Collegium Medicum w Bydgoszczy

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w

Toruniu

Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego

dr hab. med. Sławomir Czachowski

Relacja lekarz – pacjent –
rodzina

• lekarz rodzinny towarzyszy pacjentom od narodzin do

późnej
starości a więc "od kołyski aż po grób"

 

• wiedza o rodzinne pacjenta jest istotnym elementem

diagnozy i terapii (genetyka, zjawiska patologiczne w
rodzinie: alkohol, narkotyki, hazard, przemoc seksualna)

 

• Ludwig von Bertalanffy - opisał teorię tłumaczącą

systemowe podejście do chorego i jego najbliższego
otoczenia

 

• zakłada, że człowiek funkcjonuje w skomplikowanym,

hierarchicznym systemie interakcji międzyludzkich, w
którym proste, linearne relacje między podsystemami są
zastąpione modelem wielowymiarowym

• dotyczy to zarówno interakcji na poziomie niższym komórkowym,

tkankowym jak również wyższym a więc w strukturze lokalnej

społeczności, ludzkości, biosfery

• lepsze parametry biochemiczne i skuteczniejsze procesy leczenia w

środowisku pacjenta otoczonego rodziną lub partnerem poprzez

zmniejszenie aktywności reakcji stresowej

• ważne aby pacjent znalazł w bliskim otoczeniu osobę powiernika
• wpływ korzystnych relacji można wyjaśnić na poziomie

biochemicznym poprzez redukcję stresu oksydacyjnego i

zahamowanie wydzielania zapalnych cytokin, które wpływają na

rozwój miażdżycy

• oddziaływanie na regulację autonomicznego układu

wegetatywnego, poprzez zmniejszenie aktywności układu

sympatycznego skutkuje osiągnięciem homeostazy i lepszym

procesem zdrowienia

• dotyczy to szczególnie układu sercowo-naczyniowego,

endokrynologicznego, immunologicznego i neuroprzekaźników

• medycynie rodzinnej przyjęto bio-psycho-społeczny model

podejścia wobec pacjenta i jego rodziny w miejsce modelu bio-

medycznego.

• ważne aby odróżnić podejście lekarza humanisty bez

respektowania modelu bio-psycho-społecznego od tego, który

posługuje się aktualną wiedzą z psychologii, socjologii,

antropologii czy z historii życia pacjenta

• zintegrowane podejście oznacza, że ustrój człowieka jest

nieskończenie skomplikowany o wysokim stopniu złożoności

funkcjonowania

• w praktyce istnieje nieograniczona liczba możliwych interwencji

w środowisku rodzinnym pacjenta

• podstawą postępowania powinno być wzajemne zaufanie,

samo-świadomość błędu poznawczego, uzasadniona intuicja z

wykorzystaniem naukowych dowodów skuteczności leczenia.

Do podstawowych strategii komunikacji z rodziną
pacjenta należą:

• zasada neutralności, unikanie postawy oceniającego eksperta
• zasada emocjonalnej ciekawości otoczenia chorego
• zasada przyłączenia - lekarz staje się częścią systemu

środowiska pacjenta w myśl zasady 'gdyby rodzina mogła lepiej

rozwiązać swoje problemy i konflikty, to by je rozwiązała'

• zasada optymalnej różnicy, respektowanie mapy rodzinnej w

zakresie wiary w wyleczenie (homeopatia, zioła), koncepcji

powstawania chorób ('wszystko to przez nerwy'), używanego

języka (metafory, przykłady)

Każda rodzina ma swoją tożsamość, własne normy

kulturowe i swoje etapy rozwoju i przebiegają w

sześciu fazach:

 

1. faza przedmałżeńska

2. wczesne małżeństwo

3. rodzina z dziećmi

4. rodzina z nastolatkami

5. rodzina po odejściu dzieci z domu

6. emerytura i starość

• Ważnym elementem rodziny jest hierarchia wewnętrzna oraz

podział ról charakterystycznych dla rodziców i dla dzieci

• zaburzenia hierarchii mogą wywoływać trudności rozwojowe

młodych osób (narkomania, ryzykowne zachowania seks,

prowadzenie pojazdami, hazard)

•  analiza struktury rodziny może być informacją diagnostyczną

dla lekarza o objawach o niewyjaśnionej przyczynie, najczęściej

wywołanej przewlekłym stresem

• dotyczy to chorób psychosomatycznych, określanych jako

zespoły MUS (ang. Medically Unexplained Symptoms), czyli o

niewyjaśnionej przyczynie medycznej

 wśród pacjentów lekarza rodzinnego blisko 40% osób stanowią

chorzy

u których badania nie wykazują organicznych zmian

chorobowych.

 definicja rodziny obejmuje grupę osób połączonych ze sobą

więzią małżeństwa, pokrewieństwa, powinowactwa lub adopcji

 coraz częściej w praktyce klinicznej lekarz rodzinny napotyka

związki nieformalne

 widoczna jest zmiana formuły rodziny, wiązki nieformalne łączy

trwałość więzi emocjonalnej - prócz wspólnych dzieci posiadają

one

często

potomstwo

z poprzednich związków

• zdarzają się związki homoseksualne, które nie ujawniły swojej

tożsamości (przewlekły nasilony stres) oraz osoby o innych

orientacjach tworząc społeczność LGBT (Lesbians, Gays, Bisexuals,

Transgenders)

• LGBT obejmuje mniejszości o odmiennej od heteroseksualnej

orientacji seksualnej oraz osoby o tożsamości płciowej niezgodnej

z płcią biologiczną

(osoby transgenderyczne i transseksualne)

• częściej pojawiają się kobiety, które urodziły dzieci "in vitro",

adoptowały lub posiadają potomstwo z innymi partnerami

• można spotkać również osoby świadomie decydujące się na

nieposiadanie dzieci lub życie bez partnera

 wyzwaniem dla lekarza jest umiejętność relacji z członkami

rodzin wielopokoleniowych, ze zróżnicowanym poziomem

wykształcenia

i doświadczenia życiowego, ze znaczącymi przedziałami w

dochodach

 dokonały się transformacje w obszarze poglądów religijnych,

ideologii, tolerancji np. aborcji, tzw. miękkich narkotyków,

dopalaczy, akceptacji innych orientacji seksualnych, wyboru

stylu życia

• część osób wyemigrowała, lub pracuje za granicą, ma inne

doświadczenia w zakresie opieki zdrowotnej i komunikacji z

lekarzem

 zawiłe są relacje z rodziną pacjenta psychosomatycznego,

psychiatrycznego, onkologicznego, z chorobą przewlekłą np.

cukrzycą lub osobą umierającą

 pojawiają się osoby, które nie chcą szczepić dzieci, nie

podawać

antybiotyków,

stosować

selektywną

dietę

wegetariańską

lub

przestrzegać

zasad

życiowych

zintegrowanych z religijnymi nakazami

 konieczne są duże umiejętności komunikacji aby zdobyć

zaufanie chorego, gdyż zdarza się że lekarz jako jedyny zna

tajemnice, które nie może ujawnić nawet po śmierci chorego

 

 komunikacja lekarza rodzinnego z pacjentem i jego

najbliższym otoczeniem jest jedną z najtrudniejszych

kompetencji,

prowadzącą

niekiedy

do

wypalenia

zawodowego lub do unikania kontaktu

 w dobrych relacjach można prowadzić konwersację na

każdy temat, bez unikania trudnych problemów

 nieprawidłowe kontakty są pozbawione empatii, skoncentrowane na

własnych preferencjach i zawierają niejasne komunikaty, często

prowadzą do utraty kontaktu, nieprawidłowej diagnozy i nieskutecznego

leczenia

 metakomunikacja z wieloma osobami ze środowiska pacjenta wymaga

profesjonalnej

wiedzy,

akceptacji

wielorakości

zachowań

i

zachodzących zmian kulturowych

 w celu nabycia umiejętności terapeutycznych i unikania błędów

wskazany

jest

udział

w treningach grup Balinta

Dziękuję za uwagę.

Powodzenia w pracy

lekarza!