CHOROBY ZAWODOWE

WYWOŁANE SPOSOBEM

WYKONYWANIA PRACY

Definicja choroby

zawodowej

• Choroba zawodowa jest to choroba

spowodowana działaniem czynników
szkodliwych dla zdrowia
występujących w środowisku pracy
lub sposobem wykonywania pracy,
określona w wykazie chorób
zawodowych.

• Wykaz chorób zawodowych znajduje się

w załączniku do rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w
sprawie wykazu chorób zawodowych,
szczegółowych zasad postępowania w
sprawach zgłaszania podejrzenia,
rozpoznawania i stwierdzania chorób
zawodowych oraz podmiotów
właściwych w tych sprawach.

Do przyczyn chorób zawodowych zalicza się:

- Toksyczne substancje chemiczne

- Substncje rakotwórcze

- Pyły przemysłowe

- Czynniki fizyczne

- Czynniki biologiczne

- Czynniki związane ze sposobem wykonywania pracy:

ruchy

monotypowe, nadmierne napięcie statyczne i dynamiczne mięśni,
ucisk na pnie nerwowe, przeciążenie układu kostno-stawowego i
tkanek okołostawowych, nadmierne obciążenie narządu ruchu

• W 2005 roku zanotowano w Polsce

łącznie 3249 przypadków chorób
zawodowych. Poniżej przedstawiono
procentowy udział w tej liczbie
najczęściej występujących jednostek
chorobowych, w tym także choroby
narządu ruchu oraz przewlekłe
choroby układu nerwowego.

• Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane

sposobem wykonywania pracy występują w
wykazie chorób zawodowych w punkcie 19
(rozporządzenie Rady Ministrów z 30 lipca
2002 r. w sprawie wykazu chorób
zawodowych, szczegółowych zasad
postępowania w sprawach zgłaszania
podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania
chorób zawodowych oraz podmiotów
właściwych w tych sprawach – Dz. U. nr 132,
poz. 1115).

Należą do nich:

• przewlekłe zapalenie ścięgna i jego

pochewki,

• przewlekłe zapalenie kaletki maziowej,

• przewlekłe uszkodzenie łąkotki,

• przewlekłe uszkodzenie torebki stawowej,

• przewlekłe zapalenie okołostawowe barku,

• przewlekłe zapalenie nadkłykcia kości

ramiennej,

• zmęczeniowe złamanie kości,

• martwica kości nadgarstka.

Najczęstsze przyczyny tych chorób
to długotrwałe wykonywanie czynności

zawodowych charakteryzujących się:

• powtarzalnością

• rytmicznością

• wymuszoną pozycją ciała

• uciskiem lub rozciąganiem struktur

anatomicznych

• nadmiernym obciążeniem wysiłkiem

statycznym lub dynamicznym

• mikrourazami ciała

Przewlekłe zapalenie

ścięgna i jego pochewki

• Zewnętrzna powierzchnia ścięgna

pokryta jest osłonką poślizgową, a w
miejscach zmiany kierunku torebką
zawierającą maź.

• Na skutek nadmiernego tarcia

spowodowanego przeciążeniem
podczas pracy dochodzi do jałowego
zapalenia, a następnie do
bliznowacenia

Przewlekłe zapalenie

ścięgna i jego pochewki

Najczęstsza lokalizacja w pochewkach

ścięgien:

• prostowników nadgarstka i palców,
• odwodziciela kciuka
• głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia
• Achillesa
• mięśnia piszczelowego tylnego
• mięśni strzałkowych
• zginaczy goleni

Przewlekłe zapalenie

ścięgna i jego pochewki

Największe narażenie występuje u:
• maszynistek
• włókniarek
• osób piszących na klawiaturze

komputerów

• muzyków

Przewlekłe zapalenie

ścięgna i jego pochewki

Objawy: 

• ograniczenie ruchomości, bolesność i obrzęk

okolicy zmienionego zapalnie ścięgna

• osłabienie chorego ścięgna z powodu

bliznowacenia i złogów wapnia, które często

towarzyszą stanom zapalnym ścięgien

• ból nasilający się podczas ruchu, jednak

może wystąpić również w spoczynku,

• niewielkie zaczerwienienie i wzmożone

ucieplenie w obrębie skóry otaczającej

ścięgno, zwłaszcza gdy jest ono położone w

jej pobliżu.

Przewlekłe zapalenie

ścięgna i jego pochewki -

Choroba de Quervaina

• Najczęstsze przypadki zapalenia

pochewek ścięgnistych

• Dotyczą wspólnej pochewki długiego

odwodziciela i krótkiego prostownika
kciuka

• Objawiają się odpowiednio

zlokalizowanym bólem, obrzękiem lub
wysiękiem i ograniczeniem
ruchomości.

Przewlekłe zapalenie

ścięgna i jego pochewki -

Choroba de Quervaina

Występuje u pracujących

wykonujących czynności związane z
odwodzeniem kciuka i łokciowym
odwodzeniem nadgarstka oraz
pierścieniową pozycja I i II palca przy
obejmowaniu przedmiotów

Przewlekłe zapalenie

kaletek

maziowych

• Kaletka maziowa (bursa synovialis) stanowi

zachyłek jamy stawowej powstający w
miejscu gdzie warstwa włóknista torebki
stawowej jest cienka i błona maziowa może
się poza nią uwypuklać. Rolą kaletki jest
ułatwienie ślizgania się mięśni i ścięgien
oraz innych tkanek miękkich w stosunku do
przemieszczających się struktur kostnych
oraz przenoszenie obciążeń pomiędzy
kośćmi a tkankami miękkimi.

Przewlekłe zapalenie

kaletek

maziowych

• Najczęściej uszkodzeniu ulegają

kaletki stawu kolanowego w wyniku
długotrwałej pracy w pozycji
klęczącej ( np. posadzkarze, dekarze,
górnicy), stawu łokciowego ( „łokieć
górnika, studenta”) oraz barkowego.

Przewlekłe zapalenie

kaletek

maziowych

Największe narażenie występuje u:
• górników pracujących na niskich

pokładach

• parkieciarzy i posadzkarzy
• układaczy płyt kamiennych, brukarzy
• tragarzy przenoszących duże ciężary

na barkach

• szlifierzy szkła i kamieni

Przewlekłe zapalenie

kaletek

maziowych

Objawy:
• ból nasilający się przy palpacji i

ruchach

• obrzęk
• chełbotanie ( obecność krwi lub

wysięku)

• wzmożone ucieplenie skóry

Uszkodzenie łąkotek

Łąkotki stawowe kolana odgrywają rolę

w

• przenoszenie obciążeń z powierzchni

stawowej kłykci kości udowej na kość
piszczelową
• absorpcji drgań i wstrząsów

stabilizacji mechanicznej

• propriocepcji

• rozprowadzaniu płynu

  maziowego

Uszkodzenie łąkotek

Ulegają uszkodzeniu z dwóch powodów:
• silne urazy skrętne kolana często

występujące w sporcie i bywa połączony z

uszkodzeniami więzadeł i chrząstki stawowej

kolana.

• uszkodzenia o charakterze przeciążeniowym

lub zwyrodnieniowym w wyniku sumujących

się przeciążeń, mikrourazów i zaburzeń

chorobowych w strukturze morfologicznej

łąkotki (np. podczas pracy w przysiadzie lub

na kolanach)

Uszkodzenie łąkotek

Zmiany te występują zwykle w

narażeniu zawodowym u:

• górników pracujących na niskich

pokładach

• parkieciarzy i posadzkarzy
• układaczy płyt kamiennych, brukarzy

Uszkodzenie łąkotek

Objawy:
- uporczywy ból na wysokości szpary

stawowej nasilający się w czasie
maksymalnego zgięcia lub wyprostu

- obrzęk
- wysięk
- uczucie przeskakiwania

Uszkodzenia mięśni

• Są to zespoły bólowe grup mięśniowych

narażonych na przeciążenie podczas pracy w
wyniku szybkich i monotypowych ruchów
wykonywanych w niewygodnej pozycji

• Występują u : kopaczy, stolarzy, wytapiaczy,

maszynistek, fryzjerów, drwali, szewców,
pakowaczy.

• Objawy: bóle, obrzęki, wzmożone ucieplenie

skóry, osłabienie siłu mięśniowej

Uszkodzenia przyczepów

ścięgnistych

Entezopatie, czyli zapalenia

przyczepów

ścięgnistych, mogą być przyczyną

bolesności ruchowej i uciskowej oraz
ograniczenia ruchomości w stawie

barkowym
Choroby te określa się ogólnie

mianem zespołu bolesnego barku

Uszkodzenia przyczepów

ścięgnistych - zespół

bolesnego barku

Może mieć przebieg podostry lub przewlekły i

dotyczyć różnych przyczepów mięśni najczęściej

mięśnia nadgrzebieniowego
Charakteryzuje się:

• silnym bólem okolicy barkowej,
• bolesnością przyczepu w okolicy guzka większego

kości ramiennej oraz na przebiegu mięśnia,

• bolesnością podczas odwodzenia oraz podczas

zginania i rotacji wewnętrznej z ograniczeniem

tych ruchów.

Uszkodzenia przyczepów

ścięgnistych - zespół

bolesnego barku

Inne podtypy zespołu bolesnego barku

to:

• zespół mięśnia dwugłowego ramienia,
• entezopatie w okolicy guzka

mniejszego kości ramiennej i wyrostka
kruczego łopatki

• entezopatie głowy krótkiej mięśnia

dwugłowego oraz mięśni
podgrzebieniowego i czworobocznego.

Uszkodzenia przyczepów

ścięgnistych - zespół

bolesnego barku

Występują zwykle u ludzi z długim
stażem pracy, ciężko pracujących,
przesuwających ciężary lub
podnoszących wielokrotnie ciężkie
przedmioty.

Uszkodzenia przyczepów

ścięgnistych - zespół

bolesnego łokcia

Jest to entezopatia nadkłykcia bocznego kości

ramiennej

(tzw. łokieć tenisisty) wywołana zapaleniem dotyczącym
przyczepów ścięgien mięśni prostowników nadgarstka do
nadkłykcia bocznego kości ramiennej.

Jest najczęściej następstwem przeciążenia mięśni

prostowników nadgarstka i palców oraz mikrouszkodzeń
przyczepów mięśni w obrębie nadkłykcia bocznego kości
ramiennej.

Uszkodzenia przyczepów

ścięgnistych - zespół

bolesnego łokcia

Objawia się bolesnością zewnętrznej powierzchni

okolicy

stawu łokciowego i bólem okolicy stawu łokciowego
promieniującym do przedramienia, rzadziej
ramienia, nasilającym się podczas zginania

grzbietowego

nadgarstka, dźwigania ciężaru, silnego uścisku
czy powtarzających się ruchach przedramienia (np.
gry w tenisa, posługiwania się śrubokrętem, gry
na skrzypcach, masażu czy różnych prac fizycznych).

Upośledzenie funkcji układu

ruchu

może też być następstwem
patologii w obwodowym

układzie

nerwowym.

Przewlekłe choroby obwodowego
układu nerwowego wywołane

sposobem

wykonywania pracy (poz. 20 w wykazie
chorób zawodowych) to:
1. zespół cieśni w obrębie nadgarstka,
2. zespół rowka nerwu łokciowego.

Zespół cieśni kanału

nadgarstka

Zespół objawów spowodowanych
uciskiem nerwu pośrodkowego w

kanale

nadgarstka.

Zespół cieśni kanału

nadgarstka Przyczyny

• Zmiany pourazowe zniekształcające kanał kostny
• Blizny
• Zmiany zwyrodnieniowe pochewek ścięgnistych
• Guzy
• Zaburzenia naczyniowe
• Uprawianie sportu (tenis, krykiet)
• Zaburzenia hormonalne, przemiany materii i krążenia,

choroby alergiczne

• Przeciążenia spowodowane

charakterem wykonywanej pracy

zawodowej (ruchy skrętne, stale

utrzymywane zgięcie grzbietowe)

Zespół cieśni kanału

nadgarstka Przyczyny

• gra na fortepianie
• pisanie na maszynie
• pisanie na klawiaturze komputera
• robienie na drutach
• szycie
• składanie części elektronicznych
• praca w tartaku
• praca w kasie w supermarkecie
• fryzjerstwo
• praca mechanika

Zespół cieśni kanału

nadgarstka Objawy

1. Drętwienia i zaburzenia czucia, mrowienie i ból

palców

ręki - szczególnie palców I - III

2. Nasilenie objawów zwłaszcza w godzinach nocnych

3. Parestezje w obrębie całej reki - nie tylko w obszarze

unerwienia n.pośrodkowego co jest spowodowane
istnieniem gałęzi łączących pomiędzy nerwem
pośrodkowym i łokciowym.

4. Początkowo okresowe a potem stałe osłabienie siły

mięśniowej ręki - zwłaszcza osłabienie chwytu
szczypcowego

5. Promieniowanie bólu do ramienia, barku i szyi

6. Ulgę często przynosi potrząsanie ręką lub

opuszczanie kończyny w dół

Zespół cieśni kanału

nadgarstka Badanie

kliniczne

1. Test Phalena - test zgięcia nadgarstka. Badany opiera łokcie

na stole i swobodnie zwiesza ręce na okres 60 sek. Jeżeli w tym

czasie wystąpią drętwienia i mrowienia test uważamy za

dodatni

2. Objaw Tinnela - polega na opukiwaniu okolicy nadgarstka

wzdłuż przebiegu nerwu pośrodkowego - w przypadku

pojawienia się drętwienia, przeczulicy w obszarze unerwianym

przez nerw pośrodkowy test uznajemy za dodatni.

3. Objawy ruchowe - osłabienie mięśni kłębu, zwłaszcza

odwodziciela krótkiego kciuka. Badanie obejmuje siłę chwytu

szczypcowego końcami palców pomiędzy kciukiem i palcem

serdecznym

4. Objawy autonomiczne - zmiana zabarwienie skóry,

zaburzenie wydzielania potu w obrębie ręki i palców, kruchość i

łamliwość paznokci

.

Zespół rowka nerwu

łokciowego

Druga, pod względem częstości
występowania, neuropatia, po zespole
kanału nadgarstka
Jego występowanie zwiększyło się
wraz ze wzrostem użycia komputerów
w czasie pracy, podczas której
używana kończyna górna znajduje się
w ciągłym zgięciu w stawie łokciowym

Zespół rowka nerwu

łokciowego

• Zespół objawów spowodowanych
uciskiem nerwu łokciowego w obrębie
nasady dalszej kości ramiennej

Zespół rowka nerwu

łokciowego Przyczyny

• bezpośrednie uderzenie lub chroniczny ucisk,

• urazy kości okolicy stawu łokciowego,

• zbytnia płytkość rowka n. łokciowego lub brakiem rozcięgna,

które zwykle go pokrywa, wyniku czego nerw może opuszczać

rowek przy zginaniu i powracać przy prostowaniu, co powoduje

jego drażnienie,

• guzy kanału nerwu łokciowego, takie jak gangliony,

osteochondroma, cysty reumatoidalne itp.,

• anomalie mięśniowe,

• kompresje śródnerwowe, np. neurilemmoma, neurofibroma,

krwawienia i cysty wewnątrznerwowe

• praca wymagająca ciągłego utrzymywania

łokci w pozycji zgiętej przy równoczesnym

opieraniu się o podłoże ( szlifierze szkła

kryształowego)

Zespół rowka nerwu

łokciowego Objawy i

badanie kliniczne

• tkliwość wzdłuż tylnego brzegu nadkłykcia

przyśrodkowego,

• niedoczulica,

• znieczulenie w obszarze unerwienia n. łokciowego,

• atrofia i dysfunkcja mięśni na przebiegu n.

łokciowego.

• obniżenie siły chwytu dwupalcowego i całkowitego,

• objaw Fromenta (nadmierne zgięcie stawu kciuka),

trudności ze skrzyżowaniem palca II i III,

• zmniejszenie kłębika i pierwszej przestrzeni między

kośćmi śródręcza

• osłabienie i niedowład mięśni położonych głęboko:

zginacza łokciowego nadgarstka i zginacza

głębokiego palców.

Diagnostyka chorób

zawodowych układu ruchu

Wymaga przeprowadzenia dokładnej
charakterystyki pracy z uwzględnieniem:
• Rodzaju i zakresu wykonywanych

czynności

• Ich czasu trwania podczas zmiany

roboczej ( przy czynnościach

monotypowych)

• Stopnia obciążenia wysiłkiem fizycznym
• Opisu niefizjologicznej pozycji ciała

• Rodzaju obsługiwanych narzędzi i ich

ciężaru

• Liczby, wielkości, kształtu i ciężaru

obrabianych przedmiotów, jeżeli są

one utrzymywane w rękach,

podnoszone, przenoszone,

przesuwane, pakowane lub

• Systemu wykonywanej pracy

(akordowa, dniówkowa, zadaniowa, w

godzinach nadliczbowych, zmianowa)

• Częstości i czasu trwania przerw w

pracy

• Stosowania środków ochrony

indywidualnej

• Przestrzegania zasad BHP
• Ergonomicznego przystosowania

stanowiska pracy do wykonywanych
czynności

Regulacje prawne

• Wytyczne unijnej dyrektywy 90/269/EWG z 29

maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań

dotyczących

ochrony zdrowia i bezpieczeństwa
podczas ręcznego przemieszczania
ciężarów w przypadku możliwości wystąpienia
zagrożenia, zwłaszcza urazów kręgosłupa
(czwarta szczegółowa do dyrektywy
ramowej) zobowiązują kraje członkowskie do
stosowania takich rozwiązań, które zmniejszają
ryzyko powstawania chorób układu ruchu.

• W Polsce znalazło to odbicie w rozporządzeniu

Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 14 marca

2002 r w sprawie bhp przy ręcznych pracach

transportowych (Dz. U. nr 26, poz. 313 i nr 82,

poz. 930 ), które ustala :

- obowiązki i wymagania względem pracodawcy

dotyczące organizacji i wykonania ręcznych

transportów oraz zapewnienia właściwego bhp,

- dopuszczalne ciężary przemieszczanych

przedmiotów i wartości koniecznych do tego sił.

• Regulacje dotyczące kobiet zawarte

są w rozporządzeniu Rady Ministrów
z 10 września 1996 r. w sprawie prac
szczególnie uciążliwych lub
szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.
U. nr 114, poz. 545 ze zm., Dz. U. nr
127, poz. 1092).

• Regulacja dotyczące młodocianych

zawarte są w rozporządzeniu Rady
Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w
sprawie wykazu prac wzbronionych
młodocianym i warunków ich
zatrudnienia przy niektórych z tych
prac (Dz. U. nr 200, poz. 2047 ze
zm.).

Praca przy komputerze

szczególnie zagrożeni:
• sekretarki,
• maszynistki,
• operatorzy sprzętu

komputerowego

• osoby wprowadzające dane do

komputerów

Praca przy komputerze

• dolegliwości ze strony narządu wzroku
• bóle głowy
• dolegliwości ze strony układu

ruchu oraz obwodowego układu

nerwowego (określane jako

"zespoły przeciążeniowe")

• zmęczenie psychofizyczne
• zaburzenia psychiczne

Szczególna pozycja ręki:

• szczególne obciążenie ręki prowadzącej mysz, przy

jednoczesnym "oszczędzaniu" pozostałych części ciała

• obciążenie mięśni i ścięgien, wywołane monotonnym

powtarzaniem tych samych czynności i jednostronnym

statycznym obciążeniem układu mięśniowo-

szkieletowego

• do 240 znaków (tj. uderzeń w klawisze) na minutę

• każdy palec wykonuje ten sam ruch 1000 razy w ciągu

godziny

• 6-godzinny poziom aktywności lewego palca

wskazującego i związanych z nią obciążeń

porównywalny z pracą nóg podczas 40-kilometrowego

marszu

Praca przy komputerze –

klawiatura i mysz

Praca przy komputerze –

pozycja ciała

• wymuszona pozycja siedzącą
• wyposażenie stanowiska najczęściej

niedostosowane do budowy anatomicznej

człowieka

• brak aktywności ruchowej podczas pracy

biurowej powodujący spowolnienie krążenia

krwi i zmniejsza sprawności mięśni

• przy niewłaściwej pozycji napięcie mięśniowe

o małym natężeniu i o długim czasie trwania -

głównie mięśnie gałkoruchowe, mięśnie

grzbietu, rąk, przedramion i nadgarstków

Dolegliwości ze strony układu ruchu oraz

obwodowego układu nerwowego

(zespoły przeciążeniowe)

(W niektórych grupach zawodowych u 65-

80% pracowników)

• bólowe zespoły korzeniowe,
• sztywność i bolesność nadgarstków

(szczególnie przy pracy z myszką)

• bóle kręgosłupa w odcinku szyjnym i

lędźwiowym, a także bóle ramion i dłoni

• wady postawy
• obrzęk podstawy kciuka w wyniku zbyt

częstego jego zginania (tzw. kciuk Nintendo).

Zespoły dolegliwości ze strony kończyn górnych o

charakterze pozastawowym

• zapalenie pochewek ścięgien mięśni prostowników i

zginaczy nadgarstka

• zespół cieśni kanału nadgarstka -nieprawidłowe ułożenia

rąk podczas korzystania z klawiatury (dłonie uniesione ku

górze)

• zespół kanału Guyona (nerwobóle w części ręki

zaopatrywanej przez gałąź dłoniową nerwu łokciowego)

Bóle kręgosłupa i pleców

• obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego w wyniku

długotrwałej pracy w wymuszonej, nienaturalnej pozycji

ciała

• bólowe zespoły korzeniowe w odcinku szyjnym i

lędźwiowym kręgosłupa; prowadzą do dyskopatii, skoliozy i

przykurczy mięśniowych.

Praca przy komputerze