Organizacja systemu

ochrony zdrowia

Przyczyny i uwarunkowania systemowych

rozwiązań opieki zdrowotnej



Celem każdego z funkcjonujących w świecie
systemów ochrony zdrowia jest:

zapewnienie obywatelom
bezpieczeństwa zdrowotnego

, przez

zaspokojenie zarówno indywidualnych, jak i
zbiorowych potrzeb zdrowotnych.

Definicja



Każda realizowana polityka społeczno-gospodarcza
ma fundamentalny wpływ na stan zdrowia
społeczeństwa.



Podstawowymi czynnikiem, zapewniającym dobry
stan zdrowia, jest:

stabilny system ekonomiczny

, gwarantujący

bezpieczeństwo ekonomiczne, obejmujące godne
warunki mieszkaniowe, edukację, odpowiednie
żywienie, pracę i wynagrodzenie, które gwarantuje
dostęp do dóbr społecznych.

Uwarunkowania



Treść, formy i zakres ochrony zdrowia
ludności zawsze były konsekwencją:

- stanu sił wytwórczych,
- ustroju społeczno-politycznego oraz
- poziomu kultury, nauki i techniki, które

były i są różne w odpowiednich formacjach
społeczno-ekonomicznych.

Uwarunkowania



Prowadzenie odpowiedniej polityki ochrony
zdrowia wymaga współdziałania
wszystkich elementów władzy z
podmiotami życia publicznego.



Aby zrozumieć przyczyny i uwarunkowania
zmian systemowych w ochronie zdrowia,
dobrze jest ukazać je na tle historycznych
przemian cywilizacyjnych.



W najwcześniejszej formacji społecznej, jaką była
wspólnota pierwotna, nie występował ani
społeczny podział pracy, ani pojęcie odrębnej
kategorii ludzi zawodowo zajmujących się ochroną
zdrowia.



W razie potrzeby udzielano sobie wzajemnej
pomocy, opartej na wielowiekowym —
przekazywanym z pokolenia na pokolenie —
doświadczeniu.



Dlatego też okres ten nazwano

okresem medycyny

doświadczalnej.

Początki



W miarę rozpadu wspólnoty pierwotnej,
zaczęła pojawiać się własność prywatna,
a wraz z nią zawodowe wykorzystywanie
wiadomości leczniczych.



Ludzie posiadający większe doświadczenie i
szerszą wiedzę w zakresie leczenia, zaczęli
strzec swych umiejętności i wykorzystywać
je w celu zdobycia majątku bądź wpływów.

Okres przed starożytnością



Tworzyli oni wyodrębnione grupy, nadając
swej wiedzy charakter tajemniczy oraz
łącząc ją z magią i zaklęciami.



Czas ten nazwano

okresem szamanizmu

lub demonizmu, a pierwszych „lekarzy” —
czarownikami lub szamanami.



Przeżytki tej formacji do dziś występują
wśród nielicznych, najbardziej zacofanych
plemion Afryki, Ameryki Południowej czy
Polinezji.



Można założyć, że pierwszą przyczyną, która
spowodowała powstanie opieki zdrowotnej był
podział pracy, czyli wyodrębnienie grupy
zajmującej się leczeniem.



W początkach kształtowania się społeczeństw
cywilizowanych świata starożytnego, obok
działalności leczniczej jednostek zaczęły pojawiać
się

pierwsze zarządzenia o charakterze

sanitarno-profilaktycznym

, wydawane w

postaci nakazów i przykazań religijnym.

Świat starożytny



Typowym tego przykładem były przepisy
sanitarne na terenie Egiptu w III tysiącleciu
p.n.e., hinduskie prawo Manu czy odpowiednie
rozdziały babilońskiego kodeksu Hammurabiego.



Zawierały one między innymi:

- przepisy przestrzegania zasad higieny osobistej,
- odżywienia oraz zapobiegania chorobom

zakaźnym przez izolowanie chorych,

- zakopywanie ludzkich odchodów, grzebanie

zwłok, padliny zwierzęcej itp.

Świat starożytny cd



W ten sposób nastąpiła kolejna zmiana w
opiece zdrowotnej, mająca na celu
ograniczenie zachorowalności w
skupiskach ludzkich.

Świat starożytny cd



W ustroju niewolniczym nastąpił podział
społeczeństwa na ludzi wolnych i niewolników.



Ze stałej pomocy lekarskiej korzystali głównie władcy
świata starożytnego, ich urzędnicy, elitarne oddziały
wojskowe i zamożni właściciele niewolników.



Działania właścicieli w zakresie opieki zdrowotnej
niewolników polegały na ograniczeniu rozwoju chorób
wśród siły roboczej i to tylko wtedy, gdy koszt
leczenia nie przekraczał kosztu nabycia niewolnika.

Świat starożytny cd



Można wiec założyć, że podstawowym
motywem działania tej grupy była

chęć

zysku

i ograniczenia niekorzystnych

efektów działań wojennych, które leżały u
podstaw naboru niewolników.



Ochrona zdrowia była
podporządkowana interesom klas i
rodów panujących.

Świat starożytny cd



W miarę rozwoju wiedzy medycznej, obok
lekarzy-kapłanów zaczął wykształcać się
stopniowo zawód lekarza praktykującego
samodzielnie (Grecja, Egipt, Babilonia).



Zaczęto zakładać szkoły kształcące lekarzy,
organizowano pierwowzory otwartych i
zamkniętych placówek opieki medycznej
(początkowo przy świątyniach) oraz
opieki medycznej dla żołnierzy.

Świat starożytny cd



Okres ten spowodował kolejne zmiany w systemie
opieki zdrowotnej, które były możliwe dzięki:

1) rozwojowi nowoczesnych koncepcji zdrowia

(Platon, Hipokrates, Galen),

2) rozwojowi nauk medycznych,
3) wprowadzeniu zasad odpowiedzialności lekarzy

za dokonywane zabiegi (kodeks Hammurabiego),

4) wprowadzeniu nakazów moralno-etycznych

(przysięga Hipokratesa w V wieku p.n.e.).

Świat starożytny cd

Dopiero w Rzymie za czasów Oktawiana
Augusta (schyłek I wieku p.n.e.) ochrona
zdrowia uzyskała formę prawno-polityczną,
zaczęto tworzyć odrębną strukturę
organizacyjną, której podstawą było
funkcjonowanie lekarzy gminnych i
szpitali ogólnych, finansowanych przez
władze miejskie.

Starożytny Rzym



Tworzono zalążki państwowej organizacji
sanitarnej, co wyrażało się między innymi w
budowie wielkich akweduktów, kanałów,
łaźni czy zakazie chowania lub palenia
zwłok w mieście.



W formę prawną ujęto także higienę miast
(utrzymanie czystości ulic, zabudowań,
kanałów studni itp. jako środków
zapobiegania przed epidemią).

Starożytny Rzym cd



Działania tego okresu były pierwszą próbą
prowadzenia polityki zdrowotnej przez
państwo i objęcia bezpłatną opieką
zdrowotną ludności.



Po upadku potęgi Rzymu nastąpił spadek
zainteresowania zdrowiem, a
zapoczątkowane ustawodawstwo w zakresie
ochrony zdrowia odeszło w zapomnienie.

Starożytny Rzym cd



U schyłku starożytności rozwinęły się poglądy
filozoficzne, w których wyniszczenie fizyczne,
cierpienie i ból zostały podniesione do rangi
ideału (np. asceza), a medycyna i higiena
zostały wyparte przez astrologię i
alchemię, które rozpowszechniły mit o tym,
że los, życie i zdrowie człowieka zależą od
układu gwiazd i planet.



Doprowadziło to do upadku prawdziwej opieki
zdrowotnej — ustąpiła ona miejsca poglądom
filozoficznym niesprzyjającym zdrowiu.

Starożytny Rzym cd



Podstawą kolejnych przemian w opiece zdrowotnej
był rozwój chrześcijaństwa, którego
światopoglądowe i kanonicznie uzasadnione
miłosierdzie było powodem objęcia opieką warstw
najuboższych.



Zaczęły powstawać pierwsze szpitale, które
miały charakter bardziej przytułkowy niż leczniczy.



Zazwyczaj ciasne, brudne, przepełnione, stanowiły
potężne siedlisko chorób zakaźnych i epidemii.

Średniowiecze



Ludzie zamożni korzystali z pomocy medyków, a
rycerstwo do opatrywania ran i składania kości — z
pomocy balwierzy lub chirurgów.



Z tego okresu pochodzą pierwsze historyczne
informacje o opiece zdrowotnej w Polsce, tworzonej
wyłącznie dla najuboższej warstwy społeczeństwa
przez klasztory, miasta, parafie i gminy.



Pierwszy taki ślad to szpital założony przez biskupa
gnieźnieńskiego Janisława przy klasztorze Cystersów
w Jędrzejowie (1152 r.).

Średniowiecze cd



W odrodzeniu, dzięki reformom
wprowadzonym przez Zygmunta I, Stefana
Batorego i Władysława IV, powstały zawody
medyka, cyrulika, aptekarza armii i
floty.



Ważnym etapem dla początków publicznej
służby zdrowia było stopniowe
wprowadzanie urzędowych, miejskich
medyków, którzy mieli sprawować dozór
sanitarny w większych miastach i
ważniejszych portach, czego celem miało
być zapobieganie epidemiom.

Renesans



Począwszy od XV w. opieka medyczna
kształtowana była przez różnorodne
czynniki, takie jak:

- poglądy filozoficzne,
- sytuację ekonomiczną państwa,
- zaangażowanie władców w rozwiązywanie

problemów zdrowotnych,

- wiedzę i świadomość podmiotów mających

wpływ na funkcjonowanie państwa.

Renesans cd



Zorganizowaną formą opieki zdrowotnej tego okresu
były niewątpliwie ubezpieczenia brackie gwarków,
wydobywających różne kruszce, dziś zwanych
górnikami.



Brać górnicza łączyła się w związki o charakterze
towarzyskim i humanitarnym, samorzutnie powstawały
instytucje dla wspierania chorych, okaleczonych,
zubożałych górników i pozostałych po nich rodzin.



Początki najstarszych związków górniczych w Polsce (w
szczególności na Górnym Śląsku) sięgają zamierzchłej
przeszłości.

Renesans cd - początki
ubezpieczeń



W zależności od zwierzchnictwa politycznego,
prawodawstwo górnictwa na Śląsku układało się
różnorodnie, ale znamiennym aktem prawnym,
uznanym w świecie za swoiste arcydzieło, stał się tak
zwany „Ordunek Górny”.



Ustawa zawierała 72 artykuły, a artykuł 58 gwarantował
opiekę ubogim i chorym, co mogło stanowić namiastkę
opieki socjalnej.



Akt ten został wydany w roku 1528 przez księcia Jana
Opolskiego wspólnie z margrabią Jerzym
Brandenburskim.

Renesans cd - początki
ubezpieczeń



Ze składek uiszczanych przez robotników
powstała „Kasa Bracka” w Tarnowskich Górach
(realizowany przez nią system ubezpieczeniowy z
różnymi modyfikacjami przetrwał do 1946 roku).



Powstanie form opieki ubezpieczeniowej
spowodowane było specyficznymi warunkami
pracy górniczej, cechującej się dużą
wypadkowością i śmiertelnością oraz wzmacniało
solidarność zawodową i umożliwiało rozwój tych
form pomocy.

Renesans cd - początki
ubezpieczeń



Nie można pominąć faktu osiągania
olbrzymich zysków z wydobywania kruszców
— zmuszał on uzyskujących te profity do
dbałości o sprawność górników.



Niewątpliwym osiągnięciem tego systemu
było wprowadzenie obowiązkowej opieki
medycznej dla wszystkich pracujących, a
także objęcie opieką socjalną
niepełnosprawnych i członków rodzin
zmarłych górników

Renesans cd - początki
ubezpieczeń



Po odrodzeniu nastąpił rozwój różnorodnych
poglądów filozoficznych, które miały wpływ
na funkcjonowanie opieki zdrowotnej.



Na przykład

uznanie zdrowia jako

zdolności do wykonywania pracy — a
wiec wartości społecznej

— uzasadniało

potrzebę ochrony zdrowia przez wszystkie
klasy społeczne, przyczyniające się do
rozwoju gospodarczego.

Historii cd - odrodzenie



Dostrzeżono potrzebę tworzenia systemu
publicznej opieki zdrowotnej, a także
związek właściwego stylu życia z jakością
zdrowia jednostki.



Mimo formułowania wielu idei zdrowotnych,
opieka medyczna nadal oparta była na
instytucjach dobroczynnych, przepisach
sanitarnych wprowadzonych przez władze
państwowe i nielicznych formach ubezpieczeń
pracowniczych.

Historii cd - odrodzenie



Za czasów panowania Augusta III starano się
ograniczyć szarlatanerię przez weryfikację i
kontrolę praktyk lekarskich, egzaminowanie
lekarzy, cyrulików i akuszerek oraz rewizję
aptek (Uchwała Komisji Sejmowej z roku
1775).



Występujący w omawianej epoce brak lekarzy
w ogóle, a na terenie Polski w szczególności,
był następstwem braku ośrodków kształcenia
zawodowego.

Wiek XVIII



Polscy medycy studiowali za granicą do
czasu powstania Wydziału Lekarskiego
Akademii Krakowskiej, a następnie
Wileńskiej.



Nie mogły one jednak wykształcić
odpowiedniej liczby lekarzy, dlatego w
Polsce często praktykowali cudzoziemcy, a
także przeróżni zagraniczni fuszerzy, co
nie wpływało pozytywnie na stan opieki
zdrowotnej.

Wiek XVIII cd



Mimo różnorodnych trudności opieka
zdrowotna w Polsce w tym okresie
kształtowała się na poziomie innych
krajów europejskich.



Dalsze zamierzenia i plany ustawodawcze
zostały przerwane wskutek rozbiorów Polski
i upadku państwowości, a ochrona zdrowia
uzależniona została od realizowanej przez
zaborców polityki zdrowotnej.

Wiek XVIII cd



Wraz z rozwojem kapitalizmu, obserwuje się
wiele zasadniczych zmian w dziedzinie
ochrony zdrowia.



Zostały one uwarunkowane koniecznością
tworzenia bardziej dogodnych warunków
sprawnego i rentownego rozwoju przemysłu,
handlu, miast, komunikacji oraz
zabezpieczenia zdrowia i interesów warstw
posiadających.

Początki kapitalizmu



Do podstawowych zmian w zakresie ochrony zdrowia tego
okresu można zaliczyć:

1) rozwój prywatnych praktyk lekarskich i komercyjnego stosunku

lekarza do pacjenta,

2) słabość społecznych form ochrony zdrowia (niedostatek liczby

lekarzy w służbie miejskiej, państwowej, przemyśle; brak
funduszów na rozwój ambulatoriów i szpitali fabrycznych,
budowę urządzeń sanitarnych w miastach itp.),

3) brak jakichkolwiek powiązań miedzy profilaktyką a leczeniem,

4) niespójność miedzy zasadą maksymalnego zysku klas

posiadających a sferą socjalną pracowników

Początki kapitalizmu - osiągnięcia



Oprócz lekarzy wolnopraktykujących i lekarzy
społeczników, w wielu krajach zaczęto
wprowadzać instytucje lekarzy urzędowych,
do czynności których należało:

1) przestrzeganie ustawodawstwa sanitarnego,
2) zapobieganie epidemiom,
3) bezpłatne leczenie biedoty,
4) wypisywanie recept na bezpłatne leki dla

biedoty.

Początki kapitalizmu -
osiągnięcia



Niezależnie od przejawów wąskiej, klasowej
działalności warstw posiadających wobec
palących potrzeb społeczno-zdrowotnych,
nastąpił ogromny rozwój nauk
przyrodniczo-medycznych, które u
schyłku XIX wieku doprowadziły do
rewolucyjnych zmian we wszystkich
dziedzinach wiedzy medycznej.

Początki kapitalizmu -
osiągnięcia



Pojawiły się konkretne opracowania, oparte na
badaniach naukowych takich twórców
nowoczesnej medycyny jak:



Rudolf Virchow (1821–1902 — naukowe podstawy
medycyny pracy),



Ludwik Pasteur (1822–1895 — naukowe podstawy
mikrobiologii i immunologii),



Robert Koch (1843–1910 — naukowe podstawy
bakteriologii).

Początki kapitalizmu -
osiągnięcia



Niebagatelną rolę w dokonujących się
zmianach w ochronie zdrowia, oprócz
inteligencji twórczej,

odegrała klasa

robotnicza

, pracując w niesłychanie

ciężkich i szkodliwych dla zdrowia
warunkach.

kapitalizm - osiągnięcia



Początkowo w sposób żywiołowy, a następnie w oparciu o
zorganizowany, polityczny ruch robotniczy, wywalczyła
sobie wiele praw w zakresie:

1) długości dnia roboczego,

2) ochrony pracy i zdrowia,

3) bezpieczeństwa i higieny pracy,

4) ochrony pracy kobiet i dzieci,

5) świadczeń lekarskich w przypadku choroby.

kapitalizm - osiągnięcia



Zaczęły powstawać instytucje inspektorów
pracy, lekarzy fabrycznych, otwierano
ambulatoria i szpitale fabryczne oraz
rozpoczęto systematyczne badania nad
przyczynami chorób zawodowych.

kapitalizm - osiągnięcia



Wprowadzona w 1883 roku w Niemczech ustawa
o obowiązkowym ubezpieczeniu na wypadek
choroby i nieszczęśliwych wypadków stała
się podstawowym instrumentem rozwiązywania
kwestii zdrowotnych społeczeństwa.



Wprowadzenie powyższych form zabezpieczenia
społecznego było możliwe dzięki znakomitej
koniunkturze gospodarczej Niemiec, silnej władzy
wykonawczej i ustawodawczej oraz rozwojowi
medycyny i higieny społecznej.

kapitalizm - osiągnięcia