Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2/2008
P
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
s
t
w
o
C
h
i
r
u
r
g
i
c
z
n
e
i
A
n
g
i
o
l
o
g
i
c
z
n
e
2
/
2
0
0
8
SPECJALISTYCZNA OPIEKA PIEL
GNIARSKA NAD CHORYM
ZE STOMI
JELITOW
W ŚWIETLE BADAC

Specialistic nursing care for patients with intestinal stoma
considered in the light of the research
1
,
2
1
1
,
2
1
2
Katarzyna Cierzniakowska1,2, Justyna Cwajda-Białasik1, Maria T. Szewczyk1,2, Lidia Dopierała1, Zbigniew Banaszkiewicz2,
K
a
t
a
r
z
y
n
a
C
i
e
r
z
n
i
a
k
o
w
s
k
a
,
J
u
s
t
y
n
a
C
w
a
j
d
a
-
B
i
a
ł
a
s
i
k
,
M
a
r
i
a
T
.
S
z
e
w
c
z
y
k
,
L
i
d
i
a
D
o
p
i
e
r
a
ł
a
,
Z
b
i
g
n
i
e
w
B
a
n
a
s
z
k
i
e
w
i
c
z
,
2
Arkadiusz Jawień2
A
r
k
a
d
i
u
s
z
J
a
w
i
e
ń
1
Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego, Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy, UMK w Toruniu
2
Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy, UMK w Toruniu
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2008; 2: 39 43
Adres do korespondencji:
K
a
t
a
r
z
y
n
a
C
i
e
r
z
n
i
a
k
o
w
s
k
a
mgr Katarzyna Cierzniakowska, Klinika Chirurgii Ogólnej, ul. Ujejskiego 75, 85-168 Bydgoszcz, e-mail: [e-mail]
Streszczenie Summary
Wstęp: W Polsce corocznie wyłania się ok. 4500 stomii je- Background: In Poland every year approximately 4500 intestinal
W
s
t
ę
p
:
B
a
c
k
g
r
o
u
n
d
:
litowych. Na właściwe przygotowanie chorego do zabiegu wy- stomas are created. Proper preparation of a patient for the operative
łonienia stomii składają się zarówno przygotowanie psychicz- procedure of creating the stoma includes physical as well as mental
ne, jak i fizyczne. Najważniejszymi elementami są optymalny preparation. The most important elements are: the optimal choice
wybór lokalizacji stomii, zachowanie właściwej techniki chirur- of location for the stoma, use of proper surgical techniques, proper
gicznej, prawidłowe zaopatrzenie stomijne oraz edukacja cho- stoma creation and education of a patient about complying with
rego w zakresie przestrzegania zasad pielęgnacji stomii i hi- the rules concerning caring for a stoma and personal hygiene.
A
i
m
o
f
t
h
e
s
t
u
d
y
:
gieny ciała. Aim of the study: The level of preparation for the operative
Cel pracy: Ocenie poddano stopień przygotowania do ope- procedure, perioperative care and preparation of patients with
C
e
l
p
r
a
c
y
:
racji, opieki okołooperacyjnej i przygotowanie chorych ze sto- an intestinal stoma for self-care, carried out by nursing staff
mią jelitową do samoopieki realizowanej przez personel pielę- in two institutions  a specialist coloproctology clinic and
gniarski w dwóch placówkach  specjalistycznej klinice a general surgery ward  was assessed.
M
a
t
e
r
i
a
l
a
n
d
m
e
t
h
o
d
:
koloproktologii i oddziale chirurgii ogólnej. Material and method: The research was carried out in 2006
Materiał i metoda: Badanie przeprowadzono w 2006 r. me- using a diagnostic survey method in a group 54 nurses in two
M
a
t
e
r
i
a
ł
i
m
e
t
o
d
a
:
todą sondażu diagnostycznego w grupie 54 pielęgniarek institutions  a specialist coloproctology clinic (30 persons) and
w dwóch placówkach  specjalistycznej klinice koloproktologii a general surgery ward (24 persons) in the province of
(30 osób) i oddziale chirurgii ogólnej (24 osoby) na terenie wo- Kujawsko-Pomorskie.
jewództwa kujawsko-pomorskiego. Jako narzędzie badawcze The research was carried out using a diagnostic survey
wykorzystano kwestionariusz ankiety własnej konstrukcji, oce- method. An original questionnaire assessing the level of nursing
niający stopień przygotowania personelu pielęgniarskiego staff s preparation for working with patients with a stoma was
do pracy z chorym ze stomią. used as a research tool.
Wyniki: Stwierdzono statystycznie znamienną różnicę za- Results: It was statistically found that the difference in
W
y
n
i
k
i
:
R
e
s
u
l
t
s
:
równo w umiejętności przygotowania chorego do operacji z wy- ability to prepare a patient for the operative procedure of
łonieniem stomii (p=0,007840), jak i jakości opieki (p<0001) creating a stoma (p=0.007840), quality of care (p<0001) as well
oraz umiejętności przygotowania chorych ze stomią do samo- as ability to prepare a patient with a stoma for self-care
opieki (p=0,000017) w zależności od miejsca pracy (klinika ko- (p=0.000017) is significant depending on the place of work
loproktologii i oddział chirurgii ogólnej). (specialist coloproctology clinic or general surgery ward).
Wnioski: W kształceniu podyplomowym pielęgniarek na- Conclusions: In postgraduate nursing education one should
W
n
i
o
s
k
i
:
C
o
n
c
l
u
s
i
o
n
s
:
leży zwrócić większą uwagę na ich specjalistyczne przygoto- pay greater attention to specialist preparation in the area of
wanie w zakresie opieki nad chorym ze stomią. care for patients with a stoma.
Słowa kluczowe: stomia, opieka pielęgniarska. Key words: stoma, nursing care.
S
ł
o
w
a
k
l
u
c
z
o
w
e
:
K
e
y
w
o
r
d
s
:
39
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2/2008
P
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
s
t
w
o
C
h
i
r
u
r
g
i
c
z
n
e
i
A
n
g
i
o
l
o
g
i
c
z
n
e
2
/
2
0
0
8
(30 osób) i na oddziale chirurgii ogólnej (24 osoby) na te-
Wstęp
renie województwa kujawsko-pomorskiego.
Stomia jelitowa to celowo wykonane połączenie
Jako narzędzie badawcze wykorzystano kwestiona-
światła jelita z powierzchnią ciała. W Polsce corocznie
riusz ankiety własnej konstrukcji, oceniający stopień przy-
wyłania się ok. 4500 stomii jelitowych [1]. Tego typu
gotowania personelu pielęgniarskiego do pracy z cho-
operacje stanowią traumatyczne wydarzenie w życiu
rym ze stomią.
chorego, dlatego też wymagają objęcia go profesjonal-
Na prowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji Bio-
ną i troskliwą opieką pielęgniarską, ukierunkowaną
etycznej przy Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK
na wysoką jakość życia [2]. Na właściwe przygotowa-
w Toruniu.
nie chorego do zabiegu wyłonienia stomii składają się
Do oceny istotności różnic użyto testu �2 Pearsona.
zarówno przygotowanie psychiczne, jak i fizyczne. Naj-
ważniejszymi elementami są optymalny wybór lokali-
Charakterystyka grupy badawczej
zacji stomii, zachowanie właściwej techniki chirurgicz-
nej, prawidłowe zaopatrzenie stomijne oraz edukacja
Grupę badaną stanowiły 54 osoby, w tym dwóch
chorego w zakresie przestrzegania zasad pielęgnacji
mężczyzn (4%) i 52 kobiety (96%). Najliczniejszą grupę
stomii i higieny ciała [3].
tworzyły pielęgniarki ze stażem pracy 11 20 lat (ryc. 1.).
Wybór lokalizacji stomii jelitowej podczas zabiegu
Dziewiętnaście procent to pielęgniarki z wykształceniem
operacyjnego, bez wcześniejszego określenia jej miejsca
wyższym (ryc. 2.).
może skutkować wieloma powikłaniami. W związku
z tym wyznaczenie miejsca przyszłej stomii stanowi nie-
rozerwalny element przygotowania pacjenta ze schorze-
Wyniki badań
niami jelit do zabiegu operacyjnego [3 6].
Tylko właściwe umiejscowienie stomii wpływa pozy- Zgodnie z obowiązującymi standardami, jedną z naj-
tywnie na dalszy proces leczniczy i pielęgnacyjny. Ideal- ważniejszych czynności przygotowujących chorego do za-
ną sytuacją jest, kiedy miejsce to wyznacza lekarz chirurg biegu wyłonienia stomii jelitowej jest wyznaczenie miej-
wraz z pielęgniarką stomijną przy współudziale chorego. sca wyłonienia przyszłej stomii przed zabiegiem
Wytworzenie stomii nasuwa także wiele problemów operacyjnym. W specjalistycznej placówce tylko 4 osoby
natury psychicznej i społecznej, a posiadanie jej odbie- spośród 30 nie potrafią wykonać tego zadania (ryc. 3.),
rane jest często jako kalectwo uniemożliwiające aktyw- natomiast na oddziale chirurgii ogólnej (ryc. 4.) tylko jed-
ne funkcjonowanie w codziennym życiu. Stomia powo- na pielęgniarka taką czynność wykonuje (�2 Pearso-
na: 9,69848; df=2; p=0,007840).
duje wiele obaw i wątpliwości, z którymi sam chory nie
potrafi sobie poradzić. Jednak właściwie prowadzona pie- W placówce chirurgii ogólnej  zdaniem pielęgniarek
 aż niemal połowa chorych przygotowywanych do za-
lęgnacja, edukacja i kompleksowa opieka  uwzględnia-
biegu operacyjnego nigdy nie ma wyznaczonego miej-
jące readaptację społeczną i psychologiczną mogą za-
sca stomii (ryc. 5.).
pewnić choremu powrót do normalnego życia rodzinnego,
Na podstawie analizy odpowiedzi na pytania szcze-
towarzyskiego i zawodowego [3, 7].
gółowe podjęto próbę oceny umiejętności pielęgniarek
Zadania dotyczące kompleksowej opieki nad chorym
w zakresie przygotowania chorych ze stomią do podej-
powinny być realizowane przez zespół terapeutyczny
mowania czynności samoopiekuńczych. Stwierdzono zna-
w składzie pielęgniarka stomijna i lekarz operujący. Bar-
mienne statystycznie różnice w umiejętnościach pielę-
dzo pożądana jest współpraca psychologa i wolontariu-
gniarek przygotowujących chorych do samoopieki
sza, niestety, nie zawsze możliwa.
w zależności od miejsca pracy (�2 Pearsona: 18,5554;
df=1; p=0,000017) (tab. 1.) i w odniesieniu do stażu pra-
cy (�2 Pearsona: 7,87333; df=3; p=0,048722) (tab. 2.).
Cel badań
W odniesieniu do wykształcenia nie wykazano istotnych
różnic.
Ocena stopnia przygotowania chorych do operacji,
opieki okołooperacyjnej i przygotowania chorych ze sto- Jakość opieki okołooperacyjnej nad chorymi ze sto-
mią w zależności od stażu pracy pielęgniarek i ich wy-
mią jelitową do samoopieki realizowanych przez perso-
kształcenia jest bardzo podobna. Występujące różnice są
nel pielęgniarski.
nieistotne statystycznie. Natomiast istotny wpływ na ja-
kość opieki stwierdzono w zależności od miejsca pracy
(�2 Pearsona: 27,4909; df=1; p=0,000000) (tab. 3.).
Materiał i metoda
Wszystkie pielęgniarki z wyższym wykształceniem
Badanie przeprowadzono w 2006 r. metodą sondażu znają powikłania występujące u chorych ze stomią. Po-
diagnostycznego w grupie 54 pielęgniarek w dwóch pla- nad 60% pielęgniarek z wykształceniem średnim dekla-
cówkach  specjalistycznej klinice koloproktologii ruje ich nieznajomość (tab. 4.). Różnice w tym zakresie
40
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2/2008
P
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
s
t
w
o
C
h
i
r
u
r
g
i
c
z
n
e
i
A
n
g
i
o
l
o
g
i
c
z
n
e
2
/
2
0
0
8
10; 19%
12; 22%
10; 19%
7; 13%
25; 46%
44; 61%
d"5 lat 6 10 lat 11 20 lat <20 lat
średnie wyższe
Ryc. 1. Staż pracy grupy badawczej Ryc. 2. Wykształcenie pielęgniarek
R
y
c
.
1
.
R
y
c
.
2
.
1; 4%
11; 37%
15; 50% 13; 54%
10; 42%
4; 13%
tak, wyznaczam nie potrafię, ale nigdy nie wyznaczam tak, wyznaczam nie potrafię, ale nigdy nie wyznaczam
Ryc. 3. Umiejętność wyznaczania miejsca stomii w placówce Ryc. 4. Umiejętność wyznaczania miejsca stomii w placówce
R
y
c
.
3
.
R
y
c
.
4
.
chirurgii specjalistycznej chirurgii ogólnej
Tabela 2. Ocena stopnia przygotowania chorego ze stomią
T
a
b
e
l
a
2
.
Czy miejsce wyłonienia stomii jest wyznaczane
C
z
y
m
i
e
j
s
c
e
w
y
ł
o
n
i
e
n
i
a
s
t
o
m
i
i
j
e
s
t
w
y
z
n
a
c
z
a
n
e
do samoopieki w dniu wypisu do domu przez pielęgniarki
przed zabiegiem wspólnie z chorym?
p
r
z
e
d
z
a
b
i
e
g
i
e
m
w
s
p
ó
l
n
i
e
z
c
h
o
r
y
m
?
w zależności od stażu pracy
100%
3%
Odpowiedzi
O
d
p
o
w
i
e
d
z
i
27% Staż pracy
S
t
a
ż
p
r
a
c
y
42%
niedostatecznie dobrze razem
n
i
e
d
o
s
t
a
t
e
c
z
n
i
e
d
o
b
r
z
e
r
a
z
e
m
50% <5 2 (20%) 8 (80%) 10
70%
58%
6 10 2 (28,57%) 5 (71,43%) 7
11 20 10 (40%) 15 (60%) 25
0%
spec. ogół.
>20 9 (75%) 3 (25%) 12
Nigdy Nie zawsze Zawsze
razem 23 31 54
Ryc. 5. Wyznaczanie miejsca stomii
R
y
c
.
5
.
Tabela 1. Ocena stopnia przygotowania chorego ze stomią Tabela 3. Ocena jakości opieki okołooperacyjnej nad chorym
T
a
b
e
l
a
1
.
T
a
b
e
l
a
3
.
do samoopieki w dniu wypisu do domu przez pielęgniarki ze stomią ze względu na miejsce pracy
w zależności od miejsca pracy
Odpowiedzi
O
d
p
o
w
i
e
d
z
i
Chirurgia
C
h
i
r
u
r
g
i
a
Odpowiedzi
O
d
p
o
w
i
e
d
z
i
Chirurgia
C
h
i
r
u
r
g
i
a
niedostatecznie dobrze razem
n
i
e
d
o
s
t
a
t
e
c
z
n
i
e
d
o
b
r
z
e
r
a
z
e
m
niedostatecznie dobrze razem
n
i
e
d
o
s
t
a
t
e
c
z
n
i
e
d
o
b
r
z
e
r
a
z
e
m
specjalistyczna 9 (30%) 21 (70%) 30
specjalistyczna 5 (16,67%) 25 (83,33%) 30
ogólna 24 (100%) 0 24
ogólna 18 (75%) 6 (25%) 24
razem 33 21 54
razem 23 31 54
41
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2/2008
P
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
s
t
w
o
C
h
i
r
u
r
g
i
c
z
n
e
i
A
n
g
i
o
l
o
g
i
c
z
n
e
2
/
2
0
0
8
Tabela 4. Znajomość powikłań u chorych ze stomią, Tabela 5. Możliwość wyboru sprzętu stomijnego przez chorego
T
a
b
e
l
a
4
.
T
a
b
e
l
a
5
.
wykształcenie pielęgniarek
Odpowiedzi
O
d
p
o
w
i
e
d
z
i
Chirurgia
C
h
i
r
u
r
g
i
a
Znajomość powikłań
Z
n
a
j
o
m
o
ś
ć
p
o
w
i
k
ł
a
ń
Poziom
P
o
z
i
o
m
nie czasem tak razem
n
i
e
c
z
a
s
e
m
t
a
k
r
a
z
e
m
wykształcenia
w
y
k
s
z
t
a
ł
c
e
n
i
a
nie zna zna razem
n
i
e
z
n
a
z
n
a
r
a
z
e
m
specjalistyczna 5 (16,67%) 7 (23,33%) 18 (60%) 30
średnie 29 (61,7%) 18 (38,3%) 47
ogólna 13 (54,17%) 7 (29,17%) 4 (16,67%) 24
wyższe 0 7 (100%) 7
razem 18 14 22 54
razem 29 25 54
i rehabilitacja medyczna często decydują o prawidłowym
są istotne statystycznie (�2 Pearsona: 9,32936; df=1;
przebiegu procesu adaptacji do stomii [7]. Umiejętność
p=0,002257). Wiedza na temat powikłań nie ma związ-
indywidualnego doboru sprzętu dla chorego, nauczenie
ku ze stażem pracy badanych.
go samodzielnej jego wymiany, udzielanie informacji o ro-
Większość pielęgniarek ze specjalistycznego ośrodka
dzajach woreczków i akcesoriach do pielęgnacji skóry
uważa, że chory ze stomią ma możliwość wyboru sprzę-
wokół stomii oraz możliwości zaopatrywania się w nie,
tu do zaopatrzenia stomii, natomiast na oddziale chirur-
wymagają od pielęgniarki dokładnej znajomości powyż-
gii ogólnej niespełna 17% pielęgniarek podziela ten po-
szych zagadnień. Wyposażenie chorego w wiedzę i umie-
gląd (tab. 5.). Różnice w opinii badanych z dwóch
jętności w pielęgnowaniu stomii przejawia się osiągnię-
ośrodków w temacie wyboru sprzętu stomijnego są istot-
ciem jego samodzielności oraz pozwala na kontrolę
ne statystycznie (�2 Pearsona: 11,9455; df=2;
nad własnym zdrowiem i samopoczuciem [8]. Tymcza-
p=0,002550).
sem, jak wynika z badań, nie wszystkie pielęgniarki,
a szczególnie zatrudnione w ośrodkach chirurgii ogólnej,
prezentują wymagany poziom wiedzy i umiejętności po-
Omówienie
zwalający na przygotowanie chorego ze stomią do po-
Zmieniające się na przestrzeni lat potrzeby i oczeki- dejmowania czynności samoopiekuńczych.
wania chorych wymagają jasnego określenia roli i spo- Wyłonienie stomii, tak jak wiele innych interwencji
sobów pielęgnowania również w zakresie sprawowania chirurgicznych, może się wiązać z występowaniem po-
opieki nad chorym ze stomią. wikłań. Wnikliwa obserwacja chorych i samej stomii
Nieprawidłowa lokalizacja stomii może spowodować przez pielęgniarkę pozwala na natychmiastową reak-
trudności pielęgnacyjne, podciekanie sprzętu, nieprzy- cję w przypadku zauważonych odchyleń. Właściwie po-
jemny zapach i uszkodzenia skóry [4]. Dlatego też dba- dejmowane działania profilaktyczne pomagają nato-
łość o prawidłowe wyznaczenie miejsca przyszłej stomii miast uniknąć lub opóz
niają występowanie komplikacji.
u chorego stała się priorytetem dla zespołu terapeutycz- Niemniej wykwalifikowana pielęgniarka opiekująca się
nego. Oznaczenie takiego miejsca na brzuchu chorego chorym ze stomią jest zobowiązana znać potencjalne
nawet w sytuacji nagłej jest zdecydowanie korzystniej- powikłania występujące u tych chorych, procedury za-
sze niż pominięcie tej czynności w ogóle [5]. W świetle li- pobiegania i postępowania w przypadku ich rozpozna-
teratury nieumiejętność wyznaczenia miejsca stomii, ja- nia [9]. Z prezentowanych w niniejszej pracy danych
ką prezentowała w badaniach co czwarta pielęgniarka, wynika, że tylko pielęgniarki z wyższym wykształce-
nie zwalnia jej od współodpowiedzialności za lokalizację niem znają możliwe powikłania stomii.
stomii u chorego, co w bezpośredni sposób może wpły- Jednym z podstawowych praw osoby ze stomią jest
nąć na funkcjonowanie stomii i jakość życia chorego. podejmowanie decyzji co do wyboru sprzętu stomijnego
W okresie pooperacyjnym, kiedy wyłonienie stomii (Karta Praw Osoby ze Stomią ogłoszona w czerwcu 1993
jelitowej stało się dla chorego faktem, pielęgniarki de- r. przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Stomijne).
cydujące znaczenie przypisują funkcji edukacyjnej. Zi- Z przeprowadzonych badań wynika, iż pielęgniarki
dentyfikowanie chociażby podstawowych problemów z ośrodka specjalistycznego są bardziej zorientowane
pielęgnacyjnych chorego ze stomią w czasie pobytu na prawa pacjenta niż pielęgniarki z ośrodka ogólnochi-
w szpitalu i podejmowanie próby ich rozwiązywania oraz rurgicznego (60 vs 16,67%).
zachęcanie chorego do współpracy, może mieć wpływ W nowoczesne indywidualne pielęgnowanie chore-
na jakość samopielęgnacji [6]. Wyłonienie stomii dla cho- go wpisane są określone cele opieki, ukierunkowane
rego to niejednokrotnie nie tylko zmiana wiążąca się na rozwiązywanie problemów pielęgnacyjnych pacjen-
z wymiarem fizycznym zdrowia i wyglądem ciała, ale rów- ta oraz przygotowanie go do życia w nowej sytuacji, ja-
nież z funkcjonowaniem psychicznym i społecznym. Wie- ką jest niewątpliwie zmiana sposobu wypróżniania. Ze
loaspektowa opieka nad chorym, wsparcie psychiczne względu na wskazania do wyłonienia stomii, takie jak
42
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2/2008
P
i
e
l
ę
g
n
i
a
r
s
t
w
o
C
h
i
r
u
r
g
i
c
z
n
e
i
A
n
g
i
o
l
o
g
i
c
z
n
e
2
/
2
0
0
8
P
i
ś
m
i
e
n
n
i
c
t
w
o
niedrożność jelit czy urazy, nierzadko z uwagi na pilną Piśmiennictwo
potrzebę przeprowadzenia operacji, chory nie zawsze 1. Banaszkiewicz Z, Jarmocik P, Tojek K, Jawień A. Retrospektywna ocena wy-
branych czynników odpowiadających za powstawanie póz
nych, miejsco-
ma możliwość leczenia w ośrodku specjalizującym się
wych powikłań kolostomii. Chir Pol 2003; 5: 221-7.
w koloproktologii, gdzie z założenia zespół terapeutycz-
2. Wiraszka GR. Problemy funkcjonowania chorych z kolostomią wytworzo-
ny powinien charakteryzować się wysokim profesjona-
ną po operacyjnym leczeniu raka jelita grubego na podstawie badań
lizmem w zakresie opieki nad chorym ze stomią. Pa- HRQOL. Problemy Pielęgniarstwa 2007; 15: 1-6.
3. Cierzniakowska K, Szewczyk MT, Cwajda J i wsp. Wybrane procedury
cjenci leczeni w ośrodkach chirurgii ogólnej nie powinni
w opiece nad chorym ze stomią. Przew Lek 2005; 2: 87-92.
być pozbawieni równie profesjonalnego przygotowania
4. Black PK. Holistic Stoma Care. Bailliere Tindall, London 2000.
do samoopieki.
5. O Connor G. Teaching stoma  management skills: the importance of self-
Trudno określić, dlaczego w prezentowanych wyni- -care. Br J Nurs 2005; 14: 320-5.
6. Tolch M. 4 steps to teaching ostomy care. Nursing 1997; 27: 9-10.
kach badań w dwóch grupach pielęgniarek opiekujących
7. Cierzniakowska K, Szewczyk MT, Stodolska A i wsp. Proces rehabilitacji
się chorymi ze stomią występują znaczące różnice. Z du-
chorych ze stomią. Nowiny Lekarskie 2005; 74: 222-5.
żym prawdopodobieństwem można wskazywać na zde-
8. Metcalf C. Stoma care: empowering patients through teaching practical
skills. Br J Nurs 1999; 8: 593-601.
cydowanie większą liczbę zabiegów wyłonienia stomii
9. Collet K. Practical aspects of stoma management. Nurs Stand 2002;
w ośrodku specjalistycznym (nie badano wskaz
ników
17: 45-55.
w tym zakresie), a co z tym się łączy  większe zaanga-
10. Glińska J, Hebda A, Dziki A. Metoda pracy pielęgniarki a jakość opieki
żowanie wszystkich dyżurujących pielęgniarek w czyn- nad chorym ze stomią jelitową. Proktologia 2004; 5: 329-35.
ności pielęgnacyjne i edukacyjne wobec chorych oraz
wzmożony nacisk na samoedukację.
Natomiast innym czynnikiem, również ważnym,
na który zwracają uwagę autorzy z A
odzi, jest stosowa-
nie standardów opieki. Z ich badań prowadzonych
w łódzkich szpitalach wynika, że tradycyjny model opie-
ki, ukształtowany w przeszłości, bierny, intuicyjny, frag-
mentaryczny, oparty jedynie na wykonywaniu poleceń
lekarskich w dalszym ciągu jest preferowany przez po-
nad 40% pielęgniarek. Natomiast ponad połowa pielę-
gniarek pracujących wg modelu współczesnego rozma-
wia z chorym, przygotowując go do zabiegu i okresu
pooperacyjnego pod względem fizycznym i psychicz-
nym, bierze udział w wyznaczaniu miejsca przyszłej sto-
mii. Wśród pielęgniarek preferujących przede wszyst-
kim funkcję instrumentalną, o lokalizacji miejsca
przyszłej stomii współdecyduje niecałe 14%,
a pod względem psychicznym przygotowuje pacjen-
ta 41,9% [10].
Wnioski
1. Stwierdzono statystycznie znamienną różnicę zarówno
w umiejętności przygotowania chorego do operacji
z wyłonieniem stomii, jak i jakości opieki oraz umiejęt-
ności przygotowania chorych ze stomią do samoopie-
ki w zależności od miejsca pracy (klinika koloproktolo-
gii i oddział chirurgii ogólnej). Umiejętności te
w większości przypadków nie są zależne od stażu pra-
cy ani od wykształcenia pielęgniarek.
2. Należy zwrócić większą uwagę na doskonalenie zawo-
dowe pielęgniarek w zakresie organizowania kursów
dokształcających i specjalistycznych o tematyce opie-
ki nad chorym ze stomią, ze szczególnym uwzględnie-
niem dostępności do udziału w nich osób z mniejszych
ośrodków chirurgicznych oraz przekazywania zdoby-
tej wiedzy i umiejętności we własnym zespole (szko-
lenia wewnątrzoddziałowe).
43