JAK ZORGANIZOWAĆ

I POPROWADZIĆ

SZKOLENIE

Ze względu na specyfikę uczenia się

dorosłych cały materiał opracowany jest

pod kątem stosowania metody

partycypacyjnej (uczestniczącej,

aktywnej). Metoda ta wykorzystuje różne

techniki aktywnego nauczania – pracę w

grupach, burzę mózgów, symulację,

dyskusję. Wykorzystywane w tym

podejściu metody nauczania zapewniają

interakcję przekazywanych treści z

doświadczeniem życiowym i zawodowym

uczestników, połączenie teorii z praktyką.

Trener/prowadzący jest w tym podejściu

partnerem w procesie nauczania.

U podstaw szkolenia metodą partycypacyjną leżą

następujące założenia:
•uczysz się z sytuacji, które mają dla ciebie

znaczenie
•uczysz się w działaniu i aktywnie uczestnicząc w

zajęciach
•uczysz się z własnych doświadczeń przez

rozwiązywanie problemów
•uczysz się łącząc praktykę z teorią
•uczysz się wtedy, gdy zdobyta wiedza znajduje

wykorzystanie w pracy lub w życiu osobistym
•uczysz się wtedy, gdy panuje przyjazna

atmosfera
•uczestnicy różnią się między sobą i preferują

różne style uczenia się
•uczysz się przez interakcję z innymi osobami

Andragogika - teoria oświaty
dorosłych, dział pedagogiki
zajmujący się zagadnieniami
związanymi z  procesem
wychowywania ludzi dorosłych. Jej
znaczenie wzrasta wraz z 
upowszechnianiem się modelu
kształcenia ustawicznego.

Planując działania szkoleniowe należy uwzględnić,

że dzieci i młodzież przyswajają w sposób odmienny

niż dorośli. Oto niektóre cechy wyróżniające

nauczanie dorosłych:
Dorośli są autonomiczni. Musza znać cele

szkolenia i wewnętrznie się z nimi zgadzać.

Szkolenie jest skuteczniejsze, gdy uczestnicy mają

wpływ na jego przebieg.
Dorosłych nie możemy zmusić do nauki. Do

zdobywania nowej wiedzy muszą mieć wewnętrzną

motywację.
Dorośli opierają naukę o własne

doświadczenia i wiedzę. Nauczanie nowych

umiejętności powinno się odnosić do ich

dotychczasowej wiedzy, umiejętności i doświadczeń.

Dobrze jest poznać je na etapie przygotowywania

szkoleń i na etapie zawierania kontraktu z grupą (to

wymaga od trenera elastycznego dostosowania

programu do zdobytych na początku szkolenia

informacji o uczestnikach)

•Dorośli są nastawieni na osiąganie celów. Powinni je

zdefiniować lub poznać na początku szkolenia. Powinny być

konkretne.

•Dorośli muszą widzieć adekwatność szkolenia do

swoich zadań w pracy lub potrzeb osobistych. Jeśli

sami nie potrafią tego dostrzec należy wskazać

uczestnikom, w jaki sposób szkolenie może być dla nich

wartościowe.

•Dorośli chcą wiedzieć, jak zastosować nabyte

umiejętności w praktyce. Dlatego najchętniej słuchają

praktyków i lubią wykonywać praktyczne działania. Chcą

nauczyć się, jak radzić sobie z konkretnymi sytuacjami.

•Dorośli chcą być traktowani z szacunkiem. Powinni

mieć możliwość wyrażania swoich uwag i opinii w trakcie

całego szkolenia oraz mieć pewność, że są słuchani.

•Informacje stojące w silnej sprzeczności z

dotychczasowa wiedzą lub systemem wartości

przyswajane są wolniej, wymagają praktycznych

ćwiczeń nastawionych na zmianę postaw. Im bardziej

zmiany dotykają cech osobowościowych tym proces

uczenia dłuższy a motywacja uczestnika szkolenia musi być

silniejsza.

•Dorośli wolą szkolenia nastawione na

jeden problem i ćwiczenia prowadzone w

niezbyt szybkim tempie. Zbyt duża ilość

nowych informacji blokuje możliwość ich

przyswojenia.

•Dorośli rzadziej podejmują ryzyko, boją się

popełniać błędy. Pracują wolniej używając metody

wglądu zamiast metody prób i błędów. Oczekują,

że zadania które otrzymali do wykonania będą

omówione na zajęciach.

•Dorośli oczekują zaangażowania i bardzo

dobrego przygotowania do zajęć.

•Szkolenia dla dorosłych musza być

zorganizowane w taki sposób, by zapewnić

wygodę psychiczna i fizyczną. Długie wykłady,

niekompetentni trenerzy, niewygodne siedzenia,

monotonia, brak możliwości ćwiczenia nabywanej

wiedzy, nieadekwatność tematu szkolenia do ich

oczekiwań wywołują ich irytację i opór.

Metody przyswajania wiedzy
preferowane przez dorosłych to:
dyskusja
(z równorzędnymi partnerami), praca
w grupach nastawiona na
rozwiązywanie problemów, dyskusja
z ekspertem – najchętniej o
konkretnym problemie
doświadczanym w pracy,
samodzielne rozwiązywanie
problemu, odgrywanie ról, wykład.

Cechy uczenia się dorosłych:
Zapamiętywalność przekazanych treści po

dwóch tygodniach od szkolenia:
Metody pasywne:

Czytał – 10%
Słyszał - 20%
Widział – 30%
Widział i słyszał – 50%
Metody aktywne:

Wypowiedział - 70%
Powiedział i robił – 90%

Pomieszczenia do zajęć
Wielkość sali powinna być adekwatna do

wielkości grupy. Jeżeli przewidziane są zajęcia w

podgrupach należy uwzględnić dodatkowe

pomieszczenia lub przewidzieć taką możliwość w

sali, w której prowadzone są zajęcia plenarne, po

zmianie miejsc uczestników lub przestawieniu

stołów.
Sala plenarna powinna zapewniać:
•możliwość dowolnego ustawienia stolików
•osobne miejsce siedzące dla każdego uczestnika
•dobre oświetlenia
•ogrzewanie i wentylację
•odpowiednią akustykę lub dodatkowe

nagłośnienie

Miejsce szkolenia w bezpośredni sposób wpływa na

odbiór szkolenia, a więc także na efektywność

absorpcji wiedzy. Pomieszczenie w którym odbywać

się zajęcia powinno być sprawdzone wcześniej przez

organizatorów.
Należy zwrócić uwagę na następujące elementy :

•Czy wielkość pomieszczenia jest odpowiednia do

planowanej ilości uczestników?

•Czy w pomieszczeniu znajdują się stoliki

umożliwiające swobodne ich przesuwanie i tworzenie

w ten sposób wydzielonych miejsc do pracy w

grupach? Należy przy tym pamiętać, że jeśli

planujemy pracę w grupach to stoliki będą zajmowały

więcej miejsca, w związku z czym pomieszczenie

powinno być bardziej przestronne.

•Jeśli nie ma możliwości przesuwania stolików, to czy

w obiekcie znajdują się inne wolne sale, które można

wykorzystać na ćwiczenia grupowe? Jeśli tak to

należy zarezerwować te sale dodatkowo.

•Czy oświetlenie w sali jest dostateczne aby

umożliwić uczestnikom robienie notatek?

•Czy w sali istnieje możliwość takiego

regulowania oświetlenia bądź zaciemnienia, aby

można było swobodnie korzystać z rzutnika?

•Czy sala jest wyposażona w sprzęt potrzebny do

prezentacji tj. rzutnik, telewizor, video, tablicę,

tablicę-notatnik, oraz czy wszystkie potrzebne

urządzenia są sprawne? Jeśli w wyposażeniu sali

nie ma potrzebnego sprzętu, to należy

przygotować własny i sprawdzić go przed

rozpoczęciem szkolenia.

•Czy obiekt posiada właściwe zaplecze, tzn.

toalety, telefony publiczne, miejsce na

przygotowanie napojów i jedzenia? Jeżeli

planujemy przerwę na obiad to należy ustalić

gdzie się odbędzie obiad i w zależności od tego

zaplanować odpowiednio długą przerwę.

Ustawienie stolików

Idea „okrągłego stołu”. Nie ma tu
miejsca na tablicę i rzutnik.
Uczestnicy pracują z materiałami,
które mają przed sobą. Ustawienie
dobre w przypadku dyskusji. Odstęp
miedzy stolikami nie może być zbyt
duży, gdyż uniemożliwia kontakt
wzrokowy.
Ustawienie wykorzystujące
kwadratowe stoliki

Pomoce szkoleniowe
Pomoce szkoleniowe mogą być

wykorzystywane zarówno przez trenerów

(w czasie wykładu lub dyskusji), jak też

przez uczestników (w trakcie omawiania

rezultatu warsztatów).
Zastosowanie środków

audiowizualnych:
przyciąga i podtrzymuje uwagę
budzi większe zaangażowanie
potwierdza i utrwala przekazywaną wiedzę
ułatwia zapamiętywanie
uatrakcyjnia zajęcia
działa silniej niż słowo mówione

Materiały drukowane – zasady

tworzenia i używania:
•czytelny druk
•niezbyt dużo tekstu na jednej stronie
•świadome zastosowanie: zróżnicowanej

czcionki, zszywania lub zachowywania

luźnych kartek, drukowania po jednej lub

dwóch stronach
•świadome rozdawanie materiałów po

skończonej prezentacji lub w jej trakcie,

jeśli słuchacze maja ich używać razem z

prowadzącym.

Slajdy (do rzutnika pisma oraz rzutnika

multimedialnego)
Przy stosowaniu w trakcie wykładu

pomocy wizualnych należy przed

rozpoczęciem szkolenia odpowiednio je

przygotować oraz upewnić się, że sala, w

której odbędzie się szkolenie, jest

wyposażona w niezbędny, sprawny sprzęt.

W przypadku korzystania ze slajdów

należy się upewnić, czy sala posiada

odpowiednie oświetlenie lub zaciemnienie

pozwalające na korzystanie przez trenera

z rzutnika, a jednocześnie nie utrudniające

robienia notatek przez uczestników

szkolenia.

Przy przygotowywaniu slajdów należy kierować się

następującymi wytycznymi:

•powinny być proste w formie i obejmować jeden przekaz

•liternictwo i rysunki powinny być odpowiednio duże, łatwe

do odczytania, należy unikać napisów pionowych
Przy prezentacji z wykorzystaniem slajdów należy

pamiętać, że trener nie może ograniczać wykładu do

odczytania tekstu ze slajdów. Mają one obrazować wykład,

a nie go zastępować.
Stosowanie slajdów systematyzuje wykład, nadaje mu

pewien porządek oraz dramaturgię. Jeżeli planujemy

wykorzystanie przez uczestników przeźroczy do

opracowania własnych materiałów prezentacyjnych należy

pamiętać o przygotowaniu odpowiedniej ilości czystych folii

oraz odpowiedniej ilości kolorowych pisaków do stosowania

na folii.
Podobne zasady, jakie obowiązują do slajdów na foliach

należy stosować przy korzystaniu z rzutnika

multimedialnego i slajdach przygotowanych w wersji

elektronicznej.

Film
Film jest coraz częściej stosowaną metodą

przekazu. Przy jego wykorzystaniu należy

także pamiętać o kilku zasadach:

•film nie powinien być zbyt długi

•musi obrazować sytuacje omawiane w

trakcie wykładu

•język filmu musi być zrozumiały dla

uczestników szkolenia

•należy omówić film po jego zakończeniu,

analizując w formie dyskusji wnioski lub/i

możliwe rozwiązania prezentowanego

przez film zagadnienia

Zasady, których należy przestrzegać przy

korzystaniu z różnego rodzaju tablic:

•stawaj z boku aby nie zasłaniać

•nie odwracaj się tyłem do słuchających, nie

odwracaj i nie spuszczaj głowy, bo nie będziesz

słyszalny

•mów w stronę słuchaczy a nie do tablicy, bo to

słuchacze a nie ty mają się zapoznawać z jej

treścią

•nie śpiesz się, daj czas na przeczytanie,

zrozumienie i zrobienie notatek

•wypisuj kluczowe słowa i zdania

•pisz czytelnie, około pięciocentymetrowymi

literami zachowując odstępy między wierszami

(około 7 słów w linii i 9 linii na stronie)

•stosuj kolorowe pisaki, do różnicowania tekstu,

podkreślania ważnych elementów

Standard materiałów szkoleniowych
Jakość przygotowanych materiałów w

bardzo znacznym stopniu decyduje o

postrzeganej jakości szkolenia.
Materiały szkoleniowe powinny składać się

z:
•kopii prezentowanych przeźroczy
•opisu warsztatów
•w przypadku stosowania metody analizy

przypadku - opis przypadku
•w przypadku stosowania metody

odgrywania ról - opis sytuacji i ról
•innych materiałów pomocniczych

Kopie prezentowanych przeźroczy powinny być

ponumerowane i ułożone w porządku

chronologicznym. Jeśli prowadzący zmienia

kolejność prezentowania przeźroczy powinien

zaznaczyć, gdzie w materiałach (na jakiej stronie)

znajduje się prezentowany materiał. Ułatwia to

śledzenie wykładu i eliminuje konieczność

przepisywania przez uczestników

prezentowanego materiału.
Materiały powinny być przejrzyste, dobrze

zaplanowane, krótkie i rzeczowe. Materiały nie

powinny zawierać długich tekstów. Celem

przygotowania materiałów na szkolenia jest

umożliwienie uczestnikom przypomnienia sobie

informacji pozyskanych na szkoleniu. Długie

teksty nie są do tego przydatne.

Kopie przeźroczy mogą zajmować całą stronę A4,

bowiem umożliwia to robienie notatek w trakcie

wykładu. Można także umieszczać po dwa lub nawet

trzy przeźrocza na jednej stronie A4. Wtedy to

przeźrocza są zmniejszone i z prawej strony należy

zostawić około 1/2 szerokości kartki, na robienie

notatek.
Wszystkie materiały powinny być spięte, tzn.

oprawione lub włożone do segregatora lub

skoroszytu. Stosowanie skoroszytu lub segregatora

umożliwia dokładanie kartek z dodatkowymi

informacjami, notatek, bądź rozwiązań ćwiczeń, w

trakcie szkolenia. Jest to niezwykle praktyczne

rozwiązanie, bowiem uczestnicy mogą dokładać

swoje notatki w odpowiednie miejsce materiałów.

Przy stosowaniu tej metody należy jednak pamiętać,

że wszystkie materiały rozdawane później muszą

być uprzednio podziurkowane i dodatkowo należy

zaopatrzyć się w dziurkacz do wykorzystania przez

uczestników w trakcie szkolenia.

Każde zajęcie powinno mieć
następujące elementy:
•temat
•cele jakie powinny osiągnąć
uczestnicy
•metody
•zadania dla uczestników
•określenie czasu

Określanie celów
Określanie celów, to jedna z
najważniejszych i najtrudniejszych do
opanowania umiejętności prowadzącego.
Cel szkolenia jest tym, co w zakresie
wiedzy, umiejętności czy postaw powinien
osiągnąć uczestnik w czasie szkolenia.
Można rozróżnić cele główne i
szczegółowe (konkretne nazwanie tego,
co uczestnik powinien osiągnąć podczas
konkretnego zajęcia). Poniżej przykłady
celów głównych i przyporządkowanych im
celów szczegółowych

Cel główny

Osiąganie wiedzy

Cele szczegółowe Poznanie obowiązujących

aktów prawnych
Poznanie metod szkoleniowych
Poznanie obowiązujących

przepisów BHP
Posługiwanie się językiem

obcym..
.
Cel główny

Kształcenie umiejętności

Cele szczegółowe Pisanie protokołów

Kierowanie zespołem
Negocjowanie
Szybkie czytanie...