Instytucja totalna

Instytucja totalna

Wśród  koncepcji  instytucji  totalnej  najbardziej 

Wśród  koncepcji  instytucji  totalnej  najbardziej 

znaną,  a  zarazem  najczęściej  wykorzystywaną  w 

znaną,  a  zarazem  najczęściej  wykorzystywaną  w 

badaniach 

empirycznych 

jest 

niewątpliwie 

badaniach 

empirycznych 

jest 

niewątpliwie 

koncepcja Ervinga Goffmana.

koncepcja Ervinga Goffmana.

E.  Goffman  wychodzi  z  założenia,  że  każda 

E.  Goffman  wychodzi  z  założenia,  że  każda 

instytucja społeczna charakteryzuje się tendencja do 

instytucja społeczna charakteryzuje się tendencja do 

zawładnięcia 

w 

jakimś 

stopniu 

czasem 

i 

zawładnięcia 

w 

jakimś 

stopniu 

czasem 

i 

zainteresowaniami  swych  członków.  Usiłuje  też  ona 

zainteresowaniami  swych  członków.  Usiłuje  też  ona 

wywierać  określony  wpływ  na  ich  postawy  i 

wywierać  określony  wpływ  na  ich  postawy  i 

zachowania. Są wśród nich takie, które zmierzają do 

zachowania. Są wśród nich takie, które zmierzają do 

wytworzenia  silnych  i  z  trudem  przekraczalnych 

wytworzenia  silnych  i  z  trudem  przekraczalnych 

barier  w  sferze  stosunków  społecznych  między 

barier  w  sferze  stosunków  społecznych  między 

członkami  danej  instytucji  a  światem  zewnętrznym, 

członkami  danej  instytucji  a  światem  zewnętrznym, 

na  który  składa  się  globalny  system  instytucji. 

na  który  składa  się  globalny  system  instytucji. 

Symbolem tych barier są najczęściej takie elementy 

Symbolem tych barier są najczęściej takie elementy 

fizyczne,  jak  zamknięta  brama,  wysoki  mur,  drut 

fizyczne,  jak  zamknięta  brama,  wysoki  mur,  drut 

kolczasty, 

ściana 

skalna, 

woda, 

lasy 

bądź 

kolczasty, 

ściana 

skalna, 

woda, 

lasy 

bądź 

trzęsawiska. 

trzęsawiska. 

 

 

 

 

Instytucja totalna

Instytucja totalna

Instytucje  te  E.  Goffman  nazwa  instytucjami  totalnymi  (total 

institutions).  Każda  z  nich  -  jak  stwierdza  -  stanowi  hybrydę 

społeczna, jest częścią systemu społecznego i częścią organizacji 

formalnej. 
E.  Goffman  próbuje  zdefiniować  instytucje  totalna  jako:  miejsce 

zamieszkiwania  i  pracy,  gdzie  duża  liczba  jednostek 

ludzkich,  podobnie  usytuowanych,  jest  odcięta  przez 

określony  czas  od  szerszego  społeczeństwa  i  gdzie 

wspólnie prowadzi  zamknięta i formalnie administrowana 

całość życia.
 Określając bliżej istotę instytucji totalnej, stwierdza następująco:
„Podstawowy  układ  społeczny  we  współczesnym  społeczeństwie 

polega na tym, że jednostka dąży do tęgo, aby spać, bawić się i  

pracować  w  różnych  miejscach,  z  różnymi  współuczestnikami, 

gdzie  występują  zróżnicowane    rodzaje    władzy    i    nie  ma 

wszechogarniającego racjonalnego planu. Główna cechę instytucji 

totalnej  można  opisać  jako  załamanie  się  barier    oddzielających   

zazwyczaj  te  trzy  sfery życia”.

 

 

 

 

Instytucja totalna

Instytucja totalna

Jednocześnie autor ten wskazuje na kilka istotnych 

cech  (atrybutów),  najbardziej  charakterystycznych 

dla tej instytucji. 

Po  pierwsze  -  wszystkie  aspekty  życia  przebiegają  w 

tym samym miejscu i podlegają tej samej jednolitej 

władzy zwierzchniej.

Po  drugie  -  każda  faza  całodziennej  działalności 

członków  jest  realizowana  w  bezpośrednim 

towarzystwie  wielkiej  „paczki”  innych  członków, 

którzy  traktowani  są  podobnie,  i  od  których 

wymaga się wspólnego wykonywania tych samych 

czynności.

Po  trzecie  -  wszystkie  fazy  całodziennej  działalności 

są ściśle zaplanowane tak, aby poprzedzająca je w 

czasie działalność łączyła się z następna. Wszystkie 

sekwencje tej działalności są przy tym narzucane z 

góry 

przez 

system 

kategorycznych 

decyzji 

formalnych i ciało kierownicze.

 

 

 

 

Instytucja totalna

Instytucja totalna

Po  czwarte  -  różne  narzucone  kierunki  działalności  są 

ujęte  w  jednolity  i  racjonalny  plan  świadomie 

skonstruowany  dla  realizacji  oficjalnych  celów 

instytucji. 

Po  piąte  -  między  nadzorcami  i  członkami  występuje 

ostry  podział,    z  wysoce  ograniczona  ruchliwością 

społeczna między tymi dwoma grupami.

Po  szóste  -  informacje  dotyczące    losu  członków  są 

często nie udostępniane. 

Po  siódme  -  struktura  pracy  w  ranach  instytucji 

zamkniętej, wprzęgnięta w 24-godzinny układ pracy, 

 wymaga odmiennych motywów do pracy aniżeli  te, 

 które występują w społeczeństwie globalnym.

Po  ósme  -  występują  zazwyczaj  rzeczywiste  lub 

symboliczne  bariery  wskazujące  na  oddzielenie  się 

od społeczeństwa „na zewnątrz”.

 

 

 

 

Instytucja totalna

Instytucja totalna

Zdaniem  E.  Goffmana  kluczowym  faktem  instytucji 

totalnej  jest  manipulowanie  wieloma  potrzebami 

pewnego 

odłamu 

ludzi 

przez 

organizacje 

biurokratyczną,    bez  względu  na  to,    czy  jest  to  w 

danych  okolicznościach  środkiem  koniecznym  i 

skutecznym  organizacji  społecznej,  czy  też  nie.  Z 

tego  faktu  wynika  szereg  ważnych  konsekwencji. 

Omówimy za autorem dwie najważniejsze.
1.  Znajdując  się  w  obrębie  instytucji  totalnej  ludzie 

podlegają  ścisłej  kontroli  ze  strony  personelu 

kierowniczego,  którego  główna  działalność  nie 

polega na kierowaniu czy okresowej inspekcji (jak w 

wielu 

stosunkach 

zachodzących 

między 

zatrudniającymi  a  zatrudnionymi),  lecz  raczej  na 

stałym nadzorze. 

 

 

 

 

Instytucja totalna

Instytucja totalna

2. 

Druga 

konsekwencja, 

wynikająca 

z 

omówionego  podziału  miedzy  tymi,  którzy 

nadzorują, a tymi, którzy są nadzorowani, dotyczy 

wykonywanej  pracy.  W  zwykłych  instytucjach 

władza  „zatrzymuje  się”  na  wypłacie  zarobku. 

Natomiast  jego  wydawanie  na  potrzeby  domowe 

czy rozrywkowe jest prywatną sprawą pracownika 

i  stwarza  mechanizm,  dzięki  któremu  władza  ta 

funkcjonuje tylko w ściśle określonych granicach.  

Inaczej  jest  zdaniem  E.  Goffmana  w  przypadku   

instytucji    totalnych,    gdzie    zaplanowana    jest 

odgórnie  nie  tylko  całodzienna  aktywność  ich 

członków, lecz także ich istotne potrzeby. 

 

 

 

 

Instytucja totalna

Instytucja totalna

 Zdaniem E. Goffmana w społeczeństwie występują rozmaite instytucje 

totalne, które można podzielić według różnych celów formalnych na pięć 

następujących grup:

l)  instytucje  powołane  do  sprawowania  opieki  nad  ludźmi  zarówno 

niezdatnymi  do  pracy,  jak  i  oczekującymi  pomocy  i  wsparcia  (np. 

zakłady dla niewidomych, domy starców i sierocińce); 

2)  instytucje  przeznaczone  dla  ludzi  niezdolnych  do  samopielęgnacji,  a 

zarazem  stanowiących  ewentualne  zagrożenie  dla  otoczenia  (np. 

sanatoria  dla  chorych  na  gruźlicę,  szpitale  dla  umysłowo  chorych  oraz 

leprozoria); 

3)  instytucje  zorganizowane  w  celu  ochrony  społeczeństwa  przed 

aktualnymi  i  potencjalnymi  przestępcami  lub  wrogami  (np.  wiezienia, 

domy poprawcze, obozy jenieckie lub koncentracyjne); 

4)  instytucje  celowo  powoływane  do  osiągania  możliwie  najlepszych 

efektów  pracy,  które  zresztą  uzasadniają  w  sposób  instrumentalny 

potrzebę  ich  istnienia  (np.  koszary  wojskowe,  internaty,  obozy  pracy, 

statki);

5)  instytucje  wyznaczone  na  miejsca  „oddzielone  od  świata”,  służące 

najczęściej  celom  „urabiania”  religijnego  (np.  opactwa,  klasztory  i 

seminaria duchowne, sekty).

Według  E.  Goffmana  powyższa  klasyfikacja  nie  wyczerpuje  wszystkich 

typów  instytucji  totalnych,  które  funkcjonują  w  społeczeństwie 

współczesnym,  lecz  stanowi  tylko  punkt  wyjścia,  dogodny  dla  analizy 

naukowej.