ZABURZENIA LĘKOWE

„Niełatwo jest być odważnym,
kiedy jest się tylko Bardzo
Małym Zwierzątkiem” – rzekł
Prosiaczek pociągając
noskiem

STRACH I LĘK

• Lęk – uczucie obawy spowodowane

przewidywanym zagrożeniem, którego

źródło może się znajdować na zewnątrz

lub wewnątrz jednostki.

• Lęk może być wywołany przez bodźce

płynące z otoczenia, ciała, psychiki

człowieka.

• Strach – gdy przyczyna

niebezpieczeństwa jest konkretna.

SKŁADNIKI
STRACHU

• Poznawczy – myślenie o zagrożeniu
• Somatyczny – reakcja alarmowa

pobudzenie

układu

sympatycznego

(zwiększenie zasobów tlenu i energii w
tkankach)

• Emocjonalny

–

uczucie

obawy,

przerażenia

• Behawioralny – wycofanie, ucieczka,

walka

PODZIAŁ
LĘKU

1. Lęk jako reakcja przystosowawcza lub

odpowiedź

na

bezpośrednie

niebezpieczeństwo, konflikt lub stres.

2. Lęk fobiczny (izolowany)- związany z

konkretnymi bodźcami

3. Lęk autonomiczny – nie związany z

żadnymi wyraźnymi warunkami

4. Lęk wtórny – występujący jako objaw

innych zaburzeń (somatycznych lub

psychicznych) lub niepożądanych leków.

OSIOWE OBJAWY
NERWIC

1.

Lęk – centralny objaw, najczęściej przybierający postać:

a.

Nieokreślonego niepokoju

b.

Napadów lękowych

c.

Zlokalizowaną – dotyczącą określonej części ciała lub sytuacji

2.

Zaburzenia wegetatywne

a.

Dolegliwości bólowe

b.

Zaburzenia snu

c.

Zaburzenia łaknienia

d.

Zaburzenia seksualne

3.

Egocentryzm

a.

Nadmierna koncentracja uwagi na sobie

b.

Poczucie szczególnego charakteru własnych dolegliwości
lękowych

c.

Nieuzasadnione oczekiwania wobec otoczenia

4.

Błędne koło lęku – dodatnie sprzężenie zwrotne pomiędzy
powyższymi objawami (lęk wyzwala dodatkowe objawy wegetatywne,
które nasilają lek, który dodatkowo nasila objawy wegetatywne)

 

                                                                                                                                    

              

ETIOLOGIA

PODEJŚCIA BIOLOGICZNE
• Zaburzenia lękowe zostały powiązane z zaburzeniami neuroprzekaźników w mózgu – w systemach

noradrenaliny i serotoniny.

 
PODEJŚCIA PSYCHOLOGICZNE

Teoria psychodynamiczna
• Nieświadome konflikty (związane z nieakceptowanymi impulsami seksualnymi lub agresywnymi)

są odpowiedzialne za rozwój lęku. Tłumienie pragnienia prowadzi do napięcia, które wyraża się

jako lęk. Freud twierdził m.in., że fobie powstają jako wynik koncentracji na obiekcie, który

symbolizuje konflikt danego człowieka.

Teoria warunkowania klasycznego
• Łączenie neutralnego bodźca (warunkowego) z innym bodźcem (bezwarunkowym, np. związanym

z lękiem) doprowadzi do warunkowania klasycznego – z czasem lęk kojarzony jest z bodźcem

warunkowym, a nie bezwarunkowym.

Teoria poznawcza
• Lęk wynika z posługiwania się schematem podatności sprawiającym, że ludzie interpretują

sytuacje w kategoriach potencjalnego zagrożenia, które może mieć miejsce.

GŁÓWNE POSTACI
LĘKU:

1.

Fobie

1.

Agorafobia

2.

Fobie społeczne

3.

Fobie specyficzne

2.

Napady paniki / Lęk paniczny

3.

Lęk uogólniony

4.

PTSD (Post Traumatic Stress Disorder – Stres
Posttraumatyczny)

5.

Zaburzenia adaptacyjne

6.

Zaburzenia dysocjacyjne

7.

Zaburzenia obsesyjno – kompulsyjne

8.

Zaburzenia somatyzacyjne

9.

Hipochondria

10.

Bóle psychogenne

11.

Neurastenia

12.

Zespół depersonalizacji - derealizacji

FOBIE

• Grupa zaburzeń, w których lęk wywołują pewne określone

sytuacje, które w rzeczywistości nie są niebezpieczne.

AGORAFOBIA
• Dane ogólne:
• Dotyka 2,5-6,5% populacji ogólnej
• Często rozwija się w wyniku często doświadczanych ataków

paniki

• Objawy:
• Strach przed znalezieniem się w miejscu, z którego trudno się

wydostać i trudno uzyskać pomoc w sytuacji wystąpienia

dolegliwości zdrowotnych

• Strach przed opuszczeniem domu
• Strach przed przebywaniem w miejscach publicznych
• Strach przed podróżowaniem
• Unikanie powyższych sytuacji lub przebywanie i poruszanie się

wyłącznie w towarzystwie

FOBIE

FOBIE SPOŁECZNE

• Dane ogólne:
• Dotyka 13% populacji ogólnej
• Ostatnio ujawnia się w pracy w dużych otwartych

przestrzeniach

• Często chorzy uważają siebie za nieśmiałych, skromnych,

rzadko chorych

• Objawy:
• Strach przed uważną obserwacją ludzi
• Unikanie sytuacji społecznych

FOBIE

FOBIE SPECYFICZNE

• Dane ogólne:
• Dotyka 11% populacji ogólnej
• Fobie te ograniczają się do specyficznych sytuacji

• Objawy:
• Strach przed konkretną sytuacją lub obiektem

Przedmiot

fobii

Nazwa fobii

ciemność

achluofobia

krew

hematofobia

brud

mysofobia

nowotwór

kancerofobia

stosunek

seksualny

koitofobia

psy

kynofobia

NAPADY PANIKI

Dane ogólne:
• Rozpoznanie na podstawie przynajmniej kilku napadów w ciągu

miesiąca

• Napady występują w okolicznościach, które nie są obiektywnie

niebezpieczne, w sytuacjach nie możliwych do przewidzenia

• Między napadami lęk nie występuje; może pojawić się lęk

antycypacyjny – obawa przed kolejnymi atakami

• Dotyka 3% populacji ogólnej (częściej K niż M)
• Cały napad trwa zazwyczaj 20-30 minut, rzadko dłużej niż godzinę
• 40% pacjentów ma napady paniki podczas snu
• 30-40% uwalania się od objawów, u 50% objawy utrzymują się w

nasileniu nie zakłócającym życia

• 90% nie zgłasza się do psychiatry, tylko do lekarza innej specjalności
• 50% ma problemy w funkcjonowaniu społecznym
• 60% cierpi na depresję
• 20% podejmuje próby samobójcze
• 60% kobiet doświadczyło nadużyć seksualnych w dzieciństwie

NAPADY PANIKI

Objawy:
• Intensywny strach lub dyskomfort
• Objawy rozwijają się nagle i osiągają szczytowe natężenie w ciągu

10 minut

• Kołatanie serca, mocne bicie serca, tachykardia
• Pocenie się, drżenie
• Dreszcze i uderzenia gorąca
• Przyspieszone oddychanie, wrażenie duszności, dławienia
• Ból lub inne doznania w klatce piersiowej
• Nudności i dolegliwości w jamie brzusznej
• Zawroty głowy, zachwiania równowagi, oszołomienia, omdlenia
• Derealizacja (poczucie zmiany otoczenia), depersonalizacja

(poczucie obcości samego siebie)

• Strach przed utratą kontroli lub „zwariowaniem”
• Strach przed śmiercią
• Parestezje (wrażenie drętwienia lub mrowienia)

LĘK UOGÓLNIONY

Dane ogólne:

• Za przyczynę uznaje się nierozwiązane konflikty psychiczne
• Lęk wolnopłynący, uporczywy, nie związany z sytuacjami

zewnętrznymi, diagnozowany gdy objawy utrzymują się
przynajmniej kilka tygodni

• Charakterystyczny jest przewlekły przebieg, z okresami

remisji i zaostrzeń; samoistne remisje są mało prawdopodobne

• Pacjenci często przyzwyczajają się do przewlekłego stanu

napięcia i lęku; często od dzieciństwa są uważani za
wrażliwych i nerwowych

LĘK UOGÓLNIONY

Objawy:

• Obawy o przyszłość („wrażenie, że nieuniknione jest „coś złego”)
• Napięcie mięśniowe
• Trudności w znalezieniu sobie miejsca
• Niezdolność do relaksu
• Napięciowe bóle
• Nadmierne pobudzenie układu wegetatywnego
• Przyspieszona czynność serca
• Pocenie się
• Uczucie dyskomfortu w nadbrzuszu

PTSD

Dane ogólne:

• Opóźniona lub przedłużająca się reakcja na wyjątkowe

zagrożenie, mogące stanowić ekstremalną trudność dla prawie
każdego człowieka (np. świadkowie i ofiary przemocy,
katastrof)

• Początek po okresie latencji – trwającym od kilku miesięcy do

kilku lat

• Może zakończyć się pełnym powrotem do zdrowia, ale też

może przybrać postać trwałej zmiany osobowości (ICD-10 -
„trwała zmiana osobowości po katastrofach”)

 

PTSD

Objawy:

• Wielokrotne przeżywanie urazu w uporczywie powracających

wspomnieniach (reminiscencje scen z przeszłości), marzeniach,

koszmarach nocnych

• Emocjonalne przytępienie
• Odsunięcie od kontaktów z innymi ludźmi, zmniejszenie

zainteresowania otoczeniem

• Utrata zdolności do przeżywania przyjemności
• Unikanie sytuacji i działań przypominających uraz
• Nadmierne pobudzenie układu wegetatywnego

o Nadmierna czujność
o Wzmożona reakcja orientacyjna
o Bezsenność

• Często odczuwane – lęk i depresja

 

ZABURZENIA

KONWERSYJNE

Dane ogólne:

• Dysocjacja – częściowa lub całkowita utrata prawidłowej

integracji pomiędzy przeszłością, poczuciem własnej tożsamości,
bezpośrednimi wrażeniami i kontrolą dowolnych ruchów ciała

• Objawy zwykle pojawiają się w związku z pewnymi problemami

wewnętrznymi i trudnymi sytuacjami życiowymi

• Objawy zazwyczaj ustępują po kilku tygodniach lub miesiącach –

jeśli ich wystąpienie wiązało się z jednorazowymi urazami
psychicznymi; osiągają charakter przewlekły gdy u podłoża leża
niemożliwe do rozwiązania konflikty

• Często rozwija się w wyniku często doświadczanych ataków

paniki

 

ZABURZENIA

KONWERSYJNE

Objawy

:

Amnezja dysocjacyjna - utrata pamięci (najczęściej selektywna) obejmująca

traumatyczne wydarzenia, np. wypadki, śmierć kogoś bliskiego.

Fuga dysocjacyjna – podejmowanie dłuższych podróży – w nowym miejscu pobytu

zachowanie chorego, mimo utraty pamięci, dla postronnych obserwatorów może
wyglądać normalnie.

Osłupienie dysocjacyjne – głębokie ograniczenie i spowolnienie aktywności ruchowej

(brak ruchów dowolnych i prawidłowego reagowania na zewnętrzne bodźce)
poprzedzone trudną, urazową sytuacją.

Zaburzenia transowe – przejściowa utrata poczucia własnej tożsamości oraz pełnej

orientacji w otoczeniu.

Dysocjacyjne zaburzenia ruchu – utrata zdolności do poruszania całą kończyną lub jej

częścią.

Drgawki dysocjacyjne – ruchy ciała przypominające napady padaczkowe; zazwyczaj nie

dochodzi jednak do przygryzienia języka, urazów spowodowanych wypadkiem,
zanieczyszczenia moczem; świadomość jest zachowana lub występuje stan
osłupienia lub transu.

Dysocjacyjne znieczulenie i utrata czucia zmysłowego – znieczulenie skóry

występujące na obszarach zgodnych z wyobrażeniami chorego na temat anatomii
funkcjonowania ciała (nie jest zgodne z wiedza medyczna); znieczuleniu mogą
towarzyszyć parestezje; czasami: niedowidzenie, niedosłyszenie – rzadko całkowite.
 

ZABURZENIA

OBSESYJNO-

KOMPULSYJNE

Dane ogólne:
• Dotyka 3% populacji ogólnej
• Delikatne natręctwa zdarzają się wielu osobom (80% ludzi miewa uporczywe

nawracające myśli lub odczuwa wewnętrzny przymus powtarzania jakiejś

czynności)

• Natręctwa znacznie upośledzają funkcjonowanie społeczne

Objawy:
• Nasuwające się wbrew własnej woli myśli i wyobrażenia – obsesje;
• Odczuwanie wewnętrznego przymusu powtarzania pewnych czynności –

kompulsje;

• Są rozpoznawane jako własne myśli lub impulsy
• Myśli, wyobrażenia, impulsy są zawsze nieprzyjemne

Przykłady: mycie rąk, liczenie słupów telefonicznych, bluźniercze myśli o tematyce

religijnej.

INNE

ZABURZENIA SOMATYZACYJNE
• Powtarzające się, często zmienne skargi na dolegliwości odczuwane w różnych częściach

ciała

• Najczęstsze skargi – nudności, wzdęcia, odbijania, wymioty, swędzenia, drętwienia
• Współwystępują objawy lękowe i depresyjne, uzależnienie i współuzależnienie
• Choroba jest przewlekła i zmienna

HIPOCHONDRIA
• Uporczywe obawy o występowanie poważnej choroby somatycznej
• Pacjenci zgłaszają liczne dolegliwości i są nadmiernie zatroskani swoim stanem fizycznym,

prawidłowe i powszechnie znane odczucia traktują jako objawy choroby

• Uwaga pacjentów jest skupiona zazwyczaj na jakichś wybranych narządach
• Współwystępują objawy depresyjne i lękowe

BÓLE PSYCHOGENNE
• Dominują skargi na uporczywy, mocny ból, nie w pełni wyjaśniony zaburzeniami

somatycznymi

• Dolegliwości są powiązane z emocjonalnym konfliktem lub problemami psychospołecznymi

INNE

NEURASTENIA
• Wyróżnia się 2 typy choroby:
o Dominują skargi na wzmożone uczucie zmęczenia po wysiłku umysłowym, powodujące

zmniejszenie sprawności działania

o częste, nieprzyjemne rozpraszanie uwagi przez nagłe skojarzenia lub wspomnienia
o trudności w koncentracji uwagi
o mało produktywne myślenie

o Uczucie osłabienia i wyczerpania po nawet minimalnym wysiłku fizycznym, któremu towarzyszą

nieskonkretyzowane pobolewania ciała i niemożność odprężania się

o Dodatkowo występują zawroty i bóle głowy, zamartwianie się złym samopoczuciem, drażliwość,

anhedonia, zaburzenia snu

ZESPÓŁ DEPERSONALIZACJI - DEREALIZACJI
• Przeżywanie swoich czynności psychicznych, ciała (depersonalizacja) i otoczenia (derealizacja)

jako zmienionego, obcego, nierealnego, odległego

o Wrażenie, że myślenie jest oderwane od uczuć
o Utrata zdolności przezywania emocji oraz poczucie dystansu wobec własnych myśli, ciała, otaczającego

świata

• Występuje krytycyzm, nie występują zaburzenia świadomości, chorzy zachowują się w sposób

adekwatny do sytuacji

LECZENIE

PSYCHOTERAPIA
 
1.

Psychoterapia poznawczo-behawioralna

2.

Psychoterapia psychoanalityczna

 

FARMAKOTERAPIA
 
1.

Leki roślinne

 
2.

Leki przeciwdepresyjne

 
3.

Leki anksjolityczne - przeciwlękowe

ANTONI KĘPINSKI

• W praktyce psychiatrycznej lęk jest

zagadnieniem

głównym,

zasadniczą

składową prawie wszystkich zespołów
chorobowych, często wokół lęku narastają
inne

objawy

psychopatologiczne;

zmniejszenie lub usunięcie lęku prowadzi
więc do zniknięcia innych objawów (...).
Być dobrym psychiatrą w praktyce oznacza
umieć rozładować lęk swego pacjenta.