Metoda NDT Bobath
w usprawnianiu
dorosłych
Metoda NDT Bobath
w usprawnianiu
dorosłych
Metoda NDT-Bobath jest na świecie jedną z
wiodących metod terapii pacjentów dorosłych z
hemiplegią.
Zapewniając wysoce zindywidualizowane podejście
do pacjenta i kompleksową terapię z maksymalnym
wykorzystaniem strony porażonej pacjenta oraz
zjawiska neuropIastyczności mózgu przysposabia
go, najlepiej jak to tylko możliwe, do powrotu do
samodzielnego życia.
Metoda ta może stanowić
zarówno samodzielną terapię, jak
i uzupełnienie dla innych metod
terapeutycznych.
Hemiplegia - niedowład jednej
strony ciała. Jest jednym ze
skutków między innymi udaru
mózgu, dającym wiele zmian w
funkcjonowaniu człowieka.
W usprawnianiu dorosłych hemiplegików metoda NDT
Bobath oparta jest o wnikliwe badanie pacjenta
uwzględniające przede wszystkim indywidualne
możliwości chorego a w tym :
Napięcie mięśniowe związane z postawą i zmiany tego
napięcia wynikające ze stymulacji przez zmiany pozycji i
poruszanie się
Jakość wzorców postawy i poruszania się
Funkcjonalne możliwości i utrudnienia w tym względzie
Zaawansowanie reakcji równoważnych i obronnych
Ogólny stan pacjenta:
choroby towarzyszące (cukrzyca, nadciśnienie
itp.)
stopień aktywności ekstero- i proprioreceptorów
stan psychiczny i poziom emocjonalny
Analiza możliwości ruchowych na przykładzie kończyny górnej wg. Bobath
Analiza reakcji równoważnych w
klęku podpartym wg. Bobath
Co zwiększa/zmniejsza lub
stabilizuje napięcie postawne
Które wzorce postawy lub
poruszania się powinny być
hamowane, a które ułatwiane
(torowane)
Jakie funkcjonalne umiejętności
powinien pacjent opanowywać,
w jakiej kolejności i jakimi
sposobami
Konieczne jest też uzyskanie
odpowiedzi na następujące pytania :
Istnieje konieczność pomiaru poprawy
funkcjonalnej z uwzględnieniem również strony
porażonej.
Dla właściwej oceny terapii nie w pełni
sprawdzają się popularne testy, takie jak: Bartel
Index czy Rivermead Motor Assessment Scale.
Te testy mierzą efekty terapii, używając
punktacji ADL (tzw. czynności życia
codziennego), więc pacjenci mogą stać się
niezależni bez istotnej poprawy funkcjonalnej
strony ciała dotkniętej chorobą.
Taki sposób oceny może prowadzić więc do
poprawienia zdolności funkcjonalnych głównie
w wyniku kompensacji stroną ,,zdrową,,.
W metodzie NDT Bobath uwzględnia się
okresy:
1. Wiotkości ,
2. Spastyczności
3. Względnego wyzdrowienia
Okres wiotkości
Obniżone napięcie mięśniowe, zaburzenia
czucia po stronie porażonej, brak reakcji
równoważnych i obronnych po tej stronie.
Okres narastania spastyczności
Stopniowe zwiększanie aktywności mięśni
zginaczy w obrębie kg i prostowników kd
(mniejsza możliwość wykonania ruchów
dowolnych). Kompensacja bardzo małej siły
mięśniowej następująca po okresie wiotkości.
Cele metody NDT Bobath:
Przeciwdziałanie spastyczności
Normalizowanie napięcia mięśniowego
Podstawy postępowania:
1. „Hamowanie” nieprawidłowych odruchów i
wzorców ruchowych
2. „Torowanie”, ułatwianie wzorców
prawidłowych
1. Hamowanie oparte jest o zmianę ułożenia
punktów kluczowych:
- głównych - głowa, szyja, obręcz barkowa i
biodrowa
- pomocniczych - nadgarstek, stopa, palce
Hamowanie zgięciowej spastyczności
tułowia i kończyny górnej uzyskuje się
poprzez:
wyprost szyi i kręgosłupa
zewnętrzną rotację ramienia (przy
wyprostowanym łokciu
wyprost nadgarstka
odwrócenie i odwiedzenie kciuka
Hamowanie zgięciowej i wyprostnej
spastyczności kończyny dolnej:
odwiedzenie połączone z wyprostem biodra i
kolana
zewnętrzna rotacją uda
grzbietowego zgięcia stopy
grzbietowe zgięcie palców wraz z odwiedzeniem
palucha
Innym ważnym ułożeniem hamującym jest
przeciwrotacja obręczy barkowej i biodrowej
2. Ułatwianie - bezpośrednio związane z
poprzedzającym je hamowaniem, które ułatwia
normalną aktywność ruchową. Zadania ruchowe
wykonywane następnie przez pacjenta są
kontrolowane albo przez terapeutę, albo świadomie
przez chorego.
Wykorzystuje się jednak tylko punkty kluczowe albo
też ułatwia ruchy przez specjalne techniki
ułatwiania.
Dużą rolę tutaj odgrywają reakcje:
postawne,
równoważne,
ochronne.
Pierwszy etap usprawniania
Unikanie stosowania większych wysiłków dla kończyn zdrowych –
aktywizowanie kończyn chorych, by zapobiec utracie pamięci
ruchowej i ułatwić dalsze usprawnianie
I. Postępowanie pielęgnacyjne
• Zwrócenie uwagi na ułożenie pacjenta i różnych części jego
ciała w różnych pozycjach.
• Pacjent ma patrzyć na stronę chorą.
• Stosowanie niebolesnych i wygodnych pozycji terapeutycznych
– zmieniane co 2 godziny- leżenie bokiem, tyłem, pozycja
siedząca w łóżku i przy stole
II. Postępowanie kinezyterapeutyczne
• Ćwiczenie zmian pozycji w łóżku, przygotowanie do siadania,
stania i chodzenia oraz usprawnia kkg.
• Doskonalenie sprawności kończyn: praca nad kontrolą nogi,
kończyny górnej, mobilizacją barku itp.
• Stosowanie ćwiczeń równoważnych.
Drugi etap usprawniania
• Ćwiczenia częściowo
pokrywają się z etapem
pierwszym
• Zmierza się głównie do
ćwiczeń w siadzie i staniu
• Ćwiczenia w pozycji
czworonożnej i w klęku
• Ćwiczenia chodu
• Ćwiczenia opanowania
kontroli
ruchu ramienia i
niezależnego
ruchu łokciem
Trzeci etap usprawniania
• Dominuje doskonalenie chodu
• Doskonalenie czynności
kończyny górnej
• Doskonalenie funkcji niedowładnej ręki – nadgarstka
i palców
Czwarty etap usprawniania
Dwa pierwsze etapy nastawione są
głównie na działania profilaktyczne (np.
spastyczności), a dopiero w etapie
względnego wyzdrowienia wprowadzony
zostaje trening właściwy.
Ćwiczenia stosowane w usprawnianiu
hemiplegików
• Ćwiczenia kończyny dolnej w leżeniu tyłem:
-unoszenie miednicy wraz z nogą zdrową lub bez niej
-rozsuwanie i łączenie kolan przy opuszczonej lub uniesionej
miednicy
-kontrola prostowania nogi ze stopą zgiętą grzbietowo
-ćwiczenie grzbietowego zginania stopy
-ćwiczenie napinania mięśnia czworogłowego uda
• Ćwiczenia kończyny górnej w leżeniu tyłem:
-unoszenie, utrzymywanie
-ćwiczenie kontroli przedramienia, ramienia – unoszenie,
sięganie kończyny ponad głowę , do głowy, ust, w stronę
zdrowej strony
- Unoszenie tułowia ku przodowi z oparciem na łokciu
- Przechodzenie do siadu z oparciem na przedramieniu
• Ćwiczenia w siadzie na kozetce:
- przenoszenie ciężaru na stronę chorą
- opieranie się na przedramieniu lub na ręce
- wydłużanie chorej strony poprzez uniesienie barku
- mobilizacja barku
- unoszenie i odwodzenie ramienia, poruszanie kończynami
ze splecionymi dłońmi
- pochylanie tułowia ku przodowi (ruch w biodrach, głowa
prosto, ramiona w przód )
• Ćwiczenia w siadzie na krześle (trzy krzesła –
pacjent siedzi na środkowym)
-wstawanie i siadanie
-przesiadanie się z krzesła na krzesło
-poruszanie kolanami na boki
- siad ze skrzyżowanymi nogami
• Przejście z siadu do stania – stopa chora z tyłu za
zdrową:
-nacisk na kolano, stąpnięcie na piętę (stopa zgięta
grzbietowo)
-unoszenie chorej nogi i powolne opuszczanie
-krzyżowanie chorej nogi za zdrową
-wstawanie – ciężar ciała na chorej nodze
- powolne siadanie – ramiona w górę i w przód
- siadanie z ramionami wyciągniętymi do tyłu i
zrotowanymi na zewnątrz
• Stanie i balansowanie
• Balansowanie i przenoszenie ciężaru w miejscu i w
chodzie
BIBLIOGRAFIA:
1. Podstawy fizjoterapii - TOM 2 – J.
Nowotny, „KASPER”, wydanie IV, rok
wyd.: 2004
2. Kinezyterapia II - A. Zembaty, „KASPER”,
rok wyd.: 2003
3. Dr Emilia Mikołajewska, Metoda NDT-
Bobath w usprawnianiu osób dorosłych-
wprowadzenie do metody w:
„Praktyczna fizjoterapia i rehabilitacja”,
2010 nr. 11, s. 9-12