Rozwój regionalny



Pojęcie regionu



Elementy konstytuujące region



polityka interregionalna



polityka intraregionalna



NUTS/NTS- europejska klasyfikacja

regionalna



Rozwój regionalny

(planowanie, finansowanie, czynniki rozwoju)



Model polityki regionalnej w Polsce

Region

jako system ekonomiczno-

społeczny obejmuje pewien względnie

wyodrębniony z otoczenia fragment

przestrzeni ekonomicznej trwale

zamieszkany i kontrolowany przez

określoną społeczność

Definicja regionu

Podejście systemowe do definicji

regionu

Region to układ:

1. Zorganizowany celowo

2. Ustrukturalizowany i hierarhiczny (podział pracy

kompetencji decyzyjności, funkcji społecznych i
adminisracyjnych

3. Względnie wyodrębniony z otoczenia

4. Dysponujący czynnikami rozwoju (endo- i

egzogenicznymi)

5. Transformujący czynniki rozwoju w dobra i

usługi

6. Zdolny do samodzielnego określania celów

rozwojowych i zwiększania swojej sprawności

WYMIAR GEOGRAFICZNY

- Region jako wewnętrznie

jednorodna powierzchnia geograficzna, różniąca się od
przyległych terenów pewnymi cechami środowiskowymi
(ukształtowanie terenu, rodzaj i klasa gleb, klimat itp.)

WYMIAR SOCJOLOGICZNY

- Region jako system społeczny, w

którym zachodzą relacje kulturalne, rzutujące na kreowanie
swoistej tożsamości i więzi społecznych na danym obszarze
(„małe ojczyzny”)

WYMIAR POLITYCZNY

– Region rozumiany w sensie

politycznej autonomii (np. w ramach państwa federalnego),
akceptacji administracyjnego podziału, rozpatrywania
skuteczności władz regionalnych

WYMIAR EKONOMICZNY

- Region jako obszar specjalizacji

gospodarczej, która jest pochodną wykorzystania zasobów
ekonomicznych oraz przepływu czynników wzrostu (kapitał,
siła robocza, technologia, informacja)

Wymiary regionalizmu

WYMIAR HISTORYCZNY

- Region, jako historycznie

ukształtowana, odmienna tożsamość( Mazowsze, Śląsk,
Pomorze)

WYMIAR AKSJOLOGICZNY

- Region jako społeczność

obywatelska, którą cechuje wspólny katalog wartość, kultura,
język

WYMIAR INSTYTUCJONALNY

- Region jako zorganizowany

system współpracy na płaszczyźnie kulturowej, gospodarczej,
czy też politycznej przejawiający się w istnieniu
wielostronnych instytucji, organizacji regionalnych

Wymiary regionalizmu

Elementy konstytuujące

REGION:

I Przestrzeń regionalna

II Władza regionalna

PRZESTRZEŃ REGIONALNA

- rozumie się przez

to:

a) przestrzeń terytorialną

- o charakterze

regionu

decyduje jego usytuowanie

terytorialne np.: region metropolitalny (Inner
London Outer London), region pośredni,
regiony peryferyjny (regiony w Szwecji,
Finlandii), region przygraniczny

b) przestrzeń funkcjonalną

podstawową

funkcją

regionów jest programowanie,

tworzenie strategii rozwoju na danym
obszarze, planowanie strategiczne.

c) przestrzeń polityczna

-

gdzie toczy się życie

polityczne. Na przestrzeń polityczną składają
się: poczucie tożsamości, system partyjny,
przywództwo regionalne, system wyborczy,
media

WŁADZA REGIONALNA

-

łączy się z modelem

samorządu terytorialnego, modelem
regionalnej administracji publicznej.
Podstawowe modele:

A) Federacja

(Niemcy, Austria, Belgia), regiony to

części składowe federacji, które mają
zagwarantowany wachlarz kompetencji,
uczestniczą w polityce ogólnokrajowej,
ponieważ mają własną reprezentację na
szczeblu centralnym (druga izba parlamentu)

B) Państwa unitarne

silnie zregionalizowane

(Hiszpania), gdzie władze Wspólnot
Autonomicznych są partnerami politycznymi
i instytucjonalnymi dla
rządu centralnego, a nie podmiotami
podległymi.

C) Państwa unitarne z „regionalizacją
niesymetryczną”

pewne regiony mają duży

stopień samodzielności, w systemie, gdzie regiony
są kompetencyjnie słabe (Francja, Włochy- silne
regiony: Sycylia, Korsyka Trydent- Górna Adyga,)

D) Państwa unitarne ze słabymi regionami,

gdzie istnieje silna tradycja centralistyczna, rząd
ma sektorowe podejście do polityki
i wykorzystuje regiony do jej realizowania, a nie
zezwala na realizowanie polityki regionalnej.

Władza regionalna- elementy składowe:

a) Instytucje

-

ciała polityczne i administracyjne,

które sprawują zarząd w regionie jak również
wszelkiego rodzaju instytucje, instytucje
regionalne (np. Agencje Rozwoju Regionalnego,
Uczelnie Wyższe, Stowarzyszenia, podmioty
gospodarcze itd.)

b) Władze-

poziom niezależności w egzekwowaniu

kompetencji świadczą o pozycji regionu

.

c) Zasoby finansowe-

wielkość zasobów

finansowych oraz stopień swobody w
korzystaniu z tych zasobów.

Elementy, które mają wpływ na pozycję

władzy regionalnej

Relacje z

różnymi

instytucjami

Stopień
prowadzenia
niezależnej
polityki

Zależność

od rynku i

gospodar

ki

Polityka regionalna

-

to działalność

organów władzy publicznej
zmierzająca do rozwoju regionalnego,
czyli taka działalność która w
optymalny sposób wykorzystuje
zasoby regionów, dla trwałego,
zrównoważonego wzrostu
gospodarczego, podnoszenia
konkurencyjności regionu.

politykę interregionalną

prowadzoną

przez centralną administrację publiczną
wobec regionów (sprzyjająca, bądź nie)

1. Regionalizacja administracyjna

2. Decentralizacja Regionalna

3. Regionalizacja polityczna

4. Regionalizacja przez państwa

sfederowane

politykę intraregionalną

prowadzoną przez

regionalną władzę publiczną dla realizacji
własnych celów, osiągania własnych
priorytetów, na bazie własnych środków i na
własną odpowiedzialność

przykładowe instrumenty:

1. Przedstawicielstwo w Komitecie Regionów

2. Określanie Priorytetów współpracy

międzyregionalnej

3. Opracowywanie strategii

Rozwój regionalny

-

to wszelkie

procesy jakie zachodzą w przestrzeni
wyodrębnionej jako region wywołujące
zmiany w tej przestrzeni zarówno w
sensie pozytywnym (progresja) jak i
negatywnym (regresja)

1. Rozwój gospodarczy

2. Rozwój społeczny

3. Rozwój technologiczny

4. Rozwój ekologiczny

Elementy rozwoju regionalnego

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ

1. Stabilność i bezpieczeństwo

2. Kapitał

3. Kadry

4. Infrastruktura techniczna

5. Środowisko

6. Infrastruktura gospodarcza

7. Obsługa ludności

8. Promocja

Czynniki rozwoju regionalnego

KONKURENCYJNOŚĆ REGIONU

1. Administracja rządowa

2. Samorząd regionalny (województwa)

3. Unia Europejska (polityka strukturalna)

4. Miasta i gminy (samorząd lokalny)

5. Podmioty gospodarcze

6. Różne grupy obywatelskie podejmujące

działania na rzecz rozwoju
gospodarczego

Podmioty rozwoju regionalnego

W celu skoordynowania podejmowanych
działań przez różne podmioty konieczne jest
ich harmonizacja poprzez następujące
kroki:

 Określenie własnych celów
 Przeanalizowanie celów innych

podmiotów, poszukiwanie zbieżności

 Opracowanie programów
 Zebranie partnerów do realizacji

programów, ustalenie finansowania

Współpraca na rzecz rozwoju

Programowanie rozwoju

regionalnego

Programowanie rozwoju

regionalnego

Diagnozowanie

Prognozowanie

Planowanie

Podejmowanie

decyzji

Monitorowanie

Ocena

• Strategiczny
• Operacyjny
• Kompleksowy
• Problemowy

Charakter programowania

1. Liberalna

2. Interwencyjna

3. Dostosowawcza

 Minimalizacja negatywnych następstw
 Maksymalizacja korzystnych

uwarunkowań

4. Przeciwdziałanie niekorzystnym

zjawiskom, świadome wywoływanie
zjawisk porządanych

Opcje rozwoju

1. Jednoznacznie zdefiniowany (przyjęta

została pewna perspektywa rozwojowa) –
stosowany w programach operacyjnych,
kompleksowych

2. Horyzont pochodny (zależny od

przyjętych celów) – programowanie na
poziomie strategicznym

Horyzont czasowy

1. Tradycyjna – ulepszanie

rzeczywistości

2. Kreowanie wzorca idealnego

Metoda przygotowania

Funkcje efektywnościowe:

• Porządkująca bieżące podejmowanie

decyzji

• Aktywizująca układ podmiotowy regionu
• Integrująca

Funkcje programowania rozwoju

regionalnego

Funkcje instrumentalne:

• Regulacyjna – oddziaływanie na zachowanie

podmiotów w regionie

• Kontrolna – ocena skuteczności, samokontrola,

korygowanie nieprawidłowości

• Informacyjna – skierowana do podmiotów

niezależnych

• Koordynacyjna – synchronizowanie własnych

przedsięwzięć z innymi podmiotami

• Promocyjna – sprzedanie regionu na zewnątrz

Funkcje programowania rozwoju

regionalnego

Programowanie rozwoju

regionalnego

Przykład Polski

Narodowy Plan Rozwoju 2004 – 2006

jako element programowania funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w Polsce

Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego

Narodowa Strategia

Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich

Narodowa Strategia

Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa

Narodowa Strategia Rozwoju Transportu

Narodowa Strategia Ochrony Środowiska

Polityka strukturalna w sektorze rybołówstwa

Inne krajowe dokumenty strategiczne, np.

Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju

Strategia

Rozwoju

Regionalnego

Województwa

Strategia

Rozwoju

Regionalnego

Województwa

Strategia

Rozwoju

Regionalnego

Województwa

Strategia Gospodarcza Rządu Przedsiębiorczość-Rozwój-Praca

NARODOWY PLAN ROZWOJU

Podstawy Wsparcia Wspólnoty (MGPiPS)

Inicjatywy Wspólnoty

Fundusz Spójności

(MGPiPS)

)

S

P

O

W

zr

o

s

t

k

o

n

k

u

re

n

c

y

jn

o

ś

c

i

g

o

s

p

o

d

a

rk

i

(M

G

P

iP

S

)

S

P

O

R

o

zw

ó

j

za

s

o

b

ó

w

l

u

d

zk

ic

h

(

M

G

P

iP

S

)

S

P

O

R

y

b

o

łó

w

s

tw

o

i

p

rz

e

tw

ó

rs

tw

o

r

y

b

(M

R

iR

W

)

S

P

O

T

ra

n

sp

o

rt

-

G

o

s

p

o

d

a

rk

a

M

o

rs

k

a

(

M

I)

P

O

P

o

m

o

c

T

e

c

h

n

ic

zn

a

(M

G

P

iP

S

)

S

P

O

R

e

st

ru

k

tu

ry

za

c

ja

i

m

o

d

e

rn

iz

a

cj

a

s

e

k

to

ra

ży

w

n

o

ś

c

io

w

e

g

o

o

ra

z

ro

zw

ó

j

o

b

sz

a

ró

w

w

ie

js

k

ic

h

(

M

R

iR

W

)

Z

P

O

R

R

Z

in

te

g

ro

w

a

n

y

P

ro

g

ra

m

O

p

e

ra

c

y

jn

y

R

o

zw

o

ju

R

e

g

io

n

a

ln

e

g

o

(M

G

P

iP

S

)

Projekty Projekty

Projekty

Projekty

Projekty

Projekty

Projekty

Projekty

Projekty

Projekty Projekty

Programy

operacyjne

INTERREG

(MGPiPS)

Program

operacyjny

EQUAL

(MGPiPS)

Ochrona

Środowiska

Transport

Uzupełnienia Programu (dla każdego z Programów Operacyjnych)

Strategia

Funduszu Spójności

Źródło: Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006, MGiP, wykres 30.

System planowania polityki rozwoju

Krajowy Program

Reform

Krajowy Raport

nt. Zabezpieczenia

Społecznego

i Integracji
Społecznej

Program

Konwergencji

Inne strategie

(sektorowe,

regionalne, prze-

strzenne i inne)

Narodowa Strategia

Spójności (NSRO)

16 RPO

PO Infrastruktura

i środowisko

PO Kapitał ludzki

PO Innowacyjna

gospodarka

PO Rozwój

Polski Wschodniej

PO Europejskiej

Współpracy

Terytorialnej

PO Pomoc techniczna

Strategia Rozwoju Kraju 2007 - 2015

Krajowy Plan

Strategiczny dla

Obszarów Wiejskich

PO

Rozwój

Obszarów

Wiejskich

Strategia

Rozwoju

Rybołówstwa

PO

Zrównoważony

Rozwój Sektora

Rybołówstwa

i Nadbrzeżnych

Obszarów Rybackich

Nowa perspektywa finansowa

Polityka Spójności

Cel Konwergencja

Fundusz

Spójności

Europejski

Fundusz

Społeczny

Europejski

Fundusz

Rozwoju

Regionalneg

o

Nowa perspektywa – 2007-2013

Dokumenty programowe

Zintegrowany Pakiet Wytycznych

Zintegrowany Pakiet Wytycznych

Krajowy Program Reform

2005 -2008

Krajowy Program Reform

2005 -2008

Strategiczne

Wytyczne

Wspólnoty

(SWW)

Strategiczne

Wytyczne

Wspólnoty

(SWW)

Narodowa

Strategia

Spójno?ci (NSRO)

Narodowa

Strategia

Spójności (NSRO)

Strategiczne

Wytyczne UE dla

Polityki Rozwoju

Obszarów Wiejskich

Strategiczne

Wytyczne UE dla

Polityki Rozwoju

Obszarów Wiejskich

Narodowa Strategia

Rozwoju Obszar

ów

Wiejskich

Narodowa Strategia

Rozwoju Obszar

ów

Wiejskich

Narodowy Plan

Strategiczny dla

Rybo?ówstwa

Narodowy Plan

Strategiczny dla

Rybołówstwa

Polityka Spójności Wspólna Polityka Rolna Wspólna Polityka Rybacka

Rzeczpospolita Polska

Strategia Rozwoju Kraju 2007

-2015

Rada Europejska

Komisja Europejska

Narodowa Strategia Spójności

2007-2013

Wzrost zatrudnienia poprzez rozwój

kapitału ludzkiego i społecznego

Podniesienie konkurencyjności

polskich przedsiębiorstw, w tym

szczególnie sektora usług

Tworzenie warunków dla

utrzymania trwałego i wysokiego

tempa wzrostu gospodarczego

Budowa i modernizacja

infrastruktury technicznej, mającej

podstawowe znaczenie dla wzrostu

konkurencyjności Polski i jej

regionów

Wzrost konkurencyjności polskich

regionów i przeciwdziałanie ich

marginalizacji społecznej,

gospodarczej, i przestrzennej

Rozwój obszarów wiejskich

16 Regionalnych Programów

Operacyjnych

PO Rozwój Polski Wschodniej

PO Europejskiej

Współpracy Terytorialnej

PO Infrastruktura i środowisko

PO Kapitał ludzki

PO Innowacyjna gospodarka

PO Pomoc Techniczna

Podstawowa filozofia NSS

2007-2013

Osadzona w Strategii Lizbońskiej,

podobnie jak nowa polityka spójności

Unii Europejskiej - budowanie

gospodarki opartej na wiedzy, aby Unia

Europejska stała się najbardziej

konkurencyjną gospodarką na świecie

do roku 2010

Podstawy do opracowania

NSS 2007-2013

Prognozy:

– Ludnościowa oraz przepływów migracyjnych
– Makroekonomiczna
– Rynku pracy
– Wydatków społecznych
– Rozwoju nauki i technologii
– Rozwoju społeczeństwa informacyjnego
– Bilans energetyczny

Narodowa Strategia Rozwoju

Regionalnego - przygotowanie

NSRR

NSRR

Koncepcja

Przestrzennego

Zagospodarowani

a Kraju

Długofalowa

Strategia

Rozwoju

Regionalnego

Kraju

Strategie

rozwoju

województw

Plany

zagospodarowan

ia

przestrzennego

województw

Programy

rządowe

Inne programy

dotyczące

spójności

społeczno -

gospodarczej

Strategia rozwoju

społeczno-gospodarczego



Naprawa finansów publicznych poprzez

działania określone w „Programie

uporządkowania i ograniczania wydatków

publicznych”:

– racjonalizacja wydatków publicznych, zwłaszcza socjalnych;
– zapewnienie odpowiednich źródeł dochodów budżetowych;
– zmiany instytucjonalnych eliminujących marnotrawstwo

i usprawniających funkcjonowanie sektora finansów

publicznych;



Realizacja programu umożliwi realizację

„Średniookresowej Strategii Finansów

Publicznych” zorientowanej na spełnienie

kryteriów z Maastricht w 2007.

Strategia rozwoju

społeczno-gospodarczego



Polityka strukturalna realizowana w

wymiarach:

– Horyzontalnym
– Regionalnym
– Odejście od polityki sektorowej



Działania:

– Reorientacja pomocy publicznej
– Zakończenie procesów restrukturyzacji
– Dostęp do kapitału
– Przyspieszenie i uproszczenie procesów

inwestycyjnych

Strategia rozwoju

społeczno-gospodarczego



Budowa gospodarki opartej na wiedzy

– Wspomaganie działalności innowacyjnej



Rozwój infrastruktury

– Transportowej
– Telekomunikacyjnej



Stymulacja inwestycji

– Krajowych
– Zagranicznych
– Rozwój partnerstwa publiczno-prywatnego



Lepsze wykorzystanie zasobów ludzkich

– Kształcenie ustawiczne
– Reforma służb zatrudnienia
– Edukacja

Strategia rozwoju regionalnego

Rozwój obszarów wiejskich poprzez:



Rozwój ekonomiczny sprzyjający

wzrostowi atrakcyjności obszarów

wiejskich;



Zrównoważony rozwój sektora rolnego

z zachowaniem ochrony środowiska;



Podniesienie konkurencyjności

przetwórstwa rolnego.

Strategia rozwoju regionalnego

Cele:



Wzrost konkurencyjności gospodarczej regionów

poprzez zwiększenie elastyczności i innowacyjności



Efektywne wykorzystanie endogenicznego

potencjału regionów



Różnorodność

- wzbogacenie struktury społeczno-gospodarczej kraju
- specjalizacja regionów
- wykorzystanie walorów i ochrona zasobów



Racjonalna gospodarka przestrzenią i zasobami

środowiska



Wyrównywanie szans

-

specjalne działania wobec regionów peryferyjnych i zagrożonych

marginalizacją

Strategia rozwoju regionalnego

Podstawy działań:



Narodowa Strategia Rozwoju

Regionalnego – dokument o

charakterze średniookresowym



Ustawa o polityce regionalnej państwa i

polityce regionalnej



Finansowe:

- zdecentralizowany system finansów

publicznych, dopuszczający wieloletnie plany

finansowe;

- środki zewnętrzne z funduszy UE.

Planowanie strategiczne

– poziom wojewódzki

STRATEGIA

STRATEGIA

WOJEWÓDZTW

WOJEWÓDZTW

A

A

Program

wojewódzki

Program

wojewódzki

Program

wojewódzki

Regionalny

Program

Operacyjny

(środki krajowe)

Regionalny

Program

Operacyjny

(środki UE)

PLANOWANIE REGIONALNE

Inwestycje

wieloletnie -

informacja

Inne programy

regionalne-

informacja

Kontrakt Wojewódzki

Kontrakt Wojewódzki

Instrumenty realizacji polityki

rozwoju regionalnego

NSRR będzie realizowana przy

wykorzystaniu:

• Publicznych środków krajowych;
• Publicznych środków Unii Europejskiej;
• Wkładu własnego beneficjnetów;

oraz instrumentów finansowych:

• Regionalnych Strategii Innowacji;
• Prefinansowania wydatków związanych z realizacją

projektów współfinansowanych ze środków UE;

• Poręczeń i gwarancji Skarbu Państwa;
• Funduszu Poręczeń Unijnych;
• Funduszu Rozwoju Inwestycji Komunalnych;
• Funduszy poręczeniowych i pożyczkowych dla MSP;
• Regionalnych Strategii Innowacji;

Instrumenty realizacji polityki

rozwoju regionalnego – c.d.

NSRR będzie realizowana przy

wykorzystaniu instrumentów
finansowych:

•

Prefinansowania wydatków związanych z realizacją projektów

współfinansowanych ze środków UE;

•

Poręczeń i gwarancji Skarbu Państwa;

•

Funduszu Poręczeń Unijnych;

•

Funduszu Rozwoju Inwestycji Komunalnych;

•

Funduszy poręczeniowych i pożyczkowych dla MSP;

•

Krajowego Funduszu Kapitałowego;

•

Wsparciu inwestycji wieloletnich o dużym znaczeniu dla

gospodarki;

•

Instrumentu w ramach funduszy UE pn. „Rewitalizacja miast i

miasteczek”;

•

Środków Banku Światowego;

•

Środków Europejskiego banku Inwestycyjnego;

•

Instrumentu finansowego Europejskiego obszaru

Gospodarczego;

•

Norweskiego Mechanizmu Finansowego;

•

Partnerstwa Publiczno-Prywatnego.

?

?

Model finansowania rozwoju

regionalnego

2008

PAOW

– Bank Światowy

31

XII

2000

2001

2002

2003 2004 2005

2006 2007

Wybór

projektów

wydatk

i

wydatk

i

wydatk

i

Wybór

projektów

wydatk

i

Kontrakt

Wojewódzki

Wybór proj.

Fundusze

Strukturalne

Wybór

projektów

Fundusze

Przedakcesyjne

(Phare, Ispa, Sapard)

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Małopolska – Fundusze przedakcesyjne

finansowanie rozwoju regionalnego

20
00

wydatki

PHARE SSG

Wybór projektów

PHARE

ODBUDOWA

wydatki

wydatki

PHARE CBC

Wybór projektów

wydatki

wydatki

ISPA

/ od 1.05.2004

Fundusz Spójności

Wybór projektów

wydatki

Wybór
projektów

wydatki

SAPARD

Wybór
projektów