1

Diagnoza w polityce

społecznej

Barbara Szatur-Jaworska

© wykład 2 i 3 dla

CSSTiRL

2

Literatura i źródła



B.Szatur-Jaworska, Diagnozowanie w polityce społecznej, wyd.
2.



Opracowania nt. minimum socjalnego i minimum egzystencji
na:

www.ipiss.com.pl

Publikacje GUS

(proszę zwracać uwagę na noty metodologiczne!)

dostępne na

www.stat.gov.pl

:



Aktywność ekonomiczna ludności Polski …



Bezrobocie rejestrowane …….



Budżety gospodarstw domowych ……..



Dochody i warunki życia ludności Polski (raport z badań EU-
SILC 2007 i 2008)

3

Ze względu na wiodące pytania badawcze (problematykę badań)
wyróżnić można w nauce o polityce społecznej następujące typy
badań:



diagnostyczne



ewaluacyjne



historyczne



prognostyczne



porównawcze

4

diagnoza

prowadzenie

badań

wyniki badań

zbierania i

analiza danych

diagnozowani

e

diagnoza jako

proces

diagnoza jako
rezultat

N
A
U
K
A

P
R
A
K
T
Y
K
A

schemat 1

Diagnoza i diagnozowanie – zakres i relacje pojęć

Źródło: opracowanie własne

5

problemy
poznawcze

problemy
praktyczne

koncepcja badań

realizacja badań empirycznych

analiza wyników

wnioski poznawcze
(uogólnianie)

wnioski
praktyczne

schemat 2

Diagnoza społeczna (jako proces) w szerszym

znaczeniu

Źródło: opracowanie

własne

6

problemy praktyczne

koncepcja badań

realizacja badań empirycznych

analiza

wyników,

formułowanie

ocen

wnioski i zalecenia praktyczne

schemat 3

Diagnoza społeczna (jako proces) w węższym

znaczeniu

Źródło: opracowanie

własne

7

Rodzaje badań diagnostycznych
w polityce społecznej



badania ilościowe i jakościowe,



badania przekrojowe i dynamiczne

Schematy badań dynamicznych:



Analiza szeregów czasowych



Badania kohortowe



Badania panelowe

8

Diagnoza rynku pracy

9

Źródła danych na temat sytuacji
na rynku pracy



dane sprawozdawcze pochodzące od
podmiotów gospodarczych (dane
dotyczące zatrudnienia)



dane z urzędów pracy (dane na temat
bezrobocia rejestrowanego)



Badania Aktywności Ekonomicznej
Ludności

(BAEL)



Badania sondażowe nt. bezrobocia, pracy
itd.

10

Statystyczne mierniki sytuacji
na rynku pracy



współczynnik aktywności
zawodowej



wskaźnik zatrudnienia



stopa bezrobocia

11

Definicje badanych zbiorowości w
różnych źródłach (BAEL, dane
urzędowe)



Pracujący



Bezrobotny



Bierny zawodowo

12

www.stat.gov.pl

13

www.stat.gov.pl

14

Diagnozowanie

poziomu życia

15

Skąd mogą pochodzić dane do diagnozy
poziomu życia?



Dane od podmiotów gospodarczych



Dane (administracyjne) z instytucji

dysponujących środkami publicznymi



Badanie cen towarów i usług



Spisy rolne (powszechne, mikrospisy)



Spisy ludności i mieszkań (powszechne,

mikrospisy)



Badania budżetów gospodarstw

domowych



Badania sondażowe (np.. EU-SILC)



Badania jakościowe

16

Zagadnienia – BBGD, EU-SILC



Metody badawcze



Sposób doboru próby badawczej



Tematyka (przedmiot) badań



Kluczowe kategorie: gospodarstwo domowe,
budżet gospodarstwa domowego, przychody,
dochody, rozchody, wydatki, poziom życia,
miary nierówności

17

Terenowe punkty badań

Mieszkania

Rotacja miesięczna

3132 mieszkań w miesiącu/37302 mieszkań w roku

Wywiad wstępny

samorejestracja

Wywiad końcowy

18

www.stat.gov.pl

19

GUS, 2009

www.stat.gov.pl

20

Diagnozowanie ubóstwa

Linie ubóstwa

21

Podejścia badawcze w diagnozowaniu

Podejścia badawcze w diagnozowaniu

ubóstwa

ubóstwa

PODEJŚCIE WIELOWYMIAROWE

HPI

PODEJŚCIE

EKONOMICZNE

Ubóstwo

absolutne

(bezwzględne

)

Minimum

socjalne

Minimum

egzystencji

Ubóstwo

względne

(relatywne)

Relatywna linia

ubóstwa

Ubóstwo

subiektywne

Subiektywna

linia ubóstwa

m

ie

rn

ik

i

B.Szatur-Jaworska, Diagnozowanie w polityce
społecznej

22

Wskaźniki, w których wykorzystuje się
linie ubóstwa



Zasięg ubóstwa

Liczba osób (gospodarstw domowych) żyjących poniżej linii

ubóstwa



Wskaźnik zagrożenia ubóstwem (stopa ubóstwa)

% osób (gospodarstw domowych uzyskujących

dochody/wydatki poniżej linii ubóstwa



Głębokość ubóstwa (luka dochodowa/wydatkowa)

Różnica między przeciętnymi dochodami osób ubogich a linią

ubóstwa wyrażona jako procent wartości linii ubóstwa



Trwałość ubóstwa

Liczba osób żyjących w gospodarstwach o niskich dochodach w

danym roku i rok oraz dwa, trzy lata wcześniej (należy

uwzględnić co najmniej 2 lata)- wskaźniki lejkenowskie

23

Miary ubóstwa bezwzględnego

24

Minimum socjalne
Minimum egzystencji

IPiSS

25

Przykłady relatywnych linii ubóstwa



GUS: 50% średnich wydatków na osobę
(ekwiwalentnych) w gospodarstwach
domowych



EUROSTAT: 60% mediany ekwiwalentnego
dochodu rozporządzalnego na osobę (po
transferach socjalnych) /at-risk-of-poverty
rate/

26

Ubóstwo subiektywne

Subiektywna Linia Ubóstwa – SP
(m.in. w Diagnozie Społecznej)

www.diagnoza.com.pl

27

Syntetyczne miary ubóstwa

HPI

MPI

28

Human Poverty Index (HPI) 1

Obszar

Wskaźnik

Zdrowie

Odsetek osób, które nie dożywają 40 lat
Odsetek dzieci (do lat 5) z niedowagą
Odsetek ludności nie korzystającej z pitnej

wody

Edukacja

Odsetek osób dorosłych (15+) będących

analfabetami

Poziom życia

Odsetek osób żyjących poniżej bezwzględnej

linii ubóstwa

B.Szatur-Jaworska, opracowanie własne na podstawie Human Development Report

29

Human Poverty Index (HPI) 2

Obszar

Wskaźnik

Zdrowie

Odsetek osób, które nie

dożywają 60 lat

Edukacja

Odsetek osób będących

analfabetami funkcjonalnymi

Poziom życia

Odsetek osób żyjących poniżej

relatywnej linii ubóstwa (50%

mediany dochodów)

Uczestnictwo społeczne

Stopa długookresowego

bezrobocia (12 miesięcy i

więcej) w zasobach siły

roboczej aktywnej

ekonomicznie

B.Szatur-Jaworska, opracowanie własne na podstawie Human Development Report

30

MPI

MPI
Multidimensional Poverty Index
(2010)

31

HDR 2010

32

Human Development Index (HDI)

hdr.undp.rg/en

33

Mierniki cząstkowe stosowane w Human Development Index - 2010

Obszar

mierniki

Zdrowie

Przeciętne dalsze trwanie życia (e=0) (oczekiwane dalsze
trwanie życia w chwili urodzenia)

Edukacja

Przeciętna liczba lat nauki szkolnej u osób w wieku 25 i
więcej lat

Przeciętna oczekiwana liczba lat nauki szkolnej dla dzieci
osiągających wiek szkolny

Standard życia
(dochody ludności)

Dochód Narodowy Brutto (Gross National Income – GNI)
przypadający na jednego mieszkańca w USD (wg
parytetu siły nabywczej waluty)

34

HDR 2010

35

Pytania sprawdzające



Szeroki i wąski zakres pojęcia diagnoza społeczna.



HDI- analizowane obszary i ich mierniki cząstkowe.



Czym różnią się między sobą relatywne linie ubóstwa? Jakie jest ich

zastosowanie?



Definicje minimum socjalnego i minimum egzystencji.



Metoda obliczania minimum socjalnego i minimum egzystencji.



Typy gospodarstw domowych, dla których oblicza się minimum socjalne i

minimum egzystencji .



Różnice w procedurze obliczania minimum socjalnego i minimum egzystencji.



Dane dotyczące MS i ME w roku 2009:

www.ipiss.com.pl



Jak się oblicza stopę ubóstwa, głębokość ubóstwa, trwałość ubóstwa?



Co to jest ubóstwo bezwzględne? Przykłady miar.



Co to jest ubóstwo względne? Przykłady miar.



Co to jest ubóstwo subiektywne?



Co to jest ubóstwo wielowymiarowe? Przykłady miar.



Jak się oblicza współczynnik aktywności zawodowej, wskaźnik zatrudnienia,

stopę bezrobocia?



Jak w BAEL definiuje się bezrobotnego, pracującego i biernego zawodowo?



Jaką metodą prowadzi się w Polsce badania budżetów gospodarstw domowych?