REHABILITACJA
PO ZAWALE SERCA

opracowała: Alicja
Krakowska

Rehabilitacja - etap
szpitalny

Bardzo ważną i nieodłączną częścią współczesnej

opieki kardiologicznej jest kompleksowa

rehabilitacja, która stanowi konieczny element

leczenia ostrych zespołów wieńcowych. Zadaniem

rehabilitacji kardiologicznej jest przede wszystkim

utrwalenie wyników leczenia zachowawczego,

interwencyjnego lub operacyjnego przez

zahamowanie postępów choroby, przywrócenie

utraconej sprawności psychofizycznej i ułatwienie

powrotu do aktywnego życia. Zasadniczym

założeniem rehabilitacji kardiologicznej jest jej

kompleksowość, pełne współdziałanie oraz

uzupełnianie leczenia na każdym etapie, zarówno

w szpitalu jak i po jego opuszczeniu.

Kompleksowość

Musi uwzględniać:



ocenę kliniczną stanu chorego



optymalizację leczenia farmakologicznego



rehabilitację fizyczną, która polega na
stopniowym i dawkowanym wysiłku
fizycznym, dostosowanym do
indywidualnych możliwości chorego



rehabilitację psychospołeczną (lęki,
depresja)



diagnostykę i zwalczanie czynników
ryzyka choroby wieńcowej



modyfikację stylu życia



edukację pacjentów i ich rodzin

Realizowana w sposób ciągły

Wieloetapowa

Zindywidualizowana w zależności od całości

obrazu

klinicznego

Akceptowana przez pacjenta i jego otoczenie

Rehabilitacja przynosi korzystne rezultaty w postaci

modyfikacji

czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca:



hamuje rozwój miażdżycy i jej klinicznych
następstw



poprawia wydolność układu krążenia



poprawia wydolność układu oddechowego



poprawia sprawność ruchową



poprawia kondycję psychofizyczną



mobilizuje chorego do współpracy w procesie
rehabilitacji.

Szybkie usprawnianie fizyczne chorych z

niepowikłanym zawałem serca jest istotną częścią

leczenia tak samo jak farmakoterapia i jest w

pełni bezpieczne pod warunkiem, że prowadzone

jest z wnikliwą obserwacją chorego pod względem

fizycznym, psychicznym, z oceną kliniczną

chorego i jego nastawieniem do rehabilitacji.

Niezmiernie ważne jest aby całe postępowanie

rehabilitacyjne przebiegało w ścisłej współpracy z

całym zespołem lekarskim a także rodziną

chorego.

Wczesna szpitalna rehabilitacja wdrażana bezpośrednio po

opanowaniu

ostrego zagrożenia życia, w 24 godziny po przezskórnej plastyce

tętnic

wieńcowych powinna przede wszystkim zapobiegać

powikłaniom

klinicznym oraz likwidować stres spowodowany zawałem serca.
Wczesne uruchamianie chorych pozwala zminimalizować

ryzyko:



hipotonii ortostatycznej



powikłań zatorowo-zakrzepowych



niedodmy



zmian zapalnych w płucach



demineralizacji kości



następstw długotrwałej bezczynności

Rehabilitację kardiologiczną dzielimy na:



rehabilitację fizyczną przez aktywizację narządu
ruchu dla uzyskania optymalnej sprawności
fizycznej, krążenia wieńcowego i ogólnego,



rehabilitację psychiczną przez oddziaływanie na
samopoczucie chorego, opanowanie lęków,
depresji, wyrobienie motywacji do pracy,



profilaktykę wtórną, czyli zwalczanie takich
czynników ryzyka choroby niedokrwiennej jak
palenie papierosów, nadciśnienie czy zaburzenia
lipidowe.

Trening fizyczny przynosi wiele korzyści

znajdujących odzwierciedlenie w obiektywnych

parametrach. W trakcie systematycznych ćwiczeń

zmniejsza się zapotrzebowanie serca na tlen,

zwiększa się zakres aktywności życiowej oraz

wentylacji płuc. Systematyczny wysiłek o

submaksymalnym obciążeniu stymuluję rozwój

krążenia obocznego. W efekcie zwiększa się

ukrwienie mięśnia sercowego co pozwala na lepsze

wykorzystanie tlenu.

Ćwiczenia fizyczne są najsilniejszym bodźcem

fizjologicznym zwiększającym zapotrzebowanie na

tlen. Różne typy ćwiczeń powodują odmienne

reakcje ze strony układu sercowo-naczyniowego.

Szczególnie korzystnym rodzajem ćwiczeń są

rytmiczne ćwiczenia dynamiczne wykonywane przy

udziale dużych grup mięśniowych. Natomiast

ćwiczenia o charakterze statycznym z

długotrwałym napięciem mięśni należy

minimalizować. W wielu badaniach wykazano, że

wysiłek izometryczny zwłaszcza z dużym napięciem

mięśni obręczy barkowej (popychanie samochadu,

usiłowanie otwarcia okna, które się zacięło,

przenoszenie ciężkich przedmiotów) wywołuje

gwałtowny wzrost ciśnienia krwi z nagłym i

znacznie wyrażonym wzrostem pracy serca.

Kwalifikowanie chorych po zawale serca do

wczesnej rehabilitacji powinno odbywać się

na podstawie oceny stanu klinicznego

chorego, badania lekarskiego, wyników

badań diagnostycznych i pomocniczych (12-

odprowadzeniowe EKG, całodobowe

monitorowanie EKG, ciśnienia tętniczego,

badanie echokardiograficzne, badania

biochemiczne).

Ćwiczenia fizyczne należy rozpocząć gdy nie ma

przeciwwskazań,

takich jak:



objawy kliniczne wstrząsu



zaburzenia rytmu (częstoskurcz komorowy,
częstoskurcz nadkomorowy)



zaburzenia przewodzenia (blok przedsionkowo -
komorowy II i III stopnia)



utrzymujące się lub nawracające bóle wieńcowe



nasilona niewydolność serca



ciepłota ciała powyżej 38ºC



poważne choroby współistniejące

Przy doborze metod uruchamiania należy

uwzględnić wiek, płeć, choroby

współistniejące (otyłość, cukrzyca,

nadciśnienie tętnicze) oraz aktywność

fizyczną chorego przed zawałem, rozległość

zawału oraz rezerwę wieńcową.

Celem szpitalnej rehabilitacji pozawałowej jest:



optymalizacja leczenia podstawowego



zapobieganie powikłaniom związanym z
unieruchomieniem



poprawa wydolności fizycznej (a przede
wszystkim niedopuszczenie do jej zmniejszenia)



ocena stanu psychicznego



udzielenie wsparcia psychicznego i obniżenie
poziomu lęku



udzielenie pełnej informacji na temat czynników
ryzyka zawału serca i chorób współistniejących

Schemat usprawniania chorych po
zawale serca



I okres: 1-3 dzień od wystąpienia zawału

1. Pozycja podstawowa - leżąca, siedząca.
2. Samoobsługa w zakresie toalety i spożywania posiłków w pozycji
siedzącej.
3. Pionizacja przy łóżku (jazda do WC na wózku)
4. Ćwiczenia fizyczne w pozycji leżącej (przed śniadaniem, 30 min.

po

toalecie porannej)
- ćwiczenia oddechowe
- ćwiczenia przeciwzatorowo - zakrzepowe
- ćwiczenia małych grup mięśniowych
- ćwiczenia izometryczne
- ćwiczenia relaksacyjne
czas ćwiczeń: 5-10

minut

Schemat usprawniania chorych po
zawale serca



II okres: 3 - 4 dzień od wystąpienia zawału

1. Pozycja podstawowa siedząca
2. Początkowo samoobsługa w pozycji siedzącej, dalej pełna

samoobsługa

w zakresie toalety i spożywania posiłków przy stoliku
3. Spacer do WC
4. Spacer po korytarzu, dalej na wózku
5. Ćwiczenia fizyczne w pozycji leżącej, siedzącej na łóżku lub

krześle:

- ćwiczenia oddechowa
- ćwiczenia koordynacyjne
- ćwiczenia dynamiczne większych grup mięśniowych
- ćwiczenia izometryczne
- ćwiczenia relaksacyjne

czas ćwiczeń 10 - 15 minut

Schemat usprawniania chorych po
zawale serca



III okres: 4 - 7 dzień od wystąpienia zawału

1. Pełne uruchomienie
2. Dłuższe spacery na tej samej kondygnacji lub korzystanie z

windy

3. Spożywanie posiłków przy stoliku
4. Ćwiczenia w pozycji siedzącej i w marszu (1 godz. po

śniadaniu):

- ćwiczenia oddechowe
- ćwiczenia dynamiczne dużych grup mięśniowych
- ćwiczenia ogólnousprawniające
- marsz dawkowany
- chodzenie po schodach do 1 piętra
5. Test schodowy z terapeutą
6. Test wysiłkowy - bieżnia 70%

czas ćwiczeń 15 - 20 minut

Dłuższego uaktywniania wymagają chorzy:



z powikłanym przebiegiem choroby (powikłania
pozawałowe, krwawienie po zabiegu, zapalenie płuc,
udar mózgu)



z rozległym zawałem serca (cechy niedokrwienia,
niewydolność serca, zaburzenia rytmu, nietolerancja
wysiłku)



z nieprawidłowych reakcjach hemodynamicznych na
wysiłek fizyczny (nadmierny wzrost lub spadek ciśnienia
tętniczego, nadmierny wzrost częstości akcji serca)



o niskiej wydolności fizycznej przed zawałem



wyniszczeni chorobami



po dłuższym okresie ograniczenia aktywności ruchowej

W całym cyklu rehabilitacyjnym zawsze przed

i po każdym wysiłku jak i po każdej zmianie

pozycji ciała powinny być dokonywane pomiary

tętna i ciśnienia tętniczego.

Przechodzenie do kolejnego etapu usprawniania

odbywa się w porozumieniu z lekarzem

prowadzącym.

Oparte powinno być na ocenie tolerancji wysiłku,

samopoczuciu oraz wyniku pomiarów.

W programie rehabilitacyjnym przechodzenie

do następnego okresu rehabilitacji nie
następuje jeżeli:



częstość akcji serca w czasie wysiłku zwiększa
się o ponad 30% lub zmniejsza o ponad 10
uderzeń na minutę w stosunku do wartości
spoczynkowych



różnica ciśnienia skurczowego przed
ćwiczeniami w stosunku do ciśnienia po
ćwiczeniach przekracza 20 mmHg a ciśnienie
rozkurczowe wzrasta powyżej 100 mmHg



w czasie ćwiczeń lub bezpośrednio po
ćwiczeniach występują zaburzenia rytmu i
przewodzenia



w trakcie ćwiczeń występuje ból wysiłkowy o
charakterze stenokardialnym, duszność,
zmęczenie, chromanie przestankowe



występują poty, bladość skóry



pojawiają się inne obciążające czynniki
zmuszające do zmiany przyjętego trybu
postępowania.

Prowadzone ćwiczenia fizyczne powinny mieć

charakter dynamiczny z małą ilością powtórzeń.

Należy unikać ćwiczeń statycznych, dużych grup

mięśniowych oraz ćwiczeń tułowia w płaszczyźnie

strzałkowej. Wysiłek fizyczny w całym programie

usprawniania powinien być stopniowany.

Szczególny nacisk należy położyć na ćwiczenia

oddechowe z wydłużoną fazą wydechu.

Podsumowaniem wczesnego szpitalnego okresu

leczenia i rehabilitacji jest wykonana u każdego

chorego próba wysiłkowa z 70% submaksymalnym

obciążeniem na bieżni ruchomej.