EUROPEJSKI

MODEL

SPOŁECZNY

1

CO TO JEST EMS???

2

ANTHONY GIDDENS (2006)
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE:

1. PAŃSTWO Z SZEROKIM ZAKRESEM INTERWENCJONALIZMU I ODPOWIEDNIO WYSOKIM POZIOMEM
FISKALIZACJI
2. BEZPŁATNA I OBOWIĄZKOWA EDUKACJA
3. SOLIDNY SYSTEM ZABEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
4. OGRANICZENIE NIERÓWNOŚCI

3

TITO BOERI (2002) KATEGORIE ZADAŃ:

1. OGRANICZENIE NIERÓWNOŚCI DOCHODOWYCH I UBÓSTWA
2. OCHRONA PRZED RYZYKIEM ZWIĄZANYM Z DZIAŁANIEM RYNKU PRACY
3. WSPIERANIE AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ

4

5

HISTORIA:

6

Jeszcze kilkanaście lat temu Unia
Europejska nie prowadziła
sprecyzowanej polityki społecznej. Była
to bowiem domena państw
narodowych, które dysponują dość
odmiennymi rozwiązaniami .
Tymczasem dzisiaj Unia na szczeblu
całej Wspólnoty realizuje już wiele
celów społecznych, czy to w sposób
pośredni, czy bezpośredni oraz zarówno
tak zwanymi metodami „twardymi” jak i
„miękkimi”.

7

Europejska polityka społeczna ma różne fazy

rozwoju:

 Jednolity Akt Europejski (1986) był pierwszym

znaczącym dokumentem, gdzie sformułowano istotne elementy
społeczne dotyczące wspólnego rynku. Wspólnota uzyskała
większe kompetencje w stosunku do tych przyjętych w Traktacie
Rzymskim. Zapisy dotyczyły minimalnych standardów
bezpiecznego i nie szkodzącego zdrowiu środowiska pracy
(art.118a) oraz wyrównywania standardów w dziedzinie
warunków i stosunków pracy, a także harmonizacji uprawnień
pracowniczych (art. 100a). Stały się one podstawą późniejszych
dyrektyw i rozporządzeń o istotnym znaczeniu w regulacjach na
tym obszarze, w poszczególnych krajach członkowskich.

Te dwie dziedziny: bhp i prawa pracownicze,

zapoczątkowały rozwój europejskiej polityki społecznej.
Chodziło w tym jednak o szybsze wprowadzenie wspólnego
rynku (datę realizacji planu ustalono na 1992 rok).

8

 Następna fala działań dotyczyła praw

pracowniczych.
W niej również dominowały cele polityczne.
Szukano bowiem legitymizacji dla kontynuowania
procesu pogłębiania integracji ekonomicznej, jak i
dla promocji europejskiej kultury socjalnej w świecie.
Dlatego upowszechniano prawa pracownicze i
wprowadzano ideę partycypacji pracowniczej i
dialogu społecznego. Kolejny nurt działań miał na
celu przygotowanie projektów przyszłych
europejskich działań socjalnych. Dlatego tworzono
podstawy do realizowania wspólnych przedsięwzięć
badawczych, informacyjnych oraz intelektualnych.
Rozpoczęto wspólne badania naukowe, tak zwane
programy ramowe UE, utworzono jednolitą bazę
statystyczną – Eurostat i zapoczątkowano wymianę
studentów oraz pracowników naukowych.
Powstawały istotne dokumenty europejskie,
identyfikujące problemy socjalne Europy i
rekomendujące odpowiednie działania.

9

 Do tego, co zaczęto nazywać

Europejskim Modelem Społecznym
równolegle wprowadzano także
zasady horyzontalnie przenikające
wszystkie działania Wspólnoty. Do
głównego nurtu polityk europejskich
wprowadzono problematykę płci , a
także Europejskie Rady Zakładowe.

10

•Uczestnictwo w rynku pracy – fundament integracji społecznej.

Dalszy rozwój polityki społecznej w UE przyniosła nowa dekada. Jej rozwój
ma niewątpliwy związek z ogłoszeniem Strategii Lizbońskiej. Strategia
stawia na trzy podstawowe cele: wzrost ekonomiczny, innowacje i pełne
zatrudnienie. Kładąc nacisk na wzrost zatrudnienia (more and better jobs)
uwzględnia też problem właściwego wynagradzania, kwalifikacji i
kształcenia przez całe życie, rozwoju aktywnej polityki rynku pracy i
dialogu społecznego. Realizacja Strategii Lizbońskiej ma ewidentny
wymiar społeczny. Jednocześnie w pierwszej jej wersji znalazło się
stwierdzenie, że europejski model społeczny powinien zostać
zmodernizowany, co może sugerować, że w dotychczasowej postaci nie
sprzyjał dostatecznie celom rozwoju ekonomicznego, a powinien – w
warunkach wyższej konkurencji na skutek globalizacji – sprzyjać bardziej.
Z wielu komentarzy na temat tego zapisu wynika, że chodziło tu o
częściową zmianę paradygmatu w dziedzinie zabezpieczenia
społecznego. Systemy te nie powinny zawierać motywacji do bierności i
wychodzenia z rynku pracy. Modernizacja miałaby oznaczać reformy
sprzyjające wzrostowi motywacji do aktywności. Z takim celem i w
odniesieniu do kierunków wyznaczonych w UE przeprowadzono na
przykład reformy niemieckie.

11

Komisja Europejska w 1994 roku w Białej

księdze w sprawie polityki społecznej
opisała "europejski model społeczny w
kategoriach wartości, które obejmują
demokrację i prawa jednostki

, gospodarkę

rynkową,

równe

szanse dla wszystkich oraz

ochronę socjalną.

Model oparty jest na

przekonaniu, że

postęp gospodarczy i społeczny są
nierozłączne: konkurencyjności i
solidarności oba zostały wzięte pod uwagę
w budowaniu skutecznej Europy w
przyszłości. "

12

Wraz ze Strategią Lizbońską ogłoszono

Agendę Socjalną 2000.

Był to pierwszy jednoznacznie wyartykułowany program polityki
społecznej. Za punkt wyjścia przyjęto cel związany ze zwalczaniem
ubóstwa i wykluczenia społecznego, ale następnie program
rozszerzono o zabezpieczenie dochodowe starzejącej się populacji
oraz zdrowie i opiekę długoterminową. W zakresie walki z ubóstwem
Unia Europejska wypracowała koncepcję podejścia aktywnego.
Akcent na realizację szerokiego programu integracji społecznej
stanowi istotną zmianę podejścia w polityce społecznej. Bierną
pomoc w zwalczaniu wykluczenia zastępuje się podejściem opartym
na inspirowaniu oraz wspieraniu aktywności. To oznacza, że pomoc
społeczna nie powinna polegać tylko na dostarczaniu świadczeń
pieniężnych. Trzeba ludziom biednym i podatnym na społeczne
wykluczenie pomóc żyć razem z innymi: w społeczeństwie, w jego
głównym nurcie. W większym zakresie potrzebne jest więc
podejmowanie działań prewencyjnych i inwestowanie w ludzi.

13

Cele, jakie uzgodniono w Nicei w

2000 roku, brzmiały następująco:

(1) ułatwiać wszystkim uczestnictwo w

pracy oraz umożliwiać dostęp do
zasobów, praw, dóbr i usług,

(2) zapobiegać ryzyku wykluczenia,
(3) pomagać najbardziej narażonym,
(4) mobilizować wszystkie władze i

instytucje do realizacji wcześniej
wskazanych celów

14

15

16

17

18

19

Unia Europejska postanowiła posłużyć się duńską

koncepcją flexicurity na drodze do pogodzenia
celów ekonomicznych (ze Strategii Lizbońskiej),
idei pełnego zatrudnienia i wysokiego poziomu
zabezpieczenia społecznego. Uznała ją za
koncepcję modelową (best practice) dla
wszystkich krajów członkowskich. Uznano prawdę
dość oczywistą, że bez odpowiednio dużej liczby
pracujących Europejczyków nie ma wystarczającej
liczby składek na wsparcie społeczne i podatków
na emerytury, politykę rodzinną, ochronę zdrowia,
opiekę długoterminową i pomoc społeczną.

20

 

Składniki europejskiej

koncepcji flexicurity :

Elastyczne a jednocześnie

budzące zaufanie umowy o pracę

Kompleksowa strategia

kształcenia przez całe życie

Efektywne metody aktywnej

polityki rynku pracy

Zmodernizowano system

zabezpieczenia społecznego

21

Metoda otwartej koordynacji – zarządzania przez cele.

Ważnym momentem w rozwoju unijnej polityki społecznej było
stworzenie mechanizmu „miękkiego” zarządzania tą polityką.

Metoda oznacza:
Wspólne wyznaczanie celów europejskiej polityki społecznej

na konkretne okresy.

Wskazywanie i/lub konstruowanie wskaźników społecznych,

które cele te będą określać w sposób wymierny oraz
wskazywanie odniesień – benchmarks, które pozwolą na
wskazanie, do czego należy dążyć.

Przeniesienie ustaleń europejskich na szczebel krajowy i

dostosowanie ich do polityki narodowej oraz regionalnej przez
tak zwane krajowe plany działań.

Systematyczne obserwowanie (monitorowanie) oraz wspólna

ocena realizacji ustalonych celów.

22

4 GŁÓWNE MODELE
POLITYKI SPOŁECZNEJ:

23

NORDYCKI

– SPOŁECZNO-DEMOKRATYCZNY MODEL PAŃSTWA OPIEKUŃCZEGO.

FUNKCJONUJE W DANI FINLANDII, SZWECJI I HOLANDII.

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE:

WYSOKIE PODATKI, WYSOKIE ŚWIADCZENIA DLA WSZYSTKICH I MAŁE ZRÓŻNICOWANIE DOCHODOWE.

24

ANGLOSASKI

- W WIELKIEJ BRYTANII I IRLANDII

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE:

NIEZBYT WYSOKIE PODATKI, SYSTEM ZABEZPIECZEŃ ZORIENTOWANY NA UBOGICH LUDZI ORAZ WYKLUCZONYCH Z RYNKU ZAWODOWEGO

ORAZ SŁABYCH ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH I DUŻEGO ZRÓŻNICOWANIA DOCHODÓW

25

KONTYNENTALNY

- TYPOWY MODEL TRADYCYJNEGO PAŃSTWA OPIEKUŃCZEGO.

W NIEMCZECH, AUSTRII, FRANCJI, BELGII I LUKSEMBURGU

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE:

SZEROKI ZAKRES UBEZPIECZEŃ OD RÓŻNYCH RODZAJÓW RYZYKA RYNKÓW PRACY, HOJNE ZASIŁKI, RYNEK PRACY SILNIE REGULOWANY

26

ŚRÓDZIEMNOMORSKI

WYSTĘPUJE WE WŁOSZECH, HISZPANII, PORTUGALII I GRECJI

CHARAKTERYZUJE SIĘ:

ROZBUDOWANE I KOSZTOWNE SYSTEMY EMERYTALNE, SZTYWNA PRAWNA OCHRONA ZATRUDNIENIA, MAŁE ZRÓŻNICOWANIE PŁAC , SŁABO ROZWINIĘTE ŚWIADCZENIA Z TYTUŁU

ZATRUDNIENIA

27

CELE:

28

1. PEŁNE ZATRUDNIENIE I OCHRONA PRZED
RYZYKIEM RYNKU PRACY
2. ZAPEWNIENIE STAŁEGO WSPARCIA
DOCHODOWEGO OSOBOM, KTÓRE TRWALE
ZNAJDUJĄ SIĘ POZA RYNKIEM PRACY I KTÓRE
NIE MOGĄ PRACOWAĆ ZE WZGLĘDU NA WIEK
LUB STAN ZDROWIA
3. WALKA Z UBÓSTWEM I ZMNIEJSZENIE
NIERÓWNOŚCI DOCHODOWYCH
4. ZAPEWNIENIE POWSZECHNEGO DOSTĘPU
DO PODSTAWOWYCH USŁUG SPOŁECZNYCH

29

INSTRUMENTY:

30

1. REGULACJE RYNKU PRACY
2. SYSTEM ZABEZPIECZEŃ
SPOŁECZNYCH
3. POLITYKA REDYSTRYBUCJI
DOCHODÓW PIERWOTNYCH
4. DOSTARCZANIE, BEZPŁATNIE LUB PO
PRZYSTĘPNYCH CENACH
PODSTAWOWYCH USŁUG SPOŁECZNYCH

31

Wyzwania stojące przed europejskim

modelem społecznym:

Europa – podobnie jak i inne regiony

świata – stanęły przed trudnymi

wyzwaniami przyszłości. Wyzwań tych jest

kilka, a cztery wydają się główne:

1. globalizacja,
2. rewolucja informacyjna i nowe

technologie,

3.zagrożenia związane ze zmianą klimatu i

ograniczeniami tradycyjnych źródeł energii

4.starzenie się populacji.

32