Limfocyty T

Limfocyty-komórki układu odpornościowego, należące do

leukocytów. Morfologicznie charakteryzują się obecnością

dużego jądra komórkowego oraz małą ilością cytoplazmy.

Stanowią ok. 25% całkowitej liczby leukocytów.

Morfologicznie możemy podzielić limfocyty na:

*małe limfocyty -duże jądro, mało cytoplazmy

*duże limfocyty -mniejsze jądro, więcej cytoplazmy

zawierającej ziarna azurofilne

Morfologiczne właściwości limfocytów nie pokrywają się z

funkcjami jakie pełnią w organizmie, tzn. na podstawie

morfologii danego limfocytu nie można ustalić jego funkcji.

Jest to możliwe dzięki obecności markerów powierzchniowych

charakterystycznych dla danej grupy limfocytów.

Receptory powierzchniowe

limfocytów T:

TCR (T-cell receptor)- receptor

limfocytów T

CD2
CD3
CD4
CD5
CD7
CD8
CD28
CD40L

TCR (T cell receptor)-receptor limfocytów T

Wyróżniamy dwa główne rodzaje receptorów TCR:

składające się z łańcuchów α i β (90% limfocytów krwi człowieka)
składające się z łańcuchów γ i δ.

Receptory αβ oraz γδ łączą się w błonie limfocytów T
z kompleksem CD3.

Średnio na limfocycie znajduje się ok. 5x104 receptorów TCR.

Receptory TCR biorą udział w

rozpoznawaniu przetworzonego
antygenu występującego na
powierzchni komórki prezentującej
antygen (APC- antigen presenting
cell).

Wyróżniamy dwa główne rodzaje receptorów TCR:

składające się z łańcuchów α i β (90% limfocytów krwi
człowieka)
składające się z łańcuchów γ i δ.

Receptory αβ oraz γδ łączą się w błonie limfocytów T z kompleksem

CD3.

TCR

• W receptorach αβ łańcuchy połączone

są mostkiem dwusiarczkowym.

• W częściach zmiennych łańcuchów

TCR można wyróżnić trzy regiony
hiperzmienne, czyli regiony
determinujące dopasowanie
(CDR). W kontakcie z antygenem
prezentowanym przez cząsteczki MHC
najistotniejsze znaczenie mają
regiony CDR3 łańcuchów α i β w
których występuje największa
zmienność.

• TCR zbudowany jest z dwóch łańcuchów, z których każdy

posiada część zmienną oraz część stałą.

• Łańcuchy związane są z komórką poprzez krótki odcinek

śródbłonowy i krótki odcinek wewnątrzkomórkowy.

Struktura TCR

CHO

CHO

CHO

CHO

Region “V”- zmienny

Region “C” - stały

Region zawiasowy “H”

Łańcuch

Alpha

Łańcuch

Beta

Mostek dwusiarczkowy

Odcinek śródbłonowy

Cześć cytoplazmatyczna

+

+

+

TCR rozpoznaje właściwy

sobie antygen – pobudzenie

receptora i rozwój

odpowiedzi

immunologicznej

TCR wiąże antygen podobny

– brak odpowiedzi

immunologicznej/hamowani

e odpowiedzi na właściwy

antygen

APC

limfocy
t

CD28

TCR

MHC

B7.1/B7
.2

APC

limfocy
t

CD28

TCR

MHC

B7.1/B7
.2

Kompleks CD3 i TCR

α

β

+

+

+

δ

ε

ε

γ

ζ ζ

-

-

- -

TCR

CD3

CD3

Rozpoznanie
antygenu

Przekazanie sygnału

Łańcuchy CD3 pośredniczą w
przekazywaniu sygnału
aktywującego komórkę z
receptora limfocytu T, który
związał antygen, do wnętrza
komórki. Kompleks CD3 u
człowieka składa się z czterech
łańcuchów: γ, , ε, .

Hematopoeza

NK

Limfoidalna

komórka

progenitorowa

Limfocyty Tc

Limfocyty Th

Komórka macierzysta

Limfocyty B

Granuloc

yty

Trombocyty

Megakariocyty

Makrofagi

Monocyty

Komórki
dendrytyczne

Komórki

plazamatyc

zne

Komórki tuczne

Mieloidalna

Komórka

progenitorowa

• Limfocyty T dojrzewają w

grasicy

.

• Komórki progenitorowe limfocytów T napływają do grasicy już w 7-8

tygodniu ciąży. Początkowo prekursory limfocytów T powstają w

płodowym pęcherzyku żółtkowym oraz w wątrobie płodowej. W

późniejszym okresie oraz po urodzeniu docierają do grasicy ze szpiku.

• Llimfocyty przebywające i dojrzewające w grasicy nazywamy

tymocytami

.

• W czasie dojrzewania w procesach selekcji ginie ok. 90% tymocytów

tzw. wąskie gardła tymopoezy.

• W grasicy możemy wyróżnić, w zależności od stopnia dojrzałości, cztery

populacje limfocytów T:

- tymocyty potrójnie ujemne CD4-/CD8-/TCR- (hetrogenna populacja

stanowiąca 1-2% wszystkich tymocytów grasicy)

- tymocyty podwójnie dodatnie CD4+/CD8+
- tymocyty CD4+ lub CD8+
- dojrzałe limfocyty T

• W procesie dojrzewania limfocytów T możemy wyróżnić dwie fazy:

– fazę wczesną

– fazę późną

Dojrzewanie limfocytów T

Faza wczesna dojrzewania

limfocytów T

• Zasiedlenie grasicy przez powstałe w szpiku komórki

progenitorowe

• Ekspansja komórek zasiedlających

• Ukierunkowanie w stronę wczesnych tymocytów

– komórki pro-T (Kit+/CD44+/CD25-)

– komórki pro-T (Kit+/CD44+/CD25+)

– wczesne komórki pre-T (Kit-/CD44-/CD25+)

Kit- (CD 117-receptor dla czynnika komórek macierzystych

CD44- (receptor zasiedlania umożliwiający dotarcie komórek progenitorowych do

grasicy)

CD25- (łańcuch α receptora dla IL-2)

• Rearanżacja genów dla TCR

• Selekcja β; komórki, które nie zaaranżowały prawidłowo genu TCRβ,

ulegają apoptozie lub mogą się rozwijać w kierunku limfocytów γδ.

W limfocytach, które z powodzeniem przeszły selekcję β, nie dochodzi do

rearanżacji genów TCRβ w chromosomie homologicznym- wyłączenie

alleliczne.

• Wyłączenie izotypowe polega na zahamowaniu rearanżacji i ekspresji

segmentów genów kodujących receptor TCR γδ

• Zróżnicowanie w kierunku linii αβ lub γδ

• Ma na celu wyłonienie limfocytów T mogących rozpoznawać

antygeny prezentowane w kontekście MHC i usunięcie

limfocytów mogących niszczyć własne antygeny organizmu.

• Uczestniczą w niej limfocyty mające na swej powierzchni
w pełni wytworzony kompleks TCR oraz cząsteczki CD4
i cząsteczki CD8.

• Wyróżniamy dwa główne etapy fazy późnej:

– selekcję pozytywną przebiegająca z restrykcją MHC

(z udziałem korowych komórek nabłonkowych, które

swoimi wypustkami otaczają nawet kilkaset tymocytów

prezentując im antygeny w połączeniu z cząsteczkami

MHC klasy I i II)

– selekcję negatywną (w której uczestniczą grasicze

komórki dendrytyczne oraz komórki nabłonkowe rdzenia

grasicy).

Późna faza dojrzewania

limfocytów T

Główny układ zgodności tkankowej

(MHC, z ang. major histocompatibility complex) – zespół
białek, odpowiedzialnych za prezentację antygenów
limfocytom T.

•

MHC klasy I

wystepują na powierzchni wszystkich

komórek jądrzastych.

•

MHC klasy II

wystepuja na powierzchni komórek

prezentujących antygeny jak: limfocyty B, makrofagi,
komórki dendrytyczne, a także na komórkach
nabłonkowych grasicy. W wyniku aktywacji lub
oddziaływania niektórych cytokin np. IFNγ mogą pojawiać
się na wielu innych komórkach – pobudzonych
limfocytach T, komórkach śródbłonka, komórkach
nabłonka tarczycy, komórkach nabłonka jelitowego,
fibroblastach, keratynocytach.

U człowieka cząsteczki MHC klasy II występują

konstytutywnie na komórkach śródbłonka naczyń w sercu
i nerce.

Selekcja pozytywna i restrykcja MHC

4-
8-

4+/-

8+

4+ 8+

TCR low

4+ 8+

TCR low

4+ 8+

TCR low

4+ 8+

TCR low

Rozpoznaje

MHC I

Rozpoznaje

MHC II

Nie rozpozanje

MHC

Apoptoza – „śmierć z
zaniedbania”

8+

TCR high

8+

TCR high

4+

TCR high

4+

TCR high

Selekcja negatywna

Brak reakcji z

autoantygenami

Brak interakcji

z autoantygenami

8+

TCR high

4+

TCR high

Apoptoza indukowana TCR

Dojrzałe limfocyty T

Rozpoznaje

MHC I

Rozpoznaje

MHC II

8+

TCR high

4+

TCR high

Duże

powinnowactw

o

do

autoantygenó

w

Dojrzałe limfocyty T

Dojrzewanie limfocytów T i ich migracja w

grasicy

4 -

8 low

4 low
8 low

4 + 8 +

TCR

4 + 8 +

TCR

makrofag

makrofag

Prawidłowa rearanżacja

TCR

Nieprawidłow

a rearanżacja

TCR

Rozpoznanie auto MHC

Brak interakcji z auto MHC

TCR nie rozpoznaje

własnych antygenów

TCR

rozpoznaje własne

antygeny

APOPTOZA

4 + 8 +

TCR

4 - 8 -

Region
podtorebkow
y

Kora

Granica kory i rdzenia

4 + 8 -

TCR

4 - 8 +

TCR

Krwiobieg

Rdzeń

Limfocyty T możemy podzielić:

• ze względu na budowę TCR

– Tαβ

– Tγδ

• ze względu na ekspresję cząsteczek CD4

i CD8

– limfocyty T CD4+

– limocyty T CD8+

• ze względu na funkcję

– limfocyty T pomocnicze Th

– limfocyty T cytotoksyczne Tc

– limocyty T regulatorowe Treg

Limfocyty T

Limfocyty T pomocnicze
(Th)

• Charakteryzują się ekspresją antygenu

CD4

, rozpoznają

antygen prezentowany w kontekście

MHC klasy II

.

• Wspomagają zarówno odpowiedź typu komórkowego, jak i

humoralnego.

• Limfocyty pomocnicze obejmują dwie subpopulacje

różniące się pod względem czynnościowym –

Th1 i Th2

.

Limfocyty

Th1

działają pomocniczo w odpowiedzi

typu

komórkowego

, a

Th2

w odpowiedzi

humoralnej

.

• Istnieje również subpopulacja

Th0

wydzielająca zarówno

cytokiny Th1 jak i Th2 (np. IL-2, IL-3, IL-4, IL-5, IL-10, IFNγ,

GM-CSF).

• Limfocyty wytwarzające duże ilości TGF-β określane są jako

Th3

.

• Działanie limfocytów Th odbywa się poprzez bezpośredni

kontakt między komórkami, a także poprzez wydzielanie

odpowiednich cytokin.

Limfocyty pomocnicze Th1 i Th2

Th1

Th2

IL-2

+

-

INF-γ

+

-

LT-α

+

-

IL-3

+

+

GM-CSF

+

+

IL-4

-

+

IL-5

-

+

IL-6

-

+

IL-9

-

+

Il-10

-

+

IL-13

-

+

Udział w odpowiedzi typu komórkowego/Nadwrażliwość typu

późnego

++

-

Aktywacja makrofagów

++

-

Pomoc limfocytom B

+/-

++

Wpływ na produkcję IgM, IgG, IgA

+/-

++

Wpływ na produkcję IgE

-

++

Wpływ na powstawanie eozynofilów i komorek tucznych

-

++

Limfocyty T regulatorowe

(supresorowe)

• Limfocyty Treg biorą udział w:

– hamowaniu aktywności autoreaktywnych

limfocytów T-zabezpieczenie przed autoagresją

– tolerancji na antygeny podane doustnie,

„tolerancja pokarmowa”

– tolerancji na tzw. zmienione ligandy peptydowe,

czyli zmienione antygeny nabierające cech

antagonistów

– tolerancji na przeszczepy allogeniczne,

„tolerancja transplantacyjna”

• Limfocyty Treg mogą indukować powstawanie

kolejnych

limfocytów

Treg,

co

umożliwia

przenoszenie

stanu

tolerancji

pomiędzy

osobnikami, „tolerancja infekcyjna”

( Treg mogą hamować nieswoiście odpowiedź również na inne

antygeny, a nie tylko ten, który pobudził ich powstanie- próby

wykorzystania Treg do leczenia chorób autoimmunizacyjnych

w których nieznane są wszystkie autoantygeny indukujące

chorobę)

• Najważniejsze subpopulcje limfocytów Treg

:

–Limfocyty Th2 i Th1 biorące udział w zjawisku

antagonizmu Th1 i Th2, tzw.„dewiacji
immunologicznej”

–Limfocyty Th3 wydzielające głównie transformujący

czynnik wzrostu -TGF-β (transforming growth factor)

–Limfocyty Tr1 wydzielające głównie TGF-β i IL-10
–Limfocyty T CD4+/CD25+/CD62L+
–Limfocyty T CD8+/CD28-
–Wpływ regulatorowy mogą także wywierać niektóre

limfocyty Tc, NKT, Tγδ

Limfocyty T regulatorowe

(supresorowe)

Limfocyty T

cytotoksyczne

• Należą do nich głównie limfocyty T

CD8+

(Tc1-

wydzielające IFN-γ i Tc2 – wydzielające IL-4 i IL-5), ale

także:

– limfocyty T αβ CD4+ subpopulacji Th1

– limfocyty Tγδ

– limfocyty NKT

– komórki NK

• Limfocyty cytotoksyczne rozpoznają obce cząsteczki

MHC I

lub antygeny prezentowane w

kontekście MHC I

• Ich głównym zadaniem jest eliminacja komórek

zakażonych przez wirusy i inne patogeny

wewnątrzkomórkowe oraz niszczenia komórek

nowotworowych

• Limfocyty cytotoksyczne mogą także hamować

replikację wirusów w zakażonych komórkach bez ich

niszczenia.

Limfocyty Tγδ

• U człowieka stanowią ok. 5% obwodowych limfocytów

• Powstają w grasicy, mogą jednak różnicować się i

podlegać selekcji także poza nią.

• Biorą udział w odporności przeciwzakaźnej i

przeciwnowotworowej.

• Wydzielają cytokiny stymulujące odpowiedź

immunologiczną (np. IFNγ).

• Większość z nich ma zdolność rozpoznawania

antygenów nie przetworzonych przez komórki

prezentujące antygen i nie połączonych z MHC, a

także do cytotoksyczności komórkowej zależnej od

przeciwciał.

• Mogą rozpoznawać antygeny związane z cząsteczką

CD1.

• Rozpoznają antygeny takie jak:

– białka szoku cieplnego (HSP)

– cząsteczki MICA i MICB (występujące na komórkach podanych

szokowi cieplnemu i komórkach nowotworowych)

– tzw. fosfoantygeny (np. pirofosforan izopentynylu,

geranylopirofosforan, farnezylopirofosforan)

Komórki NK

• Są to duże ziarniste limfocyty
• Mają zdolność spontanicznego (bez wcześniejszego

kontaktu

z

antygenem)

zabijania

komórek

nowotworowych i zakażonych wirusami.

• Proces ten nie podlega restrykcji MHC
• Prawdopodobnie uczestniczą także w procesie

immunoregulacji.

• Stanowią ok. 10% limfocytów krwi obwodowej

człowieka i są pochodzenia szpikowego.

• Główną cytokiną stymulującą ich aktywność jest IL-2,

ale także IL-12, IL-15, IL-21. Hamująco na komorki NK

działają PGE2, TGF-β, kortyzol, PDGF (platelet-derived

growth factor)- płytkopochodny czynnik wzrostu

Komórki NK

• Morfologia komórek NK

– liczne azurofilne ziarnistości cytoplazmatyczne
– niska wartość stosunku powierzchni jądra do

powierzchni cytoplazmy (ok. 0,6)

– nerkowate jądro z heterogenną cytoplazmą i

jąderkiem

– liczne mikrokosmki i pofałdowania błony

komórkowej

• Immunofenotypowo komórki NK możemy

scharakteryzować jako CD3-/CD16+/CD56+

Limfocyty NKT (natural killer T

cells)

• Są to komórki mające cechy zarówno limfocytów T,

jak i komórek NK.

• TCR limfocytów NKT zbudowany z łańcuchów αβ.

Większość z nich należy do limfocytów T CD4- CD8-, a

tylko część z nich wykazuje ekspresję CD4.

• Rozpoznają głównie antygeny glikolipidowe

prezentowane poprzez cząsteczki CD1.

• Aktywowane wydzielają IL-4, IFNγ a także IL-13, GM-

CSF, chemokinę MIP-1α , limfotoksyny.

• Biorą udział w odpowiedzi przeciwnowotworowej
i immunoregulacji. Zaburzenia ich funkcji mogą

prowadzić do chorób autoimmunizacyjnych.

Komórki LAK

(lymphokine-activated killers)

Heterogenna grupa limfocytów aktywowanych

in vitro cytokinami (IL-2), wykazująca dużą
aktywność cytotoksyczną wobec autologicznych
komórek nowotworowych. Zakres ich działania
jest znacznie szerszy niż komórek NK. Mechanizm
cytotoksyczności jest podobny do mechanizmów
litycznych limfocytów T cytotoksycznych oraz
komórek NK i jest uzależniony od udziału
perforyny i granzymów zawartych w ich ziarnach.

Można wśród nich wyróżnić frakcję

charakteryzującą się zdolnością przylegania do

plastikowych powierzchni.

Komórki TIL

(tumor-infiltrating lymphocytes)

Heterogenna grupa limfocytów wyizolowanych z

guza

nowotworowego,

zdolna

do

zabijana

autologicznych

i

allogenicznych

komórek

nowotworowych.

Komórki „veto”

• Enigmatyczna subpopulacja komórek, nie

poznano charakterystycznego fenotypu.

• Mają zdolność inaktywowania i zabijania

limfocytów T na drodze bezpośredniego kontaktu.

• Ich działanie odbywa się poprzez oddziaływania

Fas – FasL.

• Podobne właściwości mogą przejawiać

keratynocyty, komórki dendrytyczne, komórki

nerwowe i mikrogleju, komórki nabłonka tarczycy.

Aktywacja limfocytów T

• Limfocyty powstałe w grasicy maja fenotyp
tzw. komórek spoczynkowych -limfocyty

dziewicze (naive lymphocytes)

• Aby limfocyt T mógł wziąć udział w odpowiedzi

immunologicznej musi rozpoznać swoisty antygen

prezentowany przez komórki prezentujące

antygen w kontekście MHC i zostać w pełni

aktywowany.

• Aktywacja limfocytu wiąże się z przejściem z fazy

G0 cyklu komórkowego do fazy G1. Morfologicznie

towarzyszy temu zwiększenie objętości całej

komórki i jądra komórkowego, zmiany jego

chromatyny i pojawienie się jąderek. Zmiany te

określamy

mianem

„transformacji

blastycznej”.

Antygenem - może być każda substancja, która wykazuje dwie
cechy:

• immunogenność, czyli zdolność wzbudzenia przeciwko sobie
odpowiedzi odpornościowej swoistej;

• antygenowość, czyli zdolność do reagowania z
przeciwciałami oraz TCR.
Ze względu na występowanie powyższych cech, wyróżnia się
dwa typy antygenów:

• immunogeny - charakteryzujące się tylko immunogenością

• hapteny - wykazujące tylko antygenowość
Ze względu na udział limfocytów T w rozwoju odpowiedzi
immunologicznej na dany antygen można wyróżnić:

• antygeny grasiczozależne, które wymagają udziału
limfocytów T do wzbudzenia odpowiedzi immunologicznej

• antygeny grasiczoniezależne, nie wymagające udziału
limfocytów T w indukcji odpowiedzi immunologicznej

Antygeny

Antygeny można także podzielić ze względu na liczbę
epitopów

na

pojedynczej

cząsteczce

antygenu

rozpoznawanych przez dane przeciwciało. Są to:

• antygeny monowalentne, zawierające tylko jeden
epitop i wiążące się z pojedynczym paratopem. Zawsze
monowalentne są hapteny.

• antygeny poliwalentne, wiążące się z kilkoma
paratopami jednocześnie. Ten typ antygenów może tworzyć
duże,

wytrącające

się

w

tkankach

kompleksy

immunnologiczne i być odpowiedzialny za pewne stany
patologiczne.
Można także dokonać podziału antygenów na podstawie
"pokrewieństwa"

z

antygenami

danego

organizmu.

Wyróżnia

się

wtedy

autoantygeny,

izoantygeny,

alloantygeny oraz heteroantygeny.
Antygeny mogą być pochodzenia zewnętrznego,
wprowadzone do organizmu, np. bakterie, ich toksyny, obce
białka.
Występują również antygeny naturalne, wytwarzane
przez organizm, np.: antygeny krwinkowe, zgodności
tkankowej.

Obecność

antygenów

naturalnych

na

powierzchni komórek powoduje, że każdy organizm jest
niepowtarzalny, a jego układ odpornościowy rozpoznaje i
akceptuje własne antygeny, a niszczy wszelkie ciała obce
(rozróżnia komórki własne od obcych).

Superantygeny

• Niektóre produkty białkowe pochodzenia

bakteryjnego lub wirusowego wiążące się z

zewnętrzną powierzchnią cząsteczki MHC klasy II i

z częścią zmienną łańcucha β TCR

• Nie ulegają przetworzeniu jak antygeny

konwencjonalne i mogą być wiązane przez

określoną grupę TCR stymulując nieswoiście

limfocyty T do wydzielania cytokin oraz efektu

cytotoksycznego

• Należą do nich enterotoksyny Staphyloccocus

oraz toksyna zespołu szoku toksycznego

Prezentacja antygenów z udziałem

cząsteczek MHC klasy I

• Fragmenty peptydów, które są związane przez

cząsteczki MHC klasy I najczęściej pochodzą z
degradacji wirusów zakażających komórki
gospodarza.

• Zdegradowane białka wirusowe (peptydy)

transportowane są do siateczki
śródplazmatycznej przez specyficzne białka
transportujące –TAP. Następnie dochodzi do
połączenia peptydów z cząsteczkami MHC klasy I
(szlak endogenny)

• Kompleks cząsteczka MHC klasy I- peptyd jest

przenoszony na powierzchnię komórki, a
następnie rozpoznawany przez limfocyty T
cytotoksyczne CD8+.

• Podobnie mogą być rozpoznawane komórki

gospodarza transformowane nowotworowo.

Prezentacja antygenów z udziałem

cząsteczek MHC klasy II

• Patogeny oraz antygeny pochodzące z zewnątrz

komórki (szlak egzogenny) są prezentowane

przede wszystkim w połączeniu z cząsteczkami

MHC klasy II.

• W prezentacji antygenów tą drogą uczestniczą

głównie komórki dendrytyczne, limfocyty B oraz

makrofagi.

• Zasadnicze jej etapy to :
- endocytoza antygenów
- proteoliza

- związanie powstałych peptydów przez cząsteczki

MHC klasy II

- egzocytoza i prezentacja antgenów związanych z

cząsteczkami MHC klasy II w błonie komórkowej

limfocytom T pomocniczym CD4+.

Prezentacja antygenów

limfocytom T

w połączeniu z cząsteczkami MHC

Limfocyty T
rozpoznające

CD8+(głównie Tc)

CD4+(głównie Th)

Antygeny
rozpoznawane

Wewnątrzkomórkowe

Głównie

zewnątrzkomórkowe

Miejsce proteolizy
antgenu

Cytoplazma

(proteasom)

Endosomy

Miejsce łączenia
się antygenu z
cząsteczkami MHC

Siateczka

śródplazmatyczna

Endosomy

MHC klasy I

MHC klasy II

Aktywacja limfocytów Th

• Aktywacja limfocytów jest procesem złożonym

obejmującym:

– wytworzenie synapsy immunologicznej – polaryzacja

limfocytu i adhezja limfocytu i APC

– przekazanie dwóch sygnałów aktywacji limfocytowi

dziewiczemu - poprzez receptor TCR rozpoznający

prezentowany antygen i poprzez CD28 pobudzaną przez

cząsteczki kostymulujące

– dojrzewanie synapsy immunologicznej
– przekazanie sygnału do wnętrza komórki i jądra

komórkowego

– transkrypcję genów związanych z procesem aktywacji i

produkcję białek niezbędnych do aktywacji limfocytu

– wydzielanie cytokin i proliferację aktywowanego

limfocytu – wytworzenie klonów limfocytów

rozpoznających i zwalczających antygen

APC

limfocy
t

CD28

TCR

MHC

B7.1/B7
.2

Dwa sygnały – pełna

aktywacja i

odpowiedź

immunologiczna

APC

limfocy
t

CD28

TCR

MHC

Brak drugiego

sygnału – anergia

Teoria „dwóch sygnałów”

Dojrzewanie synapsy

immunologicznej

• Aktywacja limfocytu prowadzi do przegrupowań

białkowo-lipidowych w błonie komórkowej i

skupiania się mikrodomen.

• Mikrodomeny są to rejony błony komórkowej

wzbogacone

w

sfingolipidy

i

cholesterol.

Zawierają także białka błonowe np.: kinazy z

rodziny Src, podjednostki α białek G, białka

powierzchniowe

związane

z

glikozylofosfatydyloinozytolem odpowiedzialne za

przekazanie sygnału aktywującego do wnętrza

komórki.

• Po rozpoznaniu antygenu mikrodomeny skupiają

się wokół kompleksu TCR/CD3.

• W czasie dojrzewania synapsy immunologicznej

rejony mikrodomen są nie tylko wzbogacane w

białka uczestniczące w przekazywaniu sygnału do

wnętrza komórki, ale także są usuwane białka

zbędne (np.CD43 i niektóre fosfatazy).

Przekazanie sygnału do wnętrza

komórki i jądra komórkowego

• Przekazanie sygnału do wnętrza komórki odbywa

się głownie na drodze fosforylacji białek

– aktywacja niereceptorowych kinaz tyrozynowych

– aktywacja białek adaptorowych i kaskada kinaz MAP

– aktywacja czynników transkrypcyjnych

• Transkrypcja genów związanych z procesem

aktywacji (pierwsze produkty tych genów można

wykryć już po 15 min. od kontaktu z antygenem,

a produkcja kolejnych białek wywołana aktywacją

trwa ok. 20 godzin).

• W aktywowanym limfocycie mamy do czynienia

także z ekspresją cząsteczek, które hamują

proces aktywacji np.: CTLA-4 (CD154). Prowadzi

to do ograniczenia odpowiedzi immunologicznej a

następnie do jej wygaśnięcia.

Aktywacja limfocytów Tc

pre-Tc

Tc cell

Th

MHC II

APC

1. Prezentacja

antygenu komórkom

pre-Tc w kontekście

MHC I

IFN
IL-
2

2. APC

prezentuje

antygen

limfocytowi Th w

kontekście MHC

II

3. Th wydziela cytokiny

stymulujące Tc

4. Limfocyt pre-Tc

różnicuje się w pełni

funkcjonalny limfocyt Tc

5. Limfocyt Tc rozpoznaje

antygen w kontekście MHC I na komórkach docelowych

6. Komórka docelowa

jest zabijana