TECHNIKI PODTRZYMYWANIA
KONTAKTU DIAGNOSTYCZNEGO
TECHNIKI PODTRZYMYWANIA
KONTAKTU DIAGNOSTYCZNEGO
1. Sygnalizowanie akceptacji, zrozumienia i
zainteresowania:
Niewerbalne: ułożenie i pochylenie ciała, mimika,
gesty rąk, wyraz oczu
Werbalne:
partykuły: „mhm”, „acha”, „tak”
wypowiedzi: „tak, rozumiem”
2. Prośba o rozwinięcie tematu.
3. Parafraza.
4. Akceptacja i odzwierciedlenie uczuć osoby badanej.
5. Umiejętne posługiwanie się milczeniem.
INTROSPEKCYJNE WSKAŹNIKI KONTAKTU
DIAGNOSTYCZNEGO
DIAGNOSTA:
Autentyczne zainteresowanie wypowiedziami osoby badanej
Zrozumienie zamiast oceny
Akceptacja osoby
OSOBA BADANA:
Poczucie akceptacji i zrozumienia, autentycznego
zainteresowania
Przekonanie o dyskrecji diagnosty
Chęć dzielenia się własnymi przeżyciami
BEHAWIORALNE WSKAŹNIKI KONTAKTU
DIAGNOSTYCZNEGO
Brak oporu u osoby badanej
Adekwatność przeżywanych reakcji emocjonalnych
do treści przekazywanych informacji
Wiarygodność informacji
Proporcja między spontanicznym wypowiadaniem
się osoby badanej a udzielaniem odpowiedzi na
pytania diagnosty
CECHY IDEALNEGO DIAGNOSTY
Wewnętrzna swoboda, naturalność zachowania się
Wzbudzanie zaufania i zainteresowania
Podejmuje szybko decyzje, ma dobrą pamięć
Nie trzyma się sztywnych schematów
Samowiedza
Nie koncentrować się na sobie, ale na rozmówcy
Autentyzm akceptacji
Psycholog jak „tabula rasa” – wolny od podejrzeń, obaw i hipotez
Otwarty na każdą, nawet najmniej logiczną i sprzeczna z jego poglądami
informację
Traktowanie człowieka jako wartość autonomiczną (wolną i odpowiedzialną)
Empatia
Umiejętność dostosowania się do poziomu rozmówcy
Umiejętność wzbudzania zaufania i przychylnej postawy wobec siebie i rozmówcy
Posiada wiedzę i doświadczenie psychologiczne. Nie może operować „prywatnymi
teoriami” z indywidualnego doświadczenia (powierzchowne, subiektywizm,
stereotypowość, schematyzm)
Potrafi szybko i łatwo nawiązywać kontakty z ludźmi
Kieruje umiejętnie tokiem rozmowy
Potrafi dobrze obserwować osobę badaną
CZYNNIKI
UTRUDNIAJĄCE
NAWIĄZANIE
KONTAKTU DIAGNOSTYCZNEGO
1.
Zbyt szybkie przechodzenie do pytań zbyt trudnych lub
zagrażających.
2. Formułowanie wypowiedzi zawierających ocenę lub
dezaprobatę (okazywanie zdziwienia, wyłapywanie sprzeczności).
3. Nienaturalny sposób zachowania się psychologa:
Nadmierna lub nienaturalna ekspresja pozytywnego
ustosunkowania się do badanego
Zbytnia wylewność psychologa
Chęć przypodobania się osobie badanej
4. Używanie naukowego, specjalistycznego języka.
5. Ściśle zadaniowe podejście do wywiadu.
6. Natrętne domaganie się odpowiedzi, nacisk diagnosty.
7. Tendencja do stawiania samo potwierdzających się hipotez.
8. Cechy osobowości diagnosty:
Nawyk oceniania i wartościowania
Nadmierne poczucie odpowiedzialności
Tendencja do dominacji i autoprezentacji
CZYNNIKI
UTRUDNIAJĄCE
NAWIĄZANIE
KONTAKTU DIAGNOSTYCZNEGO
Lęki diagnosty:
Przed niepowodzeniem, niekompetencją, bezradnością
Ekspresją silnych emocji ze strony innych oraz
indukcją emocji
Przed dotarciem do własnych, represjonowanych
emocji czy doświadczeń
Przed naruszeniem schematów poznawczych
Przed utratą tożsamości
9. Zachowania niewerbalne diagnosty.
10. Brak motywacji osoby badanej do współpracy.
11. Oczekiwania osoby badanej wobec psychologa.
12. Hallo efekt.
13. Dystans (fizyczny, psychologiczny).
PRZEJAWY OPORU U OSOBY BADANEJ
1. Przeciągające się milczenie po zadaniu przez diagnostę pytania.
2. Odpowiedź luźno związana z treścią zadanego pytania.
3. Intelektualizowanie wypowiedzi.
4. Nagłe zmniejszenie głębokości i konkretności wypowiedzi.
5. Zmiana sposobu mówienia.
6. Somatyzacja (pogorszenie samopoczucia, duszności, nagły ból
głowy).
7. Pustka w głowie, zapominanie pytania.
8. Krytykowanie pytań i diagnosty.
9. Próba odwrócenia ról poprzez:
Zadawanie pytań diagnoście
Domaganie się ocen, opinii i rad
10. Świadome kłamstwo.
11. Otwarta odmowa.
12. Kontakt pozorny.
PRZEJAWY OPORU U OSOBY BADANEJ
ŹRÓDŁA OPORU
WEWNĘTRZNE – związane z emocją lęku, wstydu i
poczucia winy u osoby badanej
ZEWNĘTRZNE – związane z zachowaniami i
cechami osobowości diagnosty
TECHNIKI RADZENIA SOBIE Z OPOREM
1. Zasada „foot in door” (technika „otwartych drzwi”).
2. Umiejętne operowanie milczeniem (kontynuowanie rozmowy zależy od osoby badanej,
czas na uświadomienie sobie przeszkód, ocena istotności, sensowności przeszkód,
możliwość zerwania kontaktu).
3. Zmiana lub przeformułowanie pytania.
4. Zmiana poziomu ogólności i otwartości pytania.
5. Zmiana tematu na mniej zagrażający.
6. Komunikowanie o dostrzeganiu trudności osoby badanej.
7. Zwrócenie uwagi na przeżywane „tu i teraz” emocje
8. Prowokowanie poznawczego nastawienia do własnej osoby
9. Parafraza
10. Udzielenie dodatkowych informacji (specyfika roli diagnosty, zapewnienie o zrozumieniu i
akceptacji, trudności przeżywane przez osobę badaną są trudnościami przeżywanymi
również przez inne osoby)
11. Prośba o konkretyzację odpowiedzi
12. Interpretacja zaistniałej sytuacji (oporowego zachowania)
13. Informowanie o własnej reakcji na wypowiedź osoby badanej
14. Używanie pytania: „dlaczego”
15. Używanie pytań sugerujących
Istnieje ryzyko wzrostu oporu po próbie przezwyciężenia go (wrażenie nacisku, przymusu,
wścibstwa). Celem jest dążenie do zrozumienia trudności badanego a nie uzyskania na siłę
konkretnych informacji. Atmosfera akceptacji.
TECHNIKI RADZENIA SOBIE Z OPOREM
AKTYWNY OPÓR
Nie traktować stawianych zarzutów personalnie. Nie okazywać
rozdrażnienia i agresji. Nie dać się wciągnąć w polemikę na
temat własnych kompetencji. Należy skoncentrować uwagę na
osobie i na temacie wywiadu.
1. Interpretacja zaistniałej sytuacji
2. Informowanie o własnej reakcji na wypowiedź osoby badanej
3. Pytanie: „dlaczego”
4. Interpretacja oporowego zachowania
5. Pytania sugerujące, interpretacje
6. Nacisk na osobę badaną (od niej zależy udzielenie pomocy)
WSKAŹNIKI KONTAKTU POZORNEGO
1. Podawane informacje maja charakter konwencjonalny,
stereotypowy.
2. Forma wypowiedzi jest nieadekwatna do omawianych treści.
3. Nadmierna lub znikoma rola diagnosty w zbieraniu informacji.
4. Wspólny mianownik w wypowiedzi osoby badanej:
dążenie do przedstawienia się w korzystnym świetle
dążenie do uzyskania aprobaty
informacje układają się w spójny i logiczny system
5. Introspekcyjne wskaźniki kontaktu pozornego u diagnosty:
poczucie znudzenia, braku zainteresowania badaną osobą
poczucie, że wszystko co słyszy potwierdzi jego oczekiwania
trudności w utworzeniu prawdopodobnego psychologicznego
obrazu całości.
WSKAŹNIKI KONTAKTU POZORNEGO
PRZYCZYNY KONTAKTU POZORNEGO
OSOBA BADANA
Świadome i aktywne pomijanie pewnych tematów
Nieświadome dostosowywanie wypowiedzi do oczekiwań diagnosty
Chęć kierowania wrażeniami diagnosty lub próby wpłynięcia na diagnozę
Dotarcie do tematów budzących opór
Brak motywacji
DIAGNOSTA
Brak kompetencji
Unikanie zbytniej intymności, omijanie pewnych tematów
Zbyt sztywny model teoretyczny
Brak zainteresowania osobą badaną
RELACJA DIAGNOSTA-OSOBA BADANA
Niewłaściwe określenie roli (relacja kumplowska, rodzicielska,
nauczycielska, intelektualna)
MOTYWY NACISKU NA DIAGNOSTĘ
1. Oczekiwanie spełnienia normy
wzajemności.
2. Oczekiwanie rady i natychmiastowej
pomocy.
3. Podtrzymywanie poczucia własnej
wartości.
4. Chęć konfrontacji własnych poglądów.
5. Sprawdzanie kompetencji diagnosty.
6. Chęć dowartościowania siebie.