Pielęgnowanie chorego ze stomią jelitową
Stomia jest to połączenie światła jelita grubego ( kolostomia), cienkiego (ileostomia) lub
moczowodu (urostomia) ze skórą. Somie jelitowa wykonuje się najczęściej w przypadku
nowotworu jelita grubego ( okrężnicy, odbytnicy), przewlekłych schorzeń jelita grubego (np.
wrzodziejące zapalenie jelita grubego), w przypadku polipowatości rodzinnej jelita grubego
lub w następstwie urazów okrężnicy i /lub odbytnicy.
Wyróżniamy stomie :
" Stomie czasowe - wyłaniane na określony czas potrzebny do zagojenia jelita,
np.wyłoniona stomia po urazie jamy brzusznej przebiegającym z rozerwaniem
jelita grubego.
" Stomie stałe  wyłaniane docelowo
" Stomie jednolufowe  bez połączenia z odbytem
" Stomie dwulufowe  posiadające komunikację z odbytem
Jednym z głównych kierunków współczesnej chirurgii jelita grubego jest dążenie
do zachowania zwieraczy odbytu i fizjologicznej drogi wypróżnień, a więc unikanie
wytworzenia sztucznego odbytu (stomii). Nie zawsze jednak można ten cel osiągnąć,
stomia staje się koniecznością, a jej wytworzenie zabiegiem ratującym życie. Wytworzenie
sztucznego odbytu doprowadza do znacznego upośledzenia jakości i aktywności życia
człowieka. Związane jest to przede wszystkim ze zmianą obrazu ciała, ale także z utratą
kontroli nad wydalaniem, jednej z zasadniczych funkcji organizmu. Proces pooperacyjnej
adaptacji chorego do nowych warunków życia jest trudny i zależy od wielu czynników.
Do najważniejszych można zaliczyć: kondycję psychofizyczną chorego, umiejętność radzenia
sobie w sytuacji trudnej, zasób wiedzy i umiejętności w zakresie pielęgnacji stomii,
prawidłowe wyłonienie stomii, a także otrzymane wsparcie od rodziny, poradni stomijnych
i grup samopomocy. Opieka nad chorym jest procesem, który musi rozpocząć się już w chwili
podjęcia decyzji o planowanym zabiegu wytworzenia stomii. Jej celem jest zapewnienie
wsparcia oraz praktycznej pomocy w uzyskaniu przez chorego lub jego rodzinę bezpiecznej
i niezależnej pielęgnacji stomii w życiu codziennym oraz umożliwienie mu pełnej integracji
społecznej. W ten sposób możliwa staje się wymierna poprawa jakości życia, najważniejszy
cel rehabilitacji.
Model opieki nad chorym ze sztucznym odbytem brzusznym obejmuje trzy okresy:
I. przedoperacyjny (okres diagnozowania chorego i przygotowania go do zabiegu
operacyjnego),
II. śródoperacyjny (wyłonienie sztucznego odbytu i zaopatrzenie na stole operacyjnym
w sprzęt stomijny),
III. pooperacyjny (przygotowanie chorego do samoopieki
I. Celem opieki w okresie przedoperacyjnym jest:
1. Udzielenie choremu wsparcia emocjonalnego i merytorycznego, które powinno być
poprzedzone: a) oceną wiedzy i doświadczenia; b) poznaniem obaw i wątpliwości; c)
ustaleniem wspólnie z chorym planu opieki; d) wyjaśnieniem celu i zasad
przygotowania przewodu pokarmowego do zabiegu operacyjnego; e) przekazaniem
materiałów informacyjnych na temat pielęgnacji i zaopatrzenia stomii; f) nauczeniem
chorego wykonywania ćwiczeń oddechowych, izometrycznych i odkasływania
(zmniejszenie ryzyka powikłań w okresie pooperacyjnym, tj. choroby zakrzepowo-
zatorowej, zapalenia płuc).
2. Wykonanie badań, wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych i/lub żywieniowych.
3. Wyznaczenie miejsc do wyłonienia stomii.
4. Oczyszczenie przewodu pokarmowego z mas kałowych według przyjętego schematu
w danym szpitalu (uwzględnienie wieku, chorób układu krążenia).
5. Ocena stanu psychicznego chorego z uwzględnieniem reakcji na fakt wyłonienia
stomii (lęk, agresja, zaprzeczenie).
6. Ocena możliwego udziału rodziny w pielęgnacji chorego w okresie pooperacyjnym.
II. Celem opieki śródoperacyjnej jest:
1. wprowadzenie chorego w znieczulenie;
2. wyłonienie stomii;
3. bezpieczne przeprowadzenie zabiegu operacyjnego (monitorowanie parametrów
życiowych, wyrównanie wodno-elektrolitowe);
4. zaopatrzenie chorego w sprzęt stomijny na stole operacyjnym (założenie płytki
akordeonowej zmniejszającej dolegliwości bólowe chorego podczas zakładania płytki
i przez
roczystego worka, który umożliwia ocenę stomii w okresie pooperacyjnym).
III. Celem opieki pooperacyjnej jest:
1. Zapewnienie bezpiecznego przebiegu okresu pooperacyjnego i/lub wczesne
rozpoznanie możliwych powikłań: a) ocena wydolności układu oddechowego,
krążenia (monitorowanie parametrów życiowych); b) kontrola diurezy; c) kontrola
opatrunku i drenażu; d) ocena stanu nawodnienia; e) ocena żywotności stomii (kolor,
wielkość, wydzielina).
2. Walka z bólem (podawanie leków przeciwbólowych, ułożenie zmniejszające napięcie
mięśni brzusznych).
3. Adaptację chorego do stomii, która obejmuje:
a) ocenę reakcji na stomię; b) wspieranie i zachęcanie do: patrzenia na stomię,
dotykania stomii, obserwacji przy zaopatrzeniu stomii; c) ukazywanie i wzmacnianie
pozytywnych stron chorego i życia ze stomią; d) pomoc w odreagowaniu.
4. Przygotowanie chorego do samoopieki obejmuje:
a) Ocenę jego możliwości w zakresie sprawowania samoopieki z uwzględnieniem:
o wieku;
o zainteresowania swoim stanem zdrowia;
o sprawności zmysłów (słuch, wzrok);
o nastawienia do stomii;
o chęci współpracy z zespołem lekarsko-pielęgniarskim;
o zasobu wiedzy i umiejętności;
o zaufania do lekarza i pielęgniarki;
o stanu somatycznego i psychicznego.
b) Ustalenie planu opieki z uwzględnieniem:
o możliwości psychofizycznych chorego;
o zasad nauczania;
o kontroli i oceny.
c) Uzupełnienie wiedzy chorego w zakresie:
o oceny funkcjonowania stomii (kolor, kształt, wielkość) i możliwych kłopotów
(krwawienia, biegunka, zaparcia);
o doboru sprzętu;
o zasad refundacji sprzętu;
o zasad w codziennym funkcjonowaniu ze stomią (dieta, samokontrola, kontrola
lekarska);
o możliwości uzyskania pomocy (poradnie, grupy wsparcia).
d) Opanowanie umiejętności chorego w zakresie:
o pielęgnacji stomii, dobór i zmiana sprzętu;
o samokontroli funkcjonowania przewodu pokarmowego;
o oceny stomii (kolor, wielkość, wydzielina);
o wykonywania ćwiczeń wzmacniających mięśnie brzucha;
o irygacji (u osób z kolostomią).