Dr Janusz

Radziejowski

Ochrona środowiska

naturalnego

Ochrona przyrody

Wykład

7

Cele ochrony przyrody

Ochrona gatunkowa zwierząt i roślin
Ochrona środowiska życia (habitatów),

siedlisk, ekosystemów
Ochrona procesów życiowych
Ochrona zasobów genetycznych
Ochrona krajobrazu
Ochrona form przyrody

nieożywionej(np.skały, jaskinie głazy,

odkrywki geologiczne)
Ochrona przyrody w nawiązaniu do

walorów kulturowych
Ochrona środowiska życia społeczności

lokalnych
Odtwarzanie zasobów żywych
Badania naukowe, edukacja

Nurty ochrony przyrody

Od XIX wieku do połowy XX
wieku ochrona konserwatorska
XX wiek ochrona krajobrazowa
Druga połowa XX wieku
ochrona różnorodności
biologicznej

Ochrona różnorodności
biologicznej

Ochrona różnorodności

biologicznej jest współczesnym

podejściem do ochrony zasobów

żywych naszej planety na

wszystkich poziomach jej

organizacji (genetycznym,

gatunkowym, ekosystemowym),

niezależnie czy są to zasoby

przyrody „dzikiej” czy też zasoby

„użytkowe”
Ochrona różnorodności

biologicznej jest realizowana w

duchu zrównoważonego rozwoju

Formy ochrony przyrody

Ochrona gatunkowa in situ

Ochrona obszarowa (parki narodowe,

rezerwaty itp.)

Ochrona obiektów indywidualnych

(drzewa, głazy, parki, aleje i in.)

Ochrona w formie kolekcji ex situ

(ogrody botaniczne, zoologiczne,

arboreta, banki genów)

Hodowla zachowawcza gatunków

użytkowych

Ochrona obiektów przyrody

nieożywionej (np. skamieliny)

Ochrona zieleni komunalnej

Organizacje ochrony przyrody

•

W1948 r. powstała Międzynarodowa

Unia Ochrony Przyrody
(International Union for
Conservation of Nature – IUCN.
Obecnie choć zachowano skrót IUCN,
nazywana jest Światową Unią
Ochrony ‑ World Conservation Union),

• Od 1961 r. działa, wyodrębniona z

IUCN, inna słynna organizacja
międzynarodowa ‑ Światowy Fundusz
Ochrony Dzikich Zwierząt i Roślin
(World Wildlife Found ‑ WWF

).

• BirdLife International –

międzynarodowe stowarzyszenie
ochrony ptaków

Międzynarodowe konwencje

Konwencja o obszarach wodno-błotnych

mających znaczenie międzynarodowe,

zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa

wodnego z 1971 r. (Konwencja z Ramsar)
Konwencja o międzynarodowym handlu

dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków

zagrożonych wyginięciem (Konwencja

Waszyngtońska -CITES) z 1973 r

konwencja UNESCO o ochronie światowego

dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego

1975

Konwencja o ochronie wędrownych gatunków

dzikich zwierząt z 1979 r. (Konwencja

Bońska)
Konwencja o ochronie dzikiej flory i fauny

europejskiej i ich siedlisk z 1982 (Konwencja

Berneńska)
Konwencja o różnorodności biologicznej z

1992r.

Międzynarodowe formy ochrony
przyrody

Międzynarodowe Rezerwaty Biosfery
W roku 1970 na Konferencji Generalnej
UNESCO przyjęto program Człowiek i
Biosfera (Man and Biosphere Programme ‑
MaB).

World Heritage Sites

W roku 1975 weszła w życie konwencja
UNESCO o ochronie światowego
dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego.

Rezerwaty Ramsar

Na mocy Konwencji o obszarach
wodno‑błotnych , zwanej Konwencją
Ramsarską chroni się obszary mające
znaczenie jako środowisko życiowe ptactwa
wodnego.

Geoparki

Inicjatywa UNESCO na rzecz ochrony
walorów geologicznych

Wzrost ilości obszarów

chronionych

w latach dziewięćdziesiątych

Ochrona przyrody w Europie -

problemy

Realizacja konwencji bońskiej -

Ochrona gatunków wędrownych i

zagrożonych
Realizacja konwencji berneńskiej -

Ochrona siedlisk zwierząt i roślin
Ochrona gatunków objętych

Konwencją Waszyngtońską
Paneuropejska Konwencja Rady

Europy o Ochronie Różnorodności

Biologicznej i Krajobrazowej
Tworzenie sieci Natura 2000 w

ramach UE
Konwencje górskie: Alpejska (1991)

i Karpacka (2005)

Europejskie obszary chronione

Obszary Specjalnej Ochrony (wg

dyrektywy „ptasiej”
Specjalne Obszary Chronione (wg

dyrektywy „siedliskowej”)
Obszary o znaczeniu wspólnotowym OZW.

(Istotne dla tworzenia systemy Natura

2000)
Warunki ich wyznaczania:

•

Zachowanie w dobrej kondycji określonych

siedlisk.

•

Zachowanie spójności systemu NATURA 2000;

•

Zachowanie różnorodności biologicznej. . .

Sieć Natura 2000

W

ramach „dyrektywy ptasiej” chroni

się Obszary Specjalnej Ochrony a w

ramach „dyrektywy siedliskowej”

Specjalne Obszary Ochrony.

W latach dziewięćdziesiątych

zdecydowano o tworzeniu europejskiej

sieci obszarów chronionych Natura

2000. Siec tą tworzyć mają zarówno

obszary specjalnej ochrony - OSO jak i

specjalne obszary chronione -SOO.

Nadzór nad tworzeniem sieci sprawuje

odpowiedni organ Komisji Europejskiej –

ale bezpośredni obowiązek jej

wdrażania spoczywa na krajach

członkowskich

Sieć Natura 2000 w 2009 roku

obejmowała w Europie ok 50 tys.

obiektów, w Polsce przewiduje się

ustanowienie ok. 1000 tego rodzaju

obiektów

(ok. 20% powierzchni kraju)

Istnieją obszary Natura 2000 obejmujące

akweny mórz

Podstawy ochrony przyrody w
Polsce

Ustawa z 16 kwietnia 2004 roku o chronie

przyrody r:
Ustanawia formy ochrony przyrody;
Reguluje zagadnienia zarządzania

ochroną przyrody
Ustanawia zakazy i nakazy



wprowadza do polskiego systemu pojęcia

siedlisk jako formę chronionych ostoi dzikich

zwierząt, roślin i zespołów przyrodniczych.



pozwala to na rozpoczęcie prac nad

realizacją

europejskiej

sieci

obszarów

chronionych Natura 2000

Reguluje zagadnienia ochrony zieleni

oraz ogrodów botanicznych i

ogrodów zoologicznych

Organy administracyjne ochrony
przyrody

Minister Środowiska



Główny Konserwator Przyrody



Dyrektor Parku Narodowego

Organ doradczy Państwowa Rada Ochrony

Przyrody

Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska
Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska



Konserwator Przyrody

Zarząd Województwa



Dyrektor Parku Krajobrazowego (lub Zespołu

Parków Krajobrazowych)

Organ doradczy: Regionalna Komisja Ochrony

Przyrody

Wójt, Burmistrz, Prezydent

Struktura Zarządzania Ochroną
Środowiska

Minister Środowiska

Generalny Dyrektor
Ochrony Środowiska

Główny Inspektor
Ochrony Środowiska

Regionalni Dyrektorzy

Ochrony Środowiska

(16)

Prezes Krajowego

Zarządu Gospodarki

Wodnej

Wojewódzcy

Inspektorzy Ochrony

Środowiska (16

)

Dyrektorzy Parków
Narodowych (23)

Prezes

Państwowej Agencji

Atomistyki

Regionalni

Dyrektorzy

Gospodarki Wodnej

Zarządy PK

Samorządy

Wojewódzkie

Formy ochrony przyrody

Formy ochrony przyrody:

parki narodowe,
rezerwaty przyrody,
obszary chronionego krajobrazu
parki krajobrazowe,
Obszary NATURA 2000
ochrona gatunkowa roślin i zwierząt,
Formy indywidualne:

-   pomniki przyrody,
-    stanowiska dokumentacyjne,
-   użytki ekologiczny,
-  zespoły przyrodniczo‑krajobrazowe.

Uznawanie za obiekt chroniony

Parki narodowe – Rada Ministrów na

wniosek Ministra Środowiska
Rezerwaty – regionalny dyrektor ochrony

środowiska
Obszary Natura 2000 – Minister po

uzyskaniu akceptacji Komisji Europejskiej
Ochrona gatunkowa – minister

środowiska w porozumieniu z ministrem

rolnictwa
Parki krajobrazowe – samorząd

wojewódzki
Obszary chronionego krajobrazu –

samorząd wojewódzki
Użytki ekologiczne, pomniki przyrody,

zespoły przyrodniczo krajobrazowe i

stanowiska dokumentacyjne – gmina

Rola gminy w ochronie
środowiska

Przygotowywanie:



Miejscowy plan przestrzennego

zagospodarowania jako kluczowego instrumentu

prowadzenia własnej polityki przestrzennej i

ekologicznej



Programów ochrony środowiska



Planów gospodarki odpadami

Tworzenie pomników przyrody, użytków

ekologicznych, zespołów przyrodniczo –

krajobrazowych, stanowisk dokumnetacyjnych,

Nadzór nad zielenią komunalną

Wydawanie decyzji, określanie warunków

Finansowanie inwestycji w GFOŚIGW

Nadzór (m.in. na podstawie ustawy o zachowaniu

czystości i porządku w gminie)

Odpowiedzialność za zaopatrzenie w wodę,

gospodarkę ściekową, gospodarkę odpadami i in

Powierzchnia obszarów chronionych

Liczba obszarów chronionych

Obszary chronione w latach 1980 –
2003

Międzynarodowe formy ochrony

przyrody

w Polsce

Statut światowego rezerwatu biosfery Programu

UNESCO "Człowiek i Biosfera" (MaB) przyznano:



Białowieskiemu Parkowi Narodowemu,



Babiogórskiemu Parkowi Narodowemu,



Kampinoski Park Narodowy,



Bieszczadzkiemu Parkowi Narodowemu, (który jest częścią

trójstronnego Polsko- Słowacko – Ukraińskiego MRB) ,



Słowińskiemu Parkowi Narodowemu,



rezerwatowi "Jezioro Łuknajno,                 



Poleskiemu Parkowi Narodowemu w ramach MRB
Zachodniego Polesia

.

Częścią międzynarodowych rezerwatów biosfery:

słowacko- polskiego i czesko - polskiego - są także

parki narodowe: Tatrzański oraz Karkonoski.

Białowieski Park Narodowy został w 1979 r.

zaliczony do obiektów stanowiących światowe

dziedzictwo dóbr kultury

i przyrody (World Heritage Sites). W latach

ostatnich do tej kategorii zaliczony został

Mujzakowski Park Krajobrazwy

Rezerwaty biosfery w Polsce

Ochrona gatunkowa zwierząt

i roślin

Ochrona in situ (organizmy wolno

żyjące, chronione w w miejscu

występowania)
Ochrona ex situ ( w ogrodach

botanicznych, zoologicznych,

bankach genów)
Ochrona zwierząt roślin wolno

żyjących na podstawie:



Ustawy o ochronie przyrody z 2004 oraz

aktów wykonawczych do niej (wykaz

gatunków chronionych, wykaz siedlisk

chronionych



Ustawy Prawo łowieckie (zwierzęta

łowne)

Ochrona roślin na podstawie u.o p

oraz rozporządzeń

Gniazda bocianów w Europie

Gatunki zagrożone

Gatunki zagrożone
wymieraniem
„czerwone księgi gatunków”
Zabiegi na rzecz restytucji
gatunków
Współpraca międzynarodowa

Podział kompetencji w
województwie

Województwo



Samorząd woj.:



Własna polityka (Plany regionalne
rozwoju, programy i plany ochrony
środowiska, wojewódzkie fundusze
ochrony środowiska)



Tworzenie i nadzór nad parkami
krajobrazowymi i obszarami
chronionego krajobrazu



Wojewoda:



Polityka rządu, egzekwowanie prawa



Regionalna Dyrekcja Ochrony
Środowiska