UZALEŻNIENIE OD SUBSTANCJI
PSYCHOAKTYWNYCH

UZALEŻNIENIE

Stan psychicznej i

fizycznej zależności od

jakiegoś

psychoaktywnego środka

chemicznego,

przejawiający się

przymusem jego

przyjmowania w

oczekiwaniu na efekty

działania tego środka lub

dla uniknięcia objawów

abstynencyjnych.

SUBSTANCJA PSYCHOAKTYWNA

To każda substancja (pochodzenia naturalnego lub

syntetycznego) działająca na ośrodkowy układ

nerwowy, określona w wykazie substancji

psychotropowych

GRUPY
SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWMYCH

•

Ze względu na potencjał
uzależniający oraz zakres
stosowania substancje
psychotropowe dzielone są na cztery
grupy:

•

SUBSTANCJE PSYCHOTROPOWE
GRUPY I-P - nie mają
zastosowania medycznego, silnie
uzależniające, wyłączone z obrotu
farmaceutycznego, wykorzystywane
jedynie do celów naukowych, np.
pochodne amfetaminy

GRUPY
SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWMYCH

•

SUBSTANCJE
PSYCHOTROPOWE GRUPY II-P -
niewielkie zastosowanie medyczne i
duży potencjał nadużywania,
wykorzystywane w celach
medycznych, przemysłowych i
badaniach naukowych. A aptekach
przechowywane w specjalnie
zabezpieczonych pomieszczeniach,
wydawane na specjalne różowe
recepty, np. amfetamina, ketamina.

GRUPY
SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWMYCH

•

SUBSTANCJE PSYCHOTROPOWE
GRUPY III-P – istotne w medycynie,
średnio uzaleszniające, stosowane w
celach medycznych, przemysłowych i
naukowych, sprzedawane w aptekach,
np. flunitrazepan

•

SUBSTANCJE PSYCHOTROPOWE
GRUPY IV-P - podobnie jak te z
grupy III-P, jednak z mniejszą
tendencją do wywoływania
uzależnienia, np. diazepam, lorazepam

OBJAWY UZALEŻNIENIA

•

W Klasyfikacji zaburzeń
psychicznych i zaburzeń
zachowania ICD-10 przyjmuje
się, że by móc zdiagnozować
zespół uzależniania, muszą
wystąpić przynajmniej trzy z
sześciu objawów oraz muszą się
one utrzymywać: 

•

przez okres co najmniej
miesiąca lub

•

krócej niż miesiąc, lecz w
sposób powtarzający się w
przeciągu 12 miesięcy.

OBJAWY UZALEŻNIENIA

1.

Silne pragnienie przyjmowania
substancji albo poczucie przymusu
jej przyjmowania

2.

Upośledzona zdolność
kontrolowania przyjmowania
substancji psychoaktywnej

3.

Fizjologiczne objawy stanu
odstawienia

4.

Zmieniona tolerancja na substancję
psychoaktywną

5.

Zaniedbywanie alternatywnych
źródeł przyjemności

6.

Przyjmowanie substancji, pomimo
wyraźnych dowodów występowania
szkodliwych następstw

FAZY UZALEŻNIEŃ

1. EKSPERYMENTOWANIE Z SUBSTANCJAMI

PSYCHOAKTYWNYMI

2. UŻYWANIE OKAZJONALNE
3. NAWYK
4. UZALEŻNIENIE
*5. PRZYMUS PRZYJMOWANIA NARKOTYKU
*6. TRUDNOŚCI W KONTROLOWANIU SIEBIE.

MECHANIZM UZELEŻNIENIA

•

Mechanizmy uzależnień, to inaczej sposoby,
jakimi substancje psychoaktywne rządzą
myślami, zachowaniami i uczuciami osób
uzależnionych.

•

Uzależniony wchodzi w krąg zachowań:
przyjmowanie narkotyku - daje odczucie
przyjemności - brak środka - odczucie niepokoju i
cierpienia - ponowne używanie substancji.
Przedstawiony mechanizm obniża zdolność
jednostki w kontrolowaniu siebie.

MECHANIZM UZELEŻNIENIA

•

Mechanizm iluzji i zaprzeczeń - rozwija się
myślenie magiczne i życzeniowe, w którym
pragnienia i zamiary mylą się z rzeczywistymi
faktami: proste zaprzeczanie, minimalizowanie,
racjonalizowanie, odwracanie uwagi, obwinianie

•

Mechanizm nałogowego regulowania uczuć -
wpływanie na uczucia, tak aby zmieniać je z
takich jakie osoba uzależniona przeżywa, na
takie jakie chce przeżywać, ale nie pozwala na
głębokie emocje. Chemiczne uśmierzanie
przykrych uczuć tworzy uzależnienie i obniża
odporność na cierpienie.

MECHANIZM UZELEŻNIENIA

Mechanizm rozproszonego „ja” (dumy i kontroli) -

„Jestem trzeźwy, a przez to dobry. Ale słaby.”

kontra „Jestem pijany, a przez to zły. Ale za to

mocny.”. Człowiek czuje się silny, świetny we

wszystkim, ma poczucie nieograniczonych

możliwości.

OKOLICZNOŚCI SIĘGANIA PO
SUBSTANCJE PSYCHOAKTYWNE

NEGATYWNE SKUTKI PRZYJMOWANIA
SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH

•

Uzależnienie i nałóg

•

Cierpienie rodziny

•

Problemy ze zdrowiem

•

Problemy z prawem

•

Agresja

•

Apatia

•

Brak kontroli nad własnym życiem

•

Brak kontaktu z otoczeniem i rzeczywistością

•

Halucynacje

•

Wewnętrzne rozbicie

•

Ogłupienie

•

Przedwczesna śmierć

LECZENIE UZALEŻNIENIA

Zespół uzależnienia od substancji

psychoaktywnych, traktowany jest jako choroba,

która może być powstrzymana /zaleczona/, o ile

osoba uzależniona podejmie terapię w poradni lub

ośrodku zajmującym się leczeniem uzależnień.

Decyzja o podjęciu leczenia niekiedy jest zupełnie

niemożliwa dla chorego, gdyż mechanizmy

uzależnień, jakie rozwinęły się w trakcie

picia/brania nie pozwalają mu realnie zobaczyć

swojego problemu. Uzależnienie od substancji

psychoaktywnych diagnozuje lekarz, psycholog lub

terapeuta – zajmujący się pracą z osobami

uzależnionymi.

LECZENIE UZALEŻNIENIA

W leczeniu osób uzależnionych stosowane są różne

szkoły psychoterapeutyczne oraz postępowania

farmakologiczne, ale żaden program leczniczy nie

gwarantuje wyleczenia. Brak leczenia powoduje

dalsze systematyczne pogarszanie się stanu

psychicznego i fizycznego. Natomiast zaleczenie

choroby pozwala na powrót do prawidłowego życia.

SPOSOBY LECZENIA UZALEŻNIEŃ

•

Leczenie detoksykacyjne – faza wstępna w
leczeniu uzależnień, może być prowadzone w
warunkach szpitalnych bądź ambulatoryjnych.
Polega na: usunięciu substancji toksycznych z
organizmu, leczeniu chorób związanych z
przyjmowaniem substancji psychoaktywnych,

•

motywowaniu do dalszego

•

leczenia, edukacji w zakresie

•

problemów zdrowotnych

•

związanych z uzależnieniem.

•

Występuje w połączeniu

•

z leczeniem farmakologicznym.

SPOSOBY LECZENIA UZALEŻNIEŃ

•

Programy leczniczo–rehabilitacyjne - tzw.
programy DRUG FREE, leczenie gł. za pomocą
psychoterapii, bez farmakologicznego, np.
MONAR. Ma na celu utrzymanie abstynencji i
poprawę funkcjonowania psychicznego i
społecznego. Leczenie ambulatoryjne
(psychoterapia grupowa), opieka
postrehabilitacyjna.

SPOSOBY LECZENIA UZALEŻNIEŃ

•

Leczenie substytucyjne - jest formą opieki
medycznej wykorzystującej do leczenia
zazwyczaj podobną w działaniu lub rzadko tę
samą substancję która spowodowała
uzależnienie. Wraz z farmakoterapią
substytucyjną stosowane są oddziaływania
psychoterapeutyczne, pomoc prawna, socjalna.

SPOSOBY LECZENIA UZALEŻNIEŃ

•

Leczenie nawrotów w uzależnieniu -
Zapobieganie im jest poważnym problem
leczniczym. Specjalne programy nastawione na
zapobieganie nawrotom uzależnienia bazują na:
- oddziaływaniach psychoterapeutycznych
- farmakoterapii (w tym leczenie substytucyjne
oraz leczenie antagonistami receptorów
opioidowych – naltrekson)
- programach łączących farmakoterapię i
psychoterapię.

SPOSOBY LECZENIA UZALEŻNIEŃ

•

Pomoc medyczna w nagłych przypadkach -
Tego typu pomocy udzielają oddziały szpitalne
OIOM i ośrodki leczenia ostrych zatruć a w
przypadkach podniecenia w stanach
psychotycznych czy zaburzeń świadomości
oddziały psychiatryczne.
* w zatruciach/przedawkowaniach
* przy próbach samobójczych
* w zaburzeniach świadomości
* w znacznym podnieceniu psychoruchowym
* w zachowaniach agresywnych

ICD-10

Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania

•

F10 – alkohol

•

F11 - opiaty (psychoaktywne alkaloidy opium;
najważniejsze opiaty to morfina, kodeina, heroina, opium);

•

F12 - kanabinole (substancje przygotowywane z konopi
indyjskich; zalicza się do nich marihuanę i haszysz);

•

F13 - leki uspokajające i nasenne (przede wszystkim
barbiturany i benzodiazepiny);

•

F14 - kokaina (wytwarza się ją z liści koki, ma działanie
pobudzające);

•

F15 - inne substancje psychostymulujące, w tym kofeina
oraz amfetamina;

•

F16 - substancje halucynogenne;

•

F17 - palenie tytoniu;

•

F18 - lotne rozpuszczalniki.

DANE STATYSTYCZNE