1. Trzy etapy polityki niemieckiej wobec Żydów w czasie II wojny światowej, orientacyjny okres ich trwania, cechy charakterystyczne każdego z nich, dominujące metody represji;

• o9.1939 - zima 1940/wiosna 1941. - Rejestracja i znakowanie Żydów. Wiele zakazów, m in korzystania z transportu publicznego, restauracji, parków. Odebranie mienia, prawa głosów, przejmowanie przedsiębiorstw żydowskich.

• wiosna 1941 - wiosna 1942 - Zamknięcie w gettach, Żydzi zaczynają ginąć masowo (ok 0,5 mln), przerzucanie żywności do gett, głód, złe warunki sanitarne, tyfus. Bezpośrednie interwencje niemieckie, kary śmierci, odpowiedzialność zbiorowa. Byłą administracja kontrolowana przez Niemców (Judenrat). Ograniczone życie kulturalne, polityczne, nielegalnie wydawano prasę.

• wiosna 1942/ 20 stycznia 1942 - konferencja w Wannsee - tematem narady było ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej. Likwidacja gett, Żydzi decydują się na opór. Powstanie w getcie warszawskim 19 kwietnia - początek maja 1943. Powstanie w sensie militarnym było z góry przegrane. Chcieli umrzeć godnie, pokazać światu, co się dzieje.

2. Życie społeczne w getcie (przede wszystkim na podstawie tekstu E. Ringelbluma);

3. Powstanie w getcie warszawskim;

Powstanie w getcie warszawskim - zbrojne wystąpienie żydowskich podziemnych formacji zbrojnych, które miało miejsce na terenie warszawskiego getta pod koniec jego likwidacji przez Niemców w trakcie Operacji Reinhard (akcja zagłady Żydów polskich w ramach "ostatecznego rozwiązania"). Wybuchło w wigilię żydowskiego święta Paschy, 19 kwietnia 1943 – w momencie, gdy w wyludnionym już getcie znajdowało się tylko ok. 50-70[1] tysięcy ludzi (wobec niemal pół miliona w szczytowym okresie jego zaludnienia). Miało miejsce podczas zarządzonej przez Heinricha Himmlera akcji ostatecznej likwidacji getta, polegającej na systematycznym przeszukiwaniu dzielnicy i wyłapywaniu resztek kryjącej się ludności. Gdy na teren getta weszły niemieckie oddziały wojskowe i policyjne oraz wspierające je formacje kolaboranckie, powstańcy otworzyli do nich ogień. W ciągu następnych tygodni, siły SS i policji pod komendą SS-Gruppenführera Jürgena Stroopa krwawo stłumiły powstanie i wymordowały większość ludności (na miejscu lub w obozie zagłady w Treblince). Cały teren dzielnicy żydowskiej metodycznie spalono i zrównano z ziemią, a po zakończeniu likwidacji getta w połowie maja wysadzono w powietrze Wielką Synagogę. Niemcy ogłosili stłumienie powstania 16 maja 1943, chociaż sporadyczne walki ustały dopiero w czerwcu 1943 roku. Ostatni "gruzowcy" ukrywali się na terenie getta do 1944 roku.

4. Stosunki polsko-żydowskie w czasie okupacji – w jaki sposób Polacy pomagali Żydom? Dlaczego część Żydów obawiała się Polaków?

Postawy Polaków były zróżnicowane. Większa część polaków starała się pomagać Żydom. Pomagali w najróżniejszy sposób, dawali rodzinom lub pojedynczym ludziom

schronienie, lub jakiś kawałeczek miejsca wolnego gdzie mogli zamieszkać chwilowo lub na dłuższy czas. Najczęściej byli oni ukrywani we wszelkiego rodzajach piwnicach, stodołach, oborach i różnego typu budynkach gospodarczych.. Oczywiście taka pomoc była zabroniona przez władze Niemieckie i surowo karano osoby które pomagały Żydom. Karą było rozstrzelanie całej rodziny, bez względu na ilość tych osób oraz na ich wiek, która pomagała w ukrywaniu się. Ponieważ ta pomoc była dość znacząca i częsta to znalazły się w naszym narodzie czarne owce które zechciały się wzbogacić na krzywdzie drugiego człowieka. Byli to donosiciele i konfidenci którzy donosili, która rodzina pomaga jakiemuś człowiekowi wyznania żydowskiego, do Niemców i dostawali za to wynagrodzenie natomiast. Również władze Polskiego Państwa Podziemnego włączyły się w pomoc ludności Żydowskiej poprzez utworzenie rady Pomocy Żydom o kryptonimie Żegota. Zadaniem tej instytucji było udzielanie pomocy finansowej, dostarczania żywności, i opieki medycznej, znajdowania miejsca ukrycia, wyrabiania dokumentów. Jednak tak pozytywnych postaw było dość dużo ale jednak przeważała postawa obojętna. Cześć społeczeństwa polskiego ”żerowała” na nieszczęściu Żydów. Wiedzieli oni że mają przewagę nad bogatą społecznością Żydowską, gdyż mogli w każdej chwili donieść na nich do władz niemieckich że ten dom jest zamieszkiwany przez jakąś rodzinę Żydowską. Ponieważ Polacy byli biedni wiec wykorzystywali tą dogodną sytuację i szantażowali Żydów, że jak nie oddadzą im swoich majątków to wtedy oni doniosą na nich.

• zmiana wyglądu – fryzjer, chirurg (operacje plastyczne nosa, uszu, usuwanie skutków obrzezania)

• wyposażenie w dokumenty – wyprodukowanie kompletu fałszywych; uzyskanie danych osoby zmarłej lub przebywającej poza Polską we współpracy z polskimi urzędnikami; zrobienie nowej fotografii lub retusz starej; uzyskanie metryki chrztu

• znalezienie mieszkania i pracy

• ∑ wypłacanie zapomogi, zwłaszcza rodzinom wychowującym dzieci żydowskie

• w sytuacji kiedy „zły” wygląd uniemożliwiał poruszanie się po ulicach, dostarczanie jedzenia, ubrań, lekarstw

• informowanie aliantów i rządu w Londynie o sytuacji Polaków narodowości żydowskiej

• wykonywanie wyroków na szmalcownikach przez sądy specjalne powołane przez Kierownictwo Walki Cywilnej

5. Zbrodnia w Jedwabnem - masakra żydowskich mieszkańców miasteczka Jedwabne i okolic, dokonana przez Polaków 10 lipca 1941 – większość ofiar została spalona żywcem w stodole. Po niemieckim ataku na ZSRR w czerwcu 1941 niemieckie specjalne oddziały likwidacyjne, tzw. Einsatzgruppen, prowadziły eksterminację ludności żydowskiej na polskich terenach anektowanych po 17 września 1939 przez Związek Radziecki. Niemiecka propaganda nazistowska jako pretekst do tych działań podawała m.in. zbrodnie radzieckie na tych terenach i rzekomą współpracę Żydów z władzami radzieckimi. Równocześnie podsycano niechęć miejscowej ludności polskiej do Żydów, która w rejonie Łomży i tak była silna, m.in. w wyniku intensywnej od początku XX wieku propagandy endeckiej. Po wojnie oszacowano ją na 1600 osób – taka liczba podana została na pomniku ofiar w Jedwabnem[4]. Powtórzył ją Jan Tomasz Gross w swojej książce "Sąsiedzi" wydanej w 2001 roku, natomiast Instytut Pamięci Narodowej po ekshumacji zwłok w 2001 roku[5] ocenił ją na nie mniej niż 340 osób[6]. Wg dokumentów NKWD, w 1940 w Jedwabnem mieszkało 562 Żydów. Fakt zaistnienia zbrodni był znany już od dawna, natomiast przez długi czas niejasne pozostawały jej okoliczności. Pogrom w Jedwabnem stał się znany w Polsce za sprawą książki Jana Grossa Sąsiedzi, dyskusję wzbudziła kwestia stopnia niemieckiej odpowiedzialności za zbrodnię. Jan Gross określił ją jako pogrom Żydów dokonany przez ich polskich sąsiadów, ale np. Tomasz Strzembosz określał ją mianem niemieckiej prowokacji. W dyskusji pojawiły się również głosy wskazujące na Niemców jako bezpośrednich sprawców lub współuczestników pogromu

6. Pojęcia: ustawy norymberskie, Mischling, ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej, Oneg Szabat;

• ustawy norymberskie- - ustawy rasowe uchwalone przez niemiecki Reichstag 15 września 1935 i w tym samym dniu ogłoszone na zjeździe NSDAP (Reichsparteitagu) w Norymberdze. Do zestawu ustaw wchodziły:

* Ustawa o obywatelstwie Rzeszy

* Ustawa o ochronie krwi niemieckiej i niemieckiej czci

* Ustawa o barwach i fladze Rzeszy

Na mocy tych dokumentów Żydów można było pozbawić obywatelstwa Rzeszy, ochrony prawnej i własności. Nie mogli również pełnić służby w urzędach państwowych ani w wojsku. Zakazano im również wywieszać flagę państwową. Wedle ustawy o ochronie krwi zabraniano zawierania małżeństw między "Aryjczykami" i "nie-Aryjczykami", zezwalano rozwiązywać już zawarte małżeństwa tego typu, zaś stosunki intymne między nimi podlegały karze (zhańbienie rasy – Rassenschande). Ustawy również definiowały kogo uznawać za Żyda, za mieszańca (Mischlinga) i Aryjczyka.

Ograniczenia prawne dotyczyły również Cyganów oraz przedstawicieli rasy czarnej. Ustawy stały się podstawą prawną antyżydowskiej polityki w III Rzeszy.

• Mischling - (niem. mieszaniec półkrwi, "mieszaniec (kundel)", "hybryda") Termin wykorzystywany głównie do opisu zwierząt powstałych przez skrzyżowanie ras. Niemieccy naziści w Ustawach norymberskich z 1935 roku określali tym słowem Niemców mających w swoim drzewie genologicznym osoby uznane za Żydów. Wprowadzono dwie kategorie rasowe:

  • półkrwi Żyd (żydowski mischling I stopnia) – osoba mająca w swoim drzewie genealogicznym dwoje żydowskich dziadków

• ćwierćkrwi Żyd (żydowski mischling II stopnia) – osoba mająca w swoim drzewie genealogicznym jednego żydowskiego dziadka.

• Ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej - synonim zagłady europejskiej ludności żydowskiej używany przez nazistów. Decyzje, dotyczące szczegółów technicznych akcji, podjęto podczas Konferencji w Wannsee, 20 stycznia 1942. Ostateczne rozwiązanie wdrażano przede wszystkim przez specjalnie utworzone ośrodki zagłady. Podczas wojny niemieccy naziści i ich sojusznicy wymordowali 5-6 milionów Żydów

• Oneg Szabat - Radość soboty - to kryptonim podziemnej organizacji żydowskiej, założonej przez historyka Emanuela Ringelbluma w getcie warszawskim, w celu dokumentacji życia getta, ale także losów Żydów w całej Polsce w dobie Holokaustu. Organizacja założona została w połowie roku 1940 i działała do początku roku 1943, a nazwa wywodzi się stąd, że narady grupy odbywały się najczęściej w sobotę.

7. Daty (przynajmniej miesięczne):

• konferencja w Wannsee- styczeń 1942

• powstanie w getcie warszawskim- kwiecień 1943

• powstanie w getcie białostockim- sierpień 1943

8. W jaki sposób zachowano ciągłość władzy polskiej (prezydent, rząd) we wrześniu 1939 roku?

9. Najwyższe władze polskie na emigracji w czasie wojny (prezydent, premierzy, partie polityczne tworzące koalicję rządową – tzw. „gruba czwórka”);

10. Pion Wojskowy Polskiego Państwa Podziemnego; główne organizacje wojskowe, kiedy i dlaczego powstały?

11. Pion Cywilny Polskiego Państwa Podziemnego – struktura polityczna oraz struktura administracyjna; kiedy i dlaczego powstały, za co odpowiadały?

12. Podziemne struktury budowane przez komunistów polskich w latach 1942-1944;

13.Czym był Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego? Co głosił manifest PKWN w kwestiach granic Polski, rządu emigracyjnego, reformy rolnej?

Manifest PKWN - tzw. Manifest Lipcowy – odezwa do narodu polskiego ogłoszona 22 lipca 1944 w Chełmie. Wzywał do walki z okupantem niemieckim, ustanawiał Krajową Radę Narodową jako jedyne legalne źródło władzy i delegalizowała rząd londyński, zapowiadał utworzenie Milicji Obywatelskiej i ukaranie zbrodniarzy hitlerowskich, nacjonalizację ziemi i przemysłu, bezpłatne nauczanie, repatriację Polaków pozostałych na obczyźnie. Manifest podpisali członkowie PKWN z przewodniczącym Edwardem Osóbką-Morawskim i wiceprzewodniczącymi Wandą Wasilewską i Andrzejem Witosem na czele.

Po II wojnie światowej, podział ziemi nastąpił na mocy wydanego przez PKWN dekretu o reformie rolnej, z 6 września 1944. W latach 1944-1948 reformę rolną przeprowadzono w większości wypadków bez odszkodowania równego wartości rynkowej ziemi – majątki należące uprzednio do Niemców lub do zdrajców narodu (określanych na podstawie dekretu PKWN z 31 sierpnia 1944 "o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną oraz dla zdrajców Narodu Polskiego"), nie podlegały rekompensacie. W pozostałych przypadkach obiecano wypłatę comiesięcznej pensji - wysokością równej przeciętnej pensji urzędnika państwowego średniego szczebla.

Reforma rolna zlikwidowała majątki powyżej 50 ha ziemi uprawnej (w byłym zaborze pruskim, z uwagi na inną strukturę własnościową – 100 ha ziemi ogólnej). Często jednak parcelacji podlegały majątki mniejsze. Wraz z reformą ziemiaństwo, jako warstwa społeczna, przestało istnieć.

W czasie przeprowadzanej po 1944 reformy rolnej, ze skonfiskowanych ziem utworzono Fundusz Ziemi. Za jego pośrednictwem poprzez tzw. nadziały tworzono nowe gospodarstwa rolne i powiększano gospodarstwa karłowate. Za otrzymaną z nadziałów ziemię, chłopi płacili równowartość przeciętnych rocznych plonów z danego przydzielonego obszaru, jednocześnie Fundusz Ziemi rozkładał im spłaty zobowiązań z tego tytułu na dalszych 10-20 rat rocznych.

Ogółem, w latach 1944-1948, na cele reformy rolnej zostało przejętych 9707 majątków ziemskich (ok. 3,49 mln hektarów). Z liczby tej rozparcelowaniu uległo 1,2 mln hektarów pomiędzy 387 000 rodzin chłopskich[1]. Z pozostałych obszarów, w większości stanowiących grunty leśne, gospodarstwa wodne (np. stawy hodowlane), a także z różnych przyczyn tereny wyłączone z parcelacji - utworzono różne ośrodki rządowe, szkoleniowe lub rolnicze placówki wzorcowe

14. Pojęcia: akcja scaleniowa, grupa inicjatywna;

• akcja scaleniowa-

• grupa inicjatywna- powstała w czerwcu 1941 roku z upoważnienia Komitetu Wykonawczego Międzynarodówki Komunistycznej grupa polskich działaczy komunistycznych w ZSRR. Grupa ta podjęła inicjatywę utworzenia w Polsce partii komunistycznej. Kierowali nią Marceli Nowotko, Paweł Finder, Bolesław Mołojec, Jan Turlejski, inni działacze to między innymi Pinkus Kartin, Czesław Skoniecki, Maria Rutkiewicz czy Józef Wieczorek[1]. Grupa podkreślała potrzebę budowy frontu narodowego do walki z III Rzeszą czy obrony interesów mas pracujących i ich wyzwolenia z jarzma kapitalizmu. Jan Turlejski zginął 26 września 1941 podczas startu samolotu i do Polski nie dotarł (w tym wypadku zostali ranni również Skoniecki, Roman Śliwa i Jakub Aleksandrowicz). 28 grudnia 1941 roku sześcioro członków grupy (Nowotko, Finder, Mołojec, Kartin, Skoniecki i Rutkowska) zostało przerzuconych na spadochronach do kraju, koło wsi Wiązowna pod Warszawą. 5 stycznia 1942 roku grupa utworzyła Polską Partię Robotniczą. W nocy z 19 na 20 maja 1942 zrzucono na spadochronach drugą grupę, w skład której wchodzili: Małgorzata Fornalska, Szyfra Goldszlak vel Jadwiga Ludwińska, Piotr Drążkiewicz, Aleksander Kowalski, Janek Krasicki, Jan Gruszczyński i 2 radiotelegrafistów: Mordka vel Mieczysław Hejman i Wacław Stec.

15. Kiedy powstał Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej? Jakie ugrupowania były reprezentowane w rządzie? Kto stał na jego czele?

Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej powstał w czerwcu 1945, powołany przez Bolesława Bieruta. Partie reprezentowane w rządzie:

• PPR- Polska Partia Robotnicza

• PPS- Polska Partia Socjalistyczna

• SL- Stronnictwo Ludowe

• PSL- Polskie Stronnictwo Ludowe

• SD- Stronnictwo Demokratyczne

• SP- Stronnictwo Pracy

Na czele Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej stał Edward Osóbka- Morawski.

16. Na czym polegała idea stworzenia Bloku Demokratycznego? Jakie partie weszły do Bloku Demokratycznego?

Idea utworzenia Bloku Demokratycznego- z jego listy miały startować wszystkie partie uczestniczące w wyborach. Do pomysłu tego - acz nie bez trudności - przekonane zostało kierownictwo PPS. Kluczową jednak sprawą było przekonanie do niego jedynej liczącej się partii opozycyjnej, czyli PSL Stanisława Mikołajczyka. Gdyby się to udało, wyniki wyborów zostałyby w praktyce rozstrzygnięte jeszcze przed głosowaniem. Do Bloku Demokratycznego weszły:

• PPR

• PPS

• SD

• SL

17. Referendum ludowe: kiedy zostało przeprowadzone? Czego dotyczyły pytania? Jakie odpowiedzi rekomendowali komuniści, a jakie PSL? Jakie były wyniki referendum?

Zostało przeprowadzone 30.06.1946. Pytania dotyczyły zniesienia Senatu, reformy rolnej i zachodniej granicy Polski. Komuniści rekomendowali odpowiedzi „3*TAK”, PSL natomiast oczekiwało 1*NIE(pierwsze pytanie), natomiast ostatnie pytania- odpowiedzi TAK. Wyniki wyborów zostały sfałszowane na korzyść komunistów.

18. Pierwsze po wojnie wybory parlamentarne: kiedy zostały przeprowadzone? Jakie były wyniki?

Pierwsze wybory parlamentarne zostały przeprowadzone 19.01.1947. Wyniki również zostały sfałszowane. „Wygrał” Blok Demokratyczny zdobywając 394 mandaty(ok. 80% głosów)

19. Pierwsze decyzje parlamentu: powołanie nowego rządu i osoby prezydenta;

6 lutego 1947 powstaje nowy rząd z Józefem Cyrankiewiczem na czele, natomiast dzień wcześniej prezydentem zostaje Bolesław Bierut.

20. Co stało się z opozycją antykomunistyczną (PSL, zbrojne podziemie) po 1947 roku?

Po wyborach w partii doszło do kolejnego rozłamu. Działacze opozycyjni wobec Mikołajczyka, który zagrożony aresztowaniem wyemigrował nielegalnie z kraju, utworzyli PSL-Lewicę i przejęli władzę w stronnictwie. 16 listopada 1947 prezesem został Józef Niećko. Pod koniec 1948 partia liczyła jedynie około 30 tys. członków i współpracowała z prokomunistycznym Stronnictwem Ludowym, z którym połączyła się 27 listopada 1949, tworząc nową partię – Zjednoczone Stronnictwo Ludowe. Ugrupowanie to stało się satelicką partią PZPR, a jego pierwszym prezesem został Niećko.

Natomiast działaczom polskiego podziemia udzielono amnestii. Amnestia skierowana do żołnierzy i działaczy polskiego podziemia antykomunistycznego. Ustawa o amnestii została uchwalona przez polski Sejm 22 lutego 1947 r. Faktycznym celem amnestii była likwidacja zorganizowanego oporu przeciwników "władzy ludowej". Obietnic amnestyjnych nie dotrzymano. Zebrana w toku przesłuchań wiedza posłużyła do późniejszych represji wobec ujawnionych i dotarcie do osób nadal prowadzących walkę

21. Czym charakteryzuje się system stalinowski? W jakim okresie można mówić o systemie stalinowskim w Polsce?

Cechy stalinizmu:

• nieograniczona władza Stalina prowadząca w późniejszym okresie do tzw. kultu jednostki.

• kontrola wszelkich dziedzin życia przez nomenklaturę partyjną.

• aparat terroru ukierunkowany na zwalczanie realnych i domniemanych przeciwników władzy sowieckiej oraz zastraszenie społeczeństwa.

• zakrojona na szeroką skalę militaryzacja kraju.

• ekonomia oparta na ścisłym, centralnym planowaniu inwestycji i centralnej dystrybucji dóbr.

• kolektywizacja rolnictwa i położenie nacisku na przemysł ciężki i produkcję zbrojeniową.

• wspieranie ruchów komunistycznych w innych krajach.

• polityka imperialna zmierzająca do podporządkowywania innych państw władzy ZSRR.

W Polsce okres stalinizmu przypadał na lata 1945-1953.

22. Jak przebiegała reforma rolna w Polsce w pierwszych latach po wojnie? Na czym polegał zwrot stalinowski w polityce rolnej komunistów?

• przydzielanie ziemi chłopom folwarcznym- od 3 do 5 ha

• parcelacja majątków powyżej 100 ha i gospodarstw rolnych powyżej 50 ha

• chłopi otrzymywali ziemię wolną od długów

• utworzenie PGR-ów

• likwidacja ziemiaństwa jako grupy społecznej

Komuniści uważali reformę rolną jako rewolucję, w związku z tym nakazali przyspieszyć jej wykonanie.

23. Pojęcia:

• parcelacja- dokonanie podziału większego obszaru gruntów (folwarcznych, wspólnoty gminnej) na mniejsze działki i oddanie ich w użytkowanie indywidualnym gospodarstwom w drodze sprzedaży; także unormowany ustawą podział większych gospodarstw rolnych poprzez sprzedaż bądź nadanie.

• kolektywizacja- (zwykle przymusowe) nadawanie formy zbiorowej, czyli kolektywnej, na przykład przekształcanie indywidualnych gospodarstw rolnych w przedsiębiorstwa rolnicze, warsztatów rzemieślniczych w spółdzielnie produkcyjne, itp.

24. Daty (przynajmniej miesięczne):

• powstanie PZPR- grudzień 1948

25. Procesy społeczne towarzyszące industrializacji kraju w latach 50.

• migracje z wsi do miast, ruralizacja

• zmiany w rolnictwie,mechanizacja pracy

• rozrost klasy robotniczej, postęp techniczny

• rozwój kultury masowej, wahania poziomu życia

• alfabetyzacja społeczeństwa, rozwój specjalistycznych dziedzin życia

• proces urbanizacji, tworzenie nowych miast np. Nowa Huta

• militaryzacja kraju

• rozwój szkolnictwa i administracji, praca zarobkowa kobiet, zmiana modelu rodziny

• patologie, zanieczyszczenie środowiska

26. Przemiany w poszczególnych klasach społecznych: inteligencja, robotnicy, chłopi, drobnomieszczaństwo;

inteligencja:

1. wzrost liczby ludzi dobrze wykształconych, poszerzanie się klasy

2. rośnie liczba osób o wykształceniu technicznym i specjalizacyjnym, a maleje o wykształceniu humanistycznym

3. spadek zarobków i zmiana stylu życia

4. tworzenie tzw. inteligencji ludowej wywodzącej się z chłopów i robotników

robotnicy:

5. zanikanie zawodów tradycyjnych, powstawanie specjalności związanych z rozwojem techniki

6. rozrost tej klasy, uważana za klasę podstawową, obciążona dużą odpowiedzialnością

7. wytworzenie świadomości zbiorowej, dynamicznie zmieniała się

8. większy nacisk na fachowość, jakość i wydajność wykonywanej pracy

9. zmiana pozycji kobiety(mogła pracować w fabryce)

10. powstają rady robotnicze - robotnik współwłaściciel fabryki

chłopi:

11. zanik tradycyjnej kultury chłopskiej, chłop zmienia sie w rolnika

12. migracje do miast rozwiązały problem przeludnienia wsi

13. reforma rolna, mechanizacja rolnictwa, zrównanie ludzi pod względem posiadania ziemi

14. nowe określenia: chłop-robotnik, chłop-pracownik umysłowy.

drobnomieszczaństwo:

15. powoli zanika i kurczy się

16. państwo przejęło kontrolę nad drobnymi rzemiosłami

17. standard życia był niski

18. próbowano utrzymać się na rynku chwytając się zawodów niszowych

27. Niektóre cechy charakterystyczne systemu gospodarczego: podwójne kierownictwo, likwidacja bezrobocia, centralne planowanie i ich wpływ na społeczeństwo;

podwójne kierownictwo - w fabrykach była podwójna władza: kierownik produkcji i sekretarz partii. Konsekwencje:

1. korupcja

2. ograniczenie możliwości kierownika produkcji(wszystko musi być zgodne z zarządzeniem partii)

3. spory kompetencyjne między kierownictwem

4. rozwój biurokracji

likwidacja bezrobocia:

5. brak bezrobocia jawnego (ukryte bezrobocie)

6. demoralizacja pracy

7. brak motywacji do pracy

8. niskie płace

centralne planowanie produkcji:

9. cała produkcja musiała być zaplanowana

10. niedobory produktów i usług

11. rozrost biurokracji (4% pracowników rządu byli to planiści)

12. spadek jakości wyrabianych produktów

28. Jak wyglądała struktura etniczna Polski w latach 50? Jak różniła się od struktury przedwojennej?

Polacy stanowili 97% społeczeństwa polskiego, resztę stanowiły mniejszości narodowe(liczba ludności żydowskiej zmniejszyła się w znacznym stopniu przez Holokaust oraz emigrację z Polski). Po wojnie ludnośc kraju zmniejszyła się do 23,5 mln osób. W strukturze przedwojennej Polacy stanowili tylko 65% społeczności.

29 Pojęcia: ruralizacja, alfabetyzacja, Ziemie Odzyskane;

• ruralizacja - proces społeczny będący przeciwieństwem urbanizacji, polegający na odpływie ludności miejskiej na wieś. Spowodowany jest większą atrakcyjnością terenów pozamiejskich w niektórych regionach. Proces ten oznacza także upodabnianie się terenów miejskich, w szczególności obszarów podmiejskich do obszarów wiejskich i przyjmowanie wiejskiego stylu życia

• alfabetyzacja - działalność oświatowa zmierzająca do przyswojenia przez analfabetów umiejętności czytania, pisania i liczenia

• Ziemie Odzyskane - Po II wojnie światowej określający ziemie zachodnie i północne współczesnej Polski, które zgodnie z postanowieniami konferencji poczdamskiej poddano polskiej jurysdykcji. Używany często przez propagandę PRL.

30. Rozwój kultury w Polsce w pierwszych latach po wojnie (książki, prasa, radio, film);

• książki:

  • masowa produkcja

  • cena ich miała spadać

  • wzrost liczby książek przypadających na jednego mieszkańca

  • drukowanie dzieł polskich twórców, głównie Mickiewicza, Sienkiewicza; w późniejszym czasie również twórcy literatury powszechnej

• prasa:

  • niskie nakłady, ale wiele tytułów

  • cenzura

  • pisma katolickie, np. „Rycerz Niepokalanej”

• radio:

  • mała ilość radioodbiorników przypadająca na jednego mieszkańca- konfiskata w czasie wojny

  • radiowęzły i głośniki domowe

  • najlepsza forma docierania do mas

• film:

  • nacjonalizacja

  • najpopularniejsze były przedwojenne komedie, np. „Zakazane piosenki”

  • „Film Polski”

31. Zwrot stalinowski w kulturze. Cechy charakterystyczne socrealizmu. W jaki sposób wprowadzano socrealizm jako metodę twórczą?

32. Wpływ rozwoju telewizji na społeczeństwo polskie w latach 60.

33. Pojęcia: socrealizm, polska szkoła filmowa;

35. Strategie protestujących w latach 1956-1980

• Tendencje 56-58 rosnąca skuteczność protestów, krystalizowanie się struktur opozycyjnych, bezpośrednie wybuchy niezadowolenia zazwyczaj ekonomiczne

• 56 spontaniczne wybuchy niezadowolenia

• 60te odosobnione grupy podziemne

• 70te protesty robotnicze, opozycja epistolarna

• 76-80 Komitet Obrony Robotników (KOR) pierwsza organizacja opozycyjna działająca jawnie choć nielegalnie

• 77 Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO)

• 78 Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża (WZZ )

• 79 Konfederacja Polski Niepodległej (KPN)

• 80 “Solidarność “ pierwsza legalna organizacja niezależna od Państwa(oprócz kościoła)

34, 36. Najwyższe władze partyjne i państwowe w czasie wybuchów niezadowolenia; wybuchy niezadowolenia społecznego w czerwcu 1956 roku, marcu 1968 roku, grudniu 1970 roku i sierpniu 1980 roku: przyczyny, przebieg, skutki

	1956	1968	1970	1980
Władze- I sekretarz i Premier	s. Edward Ochab p. Józef Cyrankiewicz	s. Władysław Gomułka p. Józef Cyrankiewicz	s. Władysław Gomułka p. Józef Cyrankiewicz	s. Edward Gierek p. Edward Babiuch
Miejsce	Poznań	Warszawa, Kraków, Łódź, Wrocław	Wybrzeże, Trójmiasto, Szczecin	Szeroki obszar, Trójmiasto, Wybrzeże najistotniejsze
Kontekst polityczny	Kwestia płac, osłabienie aparatu bezpieczeństwa, destabilizacja	Wojna 6-dniowa( izraelsko- arabska), antysemityzm, walki Frakcji o władzę, konflikty	Zła sytuacja gospodarcza; słabnąca pozycja Gomułki	Kryzys ekonomiczny, ciężkie zimy 78/79 i 79/80
Bezpośrednie przyczyny	Trudna sytuacja gospodarcza, kwestia premii I płac, międzynarodowe targi poznańskie	Zdjęcie „Dziadów” chciano złagodzenia cenzury	Podwyżki cen żywności 12.12.1970	Podwyżki cen, zwolnienie A. Walentynowicz
Rodzaje wystąpień	Manifestacje, strajki, starcia zbrojne	Strajki studenckie, wiece	Strajki, manifestacje, zamieszki	Strajk okupacyjny MKS
Ofiary	Różne liczby ofiar, od 50ciu do nawet 70ciu	Bez śmiertelnych ofiar	40 zabitych, tysiące rannych, 3000 zatrzymanych	Brak ofiar
Skutki	Odwilż, październik ’56 przemiany w systemie władzy w partii komunistycznej, polityce, zaczęto rozbudowywać ZOMO	Relegowano studentów, zamykano wydziały, wcielania przymusowe do wojska, nagonka żydowska, spadek autorytetu Gomułki	Przejecie władzy przez Gierka, Państwo wycofało się z podwyżek	Porozumienie sierpniowe, powstanie solidarności,

37.Ogłoszenie stanu wojennego – argumenty za i przeciw decyzji;

Argumenty za:

- obowiązująca doktryna Breżniewa

- strach przed anarchią i chaosem

- chęć zaprowadzenia porządku

- coraz gorsza sytuacja ekonomiczna

Argumenty przeciw:

-błędna ocena co do groźby ze strony ZSRR

- wprowadzenie stanu wojennego przed wypróbowaniem innych możliwości  politycznego rozwiązania kryzysu

- stan wojenny miał znamię zamachu stanu

- wprowadzenie stanu wojennego było niezgodne z prawem PRL

- powstrzymanie dalszej demokratyzacji ustroju

38. Ograniczenia w życiu społecznym w czasie stanu wojennego;

- godzina policyjna

- zawieszone były prawa obywatelskie

- zakaz zgromadzeń i imprez masowych

- zakaz działania stowarzyszeń

- ograniczenie możliwości podróżowania

- zawieszenie nauki w szkołach

- zawieszenie rozmów publicznych, a później ich kontrolowanie

39. Główne koncepcje opozycyjne w czasie stanu wojennego: krótki skok i długi marsz;

• Krótki skok – jeden zdecydowany moment sprzeciwu całego społeczeństwa (strajk generalny, w wyniku którego skłoni się władze do ustępstw); przedstawiciele: Jacek Kuroń, Z. Romaszewski

• Długi marsz - budowa zdecentralizowanego społeczeństwa podziemnego, trudnego do rozbicia i infiltracji, długie „naciskanie” na władzę; przedstawiciele: Z. Bujak, W. Kulerski i A. Michnik

40. Rola Kościoła w polityce polskiej lat 80.

- pielgrzymka Ojca Św. miała wpływ na zawieszenie stanu wojennego

- Kościół wziął na siebie odpowiedzialność bycia „łącznikiem” między opozycją a władzą

41. Sytuacja w ZSRR w połowie lat 80.

• trudna sytuacja Iwsza połowa lat ’80 to lato kryzysu, zła sytuacja gospodarcza, złe bardzo duże uzbrojone wojsko, przegrywa rywalizację z USA (program gwiezdnych wojen Reagana uwydatnił słabość ZSRR) nie poprawiła się również sytuacja gdy Ronald Reagan doszedł rzeczywiście do władzy

• W ZSRR kryzys był coraz bardziej dostrzegany( śmierć Leonida Iljicza Breżniewa, Jurij Antropowa, Konstantina Czernienki czyli głównego kierownictwa partii, seria pogrzebów nie wpłynęła dobrze na świadomość ludzi, zaczęto zdawać sobie sprawę że to Państwo niewydolne, przestarzałe)

• Związek Radziecki coraz bardziej zaczyna odstawać od zachodu

• zmiana sytuacji, sekretarz nowy Gorbaczow ( stosunkowo młody 54 lata) wprowadził 3 hasła, Głasnost, Pieriestrojka , Uskorienie

• Związek Radziecki próbował się ratować na wszystkie możliwe sposoby, np zrezygnował ze wspierania finansowego części Afryki, wycofał się z militarnej pomocy z Afganistanu

42. Przyczyny i skutki polityczne obrad okrągłego stołu;

43. Pojęcia:

• pierestrojka- potoczna nazwa procesu przekształceń systemu komunistycznego w ZSRR w latach 1985-1991. Początkowo pierestrojka wraz z hasłami głasnosti (ros. jawności) i uskorienia (ros. przyspieszenia) stanowiły symbol nowego kursu politycznego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR). Został on zapoczątkowany w 1985 przez Michaiła Gorbaczowa po objęciu przezeń stanowiska sekretarza generalnego Komitetu Centralnego KPZR i jego doradcy Aleksandra N. Jakowlewa. Podstawowe zasady pierestrojki określił Gorbaczow w książce pt.: Przebudowa i nowe myślenie dla naszego kraju i dla całego świata, opublikowanej w 1988.

Jej istotą była modernizacja gospodarki, częściowe jej urynkowienie, zwiększanie swobód obywatelskich i ocieplenie stosunków z państwami zachodnimi. Pieriestrojka stała się katalizatorem świadomości narodowej w republikach radzieckich, w pierwszym rzędzie bałtyckich i zakaukaskich, doprowadzając do rozpadu ZSRR i systemu komunistycznego.

• finlandyzacja- ograniczenie przez obce mocarstwo swobody polityki zagranicznej innego państwa, w zamian za brak interwencji w politykę wewnętrzną. Termin ten został wymyślony przez niemieckiego dziennikarza jako opis relacji Związku Radzieckiego i Finlandii w czasie zimnej wojny. Twórcą i realizatorem tej polityki był fiński prezydent Urho Kekkonen.

44. Daty (przynajmniej miesięczne):

• obrady okrągłego stołu- luty 1989

• wybory parlamentarne tzw. kontraktowe- czerwiec 1989