Przygotowały:



Sylwia Bralich



Natalia Błaszak



Justyna Buk



Karolina Chabior



Daria Chochołek

Błędy
jatrogenne

jatrogenny (iatros — lekarz, genesis —
pochodzący) znaczy tyle co „pochodzący
od lekarza", w znaczeniu: oddziaływanie na
pacjenta wywierane przez lekarza (lub
innego pracownika służby zdrowia)

Epidemiologia słowa:
jatrogenny

Błędy jatrogenne (lub czynniki jatropatogenne)
są to tego rodzaju sposoby zachowań lekarza lub
innego pracownika służby zdrowia (również innych
osób zajmujących się zdrowiem i chorobą), które to
wpływają szkodliwie na stan zdrowia człowieka.
Błędy

jatrogenne

wykazują

dość

znaczną

różnorodność, w ich obrębie obszerną grupę
stanowią

urazy psychiczne jatrogenne

, ale

także

urazy somatyczne

, jak w przypadku

wykonania

zabiegu

operacyjnego

bez

dostatecznych wskazań, których źródłem jest
pracownik służby zdrowia, a których doznaje
pacjent.

Błąd jatrogenny

Błędy jatrogenne

Rodzaje

Rodzaje błędów
jatrogennych

Poniżej omówione zostaną różne błędy

jatrogenne, a decydując się na przyjęcie
pewnej kolejności, uwzględniono osobno te
błędy, które związane są głównie z (1)

informowaniem pacjenta

, lub też przede

wszystkim z (2)

badaniem klinicznym

, bądź

z (3)

badaniami dodatkowymi

, czy też

zwłaszcza z (4)

leczeniem

, bądź też przede

wszystkim z samą (5)

strukturą szpitala

i

procesem hospitalizacji

.

1.

Przekazywanie i odbiór informacji (błędy
jatrogenne związane z informowaniem
pacjenta):



Brak informacji lub informacje

niewystarczające



Używanie określeń niezrozumiałych

Błąd ten polega na używaniu, w bezpośredniej

rozmowie z pacjentem lub w rozmowie
prowadzonej z kimś innym, ale w obecności
pacjenta i w związku z nim, określeń dlań
niejasnych i przez to właśnie budzących niepokój.



Używanie

określeń

niewłaściwych

rozumianych przez pacjenta

błąd ten polega nie tyle na używaniu

określeń obcych, zaczerpniętych z łaciny,
których chory istotnie nie rozumie — choć
nie ma powodu sądzić, że pewna znajomość
lekarskiej terminologii łacińskiej jest dana
tylko lekarzom — lecz na posługiwaniu się
określeniami,

które

chory

zdaje

się

rozumieć, ale interpretuje je nieprawidłowo,
nadaje im inne znaczenie.



Zamierzone i bezpośrednie straszenie
pacjenta

Obchód lekarski

Obchód lekarski jest wydarzeniem dla

pacjenta. Pacjent na obchód czeka i pilnie
zważa na wypowiedzi lekarza, jego wyraz
twarzy i słowa, jakie kieruje się do niego lub o
nim

do

innych.

Obserwuje

bacznie

zachowanie lekarzy i pielęgniarek i stara się
ze słów, niedomówień i gestów wyczytać
prawdziwą opinię o swoim stanie zdrowia.
Niezależnie od zaufania, jakim chory może
darzyć lekarza i przeświadczenia o jego
wiedzy, łatwo rodzi się nieufność.

Pacjent żyje swoją chorobą i wydarzeniami dnia

szpitalnego, który nieraz, zwłaszcza w godzinach
popołudniowych,

dłuży

się

niepomiernie

lub

wypełniony jest zjawianiem się nowych pacjentów,
interwencją lekarza dyżurnego oraz rozmowami i
uwagami, jakie chorzy wymieniają między sobą.
Tworzy to klimat wyzwalający niepokój. Toteż lekarz
udając się na obchód powinien mieć tę świadomość,
że spotka wiele osób, swoich pacjentów, których
sposób odbierania tego, co ich dotyczy lub wokół nich
się rozgrywa jest szczególny: łatwo chorego urazić,
zachwiać jego wiarę, wywołać lęk. Należy zatem,
zachowując

naturalny

sposób

bycia,

czujnie

kontrolować

swoje

zachowanie

i

mobilizować

umiejętności psychoterapeutyczne.

2

.

Badanie lekarskie

(błędy jatrogenne

związane z badaniem lekarskim):



Lekceważenie

potrzeby

całościowego

podejścia do pacjenta i wytwarzanie
odległego dystansu między lekarzem a
pacjentem.

Zdarza się, że lekarz prowadząc badanie

przedmiotowe prawie, że nie nawiązuje
kontaktu z chorym, zalecenia oraz sporadyczne
pytania sytuacji tej nie zmieniają. Tak więc
lekarz bada, robi czasem jakieś uwagi
kierowane w przestrzeń lub do siebie.



Badanie pacjenta w obecności innych

może mieć miejsce tylko wyjątkowo, w

warunkach wynikających ze szczególnych
okoliczności. W każdym innym przypadku
musimy dążyć do tego, aby wytworzyć
klimat skłaniający pacjenta do swobodnych
wypowiedzi, do poruszania spraw bardzo
osobistych, do odsłaniania, bez poczucia
skrępowania, części ciała zniekształconych
przez chorobę.

Badanie podmiotowe



W czasie badania podmiotowego zadajemy
pacjentowi liczne pytania. Niektóre z nich są
bardzo proste, a jednak pacjent odpowiada
czasem nieporadnie, długo namyśla się,
zmienia treść odpowiedzi. Bywa tak. A
jednak nie wolno nam okazać
zniecierpliwienia. Rażącym błędem jest
odnoszenie się z ironiczną wyższością.

Badania dodatkowe



Czynniki jatrogenne pozostające w związku z
badaniami dodatkowymi sprowadzają się przede
wszystkim do wykonywania zbyt licznych badań
dodatkowych oraz do lekceważenia potrzeby
przygotowania pacjenta do czekającego go badania
diagnostycznego.

Lekceważenie potrzeby przygotowania pacjenta pod

wzglądem psychologicznym do czekających go badań
diagnostycznych, które mogą wywołać lęk ze wzglądu
na sam fakt ich wykonywania, ze względu na
spodziewany ból, a także z uwagi na potoczne,
lękotwórcze wyobrażenia związane z wkraczaniem z
ingerencją do wnętrza organizmu.

Leczenie (błędy
jatrogenne)



Wykonanie zabiegu operacyjnego lub
przeprowadzenie innego rodzaju leczenia bez
dostatecznych wskazań.



Lekceważenie potrzeby przygotowania pacjenta
pod wzglądem psychologicznym do czekającego go
zabiegu leczniczego, co dotyczy zwła szcza operacji,
a także i drobnych zabiegów



Nieuzasadnione stosowanie leków, co w praktyce
dotyczy zwłaszcza zbyt hojnego, mało rozważnego
lub właśnie wręcz nieuzasadnionego stosowania u
pacjentów trankwilizatorów, leków nasennych,
leków przeciwbólowych, psychostymulatorów



Wystąpienie choroby wskutek sukcesów w leczeniu
innej choroby.

Hospitalizacja (niektóre błędy
jatrogenne z nią związane)



Skrajne i sztywne trwanie przy pionowym
układzie hierarchicznym .



Pozbawienie chorego snu i wypoczynku



Inne „zagrożenie szpitalne" ( np.
Niewłaściwie prowadzona popularyzacja
wiedzy medycznej)

Błędy jatrogenne

Przyczyny

Błędy jatrogenne (rodzaje,
przyczyny , następstwa)



Wiele błędów jatrogennych możemy znaleźć
w pracach popularno naukowych , które
zamiast być nastawione na rzetelne
przekazanie informacji skupiają się na
przekłuciu uwagi jak największej liczby
ludzi. Znacznie więcej szkody niż niektóre
prace popularnonaukowe przynoszą
doniesienia prasowe redagowane w stylu
sensacyjnym, w których mało liczą się fakty.

Przyczyny błędów
jatrogennych



Czynniki osobowe , tj. „tkwiące" w lekarzu
(lub innej osobie oddziałującej na ludzkie
zdrowie),



Czynniki zewnątrzpochodne, środowiskowe.

Czynniki osobowe

T o zwłaszcza właściwości

osobowości, rodzaj przyswojonych
schematów stosunków
międzyludzkich oraz zasób i poziom
wiedzy medycznej.

Przewaga postawy egocentrycznej



Postawa tego rodzaju utrudnia
spostrzeganie rzeczywistości z pozycji
pacjenta (tak jak i w ogóle — patrzenie na
świat oczyma innych ludzi) oraz
współwarunkuje brak wrażliwości i
zrozumienia dla psychologicznych
problemów innego człowieka, a więc także
człowieka chorego.

Stosunek między lekarzem, a

pacjentem



Między lekarzem, a pacjentem występuje
i utrzymuje się bariera. Jest to sytuacja,
która nie tylko niekorzystnie ciąży na
leczeniu, lecz także utrudnia zebranie
pogłębionego wywiadu od chorego, co może
zaważyć na trafności rozpoznania,
pociągając za sobą dalsze jatropatogenne
następstwa.

Czynniki

zewnątrzpochodne

Należy do nich zaliczyć pewne

właściwości najbliższego lekarzowi
środowiska zawodowego oraz niektóre
cechy przejawiane przez szerokie
środowisko społeczne.

Młody lekarz, w codziennej styczności ze

starszymi kolegami, może umocnić
pozytywne cechy osobowe, o których była
mowa powyżej.

Ale może także, napotykając wzory

destrukcyjne, zachowania typowo
jatropatogenne przejąć je, a po kilku latach
równie szkodliwie oddziaływać na innych.

Błędy jatrogenne

Następstwa

Następstwa



Pogorszenie choroby podstawowej



Zaburzenia psychosomatyczne



Epizodyczne reakcje nerwicowe



Nerwice



Psychozy reaktywne



Pogorszenie choroby podstawowej - dotyczy
bardzo różnych chorób, wiąże się on bowiem z
błędami dotyczącymi rozpoznania, leczenia -
zarówno zabiegowego, jak i farmakologicznego,
oddziaływania psychologicznego na pacjenta, opieki
pielęgniarskiej.



Zaburzenia

psychosomatyczne

-

błędy

jatrogenne bywają współprzyczyną, czasem o
istotnym znaczeniu, zaburzeń psychosomatycznych.
To znaczy, iż błędy te przyczyniają się do powstania
choroby psychosomatycznej będącej cierpieniem
podstawowym lub też dochodzi do zaburzeń
psychosomatycznych

jatrogennych

wikłających

trwającą już chorobę o różnej etiologii.

Następstwa



Epizodyczne reakcje nerwicowe - wywołane u
pacjentów cierpiących na różne choroby.



Psychozy

reaktywne

-

stanowią

rzadko

występujące następstwo jatrogennych urazów
psychicznych, ale nie są to przypadki zupełnie
wyjątkowe.

Lekarze

uprawiający

psychiatrię

konsultacyjną stykają się niekiedy ze stanami
reaktywnymi

—

co

dotyczy

zwłaszcza

depresyjnych odczynów reaktywnych.



Nerwice - T. Bilikiewicz rozpatrując różne
przyczyny nerwic wymienia m.in. urazy psychiczne
jatrogenne. Stanowią one, w myśl poglądów
Bilikiewicza, ważną grupę przyczyn nerwic,
ważniejszą od sytuacji konfliktowych, które
powszechnie, lecz niezbyt trafnie, uważa się za
główne źródło nerwic.

„1. Lekarz pierwszy kieruje uwagę pacjenta na serce
przez samo badanie serca lub poprzez ostrzeżenia, przy
czym pacjent dotąd nie odczuwał żadnych dolegliwości
ze strony tego narządu.
2. Pacjent sam zaniepokojony dolegliwościami
sercowymi zaczyna wątpić w sprawność swego serca,
zaś lekarz pogłębia te obawy bądź badaniami
(osłuchiwanie serca, skierowanie na badanie EKG itd.),
bądź przepisaniem jakiegoś leku nasercowego lub
krążeniowego.
3. U chorego miał miejsce pierwszy napad tzw. nerwicy
serca. Lekarz zaś utrzymuje chorego w przekonaniu, że
może chodzić o chorobę organiczną serca. Powoduje
tym samym, że chory utwierdza się w swych obawach
hipochondrycznych, co z kolei utrwala stan nerwicowy".

Przykłady Keyesa:

Dziękujemy.