W-XIV

(14/15. I. 2009)

• Porównanie

regulacji
AUTOMATYCZNEJ i
REFLEKSYJNEJ oraz
kilka słów na temat
interakcji obu
systemów

DWA SYSTEMY

DWA SYSTEMY

WARTOŚCIOWANIA

WARTOŚCIOWANIA

AUTOMATYCZNY - REFLEKSYJNY

AUTOMATYCZNY - REFLEKSYJNY

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Funkcjonalnie związane głównie z ośrodkami

podkorowymi i półkulą prawą - korowymi i półkulą lewą

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

samoczynny - przemyślany

trudny do werbalizacji - związany z

artykułowaniem

szybki - operujący dłużej
paralelny - sekwencyjny

holistyczny - analityczny

“czarno-biały” - złożony
subiektywnie pewny - pewność

stopniowalna

DWA SYSTEMY

DWA SYSTEMY

MOTYWACYJNE

MOTYWACYJNE

AUTOMATYCZNY - REFLEKSYJNY

AUTOMATYCZNY - REFLEKSYJNY

Samoczynny Przemyślany

Obywający się bez świadomości Wymagający świadomości

Oparty o afekt Oparty o oceny

Trudny do werbalizacji Oparty o werbalizacje

Szybki Wymagający czasu

dla sformułowania celu

Niejasność co do źródeł Pewność co do źródeł

własnych zachowań własnych zachowań

Silna determinacja zachowania Większa podatność na

samokontrolę

Silne napięcia w przypadku Zdolność

konfliktu motywów przedefiniowania celu

EMOCJE:

EMOCJE:

PROCESY WARTOŚCIOWANIA

PROCESY WARTOŚCIOWANIA

ATRYBUTY

INDYWIDUALNE

ATRYBUTY

GATUNKOWE,

UNIWERSALNE

NIEŚWIADOME

ŚWIADOME

odczucia

Nieświadome pierwotnie:

reakcje afektywne

na bodźce podprogowe i

nadprogowe poza uwagą

oceny i sądy

Nieświadome wtórnie:

afekty – latentne, w

tym

wyparte, obronne,

oparte o

zniekształcenia

poznawcze

3 4

1 2

MOTYWACJE:

MOTYWACJE:

PROCESY UKIERUNKOWANIA

PROCESY UKIERUNKOWANIA

AKTYWNOŚCI

AKTYWNOŚCI

INDYWIDUALNE

UNIWERSALNE

OBRONNO-

ADAPTACYJNE

TRANSGRESYJNE

WZROSTOWE

deprywacyjne

wtórne:

potrzeby wyuczone

celowościowe

wolicjonalne

homeostatyczno -

popędowe:

pierwotne

podnietowo -

hedonistyczne

3 4

1 2

WŁAŚCIWOŚCI dwóch

WŁAŚCIWOŚCI dwóch

systemów REGULACJI

systemów REGULACJI

REGULACJA AUTOMATYCZNA

REGULACJA AUTOMATYCZNA

POZYTYWNE

POZYTYWNE

• Nacisk korzystny adaptacyjnie (przełamywanie pasywności)
• Uproszczony mechanizm: oszczędność energii
• Uproszczony mechanizm: szybkość reagowania
• Orientacja poza uwagą (uwalnianie zasobów uwagi)
• Intuicja (wiedza mimo woli, bezwysiłkowa)

NEGATYWNE

NEGATYWNE

• Dezorientacja (samooszukiwanie, nietrafne rozpoznania, mylne

intuicje)

• Holistyczność wartościowań: niemożność stopniowania,

relatywizowania

• Irracjonalność (myślenie nielogiczne, wyznaczone przez afekt i

intuicje)

• Ograniczenia w kontroli poznawczej (wglądów w przebieg procesów)
• Trudności w kontroli sprawczej (w panowaniu nad własnymi reakcjami)

REGULACJA REFLEKSYJNA

REGULACJA REFLEKSYJNA

POZYTYWNE

• Racjonalność (odwoływanie się do informacji i przetwarzanie logiczne)
• Orientacja precyzyjna + myślenie perspektywiczne, przewidywania
• Relatywność ocen (np. własnego nieszczęścia) + uniwersalizm

wartości

• Uprzedmiotowienie siebie (dystans, autokrytycyzm, samokontrola,

pokora)

• Przejmowanie perspektywy innego (rozumienie, tolerancja,

przebaczanie)

NEGATYWNE

• Energo- i czasochłonność
• Podatność na afekt (obniża racjonalność)
• Ograniczony dostęp do przesłanek (do wiedzy)
• Zależność od woli (gdy brak motywacji) i wartości (gdy są

destruktywne)

• Zależność od sprawności intelektu (w tym, chwilowej)

WŁAŚCIWOŚCI dwóch

WŁAŚCIWOŚCI dwóch

systemów REGULACJI

systemów REGULACJI

The intuitive mind is a sacred gift
And the rational mind is a faithful servant.
We have created a society that honors the

servant

And has forgotten the gift

/Albert Einstein/

PROBLEM INTERAKCJI

OBU SYSTEMÓW

REGULACJI

• JAK karane powinny być nagłe,

niekontrolowane i naganne czyny (działania „w

afekcie”)?

• Jak w przypadku opisanym niedawno: ktoś w

czasie libacji rozlał benzynę, podpalił ją –

spłonęło 6 osób...

• Są karane – jednak łagodniej! DLACZEGO?
• PRZYWOŁAJ POJĘCIA:

- Niekontrolowany afekt

- Samokontrola prospektywna

• Jak uzasadnić sankcje?

INTERAKCJE OBU

SYSTEMÓW

• I. Wpływ systemu automatycznego na

funkcjonowanie jawne – w tym, refleksyjne
[dane z zastosowaniem paradygmatu utajonego
poprzedzania obrazami - por. Pochwatko 2004]

• II. Wpływ sytemu refleksyjnego na przebieg

procesów automatycznych
[dane z zastosowaniem paradygmatu utajonego
poprzedzania: bodźcami słownymi – por.
Dobrenko 2005, Damnjanović 2002,
Anisimowicz 2006, Samarcew 2005]