ZABURZENI

A

SEKSUALNE

ZABURZENI
A
OSOBOWOŚ
CI

ZABURZENIA

OSOBOWOŚCI W DSM IV

• II oś

• Przewlekle trwający wzorzec patologicznych

zachowań i/lub przeżywania manifestujący się w
zakresie

– poznawczej,
– afektywnej,
– interpersonalnej,
– kontroli impulsów

• Stabilność tych wzorców – sztywność zachowań
• Prowadzi do pogorszenia funkcjonowania

GRUPA A

brak związków z innymi,

chłód emocjonalny,

tendencje do nietypowego

postrzegania rzeczywistości

OSOBOWOŚĆ PARANOIDALNA

OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA

OSOBOWOŚĆ SCHIZOTYPALNA

GRUPA B

duża intensywność emocji

niski próg tolerancji frustracji,

intensywne burzliwe związki z innymi

OSOBOWOŚĆ ANTYSOCJALNA

OSOBOWOŚĆ HISTRIONICZNA

OSOBOWOŚĆ BORDERLINE

OSOBOWOŚĆ NARCYSTYCZNA

GRUPA C

lękliwość, unikanie sytuacji dyskomfortowych,

wycofanie z relacji

przy dużej potrzebie bliskości

OSOBOWOŚĆ ANANKASTYCZNA

OSOBOWOŚĆ UNIKAJĄCA

OSOBOWOŚĆ LĘKLIWA

NIEZWYKŁOŚĆ

EKSCENTRYCZNOŚĆ

TEATRALNOŚĆ

NADMIERNE
ZAANGAŻOWANIE

LĘKLIWOŚĆ

BOJAŹLIWOŚĆ

OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA

• Nadmierna wrażliwość na niepowodzenie i

odrzucenie

• Skłonność do długotrwałego przeżywania

przykrości

• Podejrzliwość i ocenianie działań otoczenia jako

wrogich

• Walczące, sztywne poczucie własnych praw
• Utrwalona postawa ksobna
• Koncentrowania się na „spiskowych”wyjaśnieniach

zdarzeń

• Nawracające nieuzasadnione podejrzenia dotyczące

wierności seksualnej partnera

OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA

OBRAZ SIEBIE:

„Jestem niewinny, szlachetny”

„Łatwo mnie zranić”

„Stoję na straży prawa”

PRZEKONANIA:

„Jeśli nie będę miał się na

baczności to zostanę

wykorzystany”

„Jeśli ktoś jest miły na pewno

ma w tym ukryty cel”

STRATEGIE:

Podejrzliwość, Ostrożność,

Nie ufać, Być czujnym,

Szukać ukrytych motywów,

Atakować, bo to najlepsza

obrona

EMOCJE:

LĘK

ZŁOŚĆ

OBRAZ INNYCH:

„Ludzie są konfliktowi i złośliwi”

„Ludzie mnie wykorzystują

i dyskryminują”

OSOBOWOŚĆ

SCHIZOIDALNA

• Znikoma liczba działań służących przyjemności
• Chłód emocjonalny, wycofanie z relacji lub spłycenie

uczuciowości

• Ograniczona zdolność wyrażania ciepłych uczuć lub

gniewu wobec innych

• Brak zainteresowania zarówno krytyką jak i pochwałami
• Silne pochłonięcie fantazjowaniem i introspekcją
• Brak bliskich związków
• Niewrażliwość wobec norm i konwencji

• Słabe zainteresowania doświadczeniami seksualnymi z

innymi osobami

• Konsekwentne wybieranie samotnictwa

OSOBOWOŚĆ

SCHIZOIDALNA

OBRAZ SIEBIE:

„Jestem samowystarczalny”

„Człowiek jest sam”

„Ważne, żeby być wolnym”

PRZEKONANIA:

„Jeśli się z kimś zwiążę zagrozi

to mojej wolności”

STRATEGIE:

Wycofanie, Unikanie kontaktu,

Brak działań ku przyjemności

EMOCJE:

SMUTEK

LĘK

OBRAZ INNYCH:

„Ludzie są narzucający”

„Ludzie są mało interesujący

i niewidzięczni”

„Kontakty z ludźmi są

zabieraniem czasu”

OSOBOWOŚĆ

ANTYSOCJALNA

• Dyssocjalna / psychopatia
• Bezwzględne nieliczenie się z uczuciami innych
• Silna postawa nieodpowiedzialności i

lekceważenia norm

• Niezdolność do utrzymania trwałych związków

z innymi

• Niska tolerancja frustracji, niski próg

wyzwalania agresji

• Niezdolność przeżywania poczucia winy i

wykorzystywania doświadczeń (również kar)

• Obwinianie innych

OSOBOWOŚĆ

ANTYSOCJALNA

OBRAZ SIEBIE:

„Muszę sam się o siebie troszczyć”

„jestem sprytniejszy od innych”

PRZEKONANIA:

„Muszę go dopaść pierwszy”

„Jeżeli ktoś daje się wykorzystywać,

sam jest sobie winny”

„Po trupach do celu”

STRATEGIE:

Manipulacje, Przemoc,

Brak odpowiedzialności

EMOCJE:

ZŁOŚĆ

OBRAZ INNYCH:

„Ludzie są słabi”

„Ludzie zasługują na to,

żeby ich wykorzystać”

„Świat to dżungla”

OSOBOWOŚĆ BORDERLINE

• Chwiejna emocjonalnie / z pogranicza
• Niejasny, zaburzony obraz samego siebie
• Skłonność do angażowania się w niestabilne związki
• Usilne próby uniknięcia doświadczenia porzucenia
• Powtarzające się groźby i działania

samouszkadzające

• Stałe poczucie pustki wewnętrznej
• Nastrój niestabilny i kapryśny
• Wybuchanie gniewem

OSOBOWOŚĆ BORDERLINE

OBRAZ SIEBIE:

„Zawsze będę sama”

„Nikt mnie nie pokocha, gdy dowie

się jaka naprawdę jestem”

„Jestem zła i zasługuję na karę”

PRZEKONANIA:

„Jeżeli nie będę kontrolować

emocji, stanie się coś złego”

STRATEGIE:

Wchodzenie w związki,

Podporządkowanie innym,

Autoagresja, Próby S

EMOCJE:

ZŁOŚĆ

SMUTEK

OBRAZ INNYCH:

„Nie mam nikogo”

„Ludzie mnie skrzywdzą”

OSOBOWOŚĆ

HISTRIONICZNA

• Teatralność, dramatyzowanie siebie, przesadny

wyraz emocjonalny

• Sugestywność
• Powierzchowna i chwiejna uczuciowość
• Stałe poszukiwani podniet oraz działań (bycie w

centrum uwagi)

• Niestosownie uwodzicielski wygląd/ zachowanie
• Nadmierna koncentracja na atrakcyjności

fizycznej

OSOBOWOŚĆ

HISTRIONICZNA

OBRAZ SIEBIE:

„Jestem interesującą,

fascynującą osobą”

„Jestem słaba”

PRZEKONANIA:

„Jeśli:

-nie zaabsorbuję ludzi- zauważą

moją słabość, nie będą mnie lubić

-nie zdołam wywrzeć wrażenia-

jestem nikim”

„To straszne, jeśli mnie ignorują”

„Uwodzenie jest sposobem

dojścia do celu”

„Nie znoszę nudy”

„Uczucia i intuicja są ważniejsze

od racjonalnego myślenia”

STRATEGIE:

Uwodzenie

Przesadna ekspresja emocji

Prowokacje

EMOCJE:

ZŁOŚĆ

SMUTEK

LĘK

OBRAZ INNYCH:

„Są na świecie po to,

żeby mnie podziwiać”

OSOBOWOŚĆ

NARCYSTYCZNA

OBRAZ SIEBIE:

„Jestem bardzo szczególną osobą”

„Jestem świetny, wyjątkowy”

PRZEKONANIA:

„Jeśli ktoś mnie nie docenia, tym gorzej

dla niego, należy mu się nauczka”

„Jeśli ktoś mnie krytykuje znaczy to,

że mi zazdrości”

„Jeśli czegoś chcę- należy mi się to,

bo jestem wyjątkowy”

„Mam prawo oczekiwać szacunku i

uznania”

„Zasady i przepisy nie dotyczą

takich, jak ja”

STRATEGIE:

Wyniosłość i arogancja

Fantazjowanie

Instrumentalny stosunek

dla innych

EMOCJE:

ZŁOŚĆ

NUDA

OBRAZ INNYCH:

„Inni są zawistni,

w zasadzie gorsi, są po to,

żeby mi służyć,podziwiać”

„Tylko wybitni potrafią

mnie zrozumieć”

OSOBOWOŚĆ

ANANKASTYCZNA

• Nadmierne przeżywanie wątpliwości i nadmierna

ostrożność

• Koncentracja na szczegółach, regulaminach,

porządkowaniu, schematach postępowania

• Perfekcjonizm przeszkadzający w działaniu
• Nadmierna sumienność i skrupulatność
• Nadmierna pedanteria i uległość wobec konwencji

społecznych

• Sztywność i upór
• Nieracjonalne przypuszczenia, iż inni

podporządkowują swą aktywność sposobom

działania pacjenta

• Nieracjonalna niechęć do przyzwalania innym na

działanie

OSOBOWOŚĆ

ANANKASTYCZNA

OBRAZ SIEBIE:

„Jestem w pełni odpowiedzialny za

siebie i za innych”

„Jestem obliczalny, poważny,

kompetentny, wymagający”

PRZEKONANIA:

„Jeśli zabraknie mi struktury

wszystko się rozpadnie”

„Każdy błąd może być katastrofą”

„Jeśli nie zrobię perfekcyjnie-

przegram”

„Szczegóły są bardzo istotne”

STRATEGIE:

KONTROLA

PERFEKCJONIZM

PEDANTERIA

EMOCJE:

ZŁOŚĆ

SMUTEK

LĘK

OBRAZ INNYCH:

„U innych zbyt dużo jest

przypadku, są często

nieodpowiedzialni, niedbali i

niekompetentni”

OSOBOWOŚĆ LĘKLIWA

(UNIKAJĄCA)

• Uporczywe i wszechogarniające uczucie napięcia

i niepokoju

• Przekonanie o społecznym nie przystawaniu,

indywidualnej nieatrakcyjności lub niższości w

stosunku do innych osób

• Nadwrażliwość na odrzucenie i krytykę w

sytuacjach społecznych

• Niechęć do wchodzenia w bliższe związki z

ludźmi, o ile nie zapewniają akceptacji

• Ograniczony styl życia z powodu potrzeby

zapewniania sobie fizycznego bezpieczeństwa

• Unikanie kontaktów społecznych, zawodowych

związanych z bliskim kontaktem z ludźmi, z

powodu obawy przed krytyką, dezaprobatą lub

odrzuceniem

OSOBOWOŚĆ LĘKLIWA

(UNIKAJĄCA)

OBRAZ SIEBIE:

„Jestem niedostosowany

i niepożądany”

„Nie mogę znieść niemiłych uczuć”

„Jestem wrażliwy na odrzucenie,

poniżenie”

PRZEKONANIA:

„Jeśli inni mnie krytykują- muszą

mieć rację”

„Jeśli zignoruję problem-

sam się rozwiąże”

„Za wszelką cenę powinienem

unikać nieprzyjemnych sytuacji”

STRATEGIE:

UNIKANIE NOWYCH

SYTUACJI

EMOCJE:

SMUTEK

LĘK

OBRAZ INNYCH:

„Inni ludzie mogą okazać się

krytyczni, obojętni,

odrzucający,

wymagający”

OSOBOWOŚĆ ZALEŻNA

• Zachęcanie innych do przejęcia

odpowiedzialności za większość własnych

decyzji życiowych lub pozwalanie im na to

• Podporządkowanie własnych potrzeb potrzebom

osób, od których jest się zależnym, oraz uleganie

ich życzeniom bez zastrzeżeń

• Niechęć do stawiania nawet racjonalnych

wymagań osobom, od których jest się zależnym

• Poczucie niewygody i bezradności w sytuacjach

osamotnienia z powodu nadmiernej obawy przed

niezdolnością do zatroszczenia się o siebie

• Koncentracja na obawie pozostania bez opieki
• Ograniczona zdolność podejmowania

codziennych decyzji bez nadmiernego szukania

rad i zapewnień u innych osób

OSOBOWOŚĆ ZALEŻNA

OBRAZ SIEBIE:

„Jestem słaby”

„Nie umiem sobie radzić

tak, jak inni”

„Nie jestem w stanie

sam podejmować decyzji”

PRZEKONANIA:

„Powinienem dbać o

związek tak bliski,

jak to tylko możliwe”

„Jeśli nie zwiążę się z kimś

silniejszym czuję się samotny”

STRATEGIE:

PRZYLEGANIE DO INNYCH;

BRAK STAWIANIA

WYMAGAŃ

EMOCJE:

SMUTEK

LĘK

OBRAZ INNYCH:

„Inni są wspierający,

kompetentni”

„Osoba, będąca moim

pomocnikiem ma być wspierająca,

zaufana, inspirująca, jeśli

chce nim być”