PATOLOGIE

W SZKOLE

Szkoła obok rodziny stanowi
główne środowisko, gdzie
dokonuje się

socjalizacja

i

wychowanie dziecka

. Jako

instytucja kształtująca młode
pokolenie uczy odpowiedzialności,
ponoszenia konsekwencji za
własne czyny, stosunku do pracy,
uczy kontaktów
interpersonalnych.

Równocześnie wywiera duży wpływ na

kształtowanie u ucznia obrazu samego

siebie, poczucia własnej wartości oraz obrazu

świata. Od najmłodszych lat dziecko

poddawane jest „dystrybucji” wiedzy na swój

temat, rodzice mówią

„ jesteś zdolny” lub „jesteś leniwy”,

nauczyciele „jesteś niegrzeczny”, „nie

potrafisz wykonać tego zadania”. W zasadzie

nie jesteśmy w stanie wyobrazić innej

sytuacji dojrzewania małego dziecka.

Pojecie własnego

„ja”

powstaje w rezultacie

uogólnienia doświadczeń dotyczących

własnej osoby. Pierwotnym źródłem

tworzenia obrazu samego siebie są u

dziecka rodzice, którzy oceniają dziecko i pod

wpływem ich oceny kształtuje

przeświadczenie o swojej ważności. Później

znaczenia nabierają instytucje szkolne, które

dają jednoznaczne sygnały o funkcjonowaniu

dziecka.

Poczucie własnej wartości i

samoakceptacja

maja decydujące

znaczenie dla zdrowia psychicznego i

prawidłowego rozwoju. Adekwatna

samoocena siebie, samoakceptacja

powoduje, że uczeń podejmuje sie zadań i

wierzy w ich realizacje. Akceptując siebie w

większej mierze spostrzega świat, jako

odpowiednie i bezpieczne dla siebie miejsce,

nawiązuje prawidłowe relacje z rówieśnikami.

Jest mniej aktywny poznawczo i

wychowawczo wykazuje bierność,

rezygnacje, zobojętnienie. Poczucie

własnej wartości, samoocena,

samoświadomość to jedne z

podstawowych czynników, które należy

uwzględnić mówiąc o patologizacji

zachowań młodego człowieka.

Szkoła, jako instytucja we współczesnym

świecie jest ciągle ukierunkowana na

zdobywanie wiedzy nie zawsze w parze idące

z umiejętnościami i doświadczeniami.

Zadania stawiane przed uczniem związane

są z przymusem i nie respektuje prawa

młodego człowieka do kreowania własnych

sytuacji społecznych, do własnej twórczości i

ekspansji potrzeb emocjonalnych. Zdarza sie,

że wymagania stawiane przez szkołę

młodemu człowiekowi są niewspółmierne do

jego możliwości relacyjnych.

Szkoła przygotowuje do zadań społecznych,

które będą realizowane w rzeczywistości

społecznej, której nie jest wstanie

przewidzieć w dobie gwałtownych zmian

społeczno-gospodarczych. Nie wiadomo,

jakie umiejętności będą potrzebne dziś

młodemu człowiekowi do pełnienia ról i

zadań w przyszłości. Przemiany dotyczą
także rodzin ich stylu i tempa życia oraz

wartości, które przejawiają we współczesnym

świecie.

W pogoni za dobrami materialnymi lub
zapewnieniem rodzinie podstawowych środków do
życia rodzice oczekują, że wychowaniem ich dzieci
zajmie sie szkoła przejmie ciężar wychowania i zadba
o wielostronny rozwój ich dzieci. Jednak polska
placówka oświatowa nie jest wstanie udźwignąć tego
ciężaru, bo sama walczy o swoja tożsamość we
współczesnym świecie tworzy nowy wizerunek i stara
się rozwiązać problemy, które pojawiły sie na jej
terenie. Jednym z najtrudniejszych jest nasilająca sie

agresja

.

Wzrasta zainteresowanie agresją wraz z jej

przenikaniem do codziennego życia. Już nie

tylko przestępczość jest jej wyrazem, ale

czasami wzajemne kontaktowanie ludzi bywa

przesycone agresja. Samo zjawisko agresji

wśród dzieci i młodzieży istniało zawsze, ale

ostatnie lata ukazują wyraźną ekspansje

agresji. To, na co należy zwrócić uwagę to

rozmiary, natężenie i dynamika zachowań

agresywnych.

Obserwujemy narastanie brutalności,

bezwzględność zachowań oraz pojawianie sie

konfliktów wśród coraz młodszej grupy.

Wskazując na rozmaite źródła, które

determinują przemoc w szkole mówi sie o

osłabieniu funkcji wychowawczej szkoły,

kryzysie wychowania, destrukcyjnym

wpływie mediów i braku autorytetów

wychowawczych.

Nie sposób wskazać głównej przyczyny tego

zjawiska jest tak wiele czynników

wpływających na nasilanie zjawisk

przemocy w szkole.

Mają one związek z przemianami zachodzącymi w

naszym społeczeństwie oraz transformacja wartości

w rodzinie. Dzieci, gdy są otaczane miłością i

zainteresowaniem są mniej agresywne i lepiej radzą

sobie z emocjami. Do agresji uciekają sie wtedy, gdy

sie boja, czuja się osamotnione, czy chcą zwrócić na

siebie uwagę lub walczą o akceptacje. Jeśli rodzice

maja jasno określone reguły i normy postępowania z

dziećmi to ich zachowanie ma mniej znamion agresji.

W rodzinach, w których przemoc i agresja jest

metoda wychowawcza, dzieci przenoszą je na relacje

z innymi.

Dorośli rozczarowani brakiem

perspektyw, trudnościami dnia

codziennego bywają rozdrażnieni,

skłonni do wybuchów gniewu.

Dzieci uczą sie, że agresja bywa

skuteczna i daje możliwość

osiągnięcia celu. Obserwując

dorosłych uczą sie na podstawie

ich czynów a nie słów.

Inne czynniki mające wpływ na

tworzenie modelu zachowań

agresywnych u dzieci można zaliczyć:

- brak jasnego

przekazu, „co

dobre a co złe”,

- wychowanie

przesiąknięte

zakazami i karami,

- kryzysy domowe

(kłótnie, rozwody

rodziców),

- podwójne wzorce

zachowań.

W procesie socjalizacji dzieci i

młodzieży szkoła pełni bardzo ważna

role. Za podstawowy kierunek jej

oddziaływania wychowawczego uważa

sie kształtowanie

postaw prawidłowych relacji z innymi

osobami. Dzieci uczą sie zasad

współżycia i współpracy z

rówieśnikami, kompromisu i tworzą

silne związki koleżeństwa i przyjaźni.

Jednak proces socjalizacji w środowisku

szkolnym nie zawsze zmierza w pożądanym

kierunku, pojawia sie zjawisko przemocy i

agresji. Przemoc w szkołach występuje coraz

częściej zarówno pod postacią działań
fizycznych, czy słownych jak i bardziej

subtelnej i trudno dostrzegalnej presji

psychicznej. Nauczyciele deklarują swoja

bezradność wobec braku dyscypliny w klasie

i pojawiającymi sie miedzy uczniami

konfliktami. Uczniowie czuja sie niedoceniani

przez nauczycieli, skrzywdzeni i

niesprawiedliwie ocenieni.

Objawy agresji uczniów w wieku gimnazjalnym
skierowanej na rówieśników: u chłopców:

popychanie

ośmieszanie

zastraszanie

szykanowanie

zamierzone znęcanie

zmuszanie do picia i

palenia

bicie, kopanie

wulgaryzmy, groźby

Objawy agresji uczniów w wieku gimnazjalnym
skierowanej na rówieśników: u dziewczyn:

izolowanie od

grupy

plotkowanie, przezwiska,

ośmieszanie,

obmawianie,

oczernianie,
szkalowanie

zastraszanie

zmuszanie do palenia,

picia

Objawy agresji skierowanej na
nauczycieli i pracowników:

niechęć do

nauki

lekceważący

stosunek do

nauczycieli

arogancja

wulgaryzmy,

groźby

Istnieje wiele

czynników powodujących nasilenie

przemocy

a za szczególnie ważne uważa sie:

- ogólna aprobata dla tych zjawisk,

- minimalizowanie negatywnej oceny skutków
własnej grupy agresji w porównaniu z
agresja innych,

- anonimowość relacji interpersonalnych,

- rozproszenie odpowiedzialności za
zachowania agresywne w relacjach
społecznych.

Warto podkreślić, że szkoła, jako instytucja
może przyczyniać sie do powstawania
zachowań agresywnych zarówno u uczniów jak
i nauczycieli.

a) czynniki związane z samą instytucją i organizacją
szkoły:
duża liczba uczniów w klasach, hałas, mała
przestrzeń, ograniczona ruchliwość, stała sytuacja
oceny i narzucony z góry porządek, zbyt mało
możliwości tworzenia a wiele czynności odtwórczych,
anonimowość uczniów i nauczycieli.



b) czynniki związane z relacjami
nauczyciel-uczeń:
słaba komunikacja miedzy nauczycielem
a uczniem, ośmieszanie przed innymi
uczniami, straszenie, podkreślanie
władzy nauczyciela, rozwiązywanie
konfliktów
dorośli- dzieci głównie metodami
siłowymi, chłód emocjonalny w
kontaktach z uczniami, relacje oparte
głównie na wymaganiach a nie na
nagradzaniu i wzmacnianiu
pozytywnym.

c) czynniki związane z procesem kształcenia:
dużo wymagań nie zawsze uwzględniających
możliwości intelektualne ucznia,
skupienie na negatywach, brak podkreślania
osiągnięć i wysiłku ucznia,
skoncentrowania na mocnych stronach ucznia, mało
uwagi poświeconej
rozładowaniu napiec podczas lekcji, nuda i
schematyczność lekcji.



d) czynniki związane z procesem wychowania:
mało spójny system oddziaływań
wychowawczych nauczycieli na zachowania
agresywne i akty przemocy w szkole, nie do
końca jasne reguły życia szkolnego,
zbyt mała konsekwencja i zgodność
nauczycieli w egzekwowaniu przyjętych norm,
nie umiejetność wykształcenia postawy
współodpowiedzialności uczniów za życie
szkoły.
e) przyczyny psychologiczne, powodujące
wzrost zachowań agresywnych dzieci i
młodzieży

Najczęściej wymieniane w literaturze przedmiotu

nieprawidłowości w funkcjonowaniu szkoły

to:
a) warunki i organizacja nauczania; powszechne
przeludnienie zespołów klasowych, zmianowość;
b) brak przywiązywania uwagi do higieny
umysłowej;
c) nieprzestrzeganie praw ucznia;
d) brak indywidualnego traktowania uczniów;
e) struktura i przygotowanie kadry, słabe
przygotowania psychologiczno pedagogiczne;
f) nieprawidłowe relacje z uczniami

Częstym powodem przemocy wśród dzieci jest
chęć zdobycia władzy i zapewnienia sobie
satysfakcjonującej pozycji w grupie rówieśniczej,
oraz wpływ gier komputerowych. Badania
naukowe przeprowadzone na dużej populacji
dzieci i młodzieży spędzającej czas przy
komputerze wskazuj, że szybko następuje
zatarcie granicy między światem rzeczywistym a
"światem grafiki komputerowej". Wystarczą dwie
godziny dziennie zabawy, by zagrożenia
uzależnieniem stało się realne. Dzieci i młodzież
ćwiczą np. szybkie zabijane, co sprawia, że
widza siebie w marzeniach jako silnych i
wszechmocnych. Młodzi ludzie o
nieukształtowanej hierarchii wartości albo
bagatelizuje taksy przemocy, albo otacza je
aureola. W konfrontacji ze światem
rzeczywistym obie formy są bardzo groźne.

Dla wielu ofiar przemoc, jakiej

doznają, jest doświadczeniem
mającym duży wpływ na ich dalsze
życie oraz przystosowanie do
warunków szkolnych. Mimo to tylko
nieznaczna część ofiar (około 10%
uczniów i 20% uczennic) zgłasza te
zdarzenia rodzicom bądź
nauczycielom.



Bibliografia :



Zofia Czerniecka, „Przemoc w szkole”



Dan Olweus, „Mobbning – „Fala przemocy w szkole”



„Wychowanie nz co dzień”, Nr. 4-5 1998, Stanisław
Kawula, „Brutalizacja życia jako problem społeczno-
wychowawczy”



„Problemy opiekuńczo wychowawcze”, Maj 2000,
Stanisława Tucholska, „Przemoc w szkolnych grupach
rówieśniczych”