Wpływ choroby na

funkcjonowanie rodziny

Definicja rodziny



Rodzina jest to mała grupa społeczna, której
członkowie połączeni są małżeństwem, więzami
pokrewieństwa, powinowactwa lub adopcji. Powiązani
są oni siecią wzajemnych zależności i stosunków
społecznych, prowadzą wspólne gospodarstwo
domowe oraz pełnią w niej odpowiednie role
społeczne (matki, ojca, współmałżonka, dziecka itp.)



Rodzina jest instytucją społeczną- jest
zobowiązana do zaspokajania potrzeb swoich
członków

Funkcje rodziny

Instytucja rodziny pełni następujące funkcje:



prokreacyjną- rodzina podtrzymuje

biologiczną ciągłość społeczeństwa,

zaspokaja emocjonalne potrzeby

małżonków (potrzebę rodzicielstwa)



opiekuńczą- rodzina zapewnia

bezpieczeństwo osobom wymagającym

opieki- dzieci, chorzy, niepełnosprawni,

starzy, bezrobotni



wychowawczo- socjalizacyjną-rodzina

zapewnia ciągłość kultury, jest pierwszym

miejscem, gdzie człowiek uczy się

kulturowego dziedzictwa, języka, norm,

wartości, obyczajów



emocjonalno-seksualną- rodzina jest

instytucją regulującą stosunki seksualne

rodziców, dostarcza im oraz ich dzieciom

emocjonalnego wsparcia, zaspokaja potrzebę

miłości



ekonomiczną- zapewnia członkom dobra

materialne



stratyfikacyjną (klasową)- rodzina

wyznacza status społeczny swoich członków,

przyczynia się do utrwalenia podziału na

klasy, warstwy, kasty



integracyjno-kontrolną- rodzina kontroluje

działania swoich członków, organizując ich

życie według przyjętych norm



rekreacyjno- towarzyską- rodzina
zagospodarowuje czas wolny swoim
członkom, wprowadza dzieci w świat
powiązań towarzyskich, finansuje i
kontroluje kontakty z innymi ludźmi.



Waga poszczególnych funkcji zależy głównie

od społeczeństwa, w którym rodzina żyje (np.

społeczeństwo kastowe- istotna funkcja

stratyfikacyjna)



Na każdym etapie rozwoju rodziny inne

funkcje są ważne (patrz: cykl życia małżeńsko

rodzinnego)



Zmiana w jednej funkcji wywołuje zmiany w

pozostałych np. zachwianie funkcji materialnej



Rodzina, która nie realizuje swoich funkcji
w sposób prawidłowy lub w ogóle, to
rodzina dysfunkcjonalna częściowo
(wymaga niewielkiej pomocy z zewnątrz)
lub całkowicie (muszą ją zastąpić
wyspecjalizowane instytucje)

Cykl życia małżeńsko-

rodzinnego



Tempo życia rodzinnego dyktują jej naturalne
procesy rozwojowe- cykle życia rodzinnego.



Badacze podkreślają, że przejście do każdej
kolejnej fazy w cyklu może nastąpić wówczas,
gdy wszystkie zadania poprzedniej fazy
zostały wykonane. W przeciwnym razie może
dojść do zakłóceń, do występowania u
członków rodziny objawów chorobowych.

Etapy cyklu życia rodzinnego

wg Haleya



Narzeczeństwo



Wczesne małżeństwo, przeddzietne



Narodziny dziecka



Średnia faza małżeństwa (rodzina z dziećmi
w wieku szkolnym)



Rodzice oddzieleni od dzieci („puste
gniazdo”)



Emerytura i starość

Rodzina a zdrowie- koncepcje



Ujęcie psychoanalityczne
Poszukuje w stosunkach rodzinnych i

małżeńskich nieprawidłowych relacji,

elementów neurotycznych, co może

stanowić punkt wyjścia dla terapii

rodzinnej. Duże znaczenie ma tutaj:

struktura osobowości każdego członka

rodziny, stosunki między członkami

rodziny, stosunki z rodzinami pochodzenia



Ujęcie systemowe
Rodzina jest analizowana na tle
szerszego układu społecznego-
otoczenie, posiadane zasoby materialne i
niematerialne, władza- nieprawidłowe
funkcjonowanie systemu rodzinnego ma
wpływ na stan zdrowia jego członków



Ujęcie interakcyjne
Rodzina analizowana jako miejsce
interakcji, komunikacji, respektowania
norm,socjalizacji dzieci



Ujęcie rozwojowe
Analiza poszczególnych etapów życia
małżeńsko- rodzinnego i zagrożeń jakie
niosą dla zdrowia członków rodziny

Funkcje rodziny

Rodzina w profilaktyce



Rodzina pełni podstawową rolę w
promocji i umacnianiu zdrowia

.



W profilaktyce poprzez funkcję

socjalizacyjno- wychowawczą następuje

kształtowanie podstawowych nawyków

higienicznych, przekaz wiedzy medycznej,

przygotowanie do roli chorego, wychowanie

zdrowotne i kształtowanie postaw wobec

zdrowia, wyrabianie emocjonalnego stosunku

do zdrowia jako wartości, uczenie zachowań

pro – i antyzdrowotnych, zachowań w

chorobie itp.



Funkcja rekreacyjna powinna zapewnić
prawidłowy odpoczynek codzienny i
wakacyjny



Funkcja emocjonalna jest odpowiedzialna
za prawidłowy rozwój emocjonalny i
intelektualny dzieci oraz higienę
psychiczną życia rodzinnego

Funkcje rodziny

Rodzina w leczeniu

Rodzina powinna być systemem wsparcia

dla swoich członków oraz buforem dla
choroby.

Funkcje rodziny

Rodzina w leczeniu



Podstawowe znaczenie ma funkcja
opiekuńcza. Chodzi o obserwację zmian
w stanie zdrowia, podejmowanie prób
samoleczenia, tworzenie warunków
zapewniających leczenie i zdrowienie,
zaspokajanie potrzeb osób
hospitalizowanych, szukanie
kompetentnej pomocy



Funkcja emocjonalna ma za zadanie
wsparcie emocjonalne chorych lub
hospitalizowanych, stwarzanie poczucia
bezpieczeństwa, redukowanie lęku w
sytuacjach zagrożenia zdrowia lub życia



W ramach funkcji ekonomicznej pokrywane
są wydatki związane z chorobą oraz
bezpośrednie i pośrednie koszty leczenia,
okresowe lub stałe zawieszenie podfunkcji
zarobkowej w przypadku pracującego
członka rodziny lub podyktowana stanem
zdrowia zmiana wzoru konsumpcji
(żywienie, wypoczynek, miejsce
zamieszkania)



Funkcja rekreacyjno- towarzyska wiąże
się z odwiedzinami chorych w szpitalu lub
w domu, organizacją czasu



Z funkcji socjalizacyjnej wynika
nabywanie praktycznych umiejętności
niezbędnych w roli chorego i roli pacjenta

Funkcje rodziny

Rodzina w rehabilitacji



Funkcja emocjonalna powinna sprzyjać
akceptacji stanu zdrowia przez osobę
rehabilitowaną, zmiana kategorii
„normalności”
Akceptacja i adaptacja zależą od postawy
rodziny



Funkcja opiekuńcza realizowana jest przez
działania pielęgnacyjne i uczestnictwo w
procesie rehabilitacji



Funkcja ekonomiczna- wydatki na zakup
urządzeń lub środków pomocniczych,
dojazdy do ośrodków rehabilitacji

Stres wynikający z choroby a

rodzina



Stres pojawia się wówczas, gdy rodzina
staje wobec sytuacji, kiedy jej
dotychczasowe wzory zachowań,
struktura i funkcjonowanie okazują się
niewystarczające, nieskuteczne, a
konsekwencje nieumiejętności
przystosowania się do nowej sytuacji
stają się poważne.

Stresory rodzinne

Rodzaje stresorów w rodzinie:



wynikające z nagłych sytuacji np. choroba,
śmierć



wynikające z naturalnego cyklu rozwoju rodziny
np. okres dojrzewania



Rodzina znajduje się w szczególnie trudnej
sytuacji, gdy oba rodzaje stresorów nakładają
się na siebie np.. bunt nastolatka i nieuleczalna
choroba matki.

Stres a zasoby rodziny



Każda rodzina dysponuje określonymi zasobami

wewnętrznymi (np. osobowości członków rodziny,

system komunikacji, środki finansowe)) oraz

zasobami zewnętrznymi (np. potencjalna pomoc

ze strony sąsiadów, przyjaciół, instytucji).



Jeżeli zasoby wystarczają do pokonania sytuacji

stresowej nie ma związku przyczynowo-

skutkowego z powstawaniem choroby, jeśli

natomiast sytuacja stresowa przekracza

posiadane zasoby, mogą pojawić się u członków

rodziny zaburzenia zdrowia.

Niektóre stresujące wydarzenia

zaburzające strukturę i

funkcjonowanie rodziny



Nałogi



Zaniedbania



Rozwód/ separacja



Sztywny podział obowiązków



Ciężka choroba członka rodziny



Śmierć członka rodziny



Problemy z prawem



Zakończenie pracy zawodowej



Ostre konflikty rodzinne



Opuszczenie domu przez dziecko



Rodzicielstwo-nowe zadania

Wpływ rodziny na

powstawanie i kształtowanie

chorób

Choroby i dysfunkcje, z

których etiologią wiąże się

komponent rodzinny



choroby somatyczne i
psychosomatyczne
( choroby, w których etiopatogenezie i
przebiegu główną rolę odgrywają czynniki
psychiczne, w tym emocjonalne) np.
choroba wrzodowa, wieńcowa, zawał
serca, gruźlica, cukrzyca



zaburzenia czynnościowe: wymioty,
biegunka, zaparcia, nocne moczenie u
dzieci, jąkanie, drgawki, brak apetytu,
zaburzenia w krążeniu krwi, paraliż
czynnościowy, tiki, afonia, zaburzenia
chodu i pantomimiki



zaburzenia somatyczne: bóle głowy,
lędźwiowe, mięśniowe



w sferze zdrowia psychicznego:
schizofrenia, psychopatia, różne typy
nerwic, w tym nerwice seksualne i
homoseksualizm

Zespoły psychosomatyczne

wynikające z nieprawidłowej

komunikacji w rodzinie wyróżnione

przez Richtera



zespół oschłego, milczącego męża
Mąż jest nieobecny w domu,
zapracowany. Żona odczuwa brak
emocjonalnej więzi z nim. Mąż nie
zauważa problemu. Małżonkowie
wzajemnie się oskarżają. U żony po
dłuższym czasie mogą wystąpić bóle
lędźwiowe, osłabienie, oziębłość



zespół teściowej
Występuje u synowej z dolegliwościami

żołądkowo- jelitowymi, nudnościami i

wymiotami



zespół rozwodu i pozbawienia
Jeśli kobieta po rozwodzie, poszukuje w

dziecku partnera do rozwiązywania swoich

„dorosłych” problemów, nadmiernie

obciążone dziecko rozwija się nieprawidłowo



zespół kobiet z dzielnic podmiejskich
Kobiety, które nie pracują zawodowo, są
obciążone ponad miarę prowadzeniem
domu i opieką nad dziećmi, w ciasnocie
otoczenia, czują się wypalone. Neurotyczne
matki wychowują neurotyczne dzieci, u nich
wystąpić mogą: jąkanie moczenie
bezwiedne, trudności szkolne



zespół kozła ofiarnego
Problemy rodzinne lub małżeńskie zostają

przeniesione na najsłabszego członka

systemu rodzinnego. Ponosi on rzekomo za

nie odpowiedzialność. Mogą wystąpić u niego

objawy psychosomatyczne. Ulgę przynosi

terapia całej rodziny, zwykle jednak rodzina

nie dostrzega związku między chorobą

członka rodziny a swoim zachowaniem



Nieprawidłowa komunikacja w rodzinie
została nazwana „głupactwem
kontaktowym” lub inaczej
„analfabetyzmem emocjonalnym”

Nieprawidłowe postawy

rodzicielskie a choroba



postawa nadmiernego ochraniania-
wyręczanie dziecka i źle pojęta miłość



postawa nadmiernie korygująca-
nadmiar kontroli we wszystkich
aspektach życia dziecka



postawa nadmiernego dystansu
emocjonalnego- dziecko na marginesie
rodziny

Wszystkie te postawy wykluczają
umiejętność samodzielnego
prawidłowego radzenia sobie z zadaniami
i obowiązkami u dzieci, uniemożliwiają
prawidłowy rozwój emocjonalny. Są
odpowiedzialne za uzależnienia i
samobójstwa.

Nieprawidłowa realizacja ról

rodzicielskich



Koncentracja rodziców na działaniach

ekonomicznych



Pozauczuciowa motywacja kobiet do

zawarcia małżeństwa



Brak przystosowania do pełnionych ról,

brak akceptacji zadań z niej wynikających

Powyższe problemy sprzyjają

występowaniu różnych typów nerwic.

Ubóstwo rodziny a zdrowie



Niewystarczające warunki materialne-

ograniczone środki do życia oraz trudna

sytuacja mieszkaniowa, niska pozycja

społeczna rodziny, niski poziom

wykształcenia sprzyjają występowaniu chorób

zakaźnych, martwych urodzeń, zgonów

niemowląt.



Brak środków materialnych powoduje brak

realizacji zaleceń lekarskich np. zakup leków

oraz trudności w powrocie do zdrowia.