Sekurytyzacja wierzytelności w

Polsce implikacje na przyszłość

.

.

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w

Szczecinie

Wydział Ekonomiczny

Zakład Finansów

dr Dawid Dawidowicz

Istota sekurytyzacji



Sekurytyzacja

to

nowoczesna

technika

refinansowania,
w ramach której pula aktywów finansowych wraz ze
strumieniami

przepływów

gotówkowych

zastaje

wyizolowana z bilansu banku czy przedsiębiorstwa,
ubezpieczona

w

tzw.

Spółce

Specjalnego

Przeznaczenia (SPV), która następnie refinansuje
zakupioną pulę aktywów przez emisję papierów
wartościowych na międzynarodowych lub krajowych
rynkach kapitałowych.

Źródło: Sekurytyzacja w krajach Unii Europejskiej oraz polskim systemie bankowym, komisja
Nadzoru Finansowego, Warszawa 2007 r., s. 5-6.

Pula wierzytelności - to przynoszącą
regularny dopływ kapitału grupa jednolitych
rodzajowo wierzytelności, posiadanych i
wyodrębnionych

przez

inicjatora

sekurytyzacji,

z

których

każda

z

wierzytelności stanowiących łącznie co
najmniej 75% grupy przynosi regularny
dopływ kapitału oraz każda wierzytelność
spełnia kryteria określone w statucie
funduszu;

Inicjator sekurytyzacji – to jednostka
samorządu

terytorialnego,

związek

jednostek samorządu terytorialnego lub
podmiot

prowadzący

działalność

gospodarczą,

zbywający

funduszowi

sekurytyzacyjnemu pulę wierzytelności albo
zobowiązujące

się

do

przekazywania

funduszowi sekurytyzacyjnemu wszystkich
świadczeń

otrzymanych

przez

nie

z

określonej puli wierzytelności;

Sekurytyzowane

wierzytelności

–

to

wierzytelności stanowiące przedmiot lokat
funduszu

sekurytyzacyjnego

oraz

wierzytelności

wyodrębnione

przez

inicjatora sekurytyzacji albo inny podmiot,
który

zawarł

z

funduszem

umowę

zobowiązującą

go

do

przekazywania

funduszowi świadczeń uzyskanych w
związku z tymi wierzytelnościami

Fundusz sekurytyzacyjny może być

utworzony jako:

1) standaryzowany fundusz

sekurytyzacyjny;

2) niestandaryzowany fundusz

sekurytyzacyjny.

Umowa o przekazywanie funduszowi wszystkich
świadczeń otrzymywanych przez inicjatora
sekurytyzacji

lub

uprawnionego

z

sekurytyzowanych wierzytelności z określonej
puli

wierzytelności

lub

z

określonych

wierzytelności (umowa o subpartycypację)
powinna zawierać zobowiązanie tych podmiotów
do przekazywania funduszowi:

1) pożytków z sekurytyzowanych wierzytelności
w całości;
2)

kwot

głównych

z

sekurytyzowanych

wierzytelności;
3) kwot uzyskanych z tytułu realizacji
zabezpieczeń sekurytyzowanych wierzytelności
- w przypadku gdy zaspokojenie się inicjatora
sekurytyzacji

lub

uprawnionego

z

sekurytyzowanych

wierzytelności

nastąpiło

przez realizację zabezpieczeń

Standaryzowany fundusz

sekurytyzacyjny jest tworzony jako
fundusz z wydzielonymi
subfunduszami.

Standaryzowany

fundusz

sekurytyzacyjny ma obowiązek lokować
co najmniej 75% wartości aktywów
danego subfunduszu wyłącznie w jedną
pulę wierzytelności lub prawa do
wszystkich świadczeń otrzymywanych
przez inicjatora sekurytyzacji z tytułu
jednej puli wierzytelności,

Jeżeli statut standaryzowanego funduszu
sekurytyzacyjnego tak stanowi, fundusz
może lokować co najmniej 75% wartości
aktywów danego subfunduszu w kilka pul
wierzytelności lub w prawa do świadczeń
otrzymywanych z tytułu kilku pul
wierzytelności, pod warunkiem że:

1) inicjatorami sekurytyzacji są banki
krajowe lub instytucje kredytowe;
2) wierzytelności wchodzące w skład
wszystkich pul są jednolite rodzajowo;
3) umowy, o których mowa w art. 183 ust.
5, w odniesieniu do każdej z pul
wierzytelności

zostaną

zawarte

w

terminie

3

miesięcy

od

dnia

zarejestrowania funduszu

Fundusz

sekurytyzacyjny

może,

uwzględniając interes uczestników
funduszu,

zawierać

umowy

związane z procesem sekurytyzacji,
w szczególności:

1) o nadanie oceny inwestycyjnej

(rating);

2) ubezpieczenia, w tym od ryzyka

niewypłacalności dłużników;

3) (uchylony);
4) o udzielenie poręczenia za

zobowiązania funduszu;

5) gwarancji udzielane na rzecz funduszu.

Księgi rachunkowe funduszu sekurytyzacyjnego,
wyciągi z tych ksiąg podpisane przez osoby
upoważnione do składania oświadczeń w zakresie
praw i obowiązków majątkowych funduszu i
opatrzone pieczęcią towarzystwa zarządzającego
funduszem

sekurytyzacyjnym

oraz

wszelkie

wystawione w ten sposób oświadczenia zawierające
zobowiązania, zwolnienie z zobowiązań, zrzeczenie
się praw lub pokwitowanie odbioru należności mają
moc prawną dokumentów urzędowych oraz stanowią
podstawę do dokonania wpisów w księgach
wieczystych i rejestrach publicznych.

Wartość sekurytyzacyjnych papierów

wartościowych w Europie w latach 2000 –

2008 (w mld euro)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: ESF Securitisation Data Report, 4Q 2008,
www.europeansecuritisation.com.

Zabezpieczenia walorów finansowych

emitowanych w ramach sekurytyzacji



MBS (Mortgage Backed Securities), czyli
papiery

wartościowe

zabezpieczone

hipotecznymi

wierzytelnościami

kredytowymi.



ABS (Asset Backed Securities), tj.
papiery wartościowe oparte na innych
niż MBS aktywach.

Źródło: A. Waszkiewicz, „Papierowe” bogactwo sekurytyzacji, [w:] Bank i Kredyt,
kwiecień 2004 r., s. 21.

Zabezpieczenia instrumentów

finansowych typu MBS

•

RMBS (Residual Mortgage Backed

Securities), papiery wartościowe oparte na
kredytach hipotecznych na nieruchomości,
które nie są źródłem dochodu dla właścicieli.

•

CMBS (Commercial Mortgage Backed

Securities),

instrumenty

finansowe

zabezpieczone

hipoteką

na

nieruchomościach

przynoszących

właścicielom stały dochód.

Źródło: A. Waszkiewicz, „Papierowe” bogactwo sekurytyzacji, [w:] Bank i Kredyt,
kwiecień 2004 r., s. 22.

Typy aktywów bazowych stanowiące

zabezpieczenie transakcji sekurytyzacyjnych w

Europie

w 2008 roku (w mld euro/udział procentowy)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ESF Securitisation Data Report, 4Q 2008,
www.europeansecuritisation.com.

Wartość zabezpieczeń (w mld euro)

i ocena ratingowa

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ESF Securitisation Data Report, 4Q 2008,
www.europeansecuritisation.com.

Polskie doświadczenia

Umownie pierwsze transakcje

sekurytyzacyjne przeprowadzono w

1999 roku

Rodzaj transakcji sekurytyzacyjnych ze

względu na przepływy środków

pieniężnych

Rodzaj transakcji sekurytyzacyjnych ze

względu na przepływy środków

pieniężnych

•

Sekurytyzacja, której przedmiotem są

przedawnione,

przeterminowane

wierzytelności

Rodzaj transakcji sekurytyzacyjnych ze

względu na przepływy środków

pieniężnych

•

Sekurytyzacja, której przedmiotem są

przedawnione,

przeterminowane

wierzytelności

•

Sekurytyzacja

oparta

na

przyszłych

przepływach

pieniężnych

Podział sekurytyzacji według kryterium

podmiotu emitującego instrumenty

finansowe

Podział sekurytyzacji według kryterium

podmiotu emitującego instrumenty

finansowe

•

Sekurytyzacja, przeprowadzona

za

pośrednictwem

spółki

emisyjnej (SPV)

Podział sekurytyzacji według kryterium

podmiotu emitującego instrumenty

finansowe

•

Sekurytyzacja,

przeprowadzona

za

pośrednictwem spółki emisyjnej (SPV)

•

Sekurytyzacja przeprowadzona za

pośrednictwem

funduszy

sekurytyzacyjnych

Podział sekurytyzacji według kryterium

sektora, w którym jest przeprowadzana

Podział sekurytyzacji według kryterium

sektora, w którym jest przeprowadzana

•

Sekurytyzacja w sektorze

publicznym

Podział sekurytyzacji według kryterium

sektora, w którym jest przeprowadzana

•

Sekurytyzacja w sektorze

publicznym

•

Sekurytyzacja w sektorze

prywatnym

Sekurytyzacja w sektorze

publicznym



BRE Bank S.A. i Utrica Zaopatrzenie
Farmaceutyczne S.A. (przedmiotem
były wierzytelności Utrica – dłużnicy
to szpitale i przychodnie)



Wartość transakcji 50 mln zł (20 mln
zł)



Emisja weksli inwestycyjnych



(nadzabezpieczenie, linia kredytowa)

Organizacja systemu sekurytyzacji

w jednostkach samorządu terytorialnego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Jastrzębska M., Obligacje
sekurytyzacyjne, [w:] Gazeta bankowa nr 27/2006 r., s. 25.

Sekurytyzacja w sektorze prywatnym



Sekurytyzacja wierzytelności
leasingowych przeprowadzona przez
Bank Pekao S.A., Pekao Leasing, Pekao
Leasing Sekurytyzacja Sp. z o.o.



(Należności rat leasingowych)



Brak ratingu ze względu na
wiarygodność banku



Wartość transakcji 4,3 mln zł

Sekurytyzacja w sektorze prywatnym



Sekurytyzacja wierzytelności
leasingowych przeprowadzona
przez Raiffeisen-Leasing Polska,
Roof Poland



Wartość 640 mln zł

Sekurytyzacja w sektorze prywatnym



Sekurytyzacja wierzytelności w
obszarze nieruchomości
przeprowadzona przez DTC Real
Estate



(Należności z tytułu najmu
nieruchomości)



Wartość transakcji 74 – 330 mln zł

Sekurytyzacja w sektorze prywatnym



Pierwsza transakcja sekurytyzacji
syntetycznej przeprowadzona
przez Bank Raiffeisen Polska S.A.,
Raiffeisenbank a.s. oraz Bank KfW



Wartość transakcji 450 mln euro (w
tym 270 mln euro to polskie
kredyty)

Sekurytyzacja w sektorze prywatnym



Pierwsza transakcja sekurytyzacji
regularnej przeprowadzona przez
Dominet Bank



(Przedmiot – kredyty
samochodowe)



Wartość transakcji 600 mln zł

Sekurytyzacja w sektorze prywatnym



Sekurytyzacja w sektorze
energetycznym przeprowadzona
przez Bytomską Spółkę Węglową
S.A.



(Przedmiot – należności
elektrociepłowni)



Wartość transakcji 84,3 mln zł

Sekurytyzacja w sektorze prywatnym



Sekurytyzacja wierzytelności
nieregularnych przeprowadzona
przez Bud-Bank



(Przedmiot – kredyty hipoteczne)



Wartość 10 mln zł

Nowe możliwości

przeprowadzania transakcji

sekurytyzacyjnych po

nowelizacji ustawy prawo

bankowe i ustawy

o funduszach

inwestycyjnych

Zastąpienie SPV funduszem

sekurytyzacyjnym

Sekurytyzacja w oparciu o fundusze

sekurytyzacyjne

Źródło: D. Dawidowicz, Fundusze sekurytyzacyjne w Polsce [w:] Rynki finansowe, pr. zbior. pod
red. H. Mamcarza, Wyd. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Lublin 2006 r., s.
201.

Przyczyny stosowania sekurytyzacji

według istotności

Źródło: Sekurytyzacja w krajach Unii Europejskiej oraz polskim systemie bankowym, Komisja
Nadzoru Finansowego, Warszawa 2007 r., s. 32.

Wartość aktywów netto funduszy

sekurytyzacyjnych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Wartość aktywów netto funduszy inwestycyjnych,
IZFA, kwiecień 2009 r.

Wyniki sekurytyzacyjnych funduszy

inwestycyjnych

Źródło: http://www.analizy.pl/analizy_online/index.php?strona=raporty2&jezyk=pl; 20.04.2009 r.

TFI

sekurytyzacyjne uniwersalne

data

O1M

O3M

O6M

O12M

O24M

O36M

TFI Allianz Polska

Allianz NSFIZ

2009-01-

31

0,0%

-3,0%

-6,4%

-8,6%

-12,4%

 

Copernicus Capital

TFI

BEST I NSFIZ

2009-01-

31

-0,8%

0,0%

-14,1%

-3,2%

8,9%

 

BEST TFI

BEST II NSFIZ

2009-01-

31

0,0%

-2,0%

0,0%

 

 

 

Copernicus Capital
TFI

BISON NSFIZ

2009-01-

31

0,0%

18,3%

1,3%

37,8%

109,1%

 

Copernicus Capital

TFI

CC3 NSFIZ

2009-01-

31

-25,0%

-50,9% -64,5%

 

 

 

IDEA TFI

Elektus NSFIZ

2009-01-

31

0,0%

-5,4%

-10,1%

 

 

 

IDEA TFI

GPM Vindexus NSFIZ

2009-01-

31

0,0%

0,8%

-3,0%

-15,9%

 

 

Intrum Justitia TFI

Intrum Justitia Debt Fund 1 FIZ

NFS

2009-01-

31

0,0%

1,7%

3,8%

11,3%

57,3%

-15,7%

PLEJADA TFI

Plejada Wierzytelności 1
FIZNFS

2009-01-

31

0,0%

-8,0%

-15,7% -29,6%

 

 

Copernicus Capital
TFI

Prokulus NSFIZ

2009-01-

31

0,0%

952,4% 414,0% 391,1% 123,2%

 

Copernicus Capital

TFI

Prokura NSFIZ

2009-01-

31

0,0%

63,1%

109,7% 146,3% 572,0% 1122,1%

Copernicus Capital
TFI

Ultimo FIZ NFS

2009-01-

31

-2,8%

1,5%

8,7%

14,9%

27,3%

 

Copernicus Capital
TFI

VPF I NSFIZ

2009-01-

31

-1,9%

2,0%

20,3%

33,9%

 

 

Copernicus Capital

TFI

VPF III NSFIZ

2009-01-

31

9,1%

26,3%

-31,4% -70,7%

 

 

Czynniki mogące wpłynąć na dalszy

rozwój sekurytyzacji

•

Prawdopodobne

zwiększenie

wykorzystania

kart

kredytowych

i

obniżenie wskaźnika wypłacalności w
„grace period” (przed spłatą odsetek).

•

Opóźnienia w spłatach kredytów
hipotecznych oraz kredytów udzielonych
przedsiębiorstwom.

•

Stosunkowo dobre wyniki funduszy
sekurytyzacyjnych realizujących funkcję
SPV.

•

Lobbing

przedsiębiorstw

windykacyjnych na rzecz stosowania
sekurytyzacji.

Czynniki mogące wpłynąć na dalszy

rozwój sekurytyzacji c. d.

•

Pogorszenie nastrojów na rynku

międzybankowym.

•

Potrzeba większej płynności kapitałowej

banków

i poprawa wskaźników finansowych
banków.

•

Gotowość niektórych przedsiębiorstw

windykacyjnych

do

sekurytyzacji

wierzytelności regularnych.

•

Wzrastające zadłużenie przedsiębiorstw

(w

tym

z tytułu opcji walutowych).

Bariery rozwoju sekurytyzacji

•

Brak

odpowiednich

regulacji

prawnych.

•

Różnice interpretacyjne przepisów
prawa przez ograny podatkowe.

•

Zwiększony

brak

zaufania

do

złożonych typów transakcji (w tym
transakcji sekurytyzacyjnych).

•

Koszty przeprowadzenia transakcji
(prawne, emisyjne, itp.).

•

Brak wiedzy oraz obawy przed
przeprowadzeniem transakcji (np. w
jednostki samorządu terytorialnego).

Wnioski wynikające z raportów

Opublikowany w 2002 roku przez Fitch Ratings

specjalny raport poświęcony sekurytyzacji w Polsce

podkreśla,

iż

sekurytyzacja

w Polsce znajduje się w początkowej fazie rozwoju.

Główną barierą tego rozwoju uznano brak

odpowiednich

przepisów

prawa

regulujących

proces sekurytyzacji oraz ryzyko związane

z różnicami kursowymi w przypadku wierzytelności

sekurytyzowanych w walutach obcych. Największe

szanse rozwoju sekurytyzacji wiązano z sektorem

bankowym.

Źródło: Por. FitchRatings, Securitisation in Poland, Poland special Report, Copyright
by Fitch, Inc. and Fitch Ratings, Ltd. New York 2002, s. 6, 9.

Wnioski końcowe

•

Sekurytyzacja

w

Polsce

była

przeprowadzana

przez

różne

podmioty działające w różnych
sektorach.

•

Zdecydowana większość transakcji
została przeprowadzona w całości.

•

Głównym celem przeprowadzanych
transakcji sekurytyzacyjnych była
poprawa płynności i zmniejszenie
obciążeń kapitałowych.

Wnioski końcowe c. d.

•

Przewaga zalet sekurytyzacji nad

jej wadami.

•

Potrzeby

podmiotów

gospodarczych

zmuszają

do

poszukiwania nowych sposobów
finansowania.

•

Coraz większe doświadczenie
podmiotów

przeprowadzających

sekurytyzację.

Wnioski końcowe c. d.

•

Faworyzowanie

funduszy

sekurytyzacyjnych pełniących funkcję
SPV.

•

Wysoka

jakość

oceny

sekurytyzowanych wierzytelności.

•

Zwiększająca

się

wartość

wierzytelności

przeterminowanych

może

stanowić

przedmiot

sekurytyzacji.

•

Konieczność przejrzystości tego typu
transakcji

w

celu

zwiększenia

zaufania inwestorów.

Dziękuję za uwagę

Sekurytyzacja wierzytelności w Polsce –

implikacje na przyszłość

dr Dawid Dawidowicz

Typy aktywów bazowych będących

zabezpieczeniem ABS w Europie

w drugim kwartale 2005 roku

5%

2%

0%

19%

41%

34%

Kredyty samochodowe

Pożyczki konsumenckie

CDO

Karty kredytowe

Należności

Inne

Źródło: ESF Securitisation Data Report, Summer 2005,
www.europeansecuritisation.com.

Typy aktywów bazowych będących

zabezpieczeniem MBS w Europie w drugim

kwartale 2005 roku

75%

22%

3%

RMBS

CMBS Mieszane

Źródło: ESF Securitisation Data Report, Summer 2005,
www.europeansecuritisation.com.

Wartość sekurytyzacyjnych papierów

wartościowych w Europie w latach 1997 –

2005 (w mld euro)

0

50

100

150

200

250

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005*

46,9

36,5

73,2

78,2

153,6

157,7

217,2

243,6

148,7

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: ESF Securitisation Data Report, Summer 2005,
www.europeansecuritisation.com.

* - pierwsza połowa 2005 roku

Wartość sekurytyzacyjnych papierów

wartościowych w Europie w latach 2000 –

2008 (w mld euro)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: ESF Securitisation Data Report, Q4 2008,
www.europeansecuritisation.com.