WYKŁAD IV (22/23. X.

2008)

Biologiczne podłoże emocji

a

metody badania emocji

nieświadomych i ich

prowokowania

Cel Wykładu IV:

• O sposobach gromadzenia i

wykorzystywania wiedzy
na temat związków pomiędzy
właściwościami mózgu i właściwościami
emocji

• UWAGA na nadużycia!!
• O „wsypywaniu środków usypiających do

herbaty” – w majestacie prawa...

W poszukiwaniu biologicznych
podstaw emocji i zachowania

• Studia przypadków:

historia Phineasa Gage’a

• TU film z serii

„Świat Nauki”

• PYTANIE:
• - co zostało uszkodzone i
• - jakie zmiany zachowania

zaobserwowano?

Hipotezy dot. zmian w

zachowaniu

Gage’a

• H-I:
• Wzrost egocentryzmu i utrata

samokontroli pod wpływem cierpienia?

• H-II:

Zmiany osobowościowe w następstwie
zniszczenia tkanki mózgowej?

Metody pomiaru wpływów

nieświadomych emocji

•

NIEŚWIADOME EMOCJE o źródłach:

I. podprogowych

• II. nadprogowych
• [TU pojęcia progów - wrażliwości, czułości

i świadomości bodźca]

• „Nieświadome emocje” to emocje z

niedostrzeżonego źródła – nie

odczuwane lub odczuwane mało

wyraziście

BADANIA NAD PROCESAMI

NIEŚWIADOMYMI:

wpływ bodźców podprogowych

na jawne ocenianie

MECHANIZM WPŁYWU PROCESÓW

NIEŚWIADOMYCH:

stymulacje podprogowe

Reakcje afektywne podprogowe,

powstające wcześniej niż świadome

rozpoznanie różnych elementów sytuacji,

mają wpływ na ocenianie tego, z czym

podmiot ma w danym czasie (trwania

afektu utajonego) do czynienia

Paradygmat utajonego podprogowego
poprzedzania
(affective priming paradigm): Murphy i Zajonc (1993):

BODŹCE AFEKTYWNE PODPROGOWE MAJĄ
(NIEDOSTRZEGALNY dla PODMIOTU) WPŁYW NA
ŚWIADOME OCENIANIE NASTĘPUJACYCH PO NICH
BODŹCÓW JAWNYCH

• Prezentacja „paradygmatu

afektywnego podprogowego

poprzedzania”

(Murphy i Zajonc 1994) –

• Z wykorzystaniem:
• - pierwotnych, uniwersalnych,

UTAJONYCH (podprogowych)

bodźców afektywnych i

• - następujących po nich JAWNYCH

neutralnych bodźców „docelowych”

Procedura utajonego afektywnego

poprzedzania

cecha zdecydowanie cecha

zdecydowanie
negatywna
pozytywna

nie podoba mi się

podoba mi się

nie-JA

JA

Afektywne ekspozycje

podprogowe
(np. 4ms)
twarz: afekt NEGATYWNY
BRAK
twarz: afekt POZYTYWNY

NEUTRALNY JAWNY
bodziec docelowy (np.
ideogram)

OCENA BODŹCA
DOCELOWEGO
(przykłady skal)

WYNIKI BADAŃ w tym paradygmacie

•

(

1) Badanie Murphy i Zajonca (1994):

• po negatywnych bodźcach utajonych gorsze oceny tych

samych neutralnych bodźców jawnych niż po utajonych

bodźcach pozytywnych

• (2) Badania Błaszczaka (2001, 2004):

„utajone efekty ODNOSZENIA (bodźców) do JA”:

po negatywnych bodźcach utajonych niższy stopień

odnoszenia do JA tych samych neutralnych bodźców

jawnych niż po utajonych bodźcach pozytywnych

• (3) Badania Damnjanović (2002):

wpływy podprogowych bodźców SŁOWNYCH :

po słownych bodźcach utajonych niższy stopień odnoszenia

do JA tych samych neutralnych bodźców jawnych gdy słowa

dotyczyły własnych mało ważnych doświadczeń niż gdy

dotyczyły doświadczeń waznych

• (4) Badania Anisimowicz (2006):

• wpływy utajonych słów denotujących cechy JA

po słownych bodźcach utajonych niższy stopień odnoszenia

do JA tych samych neutralnych bodźców jawnych gdy słowa

dotyczyły cech mało charakterystycznych dla Ja niż gdy

dotyczyły cech wysoce charakterystycznych dla JA

•

UTAJONE WARUNKOWANIE

KLASYCZNE

BODŹCE AFEKTYWNE PODPROGOWE MAJĄ WPŁYW NA REAKCJE

DĄŻENIA I UNIKANIA

•

Eksperyment G. Pochwatko (2004)

NEUTRALNA TWARZ ZESTAWIONA z AFEKTYWNYM BODŹCEM

PODPROGOWYM WYWOŁAŁA REAKCJE DĄŻENIA – UNIKANIA:

•

Podprogowo

eksponowano (1) rysunek twarzy neutralnej i (2) fotografie twarzy z

ekspresją emocji

•

Nadprogowo

umieszczono rysunek twarzy na ścianie i rejestrowano jak daleko od

tego rysunku usiądzie osoba badana

•

Badani siadali dalej od rysunku neutralnej twarzy gdy

wcześniej – podprogowo - neutralną twarz zestawiano

z ekspresją wstrętu niż gdy zestawiano ją z ekspresją

radości

MIKROEKPRESJE

:

NIEUŚWIADAMIANE SYGNAŁY

EKSPRESJI EMOCJI

Darwin (1844):

rola ekspresji emocji w komunikacji, adaptacji, ewolucji

Ohme (2003):

odczytywanie ekspresji z ekspozycji podprogowych

Chen i Bargh (1999):

nieświadome ekspresje w komunikacji społecznej

UWAGA NA – WPROWADZONE NA DALSZYCH WYKŁADACH – POJĘCIE

EMPATII EMOCJONALNEJ

BADANIA NAD PROCESAMI

NIEŚWIADOMYMI:

bodźce nadprogowe

(przykład badań

eksperymentalnych)

Dominika Maison (1997)

• Eksperyment z wykorzystaniem reguł

warunkowania klasycznego – z
zastosowaniem:

• Niezauważalnego, ale widocznego

bodźca afektywnego - skojarzonego z
przyjemnością (pobudzeniem
erotycznym)

• nieznanego produktu, który jest

reklamowany

Produkt reklamowany przez osobę o źrenicach rozszerzonych
podobał się bardziej - niezależnie od płci osoby na plakacie

Wyniki

• (1) Ten sam produkt zestawiony z

fotografią twarzy o rozszerzonych
źrenicach podobał się bardziej niż gdy
był zestawiony z fotografią
„normalną”

• (2) efekt ten wystąpił bez względu na

to czy osoba na fotografii była tej
samej czy odmiennej płci niż osoby
badane – JAK TO WYJAŚNIĆ?

BADANIA NAD PROCESAMI

NIEŚWIADOMYMI:

bodźce nadprogowe

(przykłady wykorzystania w

reklamie)

Mechanizm warunkowania

klasycznego w reklamie

• (1) obecność bodźca afektywnego -

(sylwetki ciała, rozszerzonych źrenic –

bodźców skojarzonych z pobudzeniem

erotycznym, ekspresji pozytywnych

emocji)

• (2) jego współwystępowanie z

bodźcem obojętnym (reklamowanym

produktem)

• DLACZEGO BODŹCE AFEKTYWNE

UKRYWA SIĘ?

Status etyczno-prawny badań

z zastosowaniem bodźców

utajonych

• (1) historia badań z zastosowaniem

bodźców podprogowych (i zakaz ich
praktycznego stosowania)

• (2) przyzwolenie na stosowanie

oddziaływań nadprogowych

• (3) badania nad efektywnością

reklamy „społecznej”