Maria Węglińska „Jak przygotować się do zajęć

zintegrowanych?”, Kraków, 2005



Jedną z przyczyn złych i nieefektownych zajęć jest

brak umiejętności planowania. Każdy plany, aby

dobrze służył nauczycielowi, powinien mieć prostą

budowę.



Dużą pomocą dla nauczyciela są programy

autorskie, które zawierają propozycję planowania

zajęć dydaktyczno – wychowawczych. Wobec tych

propozycji nauczyciel może przyjąć różne postawy:



Przyjąć ją w pełni



Dokonać jej modyfikacji



Skonstruować własny plan zajęć (ośrodek dzienny).



Zwiększenie skuteczności nauczania i wychowania



Lepsze korzystanie z zasobów wiedzy, motywacji,

środków



Świadomą kontrolę nad przebiegiem i wynikami

kształcenia



Upodmiotowienie ucznia w procesie kształcenia,

większą jego aktywność i partnerstwo



Rytmiczność osiągania celów i zadań



Ustrukturowanie i profesjonalizm pedagogiczny



Zdolność do modyfikacji i unowocześniana

kształcenia



Koordynację i integrację kształcenia w szkole



Ochronę prze rutyną i monotonia szkolną



Samowiedzę i samoocenę pracy dydaktycznej.



Konspekt powinien być ściśle zorientowany na cele lekcji.



Cele lekcji nie mogą być „ozdobą konspektu” ani jego

marginalnym elementem.



Konspekt powinien zawierać cele końcowe lekcji i

pośredniczące (środki do celu).



Konspekt powinien akcentować adekwatną do potrzeb

uczniów sekwencję (syntaksę) czynności uczenia się

uczniów.



Konspekt powinien być ściśle związany z planowanie

wynikowym.



Powinien on zawierać „sprzężenie zwrotne” w

doskonaleniu nauczania przez zawieranie elementów

ewaluacyjnych.



Powinien umożliwiać oryginalne sposoby osiągania celów

przez projektowanie sekwencji czynności pośrednich

(zadań dydaktycznych).



Konspekt powinien służyć samoocenie i rozwojowi

samoświadomości dydaktycznej nauczyciela.



Powinien być prosty w budowie, łatwy w wykorzystywaniu

i nie ograniczający możliwości bieżących modyfikacji.



KONSPEKT

– szkic utworu, wykładu, przemówienia; zarys

czegoś; skrót, streszczenie. (Słownik języka polskiego)



SCENARIUSZ

– to tekst literacki stanowiący podstawę dzieła

filmowego, zawierający szkic fabuły utworu, ramową

charakterystykę postaci i scenerii wydarzeń oraz dialogi.



PROJEKT –

to zamierzony plan działania, postępowania;

pomysł, zarys.



PLAN

– to opis możliwego w przyszłości doboru układu

czynności zjednoczonych wspólnym celem lub możliwego w

przyszłości doboru i układu części składowych wytworu

czynności tak zjednoczonych (T. Kotarbiński)

Decyzja o wyborze określenia rodzaju planowania – konspekt czy

scenariusz – zależy od samego nauczyciela.



W edukacji wczesnoszkolnej najmniejszym

elementem planowania nie jest dzisiaj 45 –

minutowa lekcja, ale większa jednostka

czasowa, obejmująca jeden dzień, a

czasami kilka lub kilkanaście dni.



Podstawową jednostką jest ośrodek

dzienny. Planując działalność

dydaktyczną, nauczyciel może

przygotować:

–

Plan ośrodka dziennego

–

Konspekt ośrodka dziennego

LEKCJI

OŚRODKA DZIENNEGO

Według „Słownika pedagogicznego”

lekcja to „organizacyjna forma

nauczania oparta na realizacji

określonego zadania dydaktycznego

w ciągu ustalonego czasu”.
Czas lekcji najczęściej mieścił się w

granicach 45 minut.

Organizacyjna forma pracy

pedagogicznej w edukacji

wczesnoszkolnej, oparta na realizacji

celów i zadań w ciągu jednego lub

kilku dni.

Obecnie lekcja jako organizacyjna

forma nauczania występuje w klasach

IV-VI szkoły podstawowej

Organizacja zajęć w klasach I-III

szkoły podstawowej

R. Więckowski uważa, że „Podstawową formą organizacji edukacji
wczesnoszkolnej jest dzień pracy i aktywność dziecka. Szczególna
formą pracy są zajęcia. Są one zróżnicowane organizacyjnie ze
względu na wiek dzieci”.



Podobnie jak w konspekcie lekcji, również

konspekt ośrodka dziennego można podzielić
na dwie części: część ogólną i część
szczegółową związaną z przebiegiem zajęć
dydaktycznych

Część szczegółowa –

dotyczy opisu zamierzonych działań uczniów i

nauczyciela. Niektóre tematy ośrodka dziennego mogą być

opracowane w ciągu jednego dnia, inne w ciągu kilku dni.

Część ogólna

(stała, pierwotna, wstępna, metryczna)

1. Ośrodek tematyczny (krąg, blok tematyczny, temat bloku, temat

kompleksowy, temat ośrodka zintegrowanego, temat ogólny, temat

naczelny, temat centralny):

2. Ośrodek dzienny (temat ośrodka dziennego, temat szczegółowy, temat

dnia zajęć zintegrowanych, temat jednostki dziennej, temat dnia,

jednostka tematyczna):

3. Czas trwania (liczba godzin):

4. Cele:

5. Metody:

6. Formy:

7. Środki dydaktyczne:

8. Zapis w dzienniku:

9. Literatura:



Część szczegółowa konspektu ośrodka dziennego może być
prezentowana w różny sposób. Najczęściej funkcjonują wzory:

Wzór 1

Przebieg (tok, plan) zajęć, pracy dnia. Opis

czynności ujęty w punktach
1.
2.
Itd..

Wzór 2

Czynności nauczyciela

Czynności ucznia

1.
2.
itd

Wzór 3

Czynności nauczyciela

Czynności ucznia

Środki dydaktyczne

1.
2.
Itd..

Wzór 4

Przebieg zajęć

Rodzaj (obszary)

aktywności

Środki dydaktyczne

1.
Itd..



Należy zwrócić uwagę na układ treści w

edukacji matematycznej oraz w

kształceniu językowym. „Treści te należy

opracować w takiej kolejności, w jakiej są

one ze sobą powiązane, tworząc struktury

logiczno – formalne. W praktyce szkolnej

najpierw w planie dydaktycznym ustala

się kolejność realizowania w ciągu roku

treści o układzie liniowym. Wokół nich

natomiast grupuje się treści typu

społecznego, przyrodniczego,

artystycznego itp. Taka konfiguracja

oznacza, że treści pozostałych kierunków

edukacji są autonomiczne i można je

łączyć w dowolny sposób, co sprzyja

synkretycznemu poznawaniu przez

dziecko otaczającej rzeczywistości”

(K. Żuchelkowska i J. Nowak).



TEMAT

– jest tym „co stanowi zasadniczą,

podstawową myśl, przedmiot rozmowy, pracy,
utworu, działa; wątek”.



TEMATYKA

– to zespół zagadnień, tematów, dzieła,

twórczości – gr. thema >>rzecz postanowiona,
sformułowana, zaproponowana<<.



BLOK

– „pot. kilka audycji radiowych lub punktów

programu telewizyjnego, tworzącego jakąś całość”.



OŚRODEK

– „środkowy, centralny punkt czegoś”.



KOMPLEKS

– „zespół przedmiotów lub zjawisk

uzupełniających się wzajemnie, tworzących pewną
całość”.



KRĄG

– „ przen. (…) b) zakres, zasięg myśli, przeżyć,

zainteresowań itp.”.



Tematyka

(czego?)

•

bloku

•

ośrodka

•

kręgu

•

kompleksowa



Temat (czego?)

•

jednostki dziennej

•

dziennego
ośrodka

Ośrodek tematyczny obejmuje jeden, kilka, a czasem kilkanaście

dni pracy. Tematy ośrodków tematycznych formułowane są

najczęściej w postaci haseł, np.:



Jestem uczniem klasy pierwszej



Zima wokół nas

Z tematu ośrodka tematycznego wypływa temat ośrodka

dziennego. Redagowany jest on najczęściej w postaci

zdaniowej (charakter zdań oznajmujących), np.:



Poznajemy warzywa i owoce



Pomagamy ptakom przetrwać zimę

Temat ośrodka dziennego może przybrać postać zdania

pytającego, np.:



Jak pracuje poczta?

„Tematyka bloków powinna być
wyznaczana potrzebami i
zainteresowaniami dzieci oraz być
dostosowana do ich możliwości
rozwojowych” (E. Ziętkiewicz)

W tematach bloków należy uwzględnić związek z najbliższym

otoczeniem dziecka. Punktem wyjścia do zaplanowania
tematu bloku mogą być także, np. zdarzenia, które dzieją
się wokół dziecka, jego przeżycia, ciekawi ludzie itp.

Według E. Ziętkiewicz temat bloku powinien być tak

sformułowany, by:



budził zainteresowanie i zaciekawienie dzieci,



wyzwalał inicjatywę w planowaniu pracy wokół bloku,



prowadził dzieci do podejmowania zadań

Dobrze jest, gdy temat bloku jest sformułowany

dynamicznie, np. Pomóżmy zwierzętom przetrwać
zimę. Bardzo wartościowe jest formułowanie bloku
problemowo, co stawia dziecko w roli odkrywcy,
badacza.

Formułując temat bloku, nauczyciel nie powinien

posługiwać się czasownikiem poznajemy, gdyż takie
ujęcie powoduje, że staje się ono celem.

W zintegrowanym planie edukacyjnym uwidocznione
zostają także tematy poszczególnych dni. Jest ich tyle,
ile będzie trwać realizacja bloku.

Tematy dni aktywności możemy formułować w sposób:
 czynnościowy,
 zadaniowy,
 zadaniowo – problemowy

Tematy dni aktywności powinny wyrażać chęć do
działania, pobudzać inicjatywę do udziału w planowaniu
pracy.



Graficzne ujęcie

celów

Cele ogólne

Cele pośrednie,
cele szczegółowe

Cele operacyjne

Podstawy
programowe

Konspekt
(scenariusz) ośrodka
dziennego

Programy autorskie

POSTAWA PROGRAMOWA

– dokument państwowy

określający zadania szkoły. Stanowi podstawę do
opracowywania standardów i doboru programów
nauczania.

CEL OGÓLNY

– cel wyznaczający kierunek dążeń, cel

złożony z pewnej liczby celów szczegółowych.

CELE OPERACYJNE

– cele wyrażone w postaci

mierzalnych zachowań (czynności uczniów).

Przykłady prezentacji zapisu celów kształcenia w

konspektach studentów i nauczycieli:

WZÓR 1

Cele:

WZÓR 2

Cele dydaktyczne:

WZÓR 3

Cele ogólne:

Cele operacyjne – osiągnięcia uczniów

Uczeń: np. pisze…

WZÓR 4

Cele (zakładane efekty):

WZÓR 5

Cele operacyjne w kategoriach czynności ucznia:

WZÓR 6

Cele edukacyjne:

WZÓR 8

WZÓR 9

WZÓR 7

WZÓR 10

Zadania edukacyjne:

Zamierzenia edukacyjne:

Cele kształcenia:

Uczeń potrafi:

Cel ogólny: Kształtowanie…

Cele operacyjne:

•Zapamiętanie:

•Zrozumienie:

•Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych:

•Stosowanie wiadomości w sytuacjach nietypowych:

Przy formułowaniu celów ogólnych używa się takich
pojęć jak:

Kształtowanie, doskonalenie, wdrażanie, rozbudzanie,
wyróżnianie, nazywanie, rozwijanie, zapoznanie, wyrabianie,
utrwalanie, bogacenie, poszerzanie, usprawnianie, kształcenie,
zdobywanie

Przy formułowaniu celów szczegółowych używa się
takich pojęć jak:

Uczeń potrafi (powinien): np. skonstruować, scharakteryzować,
udowodnić, uporządkować, opisać, obliczyć, porównać,
uzasadnić.

Cele operacyjne mogą być przedstawiane razem z
celami ogólnymi, z których zostały wyprowadzone w
drodze operacjonalizacji.

•

celowy

•

wykonalny

•

teoretycznie i praktycznie konsekwentny

•

operatywny

•

racjonalny

•

giętki

•

optymalnie szczegółowy

•

odpowiednio długodystansowy

•

czasowo – określony

•

kompletny