓW MOCZOWYCH / ORGANÓW

PŁCIOWYCH

Rodzaje obrażeń:

naderwanie lub oderwanie nerek oraz

(rzadko) moczowodów

otwarta rana nerek

pęknięcie pęcherza (tępy uraz przy pełnym

pęcherzu) lub otwarte uszkodzenie pęcherza

częściowe lub całkowite oderwanie cewki

moczowej np.przy złamaniach gałęzi kości

łonowej lub gałęzi kości kulszowej

zranienia i amputacje prącia i moszny np.

uszkodzenia typu nadzianie na pal

Przyczyny:

wypadki przy pracy (np. w rolnictwie)

lub komunikacyjne

stosowanie zwyrodniałych praktyk

seksualnych (uszkodzenie urządzeniem

ssącym, np. odkurzaczem)

łodygowe złamanie prącia w stanie

erekcji

upadki z wysokości

uderzenia tępym lub ostrym

narzędziem

Objawy:

wywiad (mechanizm urazu)

przede wszystkim szybko rozwijający się

wstrząs

pośrednie wskazówki, np. otarcia, ślady

uderzeń, krwiaki (np. krocza, okolicy moszny

przy upadku okrakiem)

jednostronne obrzmienie, jednostronny ból

(urazy nerek, moczowodu)

niestabilność konstrukcji kostnej miednicy

otwarta rana ok. lędźwiowej

wypływ podbarwionego krwią moczu z cewki

lub z otwartej rany przy otwartym zranieniu

np. pęcherza

objawy brzuszne w wielu przypadkach

fałszują obraz chorobowy

Postępowanie:

skontrolować ABC

wdrożyć postępowanie

przeciwwstrząsowe z podaniem tlenu

ułożyć na wznak

założyć sterylny opatrunek na

ewentualne rany

przy silnym krwawieniu ucisnąć ręcznie

(żyły, tętnicy prącia)

zaopatrzyć amputowany narząd (jądra,

prącie)

działać uspokajająco i przeciwbólowo

postępować delikatnie i dyskretnie

szybki transport do szpitala