335

Agnieszka RADZIMI

ŃSKA

Irena BU

ŁATOWICZ

Katarzyna STROJEK
Monika STRUENSEE
Wojciech WAGNER
Collegium Medicum UMK w Toruniu

PATOLOGIA W SZKOLE.

PROFILAKTYKA WAD POSTAWY U DZIECI W WIEKU SZKOLNYM

Od kilku lat poruszamy problematyk

ę profilaktyki wad postawy. Organizowane

s

ą wykłady, seminaria, spotkania środowiskowe zarówno dla dzieci i młodzieży, jak

i ich rodziców, nauczycieli, i piel

ęgniarek. Wszyscy zdajemy sobie sprawę z ko-

nieczno

ści zapobiegania powstawaniu wad postawy, lecz zwykle na wiedzy teore-

tycznej zakres naszych dzia

łań się kończy. Nasza wiedza na temat przyczyn i ta-

kich jednostek chorobowych jak skolioza, plecy p

łaskie, czy płaskostopie jest coraz

wi

ększa ze względu na ułatwiony dostęp do powyższych informacji w książkach,

czasopismach, telewizji czy w internecie. Problem tego zjawiska, polega wi

ęc na

braku konsekwencji w zakresie dzia

łań prewencyjnyh. W pogoni życia codzienne-

go staramy si

ę zapewnić naszym dzieciom godne warunki bytowe, możliwości

uczestniczenia w ró

żnorodnych zajęciach dodatkowych takich jak: nauka języka

obcego, czy nauka gry na instrumencie muzycznym, zapominaj

ąc o stałej obser-

wacji rozwoju narz

ądu ruchu naszego dziecka. Gro rodziców w dalszym ciągu od-

powiedzialno

ść za postawę swoich pociech obciąża nauczyciela wychowania fi-

zycznego, b

ądź też pielęgniarkę szkolną, zapominając jednak, że jeden nauczyciel

ma pod opiek

ą całą klasę, co wiąże się z brakiem możliwości stałej kontroli nad

indywidualnym spojrzeniem na ka

żdego ucznia. Zapominamy, że zbyt późno za-

uwa

żone, rozpoznane zniekształcenie kości i stawów prowadzi do powstania

utrwalonych deformacji cia

ła, które mogą stać się przyczyną dyskomfortu życia,

z

łego samopoczucia dolegliwości bólowych, ograniczonego kontaktu z rówieśni-

kami niskiej samooceny, co z kolei mo

że prowadzić do rozwoju agresji, czyli pro-

blemu, z którym od dawna staramy si

ę uporać. Praca ta ma na celu przedstawienie

mo

żliwości profilaktyki wad postawy w szkole, jak i w domu.

Profilaktyka wad postawy powinna obejmowa

ć wszystkie sfery życia dziecka,

mianowicie: dom, szko

łę, podwórko oraz czas wolny. Podstawą wychowania oraz

dba

łością o zdrowie swych pociech obarczeni są oczywiście rodzice i ich najbliższe

otoczenie (rodze

ństwo, dziadkowie). Wszyscy starają się, aby dzieci miały dobre

wyniki w nauce, rozwija

ły swoje zainteresowania oraz aby potrafiły odnaleźć się w

środowisku rówieśników. Jednak zbyt często z powodu braku czasu zapominają o
przyjrzeniu si

ę sylwetce dziecka. To natomiast nie jest trudne, ponieważ to właśnie

rodzice s

ą z nim na co dzień, i mogą obserwować w jaki sposób ich dzieci wykonu-

j

ą podstawowe czynności dnia codziennego takie jak: mycie, ubieranie, jedzenie,

spanie, czy te

ż spędzanie czasu wolnego. Podczas tych prostych czynności, i wni-

kliwej obserwacji s

ą w stanie zauważyć zaburzenia w postawie dziecka.

336

Profilaktyka – krok pierwszy
Prac

ę nad prawidłową postawą rozpoczynamy od rozmowy z naszym dziec-

kiem o zagro

żeniach wynikających z niedbałości o swoją sylwetkę. Najpierw

przedstawiamy jak powinna wygl

ądać prawidłowa postawa. Na przykład podczas

posi

łku pokazujemy jak należy właściwie siadać, czyli: pośladki wsunięte maksy-

malnie pod oparcie, plecy oparte, g

łowa nieco odchylona do tyłu, ręce spoczywają

na stole. Taka pozycja spowoduje rozlu

źnienie przepony oraz prawidłowe ustawie-

nie kr

ęgosłupa. Plecy podparte o oparcie spowodują zbliżenie łopatek i w ten spo-

sób sprowokujemy mi

ęśnie przykręgosłupowe do pracy. Ręce położone na stole,

mniej wi

ęcej do okolicy łokcia zapobiegną wysuwania głowy i szyi do przodu, co

z kolei pozwoli unikn

ąć dolegliwości bólowych w górnej części tułowia. Dodatkowo,

co jaki

ś czas należy wprowadzić rotację usadzania rodziny przy stole, co stanie się

środkiem zapobiegawczym powstawania na przykład kręczu szyi.

Profilaktyka – krok drugi
Zwracamy uwag

ę na sposób ubierania się, na przykład: w jaki sposób dziecko

zak

łada buty. Prawidłowe jest przyciągnięcie kolana do klatki piersiowej, bądź też

przykucni

ęcie do butów, ponieważ to zapobiega przeciążeniom okolicy lędźwiowej

kr

ęgosłupa. W ten sam sposób uczymy podnoszenia zabawki z podłogi, czyli ugina-

my kolana i wysuwamy jedn

ą nogę do przodu, następnie nachylamy się. Podobnie

przy toalecie porannej zwracamy uwag

ę na prawidłową postawę, która polega na

ugi

ęciu kolan w czasie pochylania się nad umywalką. Właściwą korekcję postawy

mo

żemy także zapewnić dziecku w czasie odpoczynku, na przykład snu. Zwracamy

uwag

ę na ułożenie ciała. Sprawdzamy czy dziecko nie przyjmuje pozycji półsiedzącej

poprzez podk

ładanie zbyt dużej ilości poduszek, bądź też zbyt miękkiego podłoża.

Profilaktyka – krok trzeci
Obserwujemy w jaki sposób nasza pociecha sp

ędza czas wolny. Okazuje się

bowiem,

że większość tego czasu dzieci spędzają przed telewizorem lub też przy

komputerze, czyli w pozycji siedz

ącej, często tej niewłaściwej. Pamiętajmy, że

jedna lub dwie godziny dziennie nie grozi deformacj

ą postawy, ale spędzanie kilka

godzin w tej samej pozycji predysponuje do powstania wady postawy. Spróbujmy
wi

ęc zachęcać dzieci do ruchu, który jest podstawą zdrowego ciała oraz pogody

ducha. Za aktywno

ść ruchową możemy przyjąć codzienny około 20 minutowy spa-

cer, który poprawi samopoczucie, oraz wp

łynie na utrzymanie równej wagi. Jest to

forma ruchu niewymagaj

ąca ani nakładu finansowego, ani też specjalnego sprzętu

oraz co jest bardzo istotne – jest dost

ępna dla wszystkich. Inną formą ruchu są

wszelkiego rodzaju zaj

ęcia prowadzone na świeżym powietrzu i do nich zaliczamy:

bieganie, jazd

ę na rowerze, pływanie, jazdę konną, nie zapominając o grach i za-

bawach w grupie rówie

śników na podwórku, w lesie, nad jeziorem. Pamiętajmy, że

ruch oprócz zapewnienia w

łaściwej sylwetki dotlenia organizm, co z kolei wiąże się

z uprawnieniem funkcjonowania umys

łu.

Profilaktyka - krok czwarty
Zaj

ęcia wychowania fizycznego należą do jednego z podstawowych sposo-

bów profilaktyki stosowanej w szkole. Lekcje odbywaj

ą się z reguły przynajmniej

dwa razy w tygodniu po 45 minut i obejmuj

ą wszystkie podstawowe ćwiczenia

ogólnorozwojowe zapewniaj

ące bezpieczeństwo prawidłowego rozwoju. Pamię-

337

tajmy,

że wszelkie zwolnienia z tych zajęć bez konkretnego powodu, na przykład

podyktowane lenistwem mo

że doprowadzić do powstawania kalectwa fizycznego.

Profilaktyka - krok pi

ąty

Profilaktyka wad postawy powinna obejmowa

ć badania przesiewowe wyko-

nywane przez piel

ęgniarkę rozpoczynając od przedszkola i winny być kontynu-

owane w szkole przynajmniej co cztery lata, obejmuj

ąc w tym grupy największego

ryzyka, czyli dzieci 7-8 lat i 13-15 letnie. Do najcz

ęściej stosowanych badań prze-

siewowych zaliczamy badania w kierunku rozpoznania: p

łaskostopia, pleców pła-

skich, pleców okr

ągłych, skoliozy czy też koślawości i szpotawości kolan i stóp,

czyli schorze

ń, które najczęściej pojawiają się w wieku szkolnym. Dzięki takim

badaniom mo

żemy bardzo szybko wyłapać powstające zaburzenia oraz zwrócić

si

ę do lekarza, który postawi właściwą diagnozę i zaproponuje sposób leczenia.

Zwykle sprowadza si

ę to do leczenia zachowawczego w postaci skierowania na

gimnastyk

ę korekcyjną, której celem będzie przywrócenie utraconych funkcji mię-

śni, kości i stawów.

Profilaktyka – krok szósty
Gimnastyka korekcyjna, na któr

ą trafiają dzieci z już rozpoznanym zaburze-

niem postawy powinna odbywa

ć się w małych, kilkuosobowych grupach. Zajęcia te

przeprowadza nauczyciel wychowania fizycznego posiadaj

ący wiedzę na temat

jednostek chorobowych w zakresie wad postawy i ma do nich w

łaściwie przygoto-

wanie. Ten rodzaj korekcji ma na celu zapoznanie dzieci, jak równie

ż ich rodziców,

ze sposobem wykonywania poznanych

ćwiczeń w domu. Aby ćwiczenia były efek-

tywne, stosuje si

ę je codziennie lub przynajmniej 2-3 razy w tygodniu pod kontrolą

osoby doros

łej. Najlepiej przeprowadzać te zajęcia w formie gier i zabaw rucho-

wych. Daje to mo

żliwość zainteresowania dziecka ćwiczeniami jako sposobem

sp

ędzania czasu wolnego przyjemnie, nie są odbierane jako zajęcia budzące nie-

ch

ęć dzieci.

Profilaktyka – krok siódmy
Profilaktyka wad postawy to nie tylko cia

ło, ale także umysł. Pamiętajmy, że

dziecko, które wyró

żnia się z otoczenia na przykład poprzez plecy okrągłe jest

traktowane przez rówie

śników inaczej, gorzej, bądź też jest wyśmiewane. Taka

sytuacja powoduje zmian

ę jego zachowania. Osoba taka staje się zamknięta, se-

paruje si

ę od otoczenia, większość czasu wolnego spędza w domu, tak aby nikt jej

nie widzia

ł i nie sprawiał przykrości. Dziecko nie potrafi samo poradzić sobie z

powsta

łą sytuacją, co odbija się na nauce oraz relacjach rodzinnych. Jeśli nie za-

uwa

żymy takiej zmiany możemy przyczynić się do rozwoju agresji w naszym

dziecku.

Profilaktyka – krok ósmy
Szczególnym okresem kontrolowania aktywno

ści ruchowej dzieci są weeken-

dy i dni wolne, kiedy to rodzice maj

ą całodobowy kontakt ze swoimi pociechami

i w

łaśnie w tym czasie powinni zapewnić warunki do prawidłowego rozwoju swych

podopiecznych. Mo

żemy to osiągnąć poprzez wycieczkę na łono natury, kąpiel

w jeziorze, b

ądź też poprzez zabawy z dziećmi na świeżym powietrzu typu zabawy

z pi

łką czy skakanką.

338

Podsumowanie
Profilaktyka wad postawy polega na kompleksowym, ca

łodobowym i systema-

tycznym oddzia

ływaniu na sylwetkę człowieka. Zakres oddziaływań obejmuje dom,

szko

łę oraz czas wolny. Przeciwdziałanie niewłaściwym i złym nawykom umożliwia

prawid

łowy rozwój postawy. Szybko wykryte zaburzenie daje szansę powrotu do

ca

łkowitego zdrowia i prawidłowego rozwoju psycho-ruchowego dzieci.