ROLA MEDIÓW W PROMOCJI

ZDROWIA

Media mają wielką siłę

oddziaływania społecznego.

Statystyczny obywatel nowoczesnego

społeczeństwa poświęca mediom
ok. 3-5 godzin dziennie. Jest to
trzecia, po pracy i śnie, pozycja
podziale dobowym czasu.

Media przyczyniają się m.in. do:

• zmiany nastrojów społeczeństwa,
• poszerzania wiedzy,
• wpływu na przekonania,
• sposobu zachowania,
• a nawet sposobu styl życia.

Poprzez swoje oddziaływania, mogą uczyć swoich

odbiorców, jak łagodzić i uspokajać niepokoje, lęki,

zmartwienia czy frustracje, wynikające ze

spotykających nas sytuacji życiowych.

Przedstawiając podobne problemy, dotykające innych

ludzi, mogą zmniejszać poczucie winy, wstydu, czy

wręcz

rozwiewać określone niepokoje.

POZYTYWNY WPŁYW MEDIÓW

NA PROMOWANIE ZDROWIA

 Pomoc promotorom zdrowia w przekazywaniu

podstawowej wiedzy na temat kampanii
prozdrowotnych, np. „białe niedziele”, czyli
bezpłatne badania profilaktyczne w
małych miastach czy wsiach, mammografia,
badanie ciśnienia, sprawdzanie poziomu cukru itp.

 Felietony czy rubryki z poradami w gazetach,

dostarczają szerokiej wiedzy o zdrowiu i
chorobach.

 W radiu i telewizji emitowane są programy

zdrowotne, sportowe, poświęcone diecie itp.

 Reportaże przybliżają odbiorcy sferę uczuć i

odczuć drugiego człowieka. Uczą empatii, a także
pozwalają spojrzeć na własne trudności życiowe
jak na coś, co dotyka wszystkich ludzi.

 Ważną rolę spełniają medialne kampanie

społeczne. Dotyczą one profilaktyki zdrowotnej,
walki z chorobami, przeciwdziałania chorobom,
uzależnieniom, a także ochrony praw człowieka i
walki z nietolerancją.

Najsilniejsze

oddziaływanie
edukacyjne mają
wzorce zachowań,
do których w
swoim życiu
odwołują się
odbiorcy.

Przykładowo:
Przedstawiciele trzech największych polskich

telewizji: TVP, TVN i Polsat, w 2005 roku podjęli
decyzję o promowaniu niepalenia.

I dlatego w serialach z najwyższą oglądalnością

(„Klan”, „Na dobre i na złe”, „Rodzina zastępcza”,
„Na Wspolnej”, „Kasia i Tomek”, „Plebania”,
„Złotopolscy” czy „Miodowe lata” oraz „Samo
życie”) wszyscy bohaterowie są niepalący.

Twórcy seriali mają świadomość swojego

oddziaływania na widzów i wykorzystują to
niejednokrotnie dla realizacji pozytywnych idei, np.
w dziedzinie profilaktyki raka piersi („Klan”).

W większości odcinków pojawiają się odniesienia do

ważnych kampanii społecznych, trudnych do
rozwiązania problemów życiowych, a także
nakreślane są wzorce właściwych zachowań, np.
wobec dzieci z zespołem Downa („Klan”),
niepełnosprawnych („Klan”, „Samo
życie”), chorych na przewlekłe choroby („Klan”).

Media oddziałują również w sposób bezpośredni,

poprzez kampanie prozdrowotne.

Na przykład:
 W 2002 roku znaczące na rynku prasowym, gazety

(„Gazeta Wyborcza”, „Trybuna”, „Super Ekspres”,
„Chłopska droga”) połączyły swoje siły w
promowaniu zdrowego odżywiania, w akcji pt. „Pięć
razy dziennie warzywa i owoce”. Oprócz diety
podejmowano ważne i trudne tematy związane z
odżywianiem, takie jak bulimia czy anoreksja.

 W 2005 roku w polskich telewizjach pojawiła się

kampania Reality Quitting „Rzuciłam, bo
przykleiłam NiQuitin!”. Ta sama akcja
przeprowadzona w Wielkiej Brytanii w 2004 roku
odniosła olbrzymi sukces.

 Między wrześniem a grudniem 2006 r. odbyła się

ogólnopolska medialna kampania społeczna w
zakresie profilaktyki HIV/AIDS, której głównym
celem było promowanie wartości rodzinnych w
kontekście zapobiegania rozprzestrzenianiu się
zakażeń HIV.

CIEMNA STRONA

ODDZIAŁYWANIA MEDIÓW

 Reklamy leków i żywności, w tym także dla dzieci.

W mediach pojawia się wizerunek człowieka, który
bez pomocy fachowców (lekarzy) może zająć się
swoim zdrowiem. Niektóre reklamy wykorzystują
wizerunek człowieka w białym fartuchu,
zachęcającego do stosowania określonych
preparatów lub urządzeń, czasami nawet z
tekstami sugerującymi, że jest to „doktor”.

 Kolejne negatywne oddziaływania mediów, wiążą się

z tzw. zjawiskami „idola i gwiazdy” mediów. Ich
ryzykowne zachowania zdrowotne (używanie
narkotyków, nadużywanie alkoholu, nadmierna
prędkość jazdy samochodem, rozwiązłość seksualna)
nagłaśniane przez środki masowego przekazu, mają
bardzo duży wpływ na osobowość odbiorców,
szczególnie młodych.

 Agresja prezentowana w mediach (filmach, bajkach,

grach komputerowych, ale także w programach
informacyjnych i publicystycznych itp.)

Różnorodność medialnych metod wpływu, a także

ich pozytywny lub negatywny skutek, dzieli

specjalistów w ocenie skuteczności mediów w

promocji zdrowia.

Tones i G. Tilford przedstawili ogólne zasady braku

takiej

skuteczności mass mediów:

1. Nie można poprzez media

przekazywać złożonych
informacji, ponieważ nie
będą one zrozumiałe dla
odbiorcy zdrowotnego,
np. współoddziaływanie
czynników ryzyka w
przewlekłych
obturacyjnych chorobach
płuc.

2. Media nie mogą szybko

i łatwo nauczyć ludzi
skomplikowanych metod
profilaktycznych –
np. samodzielnego badania
węzłów chłonnych
– lub nauczyć umiejętności
współdziałania społecznego,
np. zachowań asertywnych.

3. Nie wywołują one zmiany

podejścia ludzi o ściśle
ustalonych poglądach,
ani nie zapewniają
potrzebnego wsparcia
tym, którzy mają
motywacje do zmiany
swojego zachowania,
ale których fizyczne
i społeczne warunki
życia sprawiają, że jest to
bardzo trudne.

Z kolei S. Lefebre uważa, że media mogą dostarczyć

praktycznych narzędzi i metod, przy pomocy których

ludzie są w stanie osiągnąć zdrowie. Wystarczy

zapewnić dostęp do pełnej informacji, edukacji

zdrowotnej oraz zagwarantować finansowanie tych

działań. Wiedza i umiejętność utrzymywania zdrowia

pozwolą na dokonanie świadomego wyboru

indywidualnych zachowań prozdrowotnych.

Promocja zdrowia opiera się przede wszystkim na

edukacji, a szeroko pojęta edukacja społeczna
wymaga działań na rożnych płaszczyznach.

Zmiana stylu życia na prozdrowotny wymaga

ogromnej pracy, cierpliwości, czasu i wiedzy.
Dlatego niezależnie od tego, czy korzystając z
mediów wpłyniemy na prozdrowotną zmianę
postawy kilku, kilkunastu czy kilkudziesięciu ludzi,
zawsze warto podejmować wysiłek.