IV ZAJĘCIA
Metoda usprawniania NDT-Bobath
-Oparta jest na znajomości przebiegu procesów neurofizjologicznych. Założenia jej opracowali Karel, Berta Bobathowie
-Rozpoczynając pracę z chorymi z porażeniami spastycznymi B.Bobath wnikliwie obserwowała jak pacjent reaguje na jej manipulacje.
Stwierdziła, że:
-przy odpowiedniej pomocy terapeuty pacjent może nauczyć się "panowania nad spastycznością" (kontrolowanie jej) dzięki świadomemu odczuwaniu wykonywanego ruchu
-ułożenie i ruchy części ciała znajdującego się bliżej osi głównej ciała (np. barki) wpływają na bardziej od niej oddalone (np. kończyny)
-przez zmianę pozycji można wpływać na rozłożenie napięcia mięśniowego. Pozycje te nazwano hamującymi (Reflex Inhibitio Posture - RIP). Były to statyczne pozycje, przeciwne do tych, w których pacjenci mieli tendencję przebywać, do czasu, aż napięcie mm ulegało wyrównaniu i możliwe było wykonanie dowolnych ruchów czynnych.
Cel główny
Uzyskanie przez osobę usprawnianą możliwie maksymalnej samodzielności ruchowej i samodzielności we wszystkich sferach życia.
W realizacji tego zadania pomaga:
-normalizacja napięcia mięśniowego (obniżenie napięcia wzmożonego i podwyższenie obniżonego), co jest możliwe dzięki zastosowaniu odpowiedniej techniki postępowania już od pierwszych miesiący życia dziecka
-hamowanie reakcji nieprawidłowych oraz ułatwianie reakcji fizjologicznych
-przygotowanie czuciowe (hartowanie nadmiernie wrażliwych rejonów lub stymulacja okolic o słabej wrażliwości)
-przywrócenie pełnego zakresu ruchomości stawowej
-wykorzystanie zdobytych umiejętności ruchowych w codziennych czynnościach
Podczas zajęć prowadzonych z odpowiednim wspomaganiem uczy się dziecko wyzwalania wykonywania przez nie ruchów czynnych, hamując ruchy nieprawidłowe i normalizując napięcie mięśniowe.
Prawidłowe napięcie mięśniowe powinno być na tyle wysokie, aby móc przeciwstawić się sile grawitacji i utrzymać odpowiednią pozycję, a jednocześnie na tyle niskie, aby ruchy mogły być swobodnie wykonywane.
Rodzaje prawidłowego napięcia mięśniowego:
-napięcie spoczynkowe, które zapewnia właściwe utrzymanie położenia poszczególnych składowych narządu ruchu
-napięcie postawne, służące do przezwyciężania sił ciężkości i utrzymania ciała w określonym położeniu (postawie) i równowadze
-napięcie wspierające, które warunkuje podtrzymanie gotowości do wykonywania ruchów dowolnych , zwiększa ich aktywność i płynność
Zaburzone napięcie mięśniowe, obniżone, podwyższone i zmienne:
obniżone napięcie mięśniowe obserwuje sie w wielu schorzenhiach neurologicznych. Powstaje wskutek:
-uszkodzenia łuku odruchowego (drogi, jaką przebiega bodziec), którego ciągłość jest warunkiem utrzymania prawidłowego napięcia mięśniowego
-zmniejszenia dopływu pobudzeń torujących lub zwiększenie dopływu pobudzeń hamujących z wyższych ośrodków UN
zmienne napięcie mięśniowe - od obniżonego do wzmożonego. Często towarzyszą jmu niekontrolowane ruchy tzw. ruchy mimowolne. Często obserwuje sie tutaj przy próbach wykonania ruchu utratę równowagi i niemożność samodzielnego utrzymania pozycji
wzmożone napięcie mięśniowe - występuje w przypadkach, kiedy mięśnie otrzymują więcej bodźców pobudzających niż hamujących tzn. wtedy, kiedy zmniejsza sie wpływ specyficznych włókien nerwowych lub pewnych struktur OUN
Rodzaje wzmożonego napięcia mięśniowego:
kurczowe (spastyczne, scycorykowe), kiedy największe napięcie mięśniowe występuje w początkowej i końcowej fazie ruchu
plastyczne, kiedy opór przy wykonywaniu ruchu jest stał z charakterystyczną sztywnością
koła zębatego, kiedy podczas wykonywania ruchu biernego wyczuwa się skokowe zwiększenie się napięcia mięśniowego
Podział odruchów:
-mechanizmu powstania
-celu, któremu służą np. obronne, postawy
-czasu, od urodzenia (bezwarunkowe, dziedziczne), takie które wytwarzają sie indywidualnie podczas życia osobniczego (warunkowe)
U zdrowego, donoszonego noworodka występują odruchy bezwarunkowe, które pozwalają nam nie tylko podjąć samodzielne czynności życiowe , wyzwalać reakcje obronne, ale także utrzymać prawidłową w tym okresie pozycję ciała.
Schemat rozwoju reflektorycznego wg B.,K. Bobath
odruchy gasnące (statyczne)
reakcje pojawiające się (nastawcze, rónoważne, obronne)
reakcje przeobrażające
Dominacja reakcji nastawczych , równoważnych i obronnych na wzorcach posturalnych motorycznych ma charakter etapowy. Jedne reakcje mogą stać się bazą nadbudowywania całych łańcuchów określonych reakcji lub mogą zostać zdominowane przez inne. Reakcje równoważne, nastawcze i obronne prawidłowo zintegrowane we wzorcach posturalnych i motorycznych stanowią bazę wszelkich ruchów funkcjonalnych.
Odruchy gasnące (statyczne) zabezpieczają pierwsze potrzeby życiowe, zapewniają stałość przyjętej postawy, podtrzymują należne ustawienie kk.
Reakcje przeobrażające się - zaliczyć tutaj można próbę trakcyjną Prechtta, zawieszenie poziome Landau'a, poziome Vojty, pionowe Colli's, pionowe Peiper-isbert.
Reakcje pojawiające się:
nastawcze (prostowania) - umożliwiają przyjmowanie prawidłowej postawy ciała, decydują o możliwościach pionizacyjnych, przygotowuja do reakcji równoważnych i obronnych. Wytł€miają one odruchy gasnące ok. 4-6 m.ż.
równoważne (kształtowane od 6 m.ż. do ok. 5 r.ż.) - umożliwiają utrzymanie środka ciężkości ciała nad płaszczyzną podparcia (wydłużenie strony dociążonej z przywiedzeniem kk po tej stronie, skróceie strony odciążonej z jednoczesnym odwiedzeniem kk, skręt tułowia w stronę odciążoną
obronne (rozwijają się w podobnym czasie jak reakcje równoważne) - ujawniają się w sytuacji, gdy środek ciężkości został przesunięty poza płaszczyznę podparcia.
Zasady terapii
-Bobathowie nie podają w swej metodzie gotowych zestawów ćwiczeń. Podstawowym celem postępowania usprawniającego jest zbudowanie prawidłowego potencjału sensomotorycznego dla indywidualnego, niepowtarzalnego rozwoju psychomotorycznego każdego dziecka. Usprawnianie jest indywidualnym i zróżnicowanym sposobem podejścia do każdego przypadku. Ramowy program usprawniania podporządkowany jest celowi nadrzędnemu.
Postępowanie terapeutyczne
Przygotowanie do ruchu.
Pierwszym krokiem postępowania terapeutycznego jest tzw. przygotowanie do ruchu, obejmujące:
Mobilizację stawów zapewniającą uzyskanie prawidłowego zakresu ich ruchomości. Przykurcze mm i deformacje strukturalne są zjawiskiem wtórnym w stosunku do centralnej dezorganizacji czynności ruchowych, a powyższe postępowanie jest jednym z elementów terapii. Może być ono prowadzone w formie postępowania profilaktycznego (zapobieganie zagrażającym przykurczon i deformacjom) oraz zabiegów odtwarzających możliwości funkcjonalne.
Przygotowanie sensoryczne, dotyczące różnych rodzajów czucia:
Priopriocepcji - należy umożliwić dziecku prawidłowe czucie położenia ciała w przestrzeni (tzn. odpowiednie okładanie dziecka, noszenie i poruszanie w taki sposób, aby prawidłowo odczuwało swoje ciało, jego ciężar, płaszczyznę podparcia, otaczające go przedmioty i przestrzeń oraz zmiany położenia w przestrzeni podczas wykonywania ruchu
Czucia powierzchownego - uzyskuje się je dzięki stosowaniu stopniowo narastającego głębokiego, zdecydowanego dotyku
Realizacja podstawowych celów funkcjonalnych
Ten etap (po przygotowaniu do ruchu) terapii polega na wykorzystywaniu tzw. technik ułożeniowych (nazywanych manipulacją punktów kluczowych lub kontrolowaniem wzorca ruchowego z punktów kluczowych) w celu równoległego hamowania nieprawidłowej aktywności odruchowej oraz torowania automatycznych reakcji posturalnych (nastawczych, równoważnych).
Punktami kluczowymi autorzy nazwali:
-głowę, szyję i tułów
-obręcz barkową i kkg
-obręcz biodrową i kkd
Odpowiednie poruszanie tymi rejonami ma za zadanie ułatwić wystąpienie prawidłowych reakcji nastawczych, równoważnych i obronnych. Przemieszczanie tych punktów względem siebie pozwalało na zmiany rozkładu napięcia mięśniowego. Z czasem ze względu na większą skuteczność działań dynamicznych zastąpiły one prawie całkowicie statyczne pozycje hamujące (RIPY).
Działanie wspomagające:
trakcję - odsunięcie od siebie powierzchni stawowych, aktywacja zginaczy, ułatwienie wykonywania ruchu (łączne, naprzemienne stosowanie kompresji i trakcji wpływa na przewagę unerwienia reciprokalnego)
kompresję - stosowanie docisku powierzchni stawowych dla ułatwienia wyprostu i utrzymania pozycji
umiejscowienie (placing) - zatrzymanie ruchu i utrzymanie pozycji w dowolnym momencie, trening świadomej kontroli ruchu
poklepywanie (tapping) - o działaniu pobudzającym lub hamującym
głaskanie, wstrząsanie i wibracje - ułatwiają rozluźnienie nadmiernie napiętych grup mięśniowych