W-IX

(26/27.XI . 2008)

• CYKL III:

o tym, co człowieka
wyróżnia w świecie
przyrody

• W.IX - WPROWADZENIE:

myślenie i werbalizacja
w powstawaniu emocji i
motywacji

TU – fragment filmu:
trudności w wykonywaniu testu
Stroopa

• Uwaga na:

rozdzielność procesów przetwarzania
bodźców konkretno-zmysłowych i ich
nazywania

DWA SYSTEMY

DWA SYSTEMY

WARTOŚCIOWANIA

WARTOŚCIOWANIA

AUTOMATYCZNY - REFLEKSYJNY

AUTOMATYCZNY - REFLEKSYJNY

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Funkcjonalnie związane głównie z ośrodkami

podkorowymi i półkulą prawą - korowymi i półkulą

lewą

--------------------------------------------------------------------------------------------------

operuje bez namysłu

obywa się bez świadomości
szybki
holistyczny
„czarno-biały”
subiektywnie pewny
trudny do werbalizacji

-----------------------------------------------------------------------------

•

REFLEKS

-

odruch:

przebiegająca bez pośrednictwa świadomości

reakcja organizmu na pobudzenie centralnego układu
nerwowego określonym bodźcem

•

REFLEKSJA

–

rozmyślanie,

rozważanie połączone z analizą,

wyjaśnianiem, tłumaczeniem oraz przewidywaniem

DWA SYSTEMY

DWA SYSTEMY

MOTYWACYJNE

MOTYWACYJNE

AUTOMATYCZNY - REFLEKSYJNY

AUTOMATYCZNY - REFLEKSYJNY

Mimowolny

Obywający się bez świadomości

Oparty o afekt

Trudny do werbalizacji

Szybki

Silna determinacja zachowania

Silne napięcia w przypadku

konfliktu motywów

Niejasność co do źródeł

własnych zachowań

KORA

WZGÓRZE

CIAŁO

MIGDAŁOWATE

REAKCJA

EMOCJONALNA

Rys. 1b

(za: LeDoux 1996)

Cel (lub funkcja)
zachowania

Poziom zjawiska

Mechanizm zachowania

?

Reagować na bodziec

kierunkowy

Neuronalna kontrola
receptorów

Taksja

Odruch orientacyjny

Dowiedzieć się,
gdzie to jest

Kontrola receptorów
- uwaga

Dowiedzieć się, co jeszcze
tu jest

Reprezentacja
przestrzennej
organizacji
otoczenia

Dowiedzieć się, co
to jest

Reprezentacja
obiektów

Dowiedzieć się, jakie
to jest

Reprezentacja
ilościowych i
jakościowych cech
obiektów badanych

Dowiedzieć się więcej, nie
tylko o rzeczach

Abstrahowanie

Eksploracja motoryczna

Eksploracja percepcyjna

Reakcje badawcze

Ciekawość poznawcza

W. PISULA (1999) - Zachowania eksploracyjne oraz zjawiska pokrewne w ujęciu opartym na teorii poziomów integracji.

MECHANIZMY KOROWE
Przykład zachowania psa

• OBIEKT:

• ani popęd,

• ani podnieta

• ŹRÓDŁO zachowania:

• percepcja,

• emocja zazdrości (?)

• ZACHOWANIE:

• - zamysł ukrycia,

• - wybór miejsca

POZIOMY REGULACJI

POZIOMY REGULACJI

(wg. RADO)

(wg. RADO)

Poziom I

(“HOMEOSTATYCZNO-HEDONISTYCZNY”)

Poziom podporządkowania zachowań
doraźnym stymulacjom zmysłowym i
doznaniom: przyjemności (dążenie ku) bądź przykrości (unikanie)

Poziom II

(“EMOCJI

ZWIERZĘCYCH”)

Zdolność reagowania na bodźce zmysłowe z dystansu:
pochodzące z pamięci i antycypacji (możliwa ucieczka dzięki pamięci
doświadczeń i przewidywaniu możliwości powtórzenia się sytuacji).
Zachowanie podporządkowane afektom:
przyjemności bądź przykrości – te ostatnie zróżnicowane
na strach (ucieczka), gniew (atak), smutek (pasywność)

POZIOMY REGULACJI

POZIOMY REGULACJI

(wg. RADO)

(wg. RADO)

Poziom III

(“MYŚLENIA EMOCJONALNEGO”)

Dalsze podporządkowanie zachowania emocjom, ALE dzięki zdolności MYŚLENIA

Poziom IV

(“MYŚLENIA AEMOCJONALNEGO”)

Związany z rozwojem intelektu i myślenia abstrakcyjnego. Pojawia się
zdolności:

(1) są one bardziej złożone (“mieszane” – jak wstyd, obawa, zazdrość),

(2) pojawia się możliwość wyparcia, samooszukiwania,

(3) możliwe są bardziej odległe antycypacje i planowanie zachowań (np. sposobów zniszczenia
wroga)

(1) rozumienia świata, opartego nie tylko o dane percepcyjne, ale i “wykraczającego
poza dostarczone informacje” (Bruner),

(2) dalekosiężnych antycypacji (przewidywań),

(3) organizowania działań niezależnie od nacisku afektów (formułowanie celów –
motywacje “zadaniowe”, “celowościowe”, “wzrostowe”)

(4) tolerancji na odroczenia
wzmocnień

INTERAKCJE
POZNANIE – EMOCJE?

• Dwa czynniki (por. koncepcja

Schachtera i Singera)

• Prymat afektu: wpływ na

interpretacje znaczenia
sytuacji

bodziec

pobudzenie poznanie

odczucie

Schachter i Singer (podobnie jak Cannon) twierdzili, że
pochodne od reakcji cielesnych sprzężenia zwrotne nie
są wystarczające, by zdeterminować to, jakie emocje
odczuwamy w danej sytuacji. Wyczuwali jednak (tak jak
James), że mają one istotne znaczenie.

Ich pomysł opierał się na założeniu, że wywołane
bodźcem pobudzenie cielesne jest dobrym sygnałem
tego, iż zachodzi coś znaczącego. A gdy już do
pobudzenia dojdzie, powstaje motywacja do tego, żeby
sprawdzić co się dzieje.

Dokonuje się wówczas poznawcze oszacowanie sytuacji,
która wywołała pobudzenie. Jej zinterpretowanie i
nazwanie determinuje zaś emocje, jakie odczuwamy.

SCHACHTERA i SINGERA dwuczynnikowa teoria
emocji

Według Schachtera i Singera, dwa czynniki
(1) pobudzenie fizjologiczne i
(2) poznanie (interpretacja znaczenia sytuacji)
decydują o rodzaju emocji

Interpretacje mogą być nietrafne:
źródło pobudzenia może nie być dostrzegalne i
mylnie wiązane z daną sytuacją

Dutton i Aron (1974)
Badanie mężczyzn przechodzących przez most
wiszący bądź stabilny - ci ostatni, pod wpływem
silniejszego pobudzenia, byli bardziej zainteresowani
kontaktem
z napotkaną kobietą

GŁÓWNE PYTANIA

O EMOCJE I MOTYWACJE

W CYKLU III WYKŁADÓW

GŁÓWNE PYTANIA

O EMOCJE I MOTYWACJE

W CYKLU III WYKŁADÓW

EMOCJE DOZNAJACEGO I

EMOCJE DOZNAJACEGO I

MYŚLĄCEGO PODMIOTU

MYŚLĄCEGO PODMIOTU

1) Co poza automatycznymi reakcjami

afektywnymi wyznacza nasze wartościowanie
świata i ustosunkowania wobec niego?

2) Jak powstają nowe jakości emocji i

uczuć?

3) Od czego zależy możliwość samokontroli?

MOTYWACJE

MOTYWACJE

(1) Co może być źródłem zachowań unikania i dążenia -

jeśli nie doznawanie przykrości i przyjemności (jeśli nie
przyjemność, to co wyznacza dążenia)?

(2) Co sprawia, że motywacje “wykraczają poza

równowagę”?

(3) Jak powstają motywacje samokontroli?

(4) Jak powstają motywacje pozaosobiste?

GŁÓWNE PYTANIA

O EMOCJE I MOTYWACJE

W CYKLU III WYKŁADÓW

GŁÓWNE PYTANIA

O EMOCJE I MOTYWACJE

W CYKLU III WYKŁADÓW

POZNANIE A EMOCJE

POZNANIE A EMOCJE

* napięć emocjonalnych (dezorientacji, niepewności,
dysonansu) ,

związanych z brakiem informacji, ich
wieloznacznością,
niespójnością oraz

* motywacji do tendencyjnego selekcjonowania informacji,
dla
redukcji tych napięć

II. Udział świadomych procesów poznawczych
w powstawaniu emocji:

I. Struktury poznawcze jako źródło deprywacji:

(1) rola werbalizacji w wyznaczaniu intensywności emocji
(badania Lazarusa),

(2) rola interpretacji w wyznaczaniu treści emocji:
Dwuczynnikowa teoria emocji Schachtera

(3) rola poznania w powstawaniu nowych jakości emocji (“emocji
mieszanych”)

POZNANIE A EMOCJE

POZNANIE A EMOCJE

III. Procesy poznawcze jako podstawa
formułowania


ocen - nowej kategorii procesów wartościowania

IV. Procesy poznawcze jako podstawa
samokontroli


(emocji i zachowania)

V. Procesy poznawcze jako źródło motywacji


(“motywacji wzrostu”)

CYKL II a Cykl III:

nowe źródła emocji i

motywacji

• Afekt vs intelekt w procesach

wartościowania i generowania
motywacji

• Pojęcia kluczowe:

Oceny i afekty wtórne; Oceny i cele;
Zdolność samokontroli; Motywacje
transgresyjne (wzrostu), motywacje
pozaosobiste