SEKURYTYZACJA

Sekurytyzacja to operacja finansowa pozwalająca instytucjom finansowym, przedsiębiorstwom i innym podmiotom na uzyskanie kapitału (zwiększanie płynności) w drodze emisji papierów wartościowych, zabezpieczonych wybranymi składnikami aktywów emitenta. Nazwa tej operacji pochodzi od angielskiego słowa securities oznaczającego papiery wartościowe.

Historia. Za począ­tek sekurytyzacji przyjmuje się lata 70. XX w., kiedy na amerykańskim rynku kredytów hipotecznych pojawił się kryzys zwią­zany z utratą płynności znacznej liczby kas oszczędnościowo-pożycz­kowych. Wówczas rząd federalny podjął kroki w celu łagodzenia skutków kryzysu na rynku finansowym i powołał agencję GNMA (Government National Mortgage Association – Rządowy Krajowy Zwią­zek Hipoteczny). Zadaniem agencji było między innymi wyemitowanie papierów wartościowych opartych o kre­dyty hipoteczne (Mortgage Backed Securities – MBS), a tym samym dostarczenie środków pieniężnych na pokrycie potrzeb rynku kredytów hipotecznych.

Struktura procesu. Podmiot inicjujący proces sekurytyzacji – inicjator, wyodrębnia z portfela swoich aktywów, takie, które spełniają ściśle określone warunki i będą przeznaczone do sekurytyzacji. Wśród grupy inicjatorów największy udział w rynku posiadają banki, stąd często sekurytyzacja kojarzona jest z aktywami bankowymi, do których należą między innymi pożyczki studenckie, kredyty mieszkaniowe, kredyty hipoteczne, należności z tytułu kart kredytowych, czy pożyczki samochodowe. Wyodrębnione aktywa (np. pożyczki na zakup samochodów) inicjator sprzedaje do podmiotu specjalnego przez­na­czenia – SPV (Special Purpose Vehicle), który w oparciu o płat­ności wynikające z danego rodzaju aktywów (spłaty rat kapitałowych i odsetek od pożyczki samochodowej) wyemituje papiery wartościowe ABS (Asset Backed Securities - papiery wartościowe zabezpieczone aktywami) na rynku finansowym, przyjmujące najczęściej formę obli­gacji. SPV musi powstać, gdyż poprzez sprzedaż aktywów ryzyko sekurytyzacji zostaje całkowicie oddzielone od kondycji finansowej inicjatora.

Emisja papierów wartościowych podzielona jest na kilka transz (serii klasowych) o różnej wartości i różnym poziomie ryzyka. Agencje ratingowe badają ryzyko niespłacenia transz i przydzielają im odpowiednią ocenę. Transza nadrzędna (senioralna) „A”, o najszybszej płatności i najniższym ryzyku, uzyskuje najwyższy możliwy rating, a płatności inwestorom tej tran­szy gwarantują strumienie pieniężne transz podporządkowanych. Inwestorzy transzy nad­rzęd­nej o ratingu AAA uzyskują niższy dochód, niż w przy­padku inwestycji w transze podporządkowane. Inwestorzy sekurytyzacyjnych papierów wartościowych są w realizacji swoich praw wspierani różnego rodzaju zabezpieczeniami emisji, jak np. gwa­rancja bankowa, ubezpieczenie, czy też utworzenie specjalnego ra­chunku bankowego na zabezpieczenie strat wynikających z nieprawi­dłowej realizacji transakcji sekurytyzacyjnej. Pozyskane ze sprzedaży papierów wartościowych środki pieniężne są przekazywane do inicjatora, który może np. ponownie udzielić kredytu swoim klientom.

Sekurytyzacja a kryzys finansowy W czasie kryzysu na rynku finansowym instytucje finansowe mogą mieć trudności z pozyskaniem kapitału zewnętrznego, np. w postaci kredytów czy pożyczek, niezbędnego do finansowania inwestycji. Pogorszeniu może ulec zdolność kredytowa określonej jednostki, między innymi z powodu spadku jej dochodów własnych. Z drugiej strony wzrost ryzyka kredytowego powoduje wzrost kosztów obsługi kredytu. W rezultacie wpływa to na obniżenie się rentowności danej inwestycji. Ponadto w przypadku wysokiego poziomu zadłużenia, dalsze kredytowanie się takiej jednostki może stać się niemożliwe ze względu na nieprzekraczanie wysokości ustawowych wskaźników zadłużenia. Wyjściem z takiej sytuacji może okazać się sekurytyzacja. Pozwala ona na pozyskanie środków pieniężnych, które nie pogarszają ustawowych wskaźnikow zadłużenia. Dobrze przeprowadzona może okazać się tanią formą pozyskania kapitału oraz wywołać wzrost efektywności zarządzania majątkiem. Jeśli środki z sekurytyzacji zostaną przeznaczone na spłatę dotychczasowego zadłużenia to wpłynie to na poprawę kondycji finansowej danej jednostki. W czasie kryzysu na rynku finansowym sekurytyzacja może stać się także swego rodzaju środkiem zaradczym na spadające przychody z tytułu sprzedaży majątku, wynikające ze spadku jego wartości rynkowej. W ten sposób można najpierw pozyskać wymagane środki, a dopiero po kilku latach, przy wyższej rynkowej wartości aktywów, dokonać ich sprzedaży potencjalnym inwestorom. Również sama sekurytyzacja może uwzględniać wykup wyemitowanych papierów wartościowych według z góry ustalonej ceny bądź udziału w zarządzanym majątku. Cena ta nie musi bowiem odzwierciedlać wyłącznie aktualnej sytuacji rynkowej.

Od 2001 r. niskie stopy procentowe w Stanach Zjednoczonych zaowocowały zwiększeniem liczby kredytów hipotecznych na potrzeby budownictwa mieszkaniowego, a w rezultacie szybkim wzrostem cen nieruchomości mieszkalnych. Zapotrzebowanie na takie nieruchomości w USA było dodatkowo napędzane ogólnym złagodzeniem kryteriów oceny ze strony kredytodawców (kredytów udzielano kredytobiorcom o słabej lub niezadowalającej historii kredytowej) co wiązało się ze zwiększonym ryzykiem. Rynek kredytów o podwyższonym ryzyku rósł szybko, a w odpowiedzi na ten wzrost szybko rozwijała się także tzw. sekurytyzacja kredytów hipotecznych (kredytodawcy przenosili ryzyko kredytowe na inwestorów). Jednakże w latach 2006–2007 stopy procentowe wzrosły, a ceny nieruchomości mieszkalnych w Stanach Zjednoczonych uległy obniżeniu. W rezultacie wielu kredytobiorców o podwyższonym ryzyku nie było w stanie refinansować zaciągniętych przez siebie kredytów hipotecznych i musiało płacić znacznie wyższe odsetki. Doprowadziło to ostatecznie do dużej liczby przypadków niemożności wywiązania się z zaciągniętych zobowiązań finansowych, zwłaszcza wśród kredytobiorców o podwyższonym ryzyku. Sekurytyzacja kredytów hipotecznych powodowała przeniesienie ryzyka związanego z kredytami o podwyższonym ryzyku na rynki na całym świecie. Kiedy na rynku amerykańskim zaczęła rosnąć liczba egzekucji nieruchomości od klientów, nikt nie znał rzeczywistej lokalizacji ryzyka związanego z papierami wartościowymi zabezpieczającymi kredyty. Ten brak pewności dotyczący wielkości i lokalizacji ryzyka spowodował ograniczenie płynności i niepokój instytucji finansowych.

Sekurytyzacja jest tylko instrumentem i to od ludzi zależy jak z niej skorzystają. Źle przeprowadzona w USA była przyczyną powstania kryzysu. Inwestorzy z całego świata tracą pieniądze w momencie gdy Amerykanie nie spłacają swoich kredytów. Sekurytyzacja była technicznym środkiem rozprzestrzeniania się kryzysu na całym świecie.

Bibliografia:

• Dębski W, Rynek finansowy i jego mechanizmy podstawy teorii i praktyki, PWN Warszawa 2003,

• Krzyżkiewicz Z, Leksykon bankowo-giełdowy, Poltext Warszawa 2006,

• Owsiak S, Finanse publiczne teoria i praktyka, PWN Warszawa 2006,

• Nawrot W, Globalny kryzys finansowy XXI w., Cedewu, Warszawa 2009.