W-III.

(15/16. X. 2008)

• W Cyklu I:

o biologicznym

podłożu

zróżnicowania

ludzkich emocji i

motywacji

• W-III --

Zróżnicowanie DÓŁ -

GÓRA:

emocje nieświadome

i świadome

Oto dwa domki - jeden zwyczajny, a drugi taki sam, ale z dymem
wydostającym się z lewego okna.

Gdy patrzą na nie (pod pewnym katem) pacjenci „z uszkodzeniami
półkuli prawej”, mówią, że domki są takie same.

Ale gdy zapytać, w którym byłoby lepiej mieszkać, wszyscy mówią, że woleliby
mieszkać w tym bez ognia.

Zapytani dlaczego, nie wiedzą i odpowiadają: “Nie mam pojęcia” czy “Zawsze
wybieram rzeczy z lewej” lub “Po prostu wygląda ładniej”

„ślepowidzenie”

• Odbierać bodźce (w tym, przejawy ekspresji)

vs widzieć, słyszeć, wiedzieć...

• Przykład: 100% trafnych odpowiedzi pacjenta

X. pytanego o kierunek przesuwania się
pasma na monitorze...

• –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––-
• Reagować emocjonalnie...BEZWIEDNIE

• POJĘCIA:

• - utajone poznanie

• - utajone emocje

W-3:

O TAJNIKACH

ZRÓŻNICOWANIA

BUDOWY UKŁADU NERWOWEGO

D Ó Ł - G Ó R A

* Znaczenie cech fizycznej konstrukcji układu
nerwowego:
rola DŁUGOŚCI dróg łączących różne ośrodki
nerwowe

* CZAS przebiegu impulsów drogami nerwowymi jako
wyznacznik
odmiennych cech zachowania (np. tzw. szybki
refleks)

* Procesy świadome zależą od aktywności ośrodków
korowych
- to jest od aktywności ośrodków położonych
stosunkowo
DALEKO od receptorów

* Główne siedliska emocji znajdują się NIŻEJ:
w ośrodkach podkorowych

DROGI IMPULSÓW

NERWOWYCH

POROWADZĄCE DO EMOCJI

bodzie
c

??
?

reakcja
emocjonalna*

*(odczucie)

FIGURA 3 - 1

Sekwencja bodziec - odczucie

Jednym z głównych celów badań nad emocjami było
Rozpoznanie procesu pośredniczącego pomiędzy pojawieniem
się bodźca a reakcją emocjonalną (odczuciami, zachowaniami)

[

Za: LeDoux, 1996)

ANATOMIA:
• piętra centralnego układu nerwowego
• drogi wstępujące i zstępujące
• połączenia z układem autonomicznym
• połączenia z układem obwodowym:

receptory i efektory

• STYMULACJE:

* bodźce zewnętrzne i wewnętrzne
(spoza
lub z CUN)

CIAŁO

MIGDAŁOWATE

BODŹCE

ZMYSŁOWE

WZGÓRZE

WZROKOWE

KORA

CZUCIOWA

(pierwotna)

KORA

CZUCIOWA

(skojarzeniowa)

KORA

CZUCIOWA

(przynosowa)

KORA

SUPRAMODALNA

(hipokamp)

1. własności bodźca
2. obiekty percepcyjne
3. reprezentacje polimodalne
4. Konteksty (pamięć)

ZACHOWANIE
EMOCJONALNE

AUTONOMICZNY
SYSTEM NERWOWY

SYSTEM
NEUROENDOKRY-
NOLOGICZNY

za: LeDoux 1998 str.195

1

2

3

4

RODZAJE DRÓG

a

RODZAJE EMOCJI

KORA

górna droga

CIAŁO

MIGDAŁOWATE

REAKCJA

EMOCJONALNA

dolna droga

(za: LeDoux 1996, str. 164)

WZGÓRZE

BODZIEC

Drogi dolna i górna do ciała migdałowatego

Droga DOLNA omija korę, dostarcza ciału migdałowatemu impulsy nieprzetworzone
świadomie. Jest więc odpowiedzialna za reakcje emocjonalne NIEŚWIADOME.
Droga GÓRNA umożliwia sekwencję:
bodziec – świadome rozpoznanie – ocena – reakcja afektywna - zachowanie

FIGURA 6 - 13

DOLNE I GÓRNE DROGI DO CIAŁA MIGDAŁOWATEGO

KORA

górna droga

WZGÓRZE

CIAŁO

MIGDAŁOWATE

BODZIEC

REAKCJA

EMOCJONALNA

dolna droga

(za: LeDoux 1996, str. 164)

„INSTANCJE” połączone drogą dolną

RECEPTORY
eksteroreceptory
interoreceptory

WZGÓRZE - zgrubne „rozpoznawanie” bodźców:
na podstawie jego parametrów zmysłowych

CIAŁO MIGDAŁOWATE (amygdala) - „odczytywanie”
(afektywnego) znaczenia bodźca

EFEKTORY
zewnętrzne
wewnętrzne

Droga DOLNA

(poczynając od receptorów):

połączenia wzgórze - ciało migdałowate

* afekt PIERWOTNY, bo pobudzenie ciała
migdałowatego

poprzedza

rozpoznanie

bodźca
(tj. odzwierciedlenie bodźca w
świadomości)

* afekt NIEŚWIADOMY: wyznaczający
reakcje bezwiedne

(

• Gdy CIAŁO MIGDAŁOWATE zostaje zniszczone, zwierzęta i

ludzie tracą umiejętność odczytywania emocjonalnego
znaczenia bodźców, choć nie tracą zdolności
spostrzegania danych bodźców jako obiektów, bo

• POSTRZEGANIE obiektu i jego EWALUACJA są oparte o

informacje przetwarzane przez mózg oddzielnie.

• Bodziec wywołuje w mózgu rozpoczęcie procesu

wartościowania, zanim systemy spostrzegania w pełni
przetworzą bodziec.

• Jest zaprawdę możliwe, że

- twój mózg będzie wiedział, co jest dobre a co złe,
- zanim ty dowiesz się szczegółowo, co to jest.

• Mechanizmy mózgu, które wywołują emocje są związane

z różnymi strukturami mózgu, ale AFEKT jako składowa
emocji pochodna jest od procesów wzbudzanych w
obszarze ciała migdałowatego.

[za: LeDoux 1996, str.69 ]

KORA

górna droga

CIAŁO

MIGDAŁOWATE

REAKCJA

EMOCJONALNA

dolna droga

(za: LeDoux 1996, str. 164)

WZGÓRZE

BODZIEC

Aktywna droga górna do ciała migdałowatego

.
Droga GÓRNA umożliwia sekwencję:
bodziec – świadome rozpoznanie – ocena – reakcja afektywna - zachowanie

s

Droga GÓRNA

(poczynając od receptorów)

* połączenia wzgórze - KORA - ciało

migdałowate

* afekt WTÓRNY, bo wzbudzany

po

rozpoznaniu

bodźca

* afekt odczuwany
* może być następstwem świadomej

oceny bodźca

• EMOCJE poza RECEPTORAMI:

kolejna droga powstawania
emocji

KORA

górna droga

CIAŁO

MIGDAŁOWATE

REAKCJA

EMOCJONALNA

dolna droga

WZGÓRZE

BODZIEC

* LeDoux przedstawia drogi impulsów wywołujących emocje, pochodzących
spoza CUN (z ekstero- i interoreceptorów).
* Sam umysł jednak jest także źródłem emocji: w następstwie procesów
symbolicznych (myśli, konkluzji, przewidywań) powstają reakcje emocjonalne.
* A zatem konieczne jest wskazanie - obok dróg dolnej i górnej (impulsów
zewnętrznych – drogi trzeciej: prowadzącej od ośrodków korowych do
ciał migdałowatych.

INTERAKCJE

impulsów

biegnących drogą dolną i górną

a rodzaje EMOCJI

I. Wpływ impulsów z drogi dolnej

(powstających
wcześniej) na przebieg procesów
przebiegających drogą
górną
– dominują silne afekty pierwotne

II. Względny brak wpływu impulsów z drogi

dolnej

– dominują afekty wtórne (wzbudzane po

ocenie
poznawczej)

III. Wpływ procesów powstających drogą górną

na reakcje afektywne: droga KORA – ciała
migdałowate

- procesy refleksyjne jako źródło reakcji

emocjonalnych

SYTUACJA EMOCJONALNA

UKŁAD CIAŁA

MIGDAŁOWATEGO

UKŁAD HIPOKAMPA

Utajona pamięć
emocji

Jawna pamięć
sytuacji emocjonalnej

Za: LeDoux 2000, s 237

Różne rodzaje pamięci mają różne lokalizacje...



Obecnie uważa się powszechnie, że w mózgu istnieje wiele różnych układów pamięci.



W pamięci świadomej, zwanej też deklaratywną lub

JAWNĄ

pośredniczy hipokamp i

związane z nim obszary korowe, podczas gdy w różnych formach pamięci utajonej,
nie-deklaratywnej pośredniczą inne układy.



Jednym z układów pamięci

UTAJONEJ

jest układ pamięci emocjonalnej, którego

częścią jest ciało migdałowate i powiązane z nim obszary.



Jeśli zostaniesz wystawiony na działanie bodźców, które obecne były w sytuacji,

kiedy doznałeś urazu, najprawdopodobniej zostaną pobudzone oba układy:



(1) Dzięki układowi hipokampowemu będziesz pamiętał, z kim byłeś i co robiłeś

w tamtej sytuacji, a także - jako suchy fakt - to, że sytuacja ta była straszna.



(2) Dzięki układowi, w którym główną rolę odgrywa ciało migdałowate, bodźce te

wywołają u ciebie napięcie mięśni, zmiany ciśnienia krwi i rytmu serca,
wydzielanie
hormonów i inne reakcje ciała i mózgu.



Ponieważ układy te aktywizowane są przez te same bodźce i funkcjonują

jednocześnie,
nie mamy wrażenia rozdzielności -

DYSOCJACJI

:

oba rodzaje wspomnień wydają się być częściami tej samej funkcji pamięci.