AUTODESTRUKCJA

I WROGOŚĆ WOBEC SAMEGO

SIEBIE

JAKO UNIWERSALNY TEMAT

PRACY

PSYCHOTERAPEUTYCZNEJ

Rozpoznawanie autodestrukcji i

wrogości wobec samego siebie

wykonywanie przez człowieka czynności

ukierunkowanych na uszkodzenie własnej osoby lub

prowadzących pośrednio do powstawania

przewidywalnych szkód osobistych

 przykłady czynności autodestrukcyjnych -

myśli i próby samobójcze,
negatywne myślenie na swój temat nasycone wrogością lub

pogardą,
zaniedbywania samoobrony przed zagrożeniami,
powtarzające się i nieuzasadnione ryzykowanie własnego

zdrowia i życia,
poniżanie siebie i odmawianie sobie praw,
przepowiadanie sobie katastroficznych i niszczących

wydarzeń,
prowokowanie negatywnych i uszkadzających reakcji

otoczenia.

Odróżnianie autodestrukcji od krytycznej

samoświadomości i uzasadnionego poczucia winy

Koncepcje wyjaśniające



uwewnętrznienie negatywnego stosunku i

wrogiego postępowania osób znaczących
wobec własnej osoby

karanie się za zabronione myśli, pragnienia i

czyny

skierowanie przeciwko samemu sobie gniewu

zaadresowanego do innych ludzi

wyuczenie się negatywnego myślenia o sobie –

pułapki samokrytyki i samo usprawiedliwiania

geneza – doświadczenia traumatyczne i złe

traktowanie przez innych

System JA

powstawanie Ja i jego rola w

funkcjonowaniu osoby

struktura treści i wewnętrzna organizacja
J A jako wewnętrzny spektakl – teksty i

obrazy

 Bezgłośna mowa wewnętrzna i

autosugestia

 Schematy samookreślania –narracja

osobista

Krytyk Wewnętrzny i OKW

Okrutny Krytyk Wewnętrzny

Surowe i wrogie ocenianie postępowania,

pragnień, cech i całej osoby

Postulowanie różnych form karania i

przepowiadanie negatywnych i groźnych

wydarzeń

Uporczywe przypominanie negatywnych

czynów i wydarzeń

Negowanie osobistych praw – do miłości,

szacunku, życia, szczęścia

Odtrącanie, ośmieszanie, poniżanie,

pogardzanie

Dręczenie tekstami i obrazami

Wybór autodestrukcyjnych tekstów i

obrazów

a) Wprowadzenie modelu poznawczego
b) Przygotowanie tekstów i obrazów

Co źle robię
Co złego zrobiłem
Jakie mam złe pragnienia
Jakie mam złe cechy
Co złego może mi się wydarzyć
Do czego nie mam prawa

c) Wybór negatywnych tekstów i obrazów
d) Dokonanie oceny każdego z nich w skali

od 1 do 5 ze względu na siłę

negatywności przekazu i ze względu na

jego wagę i znaczenie

Dialog obronny

Wybór kolejno tekstów negatywnych i pisanie

kilku przeciwstawnych tekstów polemicznych

lub usprawiedliwiających

Poszukiwanie pozytywnych tekstów na ten sam

temat

Trenowanie myślenia nowym tekstem oraz

cichego dialogu polemizującego z tekstem OKW

Praca w dwójkach – partner w roli OKW i

trenowanie polemiki przy pomocy nowych

tekstów i nowych strategii odpierania

okrutnych zarzutów

Sprawdzanie efektów - rozpoznawanie tekstów

mocno zakotwiczonych i mało podatnych na

bezpośrednią zmianę

Praca nad obrazami

Wybór obrazów (wyobrażenie, wspomnienie

itp.) przedstawiających negatywną i

szkodliwa sytuację lub wydarzenie

Przygotowanie scenariusza nowej wersji tej

sytuacji, pozytywnej wersji tego

wydarzenia, z nowym i pozytywnym

zakończeniem

 Próby wyobrażania tej nowej wersji,

opowiadanie
sobie i drugiej osobie

Sprawdzanie efektów – rozpoznawanie

obrazów mocno zakotwiczonych i mało

podatnych na bezpośrednią zmianę

Wyciąganie kotwic

Wybór opornego na zmianę tekstu i poszukiwanie

specyficznych doświadczeń osobistych, w których

został zakotwiczony

Przeszukiwanie przeszłości

• Osoby, które o tobie mówiły lub myślały tym tekstem
• Sytuacje w których pacjent zaczął tak myśleć o sobie

Sprawdzenie aktualnej funkcji tego tekstu – co

dzisiaj lub jutro zależy od utrzymania tego tekstu

lub od rozstania się nim, z jakimi zachowaniami i

wyborami życiowymi jest to związane

Techniki wykorzeniania – ogólne informacje

• Dialog z pierwotnym autorem tekstu
• Monodram
• Opowiadanie i eksploracja
• Konfrontacja
• Co by było gdyby – badanie konsekwencji usunięcia OKW

Planowanie dalszej pracy

Planowanie zmian behawioralnych – co

pacjent mógłby zrobić lub zmienić,

gdyby uwolnił się od

autodestrukcyjnych tekstów i obrazów

 Określanie ogniskowych obszarów

funkcjonowania, z którymi związane są

autodestrukcyjne teksty i obrazy

 relacje ze znaczącymi osobami,
 osobiste dążenia i potrzeby,
 system wartości,
 relacje z ludźmi i pozycja społeczna,
 poczucie kompetencji i mocy, życie codzienne itp.)

Dalsza eksploracja obszarów

ogniskowych

Rozwijanie pozytywnego

myślenia i stosunku do

siebie

Rozpoznawanie mocnych stron

własnej osoby

Rozpoznawanie zewnętrznych

zasobów – wspierających ludzi i

okoliczności

Rozwijanie i pielęgnowanie

wzmacniających samookreśleń i

wyobrażeń

Trenowanie sporów i odważnych

dialogów z OKW

1. Wspólnym bodźcem

do popełnienia samobójstwa jest nie dający

się znieść ból psychiczny

2.

Wspólnym czynnikiem

stresującym w samobójstwie jest

frustracja potrzeb psychicznych

3.

Wspólnym dążeniem

samobójstw jest znalezienie rozwiązania

4. Wspólnym celem

samobójstw jest likwidacja świadomości

5. Wspólną emocją

w samobójstwach jest poczucie beznadziejności

i bezradności

6.

Wspólną postawą wewnętrzną

wobec samobójstwa jest

ambiwalencja

7. Wspólnym stanem poznawczym

w

samobójstwie jest

„zawężenie” (wzorce myślenia danej osoby są tak zawężone, że

uniemożliwia to wyjście poza schemat)

8. Wspólnym aktem interpersonalnym

jest w samobójstwie

zakomunikowanie intencji (poinformowanie drugiej osoby, że

decyzja o samobójstwie jest sensowna)

9. Wspólnym działaniem

w samobójstwie jest prawo do wyjścia z

sytuacji według własnej woli lub prawo do autonomicznej decyzji o

sposobie wyzwolenia się od bólu

10. Wspólna zgodność wewnętrzna

w samobójstwie dotyczy

wzorców radzenia sobie z trudnościami w ciągu całego życia

(decyzja o popełnieniu samobójstwa jest logiczna i harmonizuje ze

stylem życia i stosowanymi dotychczas strategiami radzenia sobie

z przeciwnościami)

DYNAMIZM SAMOBÓJSTWA

Dziesięć cech charakterystycznych i wspólnych dla wszystkich

osób, które targnęły się na życie

1. Klient jasno daje wyraz samobójczym lub zabójczym

zamiarom.

2. W rodzinie klienta były przypadki samobójstw, gróźb

wobec innych bądź maltretowania.

3. Klient już próbował popełnić samobójstwo.
4. Klient ułożył sobie konkretny plan.
5. Klient ostatnio stracił kogoś bliskiego – na skutek

śmierci, rozwodu lub separacji.

6. Rodzina klienta uległa destabilizacji w związku z

czyimś odejściem, znęcaniem się, czynami
gwałtownymi lub dlatego, że klient doznał napaści
seksualnej.

7. Uwagę klienta całkowicie zaprząta rocznica jakiejś

wyjątkowo bolesnej straty.

8. Klient jest psychotyczny (mógł odstawić przepisane

leki).

9. Klient nadużywał bądź nadużywa alkoholu i/lub

bierze narkotyki.

10. Klient doznał ostatnio fizycznego i/lub psychicznego

urazu.

CZYNNIKI

RYZYKA

CZYNNIKI RYZYKA

11. W życiu klienta były epizody nieskutecznego leczenia.
12. Klient mieszka sam i nie utrzymuje kontaktów z ludźmi.
13. Klient jest w depresji lub był ostatnio hospitalizowany z tego

powodu.

14. Klient rozdaje cenne dla niego rzeczy lub zaczyna porządkować

sprawy osobiste.

15,. Klient wykazuje radykalną zmianę charakterystycznych dla

siebie

zachowań lub nastrojów. Popada w apatię, wycofuje się z życia,

zaczyna się izolować, staje się drażliwy, ma ataki paniki lub
lęku albo prezentuje zmiany swoich przyzwyczajeń związanych
z kontaktami społecznymi, pracą, snem, jedzeniem lub nauką.

16. Klient doświadcza dojmującego uczucia bezradności i/lub

beznadziejności.

17. Uwagę klienta pochłaniają głównie zaburzające spokój

wspomnienia napaści fizycznej, emocjonalnej lub seksualnej.

18. Klient prezentuje wysokie nasilenie jednej lub kilku emocji –

takich jak gniew, agresja, samotność, wrogość, rozpacz lub
rozczarowanie, co nie należy do jego zwykłego obrazu
emocjonalnego.

19. Klient znalazł się wobec zagrożenia poważną stratą finansową.
20. Klient przejawia myślenie z pogranicza urojeń prześladowczych

CZYNNIKI RYZYKA

21. Klient nie radzi sobie ze swoją orientacją

seksualną.

22. Klientka jest w niezaplanowanej ciąży.

23. Klient ma za sobą pobyty w areszcie lub

ucieczki stamtąd.

24. Idea depresji i tematy z nią związane,

śmiercią lub samobójstwem pojawiają się

w rozmowach, tekstach klienta, w doborze

jego lektur, pracach artystycznych i

rysunkach.

25. Klient oświadcza lub sugeruje, że kiedy

odejdzie, to nikomu nie będzie go

brakowało.

26. Klient doświadcza przewlekłego lub

ostrego stresu w związku z ważnymi

problemami

1. Tworzenie atmosfery zrozumienia i zaufania w celu nawiązania

więzi terapeutycznej i dostarczenia klientowi motywacji do życia.

2. Trzeba próbować przywrócić mu nadzieję i zmniejszyć jego

poczucia bezradności – należy bezzwłocznie omówić ból klienta i

starać się go złagodzić.

3. Prowadzący interwencję powinien szukać komunikatów ukrytych

w samobójczych zachowaniach, próbując ustalić, co i komu mają

one zakomunikować.

4. W wielu przypadkach konieczne jest zawarcie z klientem

kontraktu typu „zostaję przy życiu”, co przywraca klientowi grunt

pod nogami.

5. Kontraktów przeciw samobójstwu nie należy klientom narzucać.

Powinny one być wspólnie wypracowane przez niego i

prowadzącego interwencję.

6. Zorientowanie się w jego ambiwalentnych odczuciach; może on

dążyć do autodestrukcji i jednocześnie chcieć żyć

7. Oprócz interwencji skoncentrowanej na łagodzeniu dysforii i

lęku, redukowaniu poczucia beznadziejności, eliminowaniu

bezpośrednich czynników stresujących oraz ustaleniu

racjonalnego sposobu rozwiązywania problemów – należy

rozważyć wraz z klientem nieracjonalność zachowań

samobójczych

.

Wskazówki - interwencje kryzysowe

CZEGO NIE NALEŻY ROBIĆ

1. Nie pouczaj, nie obwiniaj i nie praw klientom kazań

2. Nie krytykuj klientów ani ich wyborów lub zachowań

3. Nie dyskutuj argumentów za samobójstwem i przeciw

niemu

4. Nie daj się zwieść oświadczeniom klienta, że kryzys już

minął

5. Nie zaprzeczaj samobójczym pomysłom klienta

6. Nie prowokuj klienta w nadziei na zbawienne skutki szoku

7. Nie pozostawiaj klienta samemu sobie, bez opieki i bez

kontaktu

8. Nie diagnozuj i nie analizuj zachowania klienta podczas

ostrej fazy kryzysu i nie przedstawiaj mu wtedy swojej

diagnozy

9. Nie bądź pasywny. Nie reaguj zbyt silnie. Zachowuj spokój

CZEGO NIE NALEŻY ROBIĆ

10.Nie trzymaj w tajemnicy zagrożenia

swego klienta samobójstwem (nie

wpadaj w pułapkę poufności)

11.Nie skupiaj się na ubocznych wątkach

spraw lub osób

12.Nie podnoś nigdy żadnych walorów

samobójstwa – bohaterskich,

męczeńskich, religijnych czy

widowiskowych, słowem nie gloryfikuj

jakiegokolwiek samobójstwa z

przeszłości lub czasów współczesnych

13.Nie zapominaj o tym, żeby zawsze być

dostępnym dla klienta

14.Nie kończ interwencji przed

uzyskaniem jakiegoś pozytywnego

zobowiązania

15.Nie zapomnij sprawdzić, co się dalej

dzieje z klientem