WYKLUCZENIE

KOBIET

Halina Antropik

Liliana M. Leszczyńska

Katarzyna Nowoszycka

WYKLUCZENIE SPOŁECZNE

• należy rozumieć jako ograniczenie lub brak

możliwości korzystania przez jednostki (grupy)
społeczności,

przysługujących

praw

obywatelskich, prowadzące do osłabienia lub
zerwania więzi z resztą społeczeństwa(K. Wódz)

• stanowi

skumulowany

efekt

oddziaływania

niekorzystnych

warunków

życia,

ubóstwo

materialne, niedostatki kapitału społecznego i
kulturowego procesów społecznych związanych z
globalnymi

przekształceniami

gospodarki

(restrukturyzacja przemysłu, upadek branż i
regionów),

indywidualnych

deficytów

(niskie

kwalifikacje, niepełnosprawność, choroba), braku
odpowiedniej ochrony prawnej, socjalnej, dostępu
do zasobów i instytucji społecznych, dyskryminacji
lub przemocy ze strony innych.

Konstytucja Rzeczypospolitej

Polskiej

Art. 32.

1. „Wszyscy są równi wobec prawa.
Wszyscy mają prawo do równego

traktowania

przez władze publiczne.
2. Nikt nie może być dyskryminowany

w życiu

politycznym,

społecznym

lub

gospodarczym

z jakiejkolwiek przyczyny”.

Art. 33

„Kobieta

mężczyzna

Rzeczypospolitej

Polskiej mają równe prawa w życiu

rodzinnym ,

politycznym

społecznym

gospodarczym.

Kobieta i mężczyzna mają w

szczególności

równe

prawa

kształcenia,

zatrudnienia

awansów,

jednakowego

wynagrodzenia za

pracę jednakowej wartości, do

zabezpieczenia

społecznego oraz do zajmowania

stanowisk,

pełnienia funkcji oraz uzyskiwania

godności

publicznych i odznaczeń”

Równość wobec

prawa

Formalne równouprawnienie kobiet nie
jest

tożsame

ich

faktyczną

równością.
W sferze obyczajów nadal istnieje
wiele dyskryminacji i nierówności
skutecznie podtrzymywanych przez
wzory i stereotypy upowszechniane w
toku socjalizacji (

B. Szacka

PRZEJAWY WYKLUCZENIA

KOBIET

Kobiety w Polsce, choć jest ich więcej niż

mężczyzn,

stanowią grupę szczególnie narażoną na

wykluczenie.

Zjawisko to widoczne jest w wielu obszarach,

ale

najwyraźniejsze jest w :

• sferze publicznej
• środowisku rodzinnym
• środowisku zawodowym

Wykluczenie w sferze publicznej:

- w szkołach
- na uczelniach
- w instytucjach i miejscach
publicznych (lekceważący

stosunek

do kobiet, poniżanie )
- brak kobiet we władzach i

życiu

politycznym, odrzucanie kobiet
w wyborach ( w polskim życiu
politycznym w Sejmie zasiada
20% kobiet, w Senacie zaledwie

8%).

POLITYKA

Z inicjatywy Kongresu Kobiet
Polskich w grudniu ubiegłego

roku

w Sejmie złożony został

obywatelski

projekt ustawy parytetowej,

którego

głównym celem jest

wzmocnienie

udziału kobiet w życiu

politycznym

kraju.
Aby zlikwidować nierówny

dostęp

kobiet do funkcji

politycznych, należy

– wzorem wielu państw –

wprowadzić

równościową odmianę

kwot, czyli

parytety.

Wykluczenie kobiet w polityce to

fakt

- oto kolejny dowód!

Kobiety rzadziej pojawiały się w spotach

wyborczych

wszystkich partii politycznych - wynika z analizy

Instytutu

Spraw Publicznych. Jeśli kobieta i mężczyzna są

ekspertami

od budżetu, to

ona - na poziomie domowym

on- globalnym

- podkreślają ekspertki ISP.

Jak pokazała analiza, której wyniki

przedstawiono :

w spotach nadawanych w bezpłatnym czasie

antenowym

zaprezentowano w sumie 81 kandydatek i 219

kandydatów;

średni czas, jaki przypadł startującej w wyborach

kobiecie to

80 sekund, mężczyźnie – 156 sekund.

Liczba kobiet wśród kandydatów do organów

stanowiących wszystkich szczebli

samorządu wybieranych w danym roku (w %)

( dane Państwowej Komisji Wyborczej

)

Środowisko rodzinne

„przemoc w rodzinie”
(fizyczna i psychiczna), to

m.in. :

• stosowanie przemocy,
• bicie, gwałty,
• poniżanie, wyzwiska,
• ograniczanie kontaktów
z rodziną, kolegami,

koleżankami,

• ograniczanie praw i

wolności

Środowisko rodzinne

Łagodniejszym

przejawem

dyskryminacji
w środowisku

rodzinnym

jest

nierówny

podział

obowiązków

Środowisko rodzinne

Gospodarstwa domowe: nieodpłatna praca kobiet

stanowi 1/3 światowej produkcji gospodarczej (UNFPA)
a w

Polsce kobiety pracują w domu o 45h

tygodniowo

więcej niż mężczyźni (prof. Anna Titkow).

I co?

Cała

praca pozostaje niewidoczna

. Kobiety w domu są

przezroczyste,

pewnie widać nawet przez nie ekran telewizora.

Nie wlicza się jej ani do PKB ani do emerytur

kobiet,

oficjalnie nie istnieje, i jak podają niepewne źródła:
"przynosi wiele satysfakcji kobietom" .

Środowisko zawodowe

Niższe wynagrodzenie,
mniejsze szanse na

awans

zawodowy,
nierówne traktowanie w

pracy,

trudności w znalezieniu

pracy,

brak dostępu do

niektórych

zawodów,
poniżanie,
obrażanie,
molestowanie seksualne

…

Zdaniem badaczy i badaczek oraz
autorów raportu „Polityka równości
płci. Polska 2007” przyczyn tego, iż
kobiety rzadziej od mężczyzn pracują i
rzadziej aktywnie działają w polityce,
należy upatrywać w:

stereotypowym

podejściu do ról kobiet
i mężczyzn w
społeczeństwie –
przyjmuje się, że praca
zawodowa kobiet jest
mniej ważna niż praca
zawodowa mężczyzn (i
co z tym związane –
niżej opłacana)

Środowisko zawodowe

traktowaniu kobiet jako „pracowników podwyższonego ryzyka”

– jest to

związane z tym, iż na kobiety patrzy się przez pryzmat ich funkcji rozrodczych

jest młoda, zaraz zostanie mamą i pójdzie na zwolnienie

(w okresie ciąży, jak i

urlopów: macierzyńskiego oraz wychowawczego), a jeśli już jest

matką ma

dziecko, które będzie chorować, będzie ciągle brała zwolnienia

; mężczyzna z

kolei postrzegany jest jako „żywiciel rodziny”, który na rodzinę „ma zarabiać”,
zatem wymaga się od niego większego poświęcenia pracy; jako pracownica kobieta
jawi się również jako mniej mobilna i skłonna do zmian (np. wyjazdy na delegacje,
praca w terenie, wykonywanie pracy poza miejscem zamieszkania);

Segregacja zawodowa kobiet w Polsce

to kolejne zjawisko obrazujące nierówność

kobiet, przybiera formę:

segregacji poziomej horyzontalnej

: feminizacja i

maskulinizacja zawodów – przedłużeniem funkcjonujących
stereotypów płci jest podział zawodów na „kobiece” i
„męskie”; zawody „kobiece” to te, których wykonywanie
wymaga cech tradycyjnie przypisywanych kobietom
(opiekuńczość, niesienie pomocy, empatia, emocjonalność,
skrupulatność itp.), np. służba zdrowia (zwłaszcza tzw.
niższy personel medyczny), edukacja, opieka społeczna, z
kolei zawody „męskie” to te wymagające siły, szybkiego
podejmowania decyzji, odwagi, determinacji, przewodzenia
(budownictwo, hutnictwo, górnictwo, służby mundurowe,
jak również polityka); zawody „kobiece” odznaczają się
mniejszym prestiżem oraz są gorzej opłacane;

Segregacja zawodowa cd.

segregacji pionowej,
wertykalnej

(„szklany sufit”, „szklane
ściany”, „lepka podłoga”,
„szklane ruchome schody”)
– dotyczy poruszania się
i rozwoju zawodowego
kobiet na rynku pracy i
związanych z tym
ograniczeń (np. utrudnienia
lub dłuższa droga do
awansu, wykonywanie
jedynie prac pomocniczych,
preferowanie przy awansie
mężczyzn itp.);

Wertykalna segregacja zawodowa

Rynek Pracy obrazuje:

dysproporcje w płacach kobiet

oraz wykonywanie przez

kobiety prac gorzej opłacanych i o niższym prestiżu sprawia,

że w przypadku sytuacji losowych (np. choroba dziecka,

współmałżonka, rodziców)

kobiecie „łatwiej” jest się

wycofać z rynku pracy;

traktowanie okresu opieki nad dzieckiem jako

bezproduktywne

go i (w domyśle)

uwsteczniającego

;

powrót do pełnej aktywności zawodowej po długich urlopach

lub okresach bezczynności zawodowej jest jeszcze trudniejszy

(nic nie robiła i pewnie jeszcze zapomniała, czego się w

szkole/na studiach nauczyła);

zwracaniu uwagi na wygląd kobiety a nie jej

kwalifikacje

– kobieta ma być piękna, młoda i atrakcyjna (i z

doświadczeniem), co wyklucza z możliwości znalezienia pracy

kobiety starsze (magiczne „50+”) czy np. otyłe lub w inny

sposób odbiegające od wzorca idealnej kobiecości;

znikome stosowanie rozwiązań ułatwiających łączenie

pracy zawodowej z obowiązkami rodzinnymi

, np.

elastyczny czas pracy, telepraca, żłobki i przedszkola

przyzakładowe itp.

RYNEK PRACY

obecnie kobiety stają się coraz bardziej aktywne

zawodowo. Posiadają wysokie kwalifikacje,

doświadczenie i zajmują stanowiska kierownicze.

Jednak w tej drodze do sukcesu napotykają wiele

przeszkód, które często są trudne do pokonania,

ponieważ firmy przyjmują polityki dyskryminujące…

RYNEK PRACY

Już w procesie rekrutacji

możemy

spotkać się z dyskryminacją.
Wiele ogłoszeń pracy jest
kierowanych wyłącznie do
mężczyzn.

Podczas rozmów

rekrutacyjnych

kobietom zadaje się pytania
dotyczące ich stanu

cywilnego, czy

są w ciąży, ewentualnie czy
planują dzieci w

przyszłości.

Polski rynek pracy bardzo nie

lubi kobiet

Na rozmowie kwalifikacyjnej o pracę kobieta ma

mniejsze szanse niż

mężczyzna - wynika z międzynarodowego badania

firmy Ranstad

"Monitor rynku pracy", które przytacza "Metro".
O szanse kobiet i mężczyzn na rozmowach kwalifikacyjnych

spytano ponad 13 tys. pracowników z 29 krajów.

W Polsce 40 proc. badanych przyznało, że mężczyźnie

łatwiej zdobyć pracę. W żadnym innym państwie odsetek

takich odpowiedzi nie był równie wysoki. Dyskryminację

kobiet częściej zauważają mężczyźni. Dokładnie co drugi,

ale tylko co trzecia kobieta.

Niemal połowa pracodawców przyznaje, że woli

zatrudniać mężczyznę. Zaledwie co dziesiąty

preferowałby kobietę, a dla 42 proc. jest to

obojętne

Sytuację kobiet zmienić jest tym trudniej, że także

one same nie oceniają się najlepiej. Jak wynika z

badania Ranstadu, aż dwie trzecie Polek woli pracować z

mężczyznami i mieć za szefa mężczyznę. Co trzecia w

tym gronie przyznaje też, że chciałaby, by w jej zespole

ilościową przewagę mieli panowie.

RYNEK PRACY

Wśród najczęściej wymienianych przyczyn dyskryminacji
kobiet w sferze biznesu są różnice wynikające w

naturalnych

predyspozycji płci:
- mężczyzn uważa się za bardziej agresywnych,

chętnych do rywalizacji,

- kobiety - za delikatniejsze, dążące do kompromisu.
W świecie biznesu zdominowanym przez mężczyzn

kobieta,

która chce z nimi rywalizować, musi się

podporządkować

i zaakceptować ich warunki.
Przyjęcie zasad mężczyzn może być negatywnie

odebrane

przez inne kobiety. Te dwa czynniki działanie wbrew

własnej naturze

i społeczny ostracyzm mogą spowodować, że kobieta

zrezygnuje

z potencjalnej rywalizacji.

Granica wieku emerytalnego a

równe traktowanie mężczyzn i

kobiet

Pomimo istnienia wielu

regulacji mających na celu
zapewnienie równego
traktowania, występują
liczne przykłady
dyskryminacji mężczyzn i
kobiet ze względu na płeć
i wiek.

Z nierównym traktowaniem

mężczyzn i kobiet ze
względu na wiek spotykamy
się między innymi w
systemach emerytalnych.

Granica wieku emerytalnego

W polskim systemie emerytalnym od dawna istnieje zróżnicowanie
ze względu na płeć. W czasach, gdy system emerytalny miał charakter
redystrybucyjny, wcześniejsze emerytury były dla kobiet korzystne –
rekompensowały do pewnego stopnia ich niższe zarobki z okresu
aktywności zawodowej.
Reforma z 1999 roku sprawiła, że emerytura jest wprost zależna od
długości okresu
opłacania składki oraz jej wysokości i odwrotnie zależna od
przewidywanego okresu jej pobierania.
W tej sytuacji, jak pokazują symulacje, emerytury kobiet będą niższe od
emerytur mężczyzn nawet, gdy ich zarobki będą takie same.

Tym samym niższy wiek emerytalny (60 lat dla kobiety i 65 lat dla
mężczyzny) stał się elementem dyskryminacji, choć często wciąż
postrzegany jest jako przywilej kobiet. Ponadto, jak pokazują raporty,
pracodawcy często domagają się od pracownicy, aby z niego
skorzystała, i wysyłają na emeryturę kobiety, które nadal chcą pracować.
Obecnie średnia wielkość świadczeń emerytalnych kobiet jest o
30% niższa od świadczeń mężczyzn.

INNE PTRZEJAWY WYKLUCZENIA

Przejawy dyskryminacji ze względu na płeć są obecne zarówno w reklamach,
serialach telewizyjnych i programach rozrywkowych, jak i w programach
informacyjnych i publicystycznych. W układzie wiadomości informacje
dotyczące sfer życia, w których dominują mężczyźni, są zwykle na pierwszym
miejscu, natomiast sprawy, które dotyczą tylko lub głównie kobiet,
umieszczane są na dalszych miejscach, często traktowane jako ciekawostki.
Także problem dyskryminacji kobiet bardzo często przedstawiany jest razem
z komentarzami osłabiającymi jego wagę

Dyskryminujący charakter ma także, powszechne w mediach,
opieranie się na stereotypach i rolach płci i przedstawianie świata
spolaryzowanego na sferę kobiecą i męską. Ma to miejsce np. w
reklamach, w których kobiety są kompetentne w kwestii prowadzenia domu
i związanych z tymi czynności, takich jak pranie, sprzątanie, gotowanie,
prasowanie oraz zakupy produktów żywnościowych, a mężczyźni występują
jako specjaliści w biurach, bankach lub laboratoriach, lekarze, doradcy
finansowi czy kierowcy.