Tkanki pogranicza:

Zastosowanie i znaczenie w

taksonomii.

Agnieszka

Agnieszka

Więckowska

Więckowska



Taksonomia jest to zbiór cech powszechnie i ściśle

Taksonomia jest to zbiór cech powszechnie i ściśle

stosowanych w systematyce organizmów przy opisie

stosowanych w systematyce organizmów przy opisie

gatunków, ich nazywaniu i włączaniu w układ systematyczny

gatunków, ich nazywaniu i włączaniu w układ systematyczny

zwierząt i roślin.

zwierząt i roślin.



Cecha systematyczna jest to właściwość organizmu, która

Cecha systematyczna jest to właściwość organizmu, która

jest dziedziczona. Przez właściwość rozumiemy jakąkolwiek

jest dziedziczona. Przez właściwość rozumiemy jakąkolwiek

obserwowalną część lub atrybut organizmu. Dane dotyczące

obserwowalną część lub atrybut organizmu. Dane dotyczące

organizmu, na którym zostały oparte klasyfikacje, mogą

organizmu, na którym zostały oparte klasyfikacje, mogą

pochodzić z różnych stadiów ontogenetycznych: rozwoju

pochodzić z różnych stadiów ontogenetycznych: rozwoju

embrionalnego ( budowa jaj, sposób bruzdkowania i

embrionalnego ( budowa jaj, sposób bruzdkowania i

gastrulacji), larwalnego (larwa szklista), okresu juvenalnego

gastrulacji), larwalnego (larwa szklista), okresu juvenalnego

oraz osobników dojrzałych.

oraz osobników dojrzałych.



W klasyfikacjach różnych taksonów ryb ujmowano cechy

W klasyfikacjach różnych taksonów ryb ujmowano cechy

morfologiczne, strukturalne i funkcjonalne, w tym: budowa

morfologiczne, strukturalne i funkcjonalne, w tym: budowa

narządów zmysłu (przebieg kanałów sensorycznych na

narządów zmysłu (przebieg kanałów sensorycznych na

głowie), ubarwienie (pigmentacja, plamy, smugi, kolor),

głowie), ubarwienie (pigmentacja, plamy, smugi, kolor),

cechy merystyczne oraz biometryczne.

cechy merystyczne oraz biometryczne.



Klucz najczęściej ogranicza się do cech morfologicznych,

Klucz najczęściej ogranicza się do cech morfologicznych,

rzadziej anatomicznych. Cechy uwypuklane w kluczach, to

rzadziej anatomicznych. Cechy uwypuklane w kluczach, to

cechy łatwo dostrzegalne, mało zmienne w ontogenezie,

cechy łatwo dostrzegalne, mało zmienne w ontogenezie,

widoczne zarówno u okazów żywych, jak i utrwalonych,

widoczne zarówno u okazów żywych, jak i utrwalonych,

młodych i starszych wiekiem, jednakowe dla obu płci.

młodych i starszych wiekiem, jednakowe dla obu płci.



Podstawowymi cechami różniącymi gromady

Podstawowymi cechami różniącymi gromady

ryb są przede wszystkim: rodzaj pokrywy

ryb są przede wszystkim: rodzaj pokrywy

ciała, budowa histologiczna i anatomiczna

ciała, budowa histologiczna i anatomiczna

szkieletu oraz występowanie kości skórnych.

szkieletu oraz występowanie kości skórnych.



W celu określenia taksonów ryb na poziomie

W celu określenia taksonów ryb na poziomie

rodzaju, gatunku i taksonów

rodzaju, gatunku i taksonów

wewnątrzgatunkowych przydatna jest

wewnątrzgatunkowych przydatna jest

znajomość cech przeliczalnych zwane również

znajomość cech przeliczalnych zwane również

merystycznymi lub ilościowymi, a także cech

merystycznymi lub ilościowymi, a także cech

mierzalnych (biometrycznych). Pierwsze z

mierzalnych (biometrycznych). Pierwsze z

nich określają liczbę poszczególnych

nich określają liczbę poszczególnych

elementów, np.: promieni w płetwach, kręgów,

elementów, np.: promieni w płetwach, kręgów,

łusek w szeregach poziomych i poprzecznych.

łusek w szeregach poziomych i poprzecznych.

Kości pochodzenia skórnego

Kości pochodzenia skórnego



U ryb promieniopłetwych i mięśniopłetwych do szkieletu

U ryb promieniopłetwych i mięśniopłetwych do szkieletu

wewnętrznego czaszki dołączają się kości pochodzenia

wewnętrznego czaszki dołączają się kości pochodzenia

skórnego, W okolicach ciała, gdzie chrzęstny szkielet

skórnego, W okolicach ciała, gdzie chrzęstny szkielet

wewnętrzny sięga płytko pod skórę, np. na obszarze

wewnętrzny sięga płytko pod skórę, np. na obszarze

mózgowioczaszki, trzewioczaszki i obręczy barkowej, łuski

mózgowioczaszki, trzewioczaszki i obręczy barkowej, łuski

połączone w tarczki i płytki zagłębiły się w skórę i tracąc

połączone w tarczki i płytki zagłębiły się w skórę i tracąc

zewnętrzne warstwy (halodentynę lub ganoinę) przekształciły

zewnętrzne warstwy (halodentynę lub ganoinę) przekształciły

się w kości skórne. Kości skórne, mogą powstawać też wprost

się w kości skórne. Kości skórne, mogą powstawać też wprost

ze skupień osteoblastów znajdujących się w skórze właściwej.

ze skupień osteoblastów znajdujących się w skórze właściwej.

Pokrywają wierzch i boki czaszki oraz jamę gębową.

Pokrywają wierzch i boki czaszki oraz jamę gębową.



Kości pochodzenia skórnego powstają wcześniej w rozwoju

Kości pochodzenia skórnego powstają wcześniej w rozwoju

ontogenetycznym niż chrzęstnopodobne i jest ich więcej u ryb

ontogenetycznym niż chrzęstnopodobne i jest ich więcej u ryb

kopalnych i starszych taksonów ryb szczękowych (należących

kopalnych i starszych taksonów ryb szczękowych (należących

do Gnathostomata).

do Gnathostomata).



Położenie wzajemne kości wieczka skrzelowego jest również

Położenie wzajemne kości wieczka skrzelowego jest również

cechą systematyczną u ryb łososiowatych, pozwalającą

cechą systematyczną u ryb łososiowatych, pozwalającą

zakwalifikować danego osobnika do odpowiedniego gatunku i

zakwalifikować danego osobnika do odpowiedniego gatunku i

podgatunku.

podgatunku.

Płetwy

Płetwy



Płetwy ryb zbudowane i rozmieszczone w swoisty sposób

Płetwy ryb zbudowane i rozmieszczone w swoisty sposób

są jedną z najważniejszych cech taksonomicznych.

są jedną z najważniejszych cech taksonomicznych.

Wyróżnia się dwa rodzaje płetw: parzyste i nieparzyste.

Wyróżnia się dwa rodzaje płetw: parzyste i nieparzyste.



U ryb szczękowych do nieparzystych płetw zaliczamy:

U ryb szczękowych do nieparzystych płetw zaliczamy:

płetwę grzbietową, pinna dorsalis, którą zwykle w skrócie

płetwę grzbietową, pinna dorsalis, którą zwykle w skrócie

oznacza się literą D, płetwę odbytową, pinna analis – A i

oznacza się literą D, płetwę odbytową, pinna analis – A i

płetwę ogonową, pinna caudalis – C. Ponadto u niektórych

płetwę ogonową, pinna caudalis – C. Ponadto u niektórych

ryb szczękowych występuje odmiennie zbudowana płetwa

ryb szczękowych występuje odmiennie zbudowana płetwa

tłuszczowa, pinna adiposa – ad.. Płetw grzbietowych i

tłuszczowa, pinna adiposa – ad.. Płetw grzbietowych i

odbytowych może być kilka i wtedy numeruje się je

odbytowych może być kilka i wtedy numeruje się je

odpowiednio D1, D2 lub A1, A2. Płetwy parzyste – to

odpowiednio D1, D2 lub A1, A2. Płetwy parzyste – to

płetwy piersiowe, pinnae pectorales, oznaczone literą P

płetwy piersiowe, pinnae pectorales, oznaczone literą P

oraz płetwy brzuszne, pinnae ventrales, oznaczone literą V.

oraz płetwy brzuszne, pinnae ventrales, oznaczone literą V.

Szkielet tych płetw u ryb szczękowych składa się z

Szkielet tych płetw u ryb szczękowych składa się z

promieni podstawowych, pterygiophora lub interspinalia,

promieni podstawowych, pterygiophora lub interspinalia,

tkwiących głęboko w ciele, niepołączonych ze szkieletem

tkwiących głęboko w ciele, niepołączonych ze szkieletem

osiowym (z wyjątkiem płetwy ogonowej). O promienie

osiowym (z wyjątkiem płetwy ogonowej). O promienie

podstawowe opierają się promienie napinające płetwy.

podstawowe opierają się promienie napinające płetwy.



Szkielet płetw nieparzystych ryb chrzęstnoszkieletowych

Szkielet płetw nieparzystych ryb chrzęstnoszkieletowych

składa się z niedużej liczby promieni podstawowych, które

składa się z niedużej liczby promieni podstawowych, które

wskutek zwężenia nasady płetw w dolnych swych częściach

wskutek zwężenia nasady płetw w dolnych swych częściach

zrosły się w płytki, a w górnych podzieliły na drobne odcinki.

zrosły się w płytki, a w górnych podzieliły na drobne odcinki.

Actinotrichia, promienie napinające płetwy ryb

Actinotrichia, promienie napinające płetwy ryb

chrzęstnoszkieletowych, zbudowane są z elastoidyny,

chrzęstnoszkieletowych, zbudowane są z elastoidyny,

substancji podobnej do rogu. Są bardzo gęsto położone obok

substancji podobnej do rogu. Są bardzo gęsto położone obok

siebie i jest ich zawsze więcej niż promieni podstawowych.

siebie i jest ich zawsze więcej niż promieni podstawowych.

Natomiast grube kolce występujące pojedynczo w płetwach

Natomiast grube kolce występujące pojedynczo w płetwach

rekinów są zbudowane, podobnie jak łuski plakoidalne, z

rekinów są zbudowane, podobnie jak łuski plakoidalne, z

dentyny i witrodentyny, i są ich modyfikacją.

dentyny i witrodentyny, i są ich modyfikacją.



Przy określaniu liczby promieni pierwsze (kolce i promienie

Przy określaniu liczby promieni pierwsze (kolce i promienie

twarde) zaznaczane są cyframi rzymskimi (I, II, III), drugie

twarde) zaznaczane są cyframi rzymskimi (I, II, III), drugie

arabskimi (1, 2, 3). W zarodkach ryb kościstych, w szkielecie

arabskimi (1, 2, 3). W zarodkach ryb kościstych, w szkielecie

płetw, mogą się pojawiać cieniutkie, bardzo delikatne

płetw, mogą się pojawiać cieniutkie, bardzo delikatne

promienie rogowe – ceratotrichia. Stanowią one również

promienie rogowe – ceratotrichia. Stanowią one również

podstawę szkieletu płetwy tłuszczowej (pinna adiposa – ad).

podstawę szkieletu płetwy tłuszczowej (pinna adiposa – ad).



Poza szkieletem wewnętrznym u niektórych gromad ryb

Poza szkieletem wewnętrznym u niektórych gromad ryb

występowały na ciele elementy kostne. U form kopalnych

występowały na ciele elementy kostne. U form kopalnych

przód ciała był pokryty zwartym pancerzem zarówno u ryb

przód ciała był pokryty zwartym pancerzem zarówno u ryb

bezszczękowych jak i szczękowych. Pancerz ten przechodził ku

bezszczękowych jak i szczękowych. Pancerz ten przechodził ku

tyłowi w płytki i tarczki kostne, i tworzył szkielet zewnętrzny.

tyłowi w płytki i tarczki kostne, i tworzył szkielet zewnętrzny.

U współczesnych ryb szczękowych pancerz zastępują łuski, a

U współczesnych ryb szczękowych pancerz zastępują łuski, a

w niektórych taksonach również płytki i tarcze kostne,

w niektórych taksonach również płytki i tarcze kostne,

występujące na całym ciele lub w pewnych jego częściach.

występujące na całym ciele lub w pewnych jego częściach.

Łuski

Łuski



Typ budowy łuski (squama) ryb jest jedną z cech

Typ budowy łuski (squama) ryb jest jedną z cech

taksonomicznych. U współczesnych ryb wyróżniamy trzy

taksonomicznych. U współczesnych ryb wyróżniamy trzy

typy budowy łusek: typ plakoidalny, typ ganoidalny i typ

typy budowy łusek: typ plakoidalny, typ ganoidalny i typ

izopedynowy (elastyczny).

izopedynowy (elastyczny).



Łuska plakoidalna jest najbardziej pierwotna, występuje u

Łuska plakoidalna jest najbardziej pierwotna, występuje u

ryb chrzęstnoszkieletowych.

ryb chrzęstnoszkieletowych.



Łuska ganoidalna w typowej formie występuje u ryb

Łuska ganoidalna w typowej formie występuje u ryb

kopalnych i sporadycznie u niektórych form niższych ryb

kopalnych i sporadycznie u niektórych form niższych ryb

promieniopłetwych, Actinopterygii (Lepisosteus, Polypterus).

promieniopłetwych, Actinopterygii (Lepisosteus, Polypterus).

U ryb mięśniopłetwych, Sarcopterygii, występuje pewna

U ryb mięśniopłetwych, Sarcopterygii, występuje pewna

odmiana łuski ganoidalnej – łuska kosmoidalna.

odmiana łuski ganoidalnej – łuska kosmoidalna.



W łusce ganoidalnej zewnętrzną warstwę tworzy ganoina, a

W łusce ganoidalnej zewnętrzną warstwę tworzy ganoina, a

pod nią mogą się znajdować kosmina i spongioza.

pod nią mogą się znajdować kosmina i spongioza.

Najgłębszą warstwę tworzy izopedyna z dużymi kanałami

Najgłębszą warstwę tworzy izopedyna z dużymi kanałami

naczyniowymi i drobnymi wypełnionymi wypustkami

naczyniowymi i drobnymi wypełnionymi wypustkami

plazmatycznymi komórek mezenchymatycznych. Warstwy te

plazmatycznymi komórek mezenchymatycznych. Warstwy te

u poszczególnych gatunków ryb występują w różnych

u poszczególnych gatunków ryb występują w różnych

proporcjach, a warstwa kosminowa lub gąbczasta mogą w

proporcjach, a warstwa kosminowa lub gąbczasta mogą w

ogóle nie występować (Polypterus).

ogóle nie występować (Polypterus).



Łuska kosmoidalna różni się od poprzedniej brakiem

Łuska kosmoidalna różni się od poprzedniej brakiem

warstwy zewnętrznej- ganoiny.

warstwy zewnętrznej- ganoiny.



W łusce ganoidalnej może być brak, jak już wspomniano,

W łusce ganoidalnej może być brak, jak już wspomniano,

kosminy, a dalsze przekształcenie jej w łuskę izopedynową

kosminy, a dalsze przekształcenie jej w łuskę izopedynową

zachodzi przez zanikanie ganoiny.

zachodzi przez zanikanie ganoiny.



Pewną odmianą łuski ganoidalnej są fulkra ryb

Pewną odmianą łuski ganoidalnej są fulkra ryb

jesiotrowatych, będące swoistą formą łusek zgrubiałych,

jesiotrowatych, będące swoistą formą łusek zgrubiałych,

twardych, zagiętych dachówkowato, obejmujących

twardych, zagiętych dachówkowato, obejmujących

krawędź płetwy ogonowej.

krawędź płetwy ogonowej.



Łuski izopedynowe mają wygląd cieniutkich, bardzo

Łuski izopedynowe mają wygląd cieniutkich, bardzo

elastycznych płytek zachodzących na siebie

elastycznych płytek zachodzących na siebie

dachówkowato. Osadzone są w kieszonkach skóry

dachówkowato. Osadzone są w kieszonkach skóry

właściwej, a na zewnątrz są pokryte naskórkiem. Łuska

właściwej, a na zewnątrz są pokryte naskórkiem. Łuska

rośnie w miarę wzrostu rozmiarów ciała ryby.

rośnie w miarę wzrostu rozmiarów ciała ryby.



Ważną cechą taksonomiczna jest także kształt i wielkość

Ważną cechą taksonomiczna jest także kształt i wielkość

łusek.

łusek.



Na ciele ryb współcześnie żyjących (jesiotrowate,

Na ciele ryb współcześnie żyjących (jesiotrowate,

cierniowate) i wymarłych prócz łuski mogą występować

cierniowate) i wymarłych prócz łuski mogą występować

tarcze kostne. Płytki skórne znane są u cierników,

tarcze kostne. Płytki skórne znane są u cierników,

pławikoników, koster, sumików pancernych i wielu innych.

pławikoników, koster, sumików pancernych i wielu innych.



Procentowy udział składników łuski ulega znacznym

Procentowy udział składników łuski ulega znacznym

wahaniom zależnie od gatunku ryby.

wahaniom zależnie od gatunku ryby.



Wyróżniamy dwa typy

Wyróżniamy dwa typy

łusek izopedynowych:

łusek izopedynowych:

łuski cykloidalne (A) i

łuski cykloidalne (A) i

ktenoidalne (B). Łuski

ktenoidalne (B). Łuski

ktenoidalne maja na

ktenoidalne maja na

tylnym brzegu ząbki

tylnym brzegu ząbki

zbudowane wyłącznie

zbudowane wyłącznie

z hialodentyny. Z

z hialodentyny. Z

dwóch typów łusek

dwóch typów łusek

ktenoidalna jest

ktenoidalna jest

bardziej progresywna.

bardziej progresywna.

W swym rozwoju łuska

W swym rozwoju łuska

ktenoidalna przechodzi

ktenoidalna przechodzi

przez stadium łuski

przez stadium łuski

cykloidalnej.

cykloidalnej.

Układ

Układ

łusek

łusek



Układ łusek jest szeregowy i odznacza się wielką regularnością.

Układ łusek jest szeregowy i odznacza się wielką regularnością.

Szeregi łusek mają często układ metameryczny. Od tego

Szeregi łusek mają często układ metameryczny. Od tego

zasadniczego układu łusek idą odchylenia w dwu kierunkach:

zasadniczego układu łusek idą odchylenia w dwu kierunkach:

łuski wykazują skłonność albo do zanikania, albo do zrastania

łuski wykazują skłonność albo do zanikania, albo do zrastania

się w płytki. Dobrzy pływacy, jak tuńczyk i makrela, odznaczają

się w płytki. Dobrzy pływacy, jak tuńczyk i makrela, odznaczają

się drobnymi łuskami, a dorosły włócznik traci w ogóle. Również

się drobnymi łuskami, a dorosły włócznik traci w ogóle. Również

u ryb o ciele giętkim i wydłużonym, jak u węgorza i piskorza,

u ryb o ciele giętkim i wydłużonym, jak u węgorza i piskorza,

występują łuski szczątkowe, nie zachodzące na siebie

występują łuski szczątkowe, nie zachodzące na siebie

dachówkowato. Wstęgowaty Trichiurus jest całkowicie

dachówkowato. Wstęgowaty Trichiurus jest całkowicie

pozbawiony łusek. Karpie hodowane w stawach są bezłuskie,

pozbawiony łusek. Karpie hodowane w stawach są bezłuskie,

albo mają jak lustrzeń nieliczne, olbrzymie łuski.

albo mają jak lustrzeń nieliczne, olbrzymie łuski.



Szeregi poprzeczne łusek liczy się najczęściej wzdłuż linii

Szeregi poprzeczne łusek liczy się najczęściej wzdłuż linii

nabocznej, uwzględniając wszystkie łuski przebite kanałami.

nabocznej, uwzględniając wszystkie łuski przebite kanałami.



W przypadku braku linii nabocznej lub występowania niepełnej

W przypadku braku linii nabocznej lub występowania niepełnej

liczy się łuski wzdłuż linii poziomej. W tym przypadku oś ciała

liczy się łuski wzdłuż linii poziomej. W tym przypadku oś ciała

wskazuje linia przeprowadzona od szczytowego punktu otworu

wskazuje linia przeprowadzona od szczytowego punktu otworu

ustnego do nasady płetwy ogonowej. Linia jej przebiegu (pod

ustnego do nasady płetwy ogonowej. Linia jej przebiegu (pod

lub nad okiem) ma duże znaczenie przy rozróżnianiu form

lub nad okiem) ma duże znaczenie przy rozróżnianiu form

podgatunkowych i hybrydów.

podgatunkowych i hybrydów.



Szeregi podłużne łusek liczy się nad i pod linią naboczną w kierunku

Szeregi podłużne łusek liczy się nad i pod linią naboczną w kierunku

nasady płetwy grzbietowej i płetwy piersiowej (karpiowate) lub

nasady płetwy grzbietowej i płetwy piersiowej (karpiowate) lub

odbytowej (okoniowate). Dla ryb łososiowatych liczy się dodatkowo

odbytowej (okoniowate). Dla ryb łososiowatych liczy się dodatkowo

szeregi łusek leżące nad linią boczną w kierunku płetwy tłuszczowej. W

szeregi łusek leżące nad linią boczną w kierunku płetwy tłuszczowej. W

Anglii odróżnia się na podstawie układu łusek trocie od łososi. Pomiędzy

Anglii odróżnia się na podstawie układu łusek trocie od łososi. Pomiędzy

tylnym brzegiem płetwy tłuszczowej a linią naboczną znajduje się u

tylnym brzegiem płetwy tłuszczowej a linią naboczną znajduje się u

łososia 10-13, a u troci 13-16 łusek.

łososia 10-13, a u troci 13-16 łusek.



Liczba łusek w szeregach poziomych i poprzecznych jest jedną z cech

Liczba łusek w szeregach poziomych i poprzecznych jest jedną z cech

policzalnych, wykorzystywaną do identyfikacji ryb. Dla każdego gatunku

policzalnych, wykorzystywaną do identyfikacji ryb. Dla każdego gatunku

ryb istnieje odrębny wzór łuskowy. Wzór ten obejmuje liczbę łusek

ryb istnieje odrębny wzór łuskowy. Wzór ten obejmuje liczbę łusek

leżących w linii nabocznej oraz na odcinkach od niej do najwyższego

leżących w linii nabocznej oraz na odcinkach od niej do najwyższego

punktu grzbietu i najniższego punktu brzucha. Łuski leżące w linii

punktu grzbietu i najniższego punktu brzucha. Łuski leżące w linii

nabocznej przeważnie łatwo rozpoznać, gdyż są poprzebijane

nabocznej przeważnie łatwo rozpoznać, gdyż są poprzebijane

kanalikami. Przykładowo wzór łuskowy wobły przedstawia się

kanalikami. Przykładowo wzór łuskowy wobły przedstawia się

następująco: w linii nabocznej znajdują się 44 łuski, w górę do

następująco: w linii nabocznej znajdują się 44 łuski, w górę do

najwyższego punktu ciała 8 i w dół 5, a więc:

najwyższego punktu ciała 8 i w dół 5, a więc:



l.l.44 8/5

l.l.44 8/5



(l.l. to inicjały linea lateralis, łacińskiej nazwy linii nabocznej).

(l.l. to inicjały linea lateralis, łacińskiej nazwy linii nabocznej).



Nie u wszystkich ryb można wykryć otwory w

Nie u wszystkich ryb można wykryć otwory w

łuskach, wskazujące na umiejscowienie w linii

łuskach, wskazujące na umiejscowienie w linii

nabocznej. Wtedy mierzy się ich liczbę wzdłuż osi

nabocznej. Wtedy mierzy się ich liczbę wzdłuż osi

ciała i zapisuje poprzedzając skrótem Squ. (od

ciała i zapisuje poprzedzając skrótem Squ. (od

łacińskiej nazwy łuska- squama). U śledzia wzór

łacińskiej nazwy łuska- squama). U śledzia wzór

łuskowy ma postać: Squ. 60, co oznacza, że wzdłuż

łuskowy ma postać: Squ. 60, co oznacza, że wzdłuż

osi ciała znajduje się 60 łusek. U pewnych ryb otwory

osi ciała znajduje się 60 łusek. U pewnych ryb otwory

linii nabocznej widoczne są na niektórych tylko

linii nabocznej widoczne są na niektórych tylko

łuskach. W takim wypadku postępuje się jak

łuskach. W takim wypadku postępuje się jak

poprzednio, z tym że wzór łuskowy różanki: Squ. 34-

poprzednio, z tym że wzór łuskowy różanki: Squ. 34-

40; l.l. 4-7 oznacza, że wzdłuż osi ciała występuje

40; l.l. 4-7 oznacza, że wzdłuż osi ciała występuje

od34 do 40 łusek, a przebieg linii nabocznej można

od34 do 40 łusek, a przebieg linii nabocznej można

dostrzec na 4-7 łuskach.

dostrzec na 4-7 łuskach.



Liczba łusek w rzędach poziomych, podobnie jak

Liczba łusek w rzędach poziomych, podobnie jak

liczba kręgów, zmienia się w okresie rozwoju

liczba kręgów, zmienia się w okresie rozwoju

embrionalnego i pod wpływem działania temperatury.

embrionalnego i pod wpływem działania temperatury.

Gatunki zamieszkujące wody południowe, cieplejsze,

Gatunki zamieszkujące wody południowe, cieplejsze,

charakteryzują się mniejszą liczbą łusek w rzędach

charakteryzują się mniejszą liczbą łusek w rzędach

poziomych w stosunku do populacji żyjących w

poziomych w stosunku do populacji żyjących w

zbiornikach północnych, zimniejszych.

zbiornikach północnych, zimniejszych.

Kil

Kil



Kil tworzą na krawędzi ciała od strony

Kil tworzą na krawędzi ciała od strony

brzusznej, grzbietowej lub na bokach

brzusznej, grzbietowej lub na bokach

ciała, schodzące się lub

ciała, schodzące się lub

dachówkowato zgięte łuski. Ostra

dachówkowato zgięte łuski. Ostra

krawędź kila jest widoczna i łatwo

krawędź kila jest widoczna i łatwo

wyczuwalna palcami. Długość kila i

wyczuwalna palcami. Długość kila i

jego położenie jest jedną z cech

jego położenie jest jedną z cech

taksonomicznych, pomocną przy

taksonomicznych, pomocną przy

określaniu przynależności gatunkowej

określaniu przynależności gatunkowej

ryb.

ryb.

Linia naboczna

Linia naboczna



Linia naboczna jest to

Linia naboczna jest to

rozgałęziony system cienkich

rozgałęziony system cienkich

kanałów, biegnących tuż pod

kanałów, biegnących tuż pod

powierzchnią ciała w skórze,

powierzchnią ciała w skórze,

kościach czaszki lub łuskach.

kościach czaszki lub łuskach.

Kanały te otwierają się na

Kanały te otwierają się na

zewnątrz licznymi otworkami.

zewnątrz licznymi otworkami.

Wewnątrz kanału leżą liczne

Wewnątrz kanału leżą liczne

ciałka czuciowe. Ruch wody

ciałka czuciowe. Ruch wody

dookoła ryby powoduje różne

dookoła ryby powoduje różne

przepływy wody w kanałach i

przepływy wody w kanałach i

odpowiednie podrażnienia

odpowiednie podrażnienia

ciałek zmysłowych.

ciałek zmysłowych.



Na tułowiu najważniejszymi

Na tułowiu najważniejszymi

zauważalnymi cechami

zauważalnymi cechami

taksonomicznymi są: brak lub

taksonomicznymi są: brak lub

występowanie i kształt linii

występowanie i kształt linii

bocznej.

bocznej.



Linia naboczna nie występuje

Linia naboczna nie występuje

na przykład u Clupeomorpha.

na przykład u Clupeomorpha.

Ubarwienie ciała

Ubarwienie ciała



Ubarwienie jest obok kształtu najbardziej rzucającą się w

Ubarwienie jest obok kształtu najbardziej rzucającą się w

oczy cechą zewnętrzną ryb. Różnorodność kolorów oraz

oczy cechą zewnętrzną ryb. Różnorodność kolorów oraz

deseni jest przy tym bardzo znaczna, co ułatwia identyfikację

deseni jest przy tym bardzo znaczna, co ułatwia identyfikację

gatunków oraz mniejszych jednostek taksonomicznych.

gatunków oraz mniejszych jednostek taksonomicznych.

Odpowiednio do warunków życia ryb wyróżnia się

Odpowiednio do warunków życia ryb wyróżnia się

ubarwienie typu pelagicznego, litoralnego, dennego i

ubarwienie typu pelagicznego, litoralnego, dennego i

głębinowego.

głębinowego.



Mimo iż ubarwienie ryb może podlegać zmianom pod

Mimo iż ubarwienie ryb może podlegać zmianom pod

wpływem środowiska po wyjęciu z wody, jak i podczas

wpływem środowiska po wyjęciu z wody, jak i podczas

konserwowania, znajomość tej cechy jest nieodzowna przy

konserwowania, znajomość tej cechy jest nieodzowna przy

oznaczaniu ryb.

oznaczaniu ryb.



Barwy ryb ważne są przy rozróżnianiu blisko

Barwy ryb ważne są przy rozróżnianiu blisko

spokrewnionych gatunków ryb (np. leszcza od krąpia, płoci

spokrewnionych gatunków ryb (np. leszcza od krąpia, płoci

od wzdręgi).

od wzdręgi).



W wielu przypadkach ważną cechą gatunkową jest

W wielu przypadkach ważną cechą gatunkową jest

występowanie charakterystycznych wzorów kolorystycznych,

występowanie charakterystycznych wzorów kolorystycznych,

utworzonych przez różnego rodzaju plamy i kropki.

utworzonych przez różnego rodzaju plamy i kropki.

Naskórek

Naskórek



Naskórek składa się zawsze kilku do kilkunastu warstw

Naskórek składa się zawsze kilku do kilkunastu warstw

komórkowych. Grubość jego u tego samego osobnika waha

komórkowych. Grubość jego u tego samego osobnika waha

się w dość znacznych granicach, a na wieczku skrzelowym

się w dość znacznych granicach, a na wieczku skrzelowym

bywa przeważnie najmniejsza, na brzuchu zaś największa.

bywa przeważnie najmniejsza, na brzuchu zaś największa.

Znacznie większe różnice występują w grubości naskórka

Znacznie większe różnice występują w grubości naskórka

pomiędzy przedstawicielami różnych gatunków; naskórek

pomiędzy przedstawicielami różnych gatunków; naskórek

piskorza przewyższa pod tym względem blisko

piskorza przewyższa pod tym względem blisko

czterokrotnie naskórek lustrzenia.

czterokrotnie naskórek lustrzenia.



Warstwa gruczołowa, najbardziej zmienna, decyduje o

Warstwa gruczołowa, najbardziej zmienna, decyduje o

grubości całego naskórka. Może się składać prawie

grubości całego naskórka. Może się składać prawie

wyłącznie z komórek gruczołowych, jak to jest u piskorza,

wyłącznie z komórek gruczołowych, jak to jest u piskorza,

lub komórki te są w niej rzadko rozrzucone jak u karpia.

lub komórki te są w niej rzadko rozrzucone jak u karpia.



Bezsporne zrogowacenia naskórka znane są tylko u ryb

Bezsporne zrogowacenia naskórka znane są tylko u ryb

karpiowatych i występują w postaci tzw. wsypki perłowej.

karpiowatych i występują w postaci tzw. wsypki perłowej.

Pojawia się ona u samców w okresie godowym jako białe

Pojawia się ona u samców w okresie godowym jako białe

drobne guzki, twarde w dotknięciu. „Perełki” mogą

drobne guzki, twarde w dotknięciu. „Perełki” mogą

pokrywać całe ciało lub tylko głowę i okolicę brzuszną.

pokrywać całe ciało lub tylko głowę i okolicę brzuszną.



Wewnątrz pęcherzyków ucha środkowego

Wewnątrz pęcherzyków ucha środkowego

mieszczą się otolity, otolithus, zwane też

mieszczą się otolity, otolithus, zwane też

statolitami lub kamyczkami słuchowymi.

statolitami lub kamyczkami słuchowymi.

Morfologia otolitów jest charakterystyczna dla

Morfologia otolitów jest charakterystyczna dla

gatunków ryb i podobna dla taksonów

gatunków ryb i podobna dla taksonów

pokrewnych na szczeblu rodziny.

pokrewnych na szczeblu rodziny.



Budowa, rozmieszczenie i rozmiary narządów

Budowa, rozmieszczenie i rozmiary narządów

świetlnych odznaczają się niezwykłą

świetlnych odznaczają się niezwykłą

różnorodnością. Fotofory mogą służyć jako

różnorodnością. Fotofory mogą służyć jako

urządzenia sygnalizacyjne, które ułatwiają

urządzenia sygnalizacyjne, które ułatwiają

rybom rozpoznawanie osobników tego samego

rybom rozpoznawanie osobników tego samego

gatunku, a może nawet odmiennej płci.

gatunku, a może nawet odmiennej płci.



Do cech systematycznych zalicza się także

Do cech systematycznych zalicza się także

rozmieszczenie i liczbę porów oraz liczbę

rozmieszczenie i liczbę porów oraz liczbę

promieni w błonie podskrzelowej

promieni w błonie podskrzelowej

umieszczonych po stronie brzusznej głowy.

umieszczonych po stronie brzusznej głowy.