tlenoterapia

tlenoterapia

wskazaniem do leczenia tlenem jest

wskazaniem do leczenia tlenem jest

niedotlenienie (obniżenie ciśnienia

niedotlenienie (obniżenie ciśnienia

parcjalnego tlenu we krwi).

parcjalnego tlenu we krwi).

Prawidłowe ciśnienie parcjalne tlenu we

Prawidłowe ciśnienie parcjalne tlenu we

krwi tętniczej (PaO2) wynosi 75-100

krwi tętniczej (PaO2) wynosi 75-100

mm Hg podczas oddychania

mm Hg podczas oddychania

powietrzem (zawartość tlenu [FiO2]:

powietrzem (zawartość tlenu [FiO2]:

0,21).

0,21).

Wystarcza to do utrzymania przemiany

Wystarcza to do utrzymania przemiany

tlenowej w tkankach.

tlenowej w tkankach.

Kliniczne objawy

Kliniczne objawy

niedotlenienia

niedotlenienia

1.

1.

Sinica - występuje, gdy stężenie odtlenowanej

Sinica - występuje, gdy stężenie odtlenowanej

hemoglobiny wynosi co najmniej 5 g%

hemoglobiny wynosi co najmniej 5 g%

(objaw ten nie występuje u chorych z ciężką

(objaw ten nie występuje u chorych z ciężką

niedokrwistością [stężenie hemoglobiny we krwi <5 g%]);

niedokrwistością [stężenie hemoglobiny we krwi <5 g%]);

2.

2.

Duszność - wyraz nadmiernej pracy mięsni oddechowych w

Duszność - wyraz nadmiernej pracy mięsni oddechowych w

celu zwiększenia wentylacji minutowej;

celu zwiększenia wentylacji minutowej;

3.

3.

Niepokój, pobudzenie, lęk - świadczą o niedotlenieniu

Niepokój, pobudzenie, lęk - świadczą o niedotlenieniu

ośrodkowego układu nerwowego;

ośrodkowego układu nerwowego;

4.

4.

Utrata przytomności - występuje w skrajnych stanach

Utrata przytomności - występuje w skrajnych stanach

niedotlenienia ośrodkowego układu nerwowego;

niedotlenienia ośrodkowego układu nerwowego;

5.

5.

Kwasica metaboliczna - jest wyrazem przemiany

Kwasica metaboliczna - jest wyrazem przemiany

beztlenowej w tkankach

beztlenowej w tkankach

(konieczne jest okresowe powtarzanie badania

(konieczne jest okresowe powtarzanie badania

gazometrycznego).

gazometrycznego).

Metody tlenoterapii

Metody tlenoterapii

1.

1.

Bierna

Bierna

- tlen jest wdychany dzięki

- tlen jest wdychany dzięki

zachowanej wydolnej wentylacji

zachowanej wydolnej wentylacji

chorego.

chorego.

2.

2.

Czynna

Czynna

- tlen (lub mieszanina

- tlen (lub mieszanina

oddechowa) wtłaczany jest do dróg

oddechowa) wtłaczany jest do dróg

oddechowych i pęcherzyków

oddechowych i pęcherzyków

płucnych przy pomocy oddechu

płucnych przy pomocy oddechu

wymuszonego (oddech zastępczy=

wymuszonego (oddech zastępczy=

wspomaganie oddychania).

wspomaganie oddychania).

Zasady leczenia tlenem

Zasady leczenia tlenem

1.

1.

Stosuj tlen tylko w przypadku

Stosuj tlen tylko w przypadku

niedotlenienia, niezależnie od mechanizmu

niedotlenienia, niezależnie od mechanizmu

jego powstania.

jego powstania.

2.

2.

Stosuj odpowiednie stężenie cząstkowe

Stosuj odpowiednie stężenie cząstkowe

tlenu (Fi02), tak aby uzyskać Pa02

tlenu (Fi02), tak aby uzyskać Pa02

conajmniej 80 mm Hg.

conajmniej 80 mm Hg.

3.

3.

Stosuj tylko tlen ogrzany do temperatury

Stosuj tylko tlen ogrzany do temperatury

ciała, o wilgotności względnej 100%.

ciała, o wilgotności względnej 100%.

4.

4.

Do oddychania podawaj jedynie tlen

Do oddychania podawaj jedynie tlen

medyczny (tzn. posiadający atest).

medyczny (tzn. posiadający atest).

Toksyczne działanie tlenu

Toksyczne działanie tlenu



Przedawkowanie tlenu jest szkodliwe dla organizmu, ponieważ działa toksycznie,

Przedawkowanie tlenu jest szkodliwe dla organizmu, ponieważ działa toksycznie,

co ujawnia się w wielu narządach już po 8-24 godzinach oddychania tlenem w

co ujawnia się w wielu narządach już po 8-24 godzinach oddychania tlenem w

stężeniu 100%. Udokumentowano następujące skutki toksycznego działania

stężeniu 100%. Udokumentowano następujące skutki toksycznego działania

tlenu:

tlenu:

1.

1.

Układ oddechowy

Układ oddechowy

- dochodzi do obrzęku, a następnie zwiększenia grubości

- dochodzi do obrzęku, a następnie zwiększenia grubości

bariery pęcherzykowo-włośniczkowej, doprowadzając do wzrostu gradientu

bariery pęcherzykowo-włośniczkowej, doprowadzając do wzrostu gradientu

pęcherzykowo-włośniczkowego (gradient A-a [PA-a02]). Z upływem czasu

pęcherzykowo-włośniczkowego (gradient A-a [PA-a02]). Z upływem czasu

dochodzi do wydostawania się płynu, a następnie białek z naczyń kapilarnych

dochodzi do wydostawania się płynu, a następnie białek z naczyń kapilarnych

krążenia płucnego do podścieliska i tworzenia błon szklistych. Działanie toksyczne

krążenia płucnego do podścieliska i tworzenia błon szklistych. Działanie toksyczne

tlenu jest jedną z przyczyn rozwoju dysplazji oskrzelowo-płucnej. Równocześnie

tlenu jest jedną z przyczyn rozwoju dysplazji oskrzelowo-płucnej. Równocześnie

dochodzi do zmian degeneracyjnych nabłonka dróg oddechowych i upośledzenia

dochodzi do zmian degeneracyjnych nabłonka dróg oddechowych i upośledzenia

czynności rzęsek, co powoduje zaleganie śluzu i rozwój zmian obturacyjnych.

czynności rzęsek, co powoduje zaleganie śluzu i rozwój zmian obturacyjnych.

2.

2.

Mózg

Mózg

- dochodzi do rozwoju kwasicy tkankowej (przesunięcie krzywej dysocjacji

- dochodzi do rozwoju kwasicy tkankowej (przesunięcie krzywej dysocjacji

hemoglobiny i utrudniony transport C02), która sprzyja wystąpieniu drgawek i

hemoglobiny i utrudniony transport C02), która sprzyja wystąpieniu drgawek i

stanu padaczkowego.

stanu padaczkowego.

3.

3.

Układ krążenia

Układ krążenia

- dochodzi do zmniejszenia rzutu systemowego i przepływu

- dochodzi do zmniejszenia rzutu systemowego i przepływu

mózgowego (skurcz tętnic).

mózgowego (skurcz tętnic).

4.

4.

Erytrocyty

Erytrocyty

- dochodzi do utleniania białek błony komórkowej i wystąpienia

- dochodzi do utleniania białek błony komórkowej i wystąpienia

hemolizy.

hemolizy.

5.

5.

Gałki oczne

Gałki oczne

- toksyczność tlenu jest uznawana za jedną z przyczyn rozwoju

- toksyczność tlenu jest uznawana za jedną z przyczyn rozwoju

retinopatii wcześniaków w wyniku uszkodzenia siatkówki. Jest to częsta przyczyna

retinopatii wcześniaków w wyniku uszkodzenia siatkówki. Jest to częsta przyczyna

ślepoty.

ślepoty.

Źródła tlenu

Źródła tlenu

Tlen medyczny można pobierać z:

Tlen medyczny można pobierać z:



1. Sieci gazów medycznych szpitala

1. Sieci gazów medycznych szpitala

(oddziału) - najczęściej tlen

(oddziału) - najczęściej tlen

magazynowany w postaci ciekłej rozpręża

magazynowany w postaci ciekłej rozpręża

się, po czym zostaje doprowadzony pod

się, po czym zostaje doprowadzony pod

ciśnieniem roboczym (ok. 4,5 atmosfery)

ciśnieniem roboczym (ok. 4,5 atmosfery)

do sieci gazów medycznych, w której

do sieci gazów medycznych, w której

zainstalowano gniazda automatyczne

zainstalowano gniazda automatyczne

służące do przyłączania odbiorników tlenu

służące do przyłączania odbiorników tlenu

(fot. 1).

(fot. 1).

2. Cylindrów - ze względów bezpieczeństwa

2. Cylindrów - ze względów bezpieczeństwa

stosowanie cylindrów na oddziałach

stosowanie cylindrów na oddziałach

szpitalnych oraz w leczeniu domowym jest

szpitalnych oraz w leczeniu domowym jest

niedozwolone.

niedozwolone.

3. Koncentratora tlenowego - urządzenia, które

3. Koncentratora tlenowego - urządzenia, które

przez sito jonowe wyłapuje tlen z powietrza i

przez sito jonowe wyłapuje tlen z powietrza i

nieprzerwanie dostarcza go w objętości 4-5

nieprzerwanie dostarcza go w objętości 4-5

l/min w stężeniu do 95%. Jest to najlepsze

l/min w stężeniu do 95%. Jest to najlepsze

źródło tlenu do stosowania w domu chorego.

źródło tlenu do stosowania w domu chorego.

4. Indywidualnego pojemnika z ciekłym tlenem -

4. Indywidualnego pojemnika z ciekłym tlenem -

jest to naczynie izotermiczne o pojemności

jest to naczynie izotermiczne o pojemności

około 1 litra, służące jako źródło tlenu dla

około 1 litra, służące jako źródło tlenu dla

jednego chorego;

jednego chorego;

Metody tlenoterapii biernej

Metody tlenoterapii biernej

1. Podawanie tlenu przez

1. Podawanie tlenu przez

cewnik

cewnik

wprowadzony do jamy nosowej (tzw.

wprowadzony do jamy nosowej (tzw.

wąsy).

wąsy).

Cewnik perforowany na końcu wprowadza

Cewnik perforowany na końcu wprowadza

się przez nozdrze zewnętrzne na

się przez nozdrze zewnętrzne na

głębokość 1-3 cm.

głębokość 1-3 cm.

Tlen podawany z szybkością do 3 l/min

Tlen podawany z szybkością do 3 l/min

pozwala zapewnić stężenie tlenu w

pozwala zapewnić stężenie tlenu w

mieszaninie oddechowej do 30% i

mieszaninie oddechowej do 30% i

zwiększyć saturację o około 15-20%.

zwiększyć saturację o około 15-20%.

Skuteczność tej metody leczenia tlenem zależy od

Skuteczność tej metody leczenia tlenem zależy od

wielkości wentylacji minutowej i szybkości dopływu

wielkości wentylacji minutowej i szybkości dopływu

tlenu.

tlenu.



Przy przepływie tlenu 1 l/min. wąsy

Przy przepływie tlenu 1 l/min. wąsy

zapewniają FiO2= 24%, a

zapewniają FiO2= 24%, a

zwiększenie przepływu o każdy

zwiększenie przepływu o każdy

następny 1l/min

następny 1l/min

(w przedziale 2-8l/min) zwiększa

(w przedziale 2-8l/min) zwiększa

stężenie o kolejne 4 %

stężenie o kolejne 4 %

2. Podawanie tlenu przez

2. Podawanie tlenu przez

maskę

maskę

tlenową bez regulacji stężenia

tlenową bez regulacji stężenia

.

.

Maski twarzowe z tworzywa sztucznego

Maski twarzowe z tworzywa sztucznego

dostępne w różnych rozmiarach,

dostępne w różnych rozmiarach,

posiadają otwory boczne, przez które

posiadają otwory boczne, przez które

wypływa nadmiar tlenu.

wypływa nadmiar tlenu.

Przy dopływie tlenu z szybkością do 5

Przy dopływie tlenu z szybkością do 5

l/min metoda ta zapewnia stężenie 02

l/min metoda ta zapewnia stężenie 02

w mieszaninie oddechowej do 50%.

w mieszaninie oddechowej do 50%.

3. Podawanie tlenu przez

3. Podawanie tlenu przez

maskę tlenową z

maskę tlenową z

regulacją stężenia (ze zwężką)

regulacją stężenia (ze zwężką)

Maska tlenowa z regulacją stężenia tlenu

Maska tlenowa z regulacją stężenia tlenu

posiada zwężkę zasysającą powietrze, stąd

posiada zwężkę zasysającą powietrze, stąd

zapewnia określone stężenie tlenu w

zapewnia określone stężenie tlenu w

mieszaninie oddechowej (w granicach 24-

mieszaninie oddechowej (w granicach 24-

60%)

60%)

Stosowana jest w leczeniu przewlekłej

Stosowana jest w leczeniu przewlekłej

niewydolności oddechowej, w której zbyt duże

niewydolności oddechowej, w której zbyt duże

stężenie tlenu doprowadza do hipowentylacji

stężenie tlenu doprowadza do hipowentylacji

(zmniejszenie napędu oddechowego w wyniku

(zmniejszenie napędu oddechowego w wyniku

zmniejszonego pobudzania chemoreceptorów

zmniejszonego pobudzania chemoreceptorów

obwodowych, co doprowadza do wzrostu

obwodowych, co doprowadza do wzrostu

PaC02).

PaC02).

* Do stosowania w terapii tlenowej, ze zmienną koncentracją tlenu.

* Do stosowania w terapii tlenowej, ze zmienną koncentracją tlenu.

* Zestaw składa się z maski aerozolowej i zwężki Venturiego.

* Zestaw składa się z maski aerozolowej i zwężki Venturiego.

* Stężenia zwężek występujące w zestawie: 24%, 28%, 31%, 35%,

* Stężenia zwężek występujące w zestawie: 24%, 28%, 31%, 35%,

40%, 60%.

40%, 60%.

4. Podawanie tlenu przez

4. Podawanie tlenu przez

maskę

maskę

tlenową z workiem oddechowym i

tlenową z workiem oddechowym i

zastawką

zastawką

.

.

Worek oddechowy stanowi zbiornik, z

Worek oddechowy stanowi zbiornik, z

którego pobierany jest tlen podczas

którego pobierany jest tlen podczas

wdechu, wydech następuje natomiast

wdechu, wydech następuje natomiast

do otoczenia przez zastawkę

do otoczenia przez zastawkę

jednokierunkową.

jednokierunkową.

Maska taka umożliwia uzyskanie 100%

Maska taka umożliwia uzyskanie 100%

stężenia tlenu w mieszaninie

stężenia tlenu w mieszaninie

oddechowej i stosowana jest w

oddechowej i stosowana jest w

leczeniu ostrego niedotlenienia.

leczeniu ostrego niedotlenienia.

5.

5.

Tlenoterapia przez tracheostomię

Tlenoterapia przez tracheostomię

Filtry lub nawilżacze zakładane na wylot

Filtry lub nawilżacze zakładane na wylot

rurki tracheostomijnej zaopatrzone są w

rurki tracheostomijnej zaopatrzone są w

rurkę, która pozwala dołączyć dopływ

rurkę, która pozwala dołączyć dopływ

tlenu.

tlenu.

W ten sposób można zwiększyć stężenie

W ten sposób można zwiększyć stężenie

wdychanego tlenu do około 30%,

wdychanego tlenu do około 30%,

zależnie od szybkości przepływu tlenu.

zależnie od szybkości przepływu tlenu.

Ustalanie stężenia tlenu

Ustalanie stężenia tlenu

Stężenie tlenu w gazach oddechowych

Stężenie tlenu w gazach oddechowych

winno zapewnić wysycenie

winno zapewnić wysycenie

hemoglobiny tlenem (saturację) w

hemoglobiny tlenem (saturację) w

granicach 90-96% (mierzone

granicach 90-96% (mierzone

pulsoksymetrem).

pulsoksymetrem).

Cel ten można osiągnąć stosując jedną

Cel ten można osiągnąć stosując jedną

z dwóch metod tlenoterapii:

z dwóch metod tlenoterapii:

1. Przepływ ciągły mieszaniny gazu o

1. Przepływ ciągły mieszaniny gazu o

określonym składzie

określonym składzie

- metoda ta

- metoda ta

wymaga źródła tlenu i sprężonego

wymaga źródła tlenu i sprężonego

powietrza medycznego.

powietrza medycznego.

Obydwa gazy dopływające pod ciśnieniem

Obydwa gazy dopływające pod ciśnieniem

roboczym (najczęściej 4 atm)

roboczym (najczęściej 4 atm)

przepływają przez przepływomierze, a w

przepływają przez przepływomierze, a w

zależności od szybkości przepływu

zależności od szybkości przepływu

można uzyskać pożądane Fi02.

można uzyskać pożądane Fi02.

Metodę tę stosuje się w leczeniu

Metodę tę stosuje się w leczeniu

szpitalnym.

szpitalnym.

Zawartość tlenu w

Zawartość tlenu w

mieszaninie tlenu i powietrza

mieszaninie tlenu i powietrza

2.

2.

Wzbogacanie powietrza

Wzbogacanie powietrza

oddechowego tlenem

oddechowego tlenem

,

,

przy użyciu: maski twarzowej, układu

przy użyciu: maski twarzowej, układu

oddechowego.

oddechowego.

W takich sytuacjach należy mierzyć

W takich sytuacjach należy mierzyć

stężenie tlenu w mieszaninie

stężenie tlenu w mieszaninie

oddechowej lub

oddechowej lub

oceniać wynik

oceniać wynik

tlenoterapii

tlenoterapii

(pomiar

(pomiar

pulsoksymetryczny) i zapisywać w

pulsoksymetryczny) i zapisywać w

karcie obserwacyjnej chorego.

karcie obserwacyjnej chorego.

Nawilżanie i ogrzewanie

Nawilżanie i ogrzewanie

tlenu

tlenu

Mieszanina oddechowa musi być ogrzana do

Mieszanina oddechowa musi być ogrzana do

temperatury 37 st. C i nawilżona do 100%

temperatury 37 st. C i nawilżona do 100%

wilgotności względnej.

wilgotności względnej.

Najlepiej stosować w tym celu nawilżacze cieplne z

Najlepiej stosować w tym celu nawilżacze cieplne z

komorą wodną o dużej powierzchni parowania.

komorą wodną o dużej powierzchni parowania.

Nawilżacz posiada grzałkę elektryczną o

Nawilżacz posiada grzałkę elektryczną o

regulowanej mocy, która podgrzewa wodę w

regulowanej mocy, która podgrzewa wodę w

komorze parowania, a przepływający przez nią gaz

komorze parowania, a przepływający przez nią gaz

ogrzewa się i nasyca parą wodną. Do napełniania

ogrzewa się i nasyca parą wodną. Do napełniania

nawilżaczy należy używać jedynie wody

nawilżaczy należy używać jedynie wody

destylowanej, a cały nawilżacz dezynfekować co 4-

destylowanej, a cały nawilżacz dezynfekować co 4-

5 dni w celu zmniejszenia ryzyka zakażenia.

5 dni w celu zmniejszenia ryzyka zakażenia.

Podobną rolę spełniają nawilżacze zakładane na

Podobną rolę spełniają nawilżacze zakładane na

rurkę tracheostomijną; niekiedy pełnią one również

rurkę tracheostomijną; niekiedy pełnią one również

rolę filtrów oddechowych.

rolę filtrów oddechowych.

Często stosowane w szpitalach zbiorniki z

Często stosowane w szpitalach zbiorniki z

niepodgrzewaną wodą, przez które przepływa tlen,

niepodgrzewaną wodą, przez które przepływa tlen,

niedostatecznie nawilżają i ogrzewają gaz, dlatego

niedostatecznie nawilżają i ogrzewają gaz, dlatego

nie powinno się ich stosować.

nie powinno się ich stosować.

Leczenie tlenem jest skuteczne, gdy:

Leczenie tlenem jest skuteczne, gdy:



Pa02 wzrasta do wartości 80-100 mm

Pa02 wzrasta do wartości 80-100 mm

Hg i(lub) wysycenie hemoglobiny

Hg i(lub) wysycenie hemoglobiny

tlenem mierzone pulsoksymetrem

tlenem mierzone pulsoksymetrem

wynosi 94-98%

wynosi 94-98%



ustępują objawy kliniczne

ustępują objawy kliniczne

niedotlenienia (sinica, duszność).

niedotlenienia (sinica, duszność).

Wentylacja

Wentylacja



Usta-usta, usta-nos, usta-maska twarzowa,

Usta-usta, usta-nos, usta-maska twarzowa,

kieszonkowa maska d/ sztucznego oddychania

kieszonkowa maska d/ sztucznego oddychania

(Laerdala)

(Laerdala)

FiO2 =16%

FiO2 =16%



Maska twarzowa, rurka intubacyjna, LMA,

Maska twarzowa, rurka intubacyjna, LMA,

Combitube + worek samorozprężalny

Combitube + worek samorozprężalny

FiO2= 21%

FiO2= 21%



Maska twarzowa, rurka intubacyjna, LMA,

Maska twarzowa, rurka intubacyjna, LMA,

Combitube + worek samorozprężalny + tlen

Combitube + worek samorozprężalny + tlen

(przepływ

(przepływ

12-15 l/min

12-15 l/min

)

)

FiO2= 50%

FiO2= 50%



Maska twarzowa, rurka intubacyjna, LMA,

Maska twarzowa, rurka intubacyjna, LMA,

Combitube + worek samorozprężalny + tlen +

Combitube + worek samorozprężalny + tlen +

worek tlenowy

worek tlenowy

FiO2 > 95%

FiO2 > 95%

- resuscytowanemu pacjentowi należy

- resuscytowanemu pacjentowi należy

podawać tlen o stężeniu w powietrzu

podawać tlen o stężeniu w powietrzu

wdechowym (FiO

wdechowym (FiO

2

2

) >95%

) >95%

- uzyskanie wysokiego stężenia tlenu w

- uzyskanie wysokiego stężenia tlenu w

mieszaninie oddechowej zależne jest

mieszaninie oddechowej zależne jest

od użytego sprzętu i przepływu gazów

od użytego sprzętu i przepływu gazów

(12-15l/min).

(12-15l/min).