TECHNIKI PODTRZYMYWANIA

KONTAKTU DIAGNOSTYCZNEGO

1. Sygnalizowanie akceptacji, zrozumienia i

zainteresowania:



Niewerbalne: ułożenie i pochylenie ciała, mimika,
gesty rąk, wyraz oczu



Werbalne: 

partykuły: „mhm”, „acha”, „tak”
wypowiedzi: „tak, rozumiem”

2. Prośba o rozwinięcie tematu.
3. Parafraza.
4. Akceptacja i odzwierciedlenie uczuć osoby badanej.
5. Umiejętne posługiwanie się milczeniem.

INTROSPEKCYJNE WSKAŹNIKI KONTAKTU

DIAGNOSTYCZNEGO

DIAGNOSTA:



Autentyczne zainteresowanie wypowiedziami osoby badanej



Zrozumienie zamiast oceny



Akceptacja osoby

OSOBA BADANA:



Poczucie akceptacji i zrozumienia, autentycznego
zainteresowania



Przekonanie o dyskrecji diagnosty



Chęć dzielenia się własnymi przeżyciami

 
BEHAWIORALNE WSKAŹNIKI KONTAKTU

DIAGNOSTYCZNEGO



Brak oporu u osoby badanej



Adekwatność przeżywanych reakcji emocjonalnych
do treści przekazywanych informacji



Wiarygodność informacji



Proporcja między spontanicznym wypowiadaniem
się osoby badanej a udzielaniem odpowiedzi na
pytania diagnosty

CECHY IDEALNEGO DIAGNOSTY



Wewnętrzna swoboda, naturalność zachowania się



Wzbudzanie zaufania i zainteresowania



Podejmuje szybko decyzje, ma dobrą pamięć



Nie trzyma się sztywnych schematów



Samowiedza



Nie koncentrować się na sobie, ale na rozmówcy



Autentyzm akceptacji



Psycholog jak „tabula rasa” – wolny od podejrzeń, obaw i hipotez



Otwarty na każdą, nawet najmniej logiczną i sprzeczna z jego poglądami
informację



Traktowanie człowieka jako wartość autonomiczną (wolną i odpowiedzialną)



Empatia



Umiejętność dostosowania się do poziomu rozmówcy



Umiejętność wzbudzania zaufania i przychylnej postawy wobec siebie i rozmówcy



Posiada wiedzę i doświadczenie psychologiczne. Nie może operować „prywatnymi
teoriami” z indywidualnego doświadczenia (powierzchowne, subiektywizm,
stereotypowość, schematyzm)



Potrafi szybko i łatwo nawiązywać kontakty z ludźmi



Kieruje umiejętnie tokiem rozmowy



Potrafi dobrze obserwować osobę badaną

CZYNNIKI

UTRUDNIAJĄCE

NAWIĄZANIE

KONTAKTU DIAGNOSTYCZNEGO

 

1.

Zbyt szybkie przechodzenie do pytań zbyt trudnych lub

zagrażających.

2. Formułowanie wypowiedzi zawierających ocenę lub

dezaprobatę (okazywanie zdziwienia, wyłapywanie sprzeczności).

3. Nienaturalny sposób zachowania się psychologa:
Nadmierna lub nienaturalna ekspresja pozytywnego

ustosunkowania się do badanego

Zbytnia wylewność psychologa
Chęć przypodobania się osobie badanej
4. Używanie naukowego, specjalistycznego języka.
5. Ściśle zadaniowe podejście do wywiadu.
6. Natrętne domaganie się odpowiedzi, nacisk diagnosty.
7. Tendencja do stawiania samo potwierdzających się hipotez.
8. Cechy osobowości diagnosty:



Nawyk oceniania i wartościowania



Nadmierne poczucie odpowiedzialności



Tendencja do dominacji i autoprezentacji

CZYNNIKI

UTRUDNIAJĄCE

NAWIĄZANIE

KONTAKTU DIAGNOSTYCZNEGO

Lęki diagnosty:



Przed niepowodzeniem, niekompetencją, bezradnością



Ekspresją silnych emocji ze strony innych oraz
indukcją emocji



Przed dotarciem do własnych, represjonowanych
emocji czy doświadczeń



Przed naruszeniem schematów poznawczych



Przed utratą tożsamości

9. Zachowania niewerbalne diagnosty.
10. Brak motywacji osoby badanej do współpracy.
11. Oczekiwania osoby badanej wobec psychologa.
12. Hallo efekt.
13. Dystans (fizyczny, psychologiczny).
 

PRZEJAWY OPORU U OSOBY BADANEJ

1. Przeciągające się milczenie po zadaniu przez diagnostę pytania.
2. Odpowiedź luźno związana z treścią zadanego pytania.
3. Intelektualizowanie wypowiedzi.
4. Nagłe zmniejszenie głębokości i konkretności wypowiedzi.
5. Zmiana sposobu mówienia.
6. Somatyzacja (pogorszenie samopoczucia, duszności, nagły ból

głowy).

7. Pustka w głowie, zapominanie pytania.
8. Krytykowanie pytań i diagnosty.
9. Próba odwrócenia ról poprzez:
Zadawanie pytań diagnoście
Domaganie się ocen, opinii i rad
10. Świadome kłamstwo.
11. Otwarta odmowa.
12. Kontakt pozorny.
 

PRZEJAWY OPORU U OSOBY BADANEJ

 
ŹRÓDŁA OPORU



WEWNĘTRZNE – związane z emocją lęku, wstydu i
poczucia winy u osoby badanej



ZEWNĘTRZNE – związane z zachowaniami i
cechami osobowości diagnosty

TECHNIKI RADZENIA SOBIE Z OPOREM

 
1. Zasada „foot in door” (technika „otwartych drzwi”).
2. Umiejętne operowanie milczeniem (kontynuowanie rozmowy zależy od osoby badanej,

czas na uświadomienie sobie przeszkód, ocena istotności, sensowności przeszkód,
możliwość zerwania kontaktu).

3. Zmiana lub przeformułowanie pytania.
4. Zmiana poziomu ogólności i otwartości pytania.
5. Zmiana tematu na mniej zagrażający.
6. Komunikowanie o dostrzeganiu trudności osoby badanej.
7. Zwrócenie uwagi na przeżywane „tu i teraz” emocje
8. Prowokowanie poznawczego nastawienia do własnej osoby
9. Parafraza
10. Udzielenie dodatkowych informacji (specyfika roli diagnosty, zapewnienie o zrozumieniu i

akceptacji, trudności przeżywane przez osobę badaną są trudnościami przeżywanymi
również przez inne osoby)

11. Prośba o konkretyzację odpowiedzi
12. Interpretacja zaistniałej sytuacji (oporowego zachowania)
13. Informowanie o własnej reakcji na wypowiedź osoby badanej
14. Używanie pytania: „dlaczego”
15. Używanie pytań sugerujących
 
Istnieje ryzyko wzrostu oporu po próbie przezwyciężenia go (wrażenie nacisku, przymusu,

wścibstwa). Celem jest dążenie do zrozumienia trudności badanego a nie uzyskania na siłę
konkretnych informacji. Atmosfera akceptacji.

TECHNIKI RADZENIA SOBIE Z OPOREM

AKTYWNY OPÓR



Nie traktować stawianych zarzutów personalnie. Nie okazywać
rozdrażnienia i agresji. Nie dać się wciągnąć w polemikę na
temat własnych kompetencji. Należy skoncentrować uwagę na
osobie i na temacie wywiadu.

1. Interpretacja zaistniałej sytuacji
2. Informowanie o własnej reakcji na wypowiedź osoby badanej
3. Pytanie: „dlaczego”
4. Interpretacja oporowego zachowania
5. Pytania sugerujące, interpretacje
6. Nacisk na osobę badaną (od niej zależy udzielenie pomocy)
 

WSKAŹNIKI KONTAKTU POZORNEGO

1. Podawane informacje maja charakter konwencjonalny,

stereotypowy.

2. Forma wypowiedzi jest nieadekwatna do omawianych treści.
3. Nadmierna lub znikoma rola diagnosty w zbieraniu informacji.
4. Wspólny mianownik w wypowiedzi osoby badanej:



dążenie do przedstawienia się w korzystnym świetle



dążenie do uzyskania aprobaty



informacje układają się w spójny i logiczny system

5. Introspekcyjne wskaźniki kontaktu pozornego u diagnosty:



poczucie znudzenia, braku zainteresowania badaną osobą



poczucie, że wszystko co słyszy potwierdzi jego oczekiwania



trudności w utworzeniu prawdopodobnego psychologicznego
obrazu całości. 

WSKAŹNIKI KONTAKTU POZORNEGO

 
PRZYCZYNY KONTAKTU POZORNEGO
OSOBA BADANA



Świadome i aktywne pomijanie pewnych tematów



Nieświadome dostosowywanie wypowiedzi do oczekiwań diagnosty



Chęć kierowania wrażeniami diagnosty lub próby wpłynięcia na diagnozę



Dotarcie do tematów budzących opór



Brak motywacji

DIAGNOSTA



Brak kompetencji



Unikanie zbytniej intymności, omijanie pewnych tematów



Zbyt sztywny model teoretyczny



Brak zainteresowania osobą badaną

 



RELACJA DIAGNOSTA-OSOBA BADANA

Niewłaściwe określenie roli (relacja kumplowska, rodzicielska,

nauczycielska, intelektualna)

 

MOTYWY NACISKU NA DIAGNOSTĘ

1. Oczekiwanie spełnienia normy

wzajemności.

2. Oczekiwanie rady i natychmiastowej

pomocy.

3. Podtrzymywanie poczucia własnej

wartości.

4. Chęć konfrontacji własnych poglądów.
5. Sprawdzanie kompetencji diagnosty.
6. Chęć dowartościowania siebie.