Psychologia społeczna

WSB- NLU 2013

Dr Krzysztof Brocławik



Niezależność od pola



Złożoność poznawcza



Tolerancja niezgodności



W kategoriach wielkiej piątki wymiar
orientacji na doświadczenie



Zależność – niezależność od pola: stopień,
w jakim percepcja zdeterminowana jest
przez organizację pola percepcyjnego



Niezależność

◦

Analityczność percepcji

◦

Tendencja do samodzielnej strukturalizacji i
restrukturalizacji danych

◦

Kierowanie się wskazówkami pochodzącymi z
wewnętrznych standardów



Zależność

◦

Globalność percepcji

◦

Tendencja do akceptowania zastanej organizacji

◦

Kierowanie się wskazówkami pochodzącymi „z
pola”



Skłonni do zapamiętywania logicznego =>
często lepsze efekty uczenia się



Lepsi w zadaniach wzrokowo-przestrzennych



Mają zainteresowania teoretyczne,
matematyczne, przyrodnicze



Zagrożenia: nadmierna samokontrola,
perfekcjonizm, dystans; nerwice
psychasteniczne



Wyspecjalizowane mechanizmy obronne
(np. racjonalizacja)



Większe kompetencje społeczne
(przypuszczalny wyjątek: kompetencje
przywódcze)



Interesują się naukami i zawodami
humanistycznymi i społecznymi



Zagrożenia: brak kontroli impulsów,
agresywność, histeria



Prymitywne mechanizmy obronne (wyparcie
i tłumienie)



Test Dostosowania Pozycji Ciała



Test Ramki i Pręta



Testy Zamaskowanych (Ukrytych) Figur – :

◦

zadania percepcyjne wymagające wyszukiwania
prostych figur geometrycznych w złożonych wzorach

◦

wersja do badań grupowych – GEFT (zadania z
ograniczeniem czasu; wskaźnik – liczba poprawnie
wykonanych zadań)

◦

wersja do badań indywidualnych – EFT (wskaźnik –
średni czas rozwiązywania zadań)





Zróżnicowanie psychologiczne – przejawy:



Rozdzielenie Ja od nie-Ja w sensie

◦

poznawczym (Zależność – niezależność od pola) i
społecznym



Rozdzielenie funkcji psychologicznych (np.
emocji od procesów poznawczych = większy
obiektywizm)



Rozdzielenie funkcji neurofizjologicznych
(ścisłość lokalizacji mózgowej funkcji
psychicznych, stopień lateralizacji)



Ten wymiar dotyczy ogólności
stosowanych kategorii poznawczych

◦

Abstrakcyjność-Konkretność odnosi się do
preferencji w zakresie poziomu ogólności
stosowanych kategorii poznawczych



Wyobrażeniowy/pojęciowy

◦

Ten wymiar decyduje o ulubionym sposobie
kodowania informacji, albo werbalnym, albo
niewerbalnym, opartym na wyobrażeniach
umysłowych



Styl myślenia – sposób kierowania przez
człowieka własną aktywnością poznawczą
(mental self government); decyduje o tym,
jak wykorzystuje on posiadane możliwości
poznawcze



Kilka różnych aspektów samokierowania =>
kilka różnych grup (lub par) odmiennych
stylów



Aspekt 1: preferowane funkcje umysłu

◦

Legislator

◦

Wykonawca

◦

Sędzia



Aspekt 2: dysponowanie zasobami
poznawczymi

◦

Monarchiczny

◦

Hierarchiczny

◦

Oligarchiczny

◦

Anarchiczny



Aspekt 3: Preferowany poziom ogólności
problemów



Globalny



Lokalny



Aspekt 4: Preferowana orientacja „do
wewnątrz” lub „na zewnątrz”



Introwertywny



Ekstrawertywny



Stopień kontroli sprawowanej nad własnym

funkcjonowaniem poznawczym



Sposób rozumienia kompetencji poznawczych

(względna wartość szybkości i

poprawności)



Stopień tolerancji na odroczenie

wzmocnień



Stopień tolerancji ryzyka poznawczego



Sposób scanningu (strategia przeszukiwania

pola percepcyjnego)



Lepsi w nauce czytania i pisania



Lepsi w matematyce (w matematyce czy w
rachunkach?)



Lepsi w pracach wymagających koncentracji
uwagi, staranności, dokładności



Mniejsza pochopność sądów o ludziach



Większa kontrola zachowań społecznych
(bardziej lubiani)



Lepsi w testach bez ograniczenia czasowego



mogą być lepsi w zadaniach
dywergencyjnych



bardziej „błyskotliwi”



aktywniejsi w dyskusjach



szybciej uczą się mówić w obcym języku



lepsi w pracach wymagających improwizacji



większa spontaniczność w kontaktach
społecznych



odporniejsi na presję czasu (np. w testach)



Impulsywność jest sposobem na radzenie
sobie z lękiem. Problem rodzi napięcie
(także lęk) (Kagan)

◦

Impulsywność pozwala szybko sobie z nim
poradzić. Ludziom bowiem łatwiej myśleć, że
można sobie z czymś szybko poradzić.

◦

Refleksyjna osoba ma silny lęk; lęk ten jest
zgeneralizowany, jest lękiem przed
nieadekwatnością (Messer)



Pomysły godzące obie koncepcje: wszystko
zależy od rodzaju lęku.

◦

Jeśli osoba lęka się, że ma niskie kompetencje
intelektualne, to dominuje impulsywność

◦

Wysoka samoocena, ale lęk przed
niepowodzeniem i dezaprobatą społeczną
powoduje natomiast refleksyjność (opłaca się ona
komuś, kto wierzy, że może mu się udać).

◦

Lęk + wysoka samoocena = Refleksyjność

◦

Lęk + niska samoocena = Impulsywność



Dzieci refleksyjne nie wyrzucały zabawek
tak często



Dzieci refleksyjne miały dłuższy czas fiksacji
wzrokowej na przedmiocie



Dzieci refleksyjne wykazywały mniejszą
ruchliwość w okresie prenatalnym



Okazało się, że dzieci amerykańskie są
mniej refleksyjne niż z krajów byłego bloku
wschodniego



Eksperyment Langer i współpracowników

◦

Prośba bez uzasadnienia

◦

Prośba z uzasadnieniem realnym

◦

Prośba z uzasadnieniem pozornym



Langer bezrefleksyjność to STAN
zredukowanej uwagi. Przejawia się w
zachowaniu nieelastycznym, raczej
rządzonym przez zasadę niż kierującym się
zasadą. Człowiek bezrefleksyjny wpada w
pułapkę kategorii, które zostały zbudowane
wcześniej jako twór świadomego umysłu.



Otwartość na nowość (inteligencja płynna)



Łatwość różnicowania (10 szczegółów)



Plastyczność międzykontekstowa



Orientacja na teraźniejszość (jeżdżenie na
pamięć)



Świadomość różnych perspekw jak nawyk
poznawczy



Ograniczenie umysłu (limit zasobów
poznawczych)

◦

Problem podzielności uwagi dowolnej i
mimowolnej

◦

Dominanta – ognisko pobudzenia w układzie
nerwowym hamuje aktywność innych,
konkurencyjnych ośrodków



Deficyty motywacyjne



Mała wrażliwość na to, co dzieje się w
otoczeniu, w środowisku zewnętrznym



Brak otwartości na nowe informacje



Niska świadomość różnych perspektyw
rozwiązywania problemów



Bezrefleksyjność a edukacja



Bezrefleksyjność a zdrowie



Działanie stereotypów kulturowych



Funkcjonowanie w trakcie aplikacje do pracy



Oglądanie telewizji



Kontakty interpersonalne z komputerem



Skuteczność reklamy a bezreflesyjność



Uczenie warunkowości



Modyfikowanie języka



Bazowanie na osobistym zrozumieniu



Wiele perspektyw w rozwiązywaniu
problemu



Tworzenie nowych kategorii, kultywowanie
otwartości