System

polityczny

Francji

Ewolucja ustroju

francuskiego:

-Monarchia parlamentarna
-Dyktatura jednostki
-Rządy komitetowe
-Republika prezydencka
-Republika dyrektorialna
-Republika parlamentarna

Republika prezydencko -

parlamentarna

forma rządów, w której

najwyższa władza należy do

prezydenta i parlamentu

wybieranego na określona

kadencję przez obywateli.

Konstytucja 1875r. (III

Republika)

Władza ustawodawcza

Władza wykonawcza

Dwuczłonowa, złożona z Izby
Deputowanych i Senatu.

Dwuczłonowa, złożona z prezydenta
republiki i ministrów.

Obydwie izby pochodziły z wyborów cenzusowych, ale prawo wyborcze do
senatu było mniej demokratyczne i bardziej ograniczone, gdyż w założeniu
miała ograniczać radykalne zapędy izby deputowanych.

Prezydent wybierany był przez obie izby na 7 letnią kadencję(funkcjonował on
jak monarcha parlamentarny).
Rada Ministrów, powoływana przez prezydenta, zarządzała administracją
państwową

Premiera nie było.

Charakterystyka IV

Republiki

Odrodzenie ustroju Francji nastąpiło w 1945r. w

postaci IV Republiki, za czym opowiadały się partie:
FPK, SFIO i NRP. 27 IX 1946r. uchwalono Konstytucję,
która miała demokratyczny charakter, ale będącej
kompromisem między lewicą a centrum. Suwerenem
był lud, który realizuje władzę przez Zgromadzenie
Narodowe, wybrane w wyborach powszechnych i
bezpośrednich. Parlament był dwuizbowy, ale przewagę
miało Zgromadzenie. Rząd ponosił odpowiedzialność
polityczną za działania własne i głowy państwa, przed
Zgromadzeniem. Władzę wykonawczą realizował
premier i ministrowie. Prezydenta wybierały izby
parlamentu na 7 lat.

Powstanie V Republiki

• Konstytucja z 4 X 1958r. jest aktem sztywnym,

trudnym do zmienienia, co leży w kompetencji
prezydenta, na wniosek premiera lub deputowanych.
Do tej pory jednak Konstytucję wielokrotnie
nowelizowaną.

• Najważniejszym organem państwowym jest władza

wykonawcza, w szczególności prezydent. Konstytucja
przyjmuje mieszany system polityczny zawierający
elementy parlamentaryzmu i systemu
prezydenckiego.

• Konstytucja V Republiki przyjęła zasadę dwuizbowości

parlamentu: Zgromadzenie Narodowe i Senat.

Cechy systemu wielopartyjnego

dwublokowego:

• istnieje wiele liczących się partii, które przed

wyborami tworzą dwa rywalizujące ze sobą
bloki, a po wyborach zwycięski blok tworzy
rząd;

• względnie trwała tendencja współpracy

międzypartyjnej, przejawiającą się w
sojuszach wyborczych, wystawianiu
wspólnych kandydatur na urząd prezydencki;

• tworzenie trwałych koalicjach rządowych i

innych.

System wielopartyjny

dwublokowy

Lewica:
• Partia

Socjalistyczna

• Francuska Partia

Komunistyczna

Prawica

:

• Unia na rzecz

Ruchu Ludowego

Partia Socjalistyczna

(PS)

• „Parti Socjaliste” przekształcona została w 1969 roku przez

Francoisa Mitterranda z Francuskiej Sekcji Międzynarodówki
Robotniczej założonej w 1905 r.

• PS jest główną partia lewicy, reprezentuje ruch

socjaldemokratyczny i demokratyczny socjalizm, opowiada
się za samorządnością i postępami w integracji europejskiej.

• Jej liderem jest Francois Hollande.
• Socjaliści cieszą się poparciem w mniejszych

przedsiębiorstwach, wśród urzędników czy rzemieślników.

• w 1981 Mitterrand wysunięty przez socjalistów zdobył fotel

szefa państwa. Wybory do Zgromadzenia Narodowego tegoż
roku także przyniosły PS sukces, która wraz z innymi
partiami lewicy utworzyła rząd koalicyjny.

Francuska Partia Komunistyczna

(FPK)

• „Parti Communiste Francais” powstała w 1920

roku w wyniku rozłamu zaistniałego w PS na tle
stosunku do Międzynarodówki Komunistycznej.

• Od chwili powstania partia akcentuje swe

robotnicze oblicze i rewolucyjny program.

• Największe wpływy ma wśród wielkich zakładach

przemysłowych.

• Reprezentuje eurokomunizm i socjalizm,

opowiada się za budową socjalizmu
uwzględniającego francuskie tradycje narodowe.

• Jej liderem jest Marie-George Buffet.

Unia na rzecz Ruchu Ludowego

(UMP)

• „Union pour un Mouvement

Populaire”, której liderem jest Nicolas
Sarkozy.

• Partia stanowi kontynuację ruchu

gaullistowskiego.

• Współcześnie opowiada się za

konserwatyzmem, chrześcijańską
demokracją, konserwatywnym
liberalizmem oraz gaullizmem.

System jednomandatowy z

zasadą wiekszościową

• kraj podzielony jest na okręgi

wyborcze, w których wybiera się
jednego kandydata,

• wyborcy głosują na konkretne osoby

a zwycięzcą zostaje kandydat, który
otrzymał najwięcej głosów.

Zasady przeprowadzenia wyborów

do Zgromadzenia Narodowego:

• granicą czynnego prawa wyborczego jest 18 lat,

a biernego 23 lata

• wybory są bezpośrednie, powszechne, równe i

tajne

• jednomandatowość okręgów wyborczych,

wskutek czego kraj dzieli się na liczbę okręgów
równą liczbie mandatów do zdobycia

• wybory przeprowadzone są w dwu turach, przy

czym w pierwszej warunkiem uzyskania
mandatu jest zdobycie bezwzględnej większości
głosów a w drugiej względnej większości głosów.

Zasady przeprowadzenia

wyborów do Senatu:

• wybory odbywają się w głosowaniu pośrednim, senatorów

wybierają w departamentach kolegia wyborcze, których
skład wskazuje na to że wybory nie są powszechne

• wymóg równości jest spełniony
• granica wieku dla osiągnięcia czynnego prawa

wyborczego wynosi 18 lat, a dla prawa biernego 30 lat

• w departamentach w których kolegia wyborcze wybierają

od 1 do 4 senatorów, wybór następuje systemem
większości bezwzględnej- obowiązuje to w 85
departamentach

• w departamentach wybierających 5 senatorów, wybór

następuje systemem proporcjonalnym- zasada ta
obowiązuje w 14 największych departamentach.

Skład kolegium

wyborczego:

• deputowani do ZN wybrani w danym

departamencie,

• radni rad regionalnych wybrani w

swoich regionach,

• wszyscy członkowie rady generalnej,
• radni wszystkich gmin danego

departamentu.

Zasady wyboru

prezydenta:

• wybory są powszechne i bezpośrednie
• liczba kandydatów nie jest

ograniczona prawnie

• granica biernego prawa wyborczego

wynosi 23 lata

• wybory przeprowadzane są w dwu

turach (o wyniku decyduje większość
bezwzględna głosów)

Prezydent Republiki

Prezydent Republiki
• Centralny organ w

systemie organów
państwowych

• Zakreślona przewaga
• Szef władzy

wykonawczej

• Kadencja trwa 5 lat
• Liczba kadencji

nieograniczona

Funkcje Prezydenta:
• Strażnik Konstytucji i

gwarant racji stanu

• Arbitraż Prezydenta
• Integracja Prezydenta

i rządu

• Kontrasygana aktów

Prezydenta

Kompetencje Prezydenta wobec

parlamentu

• Rozwiązuje Zgromadzenie Narodowe
• Zwołuje sesje nadzwyczajne
• Orędzia
• Promulguje ustawy
• Inicjatywa zmian Konstytucji
• Wnioski do Rady Konstytucyjnej
• Weto ustawodawcze
• Zarządzanie referendum

Kompetencje prezydenta wobec

rządu

• Powołuje premiera
• Przewodniczy posiedzeniom Rady

Ministrów

• Ordonanse i dekrety
• Zwierzchnik sił zbrojnych
• Mianuje osoby na różne stanowiska
• Kieruje sprawami międzynarodowymi
• Dymisjonuje premiera

Kompetencje wobec organów

wymiaru sprawiedliwości

• Powołuje 1/3 składu Rady

Konstytucyjnej

• Przewodniczący Najwyższej Rady

Sądownictwa

• Mianuje na stanowiska w wymiarze

sprawiedliwości

• Wykonuje prawo łaski

Odpowiedzialność Prezydenta

Republiki

Prezydent nie ponosi

odpowiedzialności politycznej za
działania podejmowane w toku
spełniania swych funkcji. W praktyce
głowa państwa czuje się
odpowiedzialna przed Narodem ze
względu na następne wybory.
Jedynym wyjątkiem jest
odpowiedzialności Prezydenta za
zdradę stanu. Zaś za przestępstwa
pospolite odpowiada przed sądem
powszechnym po skończeniu kadenji.

Rząd Republiki

Powoływanie i funkcje

• Powoływany przez głowę

państwa

• Współpracuje z parlamentem
• Liczebność nieokreślona w

Konstytucji

• Wykształcenie się komitetów,

rad i komisji

• Spełnia funkcje: określenie i

prowadzenie polityki Narodu
oraz dysponowanie
administracją i siłami
zbrojnymi

Kategorie członków

• Ministrowie stanu
• Ministrowie resortowi
• Ministrowie delegowani przy

premierze

• Ministrowie delegowani przy

ministrze

• Sekretarze stanu stojący na

czele resortu

• Sekretarze stanu, działający

przy premierze

• Sekretarze stanu, działający

przy ministrze

Kompetencje rządu wobec

parlamentu

• Projektowanie budżetu i ustaw

programowych

• Prawo zgłaszania poprawek do

wszelkich projektów ustawodawczych

• Decyzja o wejściu w życie projektu

budżetu

• Przedstawienie programu działania
• Udzielanie odpowiedzi na zapytania

parlamentarzystów

Kompetencje wobec

Prezydenta

• Obowiązek informowania Prezydenta

o swych pracach

• Wnioskowanie na temat kompetencji

Prezydenta

• Opiniowanie różnych działań

Prezydenta

• Udzielanie zgody na podejmowanie

przez Prezydenta niektórych działań

Kompetencje wobec

administracji państwowej

• Wydawanie przepisów prawnych,

które administracja powinna
realizować

• Dokonywanie powołań m.in.

Kierowników centralnych organów
administracyjnych

• Działania podejmowane w celu

zapewnienia wykonania ustaw

Premier

Pozycja premiera w
rządzie
• Reprezentuje rząd jako

„pierwszy minister”

• Trudno rozróżnić

uprawnienia premiera,
Rady Ministrów i rządu
– są od siebie zależne

Kompetencje konstytucyjne

• Kieruje działalnością

rządu

• Zapewnienie

wykonywania ustaw

• Kontroluje działalność

ministrów (w tej
funkcji premiera
wspiera Izba
Obrachunkowa)

Rada Gabinetowa czyli posiedzenie

członków Rady Ministrów:

• opiniuje nad dowolnymi sprawami i

uzgadnia swe stanowisko także
wobec Prezydenta – ale jako ciało
nietożsame z Radą Ministrów nie
może realizować jej konstytucyjnych
kompetencji

• nie może uchwalać ordonansów i

dekretów, dokonywać nominacji,
decydować w sprawie wystąpienia o
wotum zaufania

Władza sądownicza

• Inna organizacja sądownictwa w sprawach

cywilnych a inna w sprawach karnych.

• Sądy pierwszych instancji to: trybunały instancji,

trybunały wielkiej instancji i odrębne sądy. Drugą
instancją są sądy apelacyjne, a trzecią instancja –
Sąd Kasacyjny.

• sądownicza jest niezależna, a sędziowie

nieusuwalni.

• Najwyższa Rada Sądownictwa, specjalny organ

władzy sądowniczej o kompetencjach
personalnych, dotyczących sędziów i prokuratorów

Rada Konstytucyjna

Jest organem powołanym przede wszystkim do kontroli konstytucyjności

ustaw i składa się z 9 członków powołanych na 9 lat, przy czym co 3 lata
następuje wymiana 1/3 jej składu.

Kompetencje RK obejmują aktualnie:
- orzekanie o konstytucyjności umów międzynarodowych, ustaw

ograniczonych i ustaw zwykłych przed ich ratyfikacją

- Orzekanie w sprawach pozostawania ustaw zwykłych, już obowiązujących
- orzekanie o konstytucyjności regulaminów izb przed ich wejściem w życie
- czuwanie i orzekanie o prawidłowości wyboru Prezydenta
- orzekanie, w sytuacjach zakwestionowania, o prawidłowości wyborów

członków ZN i senatorów

- czuwanie nad prawidłowością przebieg referendów i ogłaszanie ich

wyników

- opiniowanie zamiaru Prezydenta zastosowania art. 16
- orzekanie o występowaniu przeszkód w wykonywaniu przez Prezydenta

jego funkcji oraz o opróżnieniu stanowiska Prezydenta

Rada Stanu

• organ pomocniczy rządu
• przygotowuje projekty

ustaw i rozporządzeń
administracyjnych oraz
rozwiązuje trudności, jakie
powstaną w zakresie
działania administracji

• organ opiniujący wszystkie

projekty ustaw i dekretów
autorstwa rządowego

• Formalnym

przewodniczącym RS jest
premier, faktycznie jej
pracami kieruje wiceprezes

Trybunał
Kompetencyjny

• organ powołany do

rozstrzygania sporów
o właściwość między
organami
administracyjnymi, a
sądami powszechnym

• Składa się z 3 radców

stanu, 3 sędziów Sądu
Kasacyjnego oraz
członków

• Przewodniczącym

Trybunału jest Minister
Sprawiedliwości

Rada Ekonomiczna i

Społeczna

Reprezentuje interesy społeczne w sferze gospodarczej i

socjalnej. Jest to przede wszystkim organ doradczy rządu, a w
pewnym zakresie również parlamentu. Na czele Rady stoi
Przewodniczący i Prezydium.

Kompetencje Rady Ekonomicznej i Społecznej:
- Opiniuje każdy rządowy plan oraz każdy jego projekt ustawy

programowej dotyczący materii gospodarczych lub socjalnych

- na wniosek rządu, REiS może wyrazić swą opinię o każdym

projekcie ustawy

- rząd może zasięgać jej opinii na temat każdego problemu o

tym charakterze

- może zwracać się do rządu z propozycjami reform

dotyczących sfery jej zainteresowań

Izba Obrachunkowa

• wykorzystywany przez

parlament w ramach
jego funkcji kontrolnej

• organ

podporządkowany
rządowi i
przeprowadzający
określone kontrole

• szczególny sąd

administracyjny, od
którego orzeczeń służy
skarga kasacyjna do
Rady Stanu

Mediator Republiki

• francuska wersja

rzecznika praw
obywatelskich

• Mediatora mianuje

Rada Ministrów na 6
lat, kadencje
sprawować można
tylko raz

• bada zażalenia

obywateli na
działalność urzędów
publicznych

• jest ściśle powiązany z

parlamentem

Bibliografia:

• „Współczesne systemu polityczne” M. Żnigrodzki, B.

Dziemiodok- Olszewska, Warszawa 2007

• „Ustroje państw współczesnych” E. Gdulewicz, W.

Kręcisz, W. Orłowski, W. Skrzydło, W. Zakrzewski, Wyd.
Uniwesrytetu Marii Cuire – Skłodowskiej, Lublin 1997

• „Systemy polityczne współczesnej Europy” A.

Antoszewski, R. Herbut, Wyd. PWN, Warszawa 2007

• „Współczesne systemy polityczne” K. A. Wojtaszczyk,

Warszawa 1996

• „Wiedza o społeczeństwie. Vademecum maturalne

2008” P. Leszczyński, T. Snarski, Wyd. OPERON, Gdynia
2007